9. Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1985.
10. Łysik P., Wpływ terroryzmu na międzynarodowy ruch turystyczny w opinii studentów AWF, AWF, Warszawa 2009, maszynopis, praca magisterska napisana w KT WTiR, pod kierunkiem dra Bogdana Dębowskiego.
11. Mielczarek M., Zainteresowanie kulturą islamu Polaków podróżujących do krajów muzułmańskich w celach turystycznych, AWF, Warszawa 2013, maszynopis, praca magisterska napisana w KT WTiR, pod kierunkiem dra hab. S. Piekarskiego.
12. Pawłowski A., Terroryzm w Europie XIX i XX wieku, Lubuski Komitet Upowszechniania Prasy, Zielona Góra 1984
13. Tomasiewicz J., Terroryzm na tle przemocy politycznej. Zarys encyklopedyczny, Katowice 2000.
14. Wielki słownik języka polskiego, www.wsjp.pl.
Stanisław Piekarski stanpiekarski@wp.pl
Ewa Kozdroń, Anna Wypych
Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie, Wydział Wychowania Fizycznego Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie, Wydział Turystyki i Rekreacji
Dolegliwości mięśniowo – szkieletowe oraz problemy z koncentracją u pracowników biurowych Musculoskeletal disorders and concentration problems in office workers
Streszczenie
Cel. Liczba pracowników biurowych na świecie dynamicznie wzrasta. W Polsce ponad 70% osób pracuje przy biurku. Długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej powoduje napięcie mięśni i niedotlenienie, co może skutkować bólami głowy i układu mięśniowo – szkieletowego oraz obniżeniem koncentracji. Celem badań jest diagnoza występowania dolegliwości mięśniowo – szkieletowych oraz problemów z koncentracją u pracowników biurowych oraz wskazanie czy istnieją zależności między pojawianiem się tych dolegliwości, a podejmowaniem aktywności fizycznej w miejscu pracy oraz poza pracą.
Materiał i metoda. W badaniach wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego z zastosowaniem techniki ankiety, narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety. Grupę badaną stanowiły zarówno kobiety, jak i mężczyźni w wieku 35 – 60 lat, wykonujący pracę biurową.
Wyniki. 94% badanych deklaruje odczuwanie dolegliwości mięśniowo – szkieletowych w pracy.
Regularny wysiłek fizyczny w czasie wolnym podejmuje 40% ankietowanych, a 4% ćwiczy systematycznie przy biurku. Wśród badanych najczęściej odczuwaną dolegliwością są bóle odcinka lędźwiowego kręgosłupa oraz bóle karku. Osoby nie podejmujące aktywności fizycznej lub podejmujące ją rzadko częściej uskarżają się na doczuwanie dolegliwości układu mięśniowo – szkieletowego.
Wnioski. Długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej sprzyja powstawaniu zaburzeń mięśniowo - szkieletowych. Regularna aktywność fizyczna może przyczyniać się do zmniejszenia częstość odczuwania dolegliwości bólowych.
Słowa klucze: bóle pleców, pozycja siedząca, aktywność fizyczna, problemy z koncentracją.
Abstract
Goal. The number of office workers in the world increases dynamically. In Poland, more than 70% of the people working at desk. Stay too long in the sitting position causes the muscle tension and hypoxia, which can result in headaches and musculoskeletal disorders and decrease in concetration. The purpose of the research is the diagnosis of the presence of musculo-skeletal disorders and problems with concetration in office workers and an indication of whether there are dependencies between the emergence of these diseases, and the taking of physical activity at work and outside of work.
Material and method. In studies of diagnostic survey method using the techniques of survey research tool was a questionnaire survey. The study group were both women, and men aged 30-55 years old, performing Office work.
Results. 94% of respondents declare feeling musculoskeletal disorders. Regular physical activity in their free time is taken by 40% of the interviewees, and 4% exercise regularly at desk. Pain in the lumbar spine and neck are most often among the subjects. People not taking physical activity or undertaking it rarely more frequently suffer from musculoskeletal discomfort.
Conclusions. Stay too long in a sitting position causes musculoskeletal disorders. Regular physical activity reduces the frequency of feeling pain.
Key words: musculo-skeletal disorders, office workers, back pain, physical activity at desk, problems with concetration.
Wstęp
Termin dolegliwości mięśniowo – szkieletowe (z ang. musculoskeletal disordes – MSD) odnosi się do stanu mięśni, stawów i struktur wspierających układ ruchu, takich jak ścięgna,
więzadła, nerwy i itd. Pojęcie to obejmuje bardzo szeroki zakres zaburzeń w układzie ruchu człowieka. Najczęściej spotykane dolegliwości mięśniowo – szkieletowe to m.in.: zespół cieśni nadgarstka, napięcia mięśni i ścięgien,
mechaniczny zespół pleców, choroba zwyrodnieniowa dysku, przepuklina i wiele innych (Starret, 2016). W niniejszych badaniach skupiono się na dolegliwościach bólowych układu mięśniowo – szkieletowego w obszarze odcinka szyjnego, piersiowego i lędźwiowego kręgosłupa, barków, rąk, nadgarstków i łokci, bioder, kolan, stóp, kostek i łydek oraz na bólach głowy.
Funkcje kognitywne (poznawcze) to umiejętność uczenia się, zapamiętywania i odtwarzania informacji, a także ich rozumienia i przekazywania. Dzięki funkcjom poznawczym można tworzyć informacje i posługiwać się nimi.
Funkcje kognitywne to także umiejętność abstrakcyjnego myślenia, koncentracji oraz rozwiązywania problemów (Derkacz, 2007). Do najważniejszych czynności poznawczych zalicza się: uwagę (koncentrację), postrzeganie, język, pamięć oraz inteligencję. Funkcje te mogą być zaburzone w wyniku problemów osobistych czy depresji, ale także w skutek nadmiernego zmęczenia pracą oraz zbyt wielu informacji do przyswojenia. Wraz z wiekiem sprawność tych funkcji obniża się (De Rotrou, 2010).
Pracownicy biurowi ze względu na siedzący charakter pracy są szczególnie narażeni na odczuwanie dolegliwości mięśniowo – szkieletowych oraz zaburzenia funkcji kognitywnych. Liczba pracowników biurowych dynamicznie wzrasta. W Polsce ponad 70% osób pracuje w pozycji siedzącej (GUS 2014). Praca siedząca powoduje napięcie mięśni i ich niedotlenienie, co skutkuje bólami głowy i układu mięśniowo - szkieletowego, uczuciem zmęczenia, senności, pogorszeniem koncentracji i pamięci oraz utrudnieniami w myśleniu logicznym. W wyniku tego znacznie spada wydajność pracowników (Starret, 2016).
Długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej zwiększa ryzyko wielu chorób, m.in.: choroby układu krążenia, choroby układu oddechowego, nowotwory, cukrzyca, choroby metaboliczne, bóle pleców, choroby ortopedyczne, zespół cieśni nadgarstka, zaburzenia pracy mięśni dna miednicy, otyłość, osteoporoza i wiele innych (Levine, 2013).
Światowa Organizacja Zdrowia umieściła siedzący tryb życia na czwartym miejscu listy przyczyn śmierci, których można było uniknąć (WHO, 2015).
Pracownicy biurowi mają więcej dolegliwości układu mięśniowo – szkieletowego niż osoby
pracujące w ruchu. Według Narodowego Instytutu Zdrowia bóle pleców to najbardziej powszechna przyczyna niezdolności do pracy w skali świata (National Institutes of Health, 2014). Brytyjskie badania z udziałem 4000 osób wykazały, że u osób spędzających mniej niż 12 godzin tygodniowo w pozycji siedzącej ryzyko cukrzycy jest o 75%
mniejsze niż u osób, które w pozycji siedzącej spędzają więcej czasu (Bell, 2014).
Liczne badania potwierdzają, że epidemia otyłości, którą obecnie obserwuje się w wielu krajach, w tym również w Polsce, jest efektem siedzącego trybu życia. W wyniku otyłości skraca się długość życia (Levine, 2006).
Według badań z 2010 roku przeprowadzonych przez Amerykańskie Towarzystwo Onkologiczne kobiety nieaktywne fizycznie spędzające więcej niż 6 godzin dziennie w pozycji siedzącej mają o 94% większe ryzyko nowotworu niż kobiety aktywne spędzające mniej niż 3 godziny dziennie w pozycji siedzącej.
Mężczyźni, którzy siedzą więcej niż 6 godzin dziennie i są nieaktywni fizycznie mają o 48%
większe ryzyko zachorowania (Patel, 2010).
Istnieje wiele badań na temat rozwoju funkcji poznawczych poprzez aktywność fizyczną wśród osób dorosłych. Troska o zdrowie mózgu jest ważnym elementem z punktu widzenia zdrowia publicznego, gdyż leczenie demencji pociąga za sobą ogromne koszty ekonomiczne (MC Auley i wsp., 2004). Ostatnie badania potwierdzają korzystny wpływ aktywności fizycznej na funkcje kognitywne, w szczególności w kontekście starzenia się społeczeństwa (Cotman, Berchtold, 2002). Według badań regularna aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko występowania demencji, zaburzeń poznawczych, otępienia oraz choroby Alzheimera (Laurin i wsp., 2001). Przeprowadzono również badania na zwierzętach, które wykazały, że odpowiednia dawka ruchu zapobiega obumieraniu neuronów w mózgu (Stummer i wsp., 1994; Carro, 2001), poprawia ukrwienie mózgu (Black i wsp., 1990, Iseac i wsp., 1992), a co za tym idzie, poprawia zdolności uczenia się [Van Praag, 1999] i utrzymuje funkcje poznawcze (Escorihuela i wsp., 1995).
Brytyjscy naukowcy przeprowadzili badania, w których udział wzięło 10 000 uczestników w wieku 35 – 55 lat. W badaniach tych wykazano, że osoby mniej aktywne miały
problemy z funkcjami kognitywnymi i były mniej inteligentne w rozumieniu logicznego myślenia i rozwiązywania problemów w nowych sytuacjach (Singh-Monoux, 2005).
Związek aktywności fizycznej z funkcjami kognitywnymi potwierdzają także inne badania, według których brak aktywności doprowadza do kurczenia się szarej substancji w mózgu, natomiast u osób aktywnych fizycznie następuje przyrost substancji szarej w mózgu, odpowiadającej za funkcje kognitywne (Chaddock, 2012).
Aktywność fizyczna pobudza kreatywne myślenie, innowacyjność i funkcje kognitywne.
Ruch pozytywnie wpływa na koncentrację i naukę, a także przyczynia się do powstawania nowych połączeń w mózgu, dzięki którym łatwiej przyswajać informacje i opóźniane są procesy starzenia się mózgu (Ratey, 2008).
W USA przeprowadzono badania, które wskazały wyraźną korelację między umiejętnościami motorycznymi, a osiągnięciami w nauce wśród dzieci (Reed i wsp., 2013).
Aktywność fizyczna niesie za sobą szereg pozytywnych rezultatów, takich jak redukcja stresu, uspokojenie, wyciszenie (Taras, 2005), poprawa nastroju, samooceny, umiejętności współpracy (Tremblay, 2000) oraz podnosi koncentrację uwagi (Shephard, 1996).
W wyniku niedoboru ilości tlenu docierającego do ośrodkowego układu nerwowego następuje spadek funkcji kognitywnych, co zostało potwierdzone w licznych badaniach (Dustmann, 1994). U osób aktywnych czas reakcji na bodziec jest krótszy niż u osób nieaktywnych (Rikli, 1986, Spirduso, 1978).
Amerykańskie badanie, które polegało na aktywizacji badanych ćwiczeniami aerobowymi trwającej 3 miesiące dowiodło, że ten rodzaj ćwiczeń poprawia inteligencję płynną (Etnier, 2001).
Celem niniejszych badań jest diagnoza występowania dolegliwości mięśniowo – szkieletowych u pracowników biurowych oraz analiza poziomu ich aktywności fizycznej.
W pracy postawione zostały następujące pytania badawcze:
1. Jaka jest częstość występowania dolegliwości bólowych układu mięśniowo – szkieletowego u pracowników biurowych?
2. Jaki jest poziom aktywności fizycznej wśród pracowników biurowych?
3. Jak często pracownicy biurowi wykonują przerwy w pracy poświęcone aktywności fizycznej?
4. Jak często wśród pracowników biurowych występują absencje w pracy spowodowane dolegliwościami mięśniowo – szkieletowymi?
5. Czy wśród pracowników biurowych występują problemy z koncentracją?
Materiał i metody
Metodą badawczą zastosowaną w niniejszej pracy był sondaż diagnostyczny, techniką badawczą – ankieta, natomiast narzędziem badawczym – kwestionariusz ankiety.
Kwestionariusze ankiety zostały przekazane badanym w formie papierowej lub elektronicznej w małych, średnich i dużych przedsiębiorstwach na terenie Warszawy. Badanie było anonimowe.
Kwestionariusz ankiety składał się z metryczki, pytań o podejmowanie aktywności fizycznej w czasie wolnym i w przerwach w pracy, a także pytań o wykonywanie treningów kognitywnych, odczuwanie problemów z koncentracją w pracy oraz absencje w pracy spowodowane dolegliwościami mięśniowo – szkieletowymi.
Główną część ankiety stanowiły pytania na temat odczuwania dolegliwości bólowych (głowy, odcinka szyjnego kręgosłupa, odcinka piersiowego kręgosłupa, odcinka lędźwiowego kręgosłupa, bioder, kolan, stóp i kostek, barków, rąk i nadgarstków, łokci). Dolegliwości te zostały ocenione przez badanych także w aspekcie częstości ich występowania w skali punktowej od 0 do 3, gdzie 0 oznaczało, brak występowania bólu, 1 – sporadyczne występowanie bólu, 2 – występowanie bólu kilka razy w miesiącu, 3 - kilka razy w tygodniu).
Przy opracowaniu danych statystycznych zastosowano test korelacji Spearmana (α=0,05), którym zbadano współzależności między zmiennymi.
Charakterystyka grupy badanej:
Badania zostały przeprowadzone na 172 osobach, w tym 125 kobiet (73%) oraz 47 (27%) mężczyzn. Dobór próby był losowy. Wiek badanych wynosił 35-60 lat. Średnia wieku w badanej grupie wynosiła 41,12 lat, a odchylenie standardowe ± 9,36. Dobór wieku badanych był
celowy. Zgodnie z periodyzacją stosowaną w literaturze psychologii wyróżnia się od 8 do 10 etapów rozwoju człowieka. Według J. Trempały oraz Barbary Harwas – Napierały etap w rozwoju człowieka między 35 a 60 rokiem życia nazywany jest średnią dorosłością lub wiekiem średnim (Harwas, Trempała, 2000). W okresie średniej dorosłości w człowieku zachodzi wiele zmian fizjologiczno – biologicznych, a także zmian funkcjonowania psychicznego (Olejnik, 2004). W tych latach życia funkcje poznawcze ulegają modyfikacji: spada szybkość i zdolność zapamiętywania (Obuchowska, 2004). Od 30 roku życia następuje zmniejszenie się liczby włókien mięśniowych, a co za tym idzie - spadek siły mięśniowej oraz pogorszenie koordynacji ruchowej, które w kolejnych latach pogłębiają się jeszcze bardziej. Wzrasta ilości tkanki tłuszczowej, co skutkuje zwiększeniem masy ciała. Obniża się również sprawność funkcjonowania układu krążenia, układu oddechowego, oraz układu nerwowego – obniżeniu ulega szybkość przepływu impulsów nerwowych. Staż pracy badanych
wahał się między 2 a 35 lat, średnia wyniosła 16,96 lat, a odchylenie standardowe ± 8,31.
Wyniki
W niniejszych badaniach uzyskano wyniki, które nakreśliły ogólny obraz natężenia odczuwania dolegliwości mięśniowo – szkieletowych wśród pracowników biurowych, a także ich problemów z koncentracją.
Na początku zbadano aktywność fizyczną w czasie wolnym oraz aktywność fizyczną przy biurku.
Poniższa rycina pokazuje, że 40%
ankietowanych podejmuje regularną aktywność fizyczną w czasie wolnym, 41% ćwiczy tylko sporadycznie, 12% sezonowo, a 7% nie ćwiczy wcale.
Ryc. 2 Aktywność fizyczna pracowników biurowych w przerwach w pracy (opracowanie własne)
Ryc. 1 Aktywność fizyczna pracowników
biurowych w czasie wolnym (opracowanie własne
Regularne ćwiczenia fizyczne w przerwach w pracy wykonuje 4% badanych, a 80%
respondentów w ogóle nie podejmuje tego typu aktywności.
Niniejsze badania obejmowały również zagadnienie częstości wykonywania ćwiczeń kognitywnych przez pracowników biurowych oraz natężenie problemów z koncentracją. Ćwiczenia kognitywne zostały w ankiecie zdefiniowane jako ćwiczenia umysłowe mające na celu między innymi rozwój pamięci, koncentracji, myślenia twórczego, itp. Ponad połowa badanych nie trenuje swojego umysłu, a 9% robi to systematycznie.
Systematy cznie
40%
Sporadycz nie 41%
Sezonowo 12%
[NAZWA KATEGORI
I]
[PROCENT OWE]
Systematy cznie
4% Sporadycz nie 16%
Wcale 80%
Ryc. 3 Częstość wykonywania ćwiczeń umysłowych przez pracowników biurowych
(opracowanie własne).
Zbadano także częstość odczuwania
problemów z koncentracją podczas pracy. 64% respondentów obserwuje u siebie tego typu problemy.
Ryc. 4 Problemy z koncentracją u pracowników biurowych (opracowanie własne).
W badaniach zwrócono także uwagę na problem występowania absencji w pracy spowodowanych odczuwaniem dolegliwości układu mięśniowo – szkieletowego. Nieobecności w pracy zostały tutaj podzielone na
długoterminowe, czyli 7 dni lub powyżej, a także krótkoterminowe, czyli poniżej 7 dni. Badania pokazują, że u 28% ankietowanych pojawiały się absencje spowodowane przez bóle układu ruchu.
Systematycznie 9%
Sporadycznie 38%
Wcale 53%
Wcale 36%
Bardzo często 6%
Dość często 9%
Sporadycznie 49%
Ryc. 5 Absencje w pracy spowodowane odczuwaniem dolegliwości mięśniowo – szkieletowych u pracowników biurowych (opracowanie własne).
Poniższa rycina przedstawia częstość odczuwania dolegliwości mięśniowo – szkieletowych u pracowników biurowych. Z badań wynika, że 5% ankietowanych nie odczuwa nigdy w pracy bólu układu mięśniowo – szkieletowego,
1% odczuwa bóle tylko sporadycznie, natomiast 94% regularnie uskarża się na bóle, które pojawiają się z różną częstotliwością: kilka razy w miesiącu lub kilka razy w tygodniu.
Ryc. 6 Częstość odczuwania dolegliwości bólowych układu mięśniowo – szkieletowego wśród pracowników biurowych (opracowanie własne).
Nigdy 72%
Absencje krótkoterminowe
15%
Absencje długoterminowe
13%
Nigdy [PROCENTOWE]
[NAZWA KATEGORII]
[PROCENTOWE]
[NAZWA KATEGORII]
[PROCENTOWE]
Ryc. 7 Natężenie występowania dolegliwości mięśniowo – szkieletowych u pracowników biurowych (opracowanie własne).
Następnie zbadano korelacje między zmiennymi. Badania wykazały dodatnią współzależność między stażem pracy, a natężeniem występowania dolegliwości mięśniowo – szkieletowych. Osoby, które pracują w pozycji siedzącej od wielu lat znaczenie częściej odczuwają bóle układu mięśniowo – szkieletowego.
Z badań wynika także istnienie dodatniej współzależności między częstością przerw poświęconym aktywności fizycznej, a natężeniem odczuwania dolegliwości mięśniowo – szkieletowych.
Ponadto w grupie kobiet zaobserwowano dodatnią korelację między BMI, a natężeniem występowania dolegliwości bólowych. Kobiety, u których BMI jest wyższe, częściej skarżą się na odczuwanie bólu w układzie mięśniowo – szkieletowym.
Badania wykazały, że wśród pracowników biurowych występuje ujemna zależność między aktywnością fizyczną, a natężeniem odczuwania dolegliwości mięśniowo – szkieletowych.
Dyskusja
Długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej sprzyja powstawianiu dolegliwości układu mięśniowo – szkieletowego. Poprzez pojęcie długotrwałe można rozumieć zarówno przebywanie w pozycji siedzącej przez kilka godzin dziennie oraz przez wiele lat. Osoba, która wykonuje pracę biurową spędza przeciętnie około 6 godzin w ciągu dnia przy biurku realizując swoje obowiązku zawodowe. Ponadto osoby te przebywają w pozycji siedzącej także w czasie
dojazdu do pracy oraz po pracy - oglądając telewizję, korzystając z komputera, spędzając czas z rodziną i znajomymi przy stole. Duży problem stanowi fakt, że pozycja siedząca jest dla pracowników biurowych powtarzana przez lata - w niniejszych badaniach średni staż pracy ankietowanych wynosi blisko 17 lat. Dodatnią korelację między stażem pracy, a częstością odczuwania dolegliwości mięśniowo – szkieletowych wykazano także w badaniach z 2008 roku przeprowadzonych w Tajlandii na grupie 2000 osób. Według tych badań bóle układu ruchu dotykały 63% respondentów – te różnice w wynikach naszych badań z badaniami z 2008 roku mogą świadczyć o narastającym problemie dolegliwości wynikających z siedzącego trybu pracy na przestrzeni tych 9 lat. W badaniach przeprowadzonych w Tajlandii najczęściej odczuwanymi dolegliwościami są: bóle głowy i karku, następnie bóle w dolnym odcinku kręgosłupa oraz bóle w odcinku piersiowym (Janwantanakul P, 2008).
Wyniki niniejszych badań wskazały dodatnią korelację między przerwami w pracy poświęconymi na aktywność fizyczną, a natężeniem odczuwania dolegliwości mięśniowo – szkieletowych. Można przypuszczać, że częste wykonywanie aktywnych przerw u tych osób jest wynikiem zmęczenia mięśni posturalnych. Gdy dochodzi do takiego zmęczenie konieczna jest zmiana napięcia mięśni – skurcz izometryczny musi zostać zastąpiony skurczem izotonicznym, czyli osoby z takimi dolegliwościami muszą zmienić pozycję oraz rozciągnąć i rozluźnić bolące mięśnie, gdyż ból ten może być tak silny, że będzie
0 50 100 150 200 250 300
Łokcie Biodra Stopy, kostki, łydki Ramiona Kolana Odc. piersiowy Ręce i nadgarstki Głowa Kark Odc. lędźwiowy
Natężenie dolegliwości [punkty]
Tytuł osi
utrudniał dalsze wykonywanie swoich zadań w pracy.
Zaprezentowane badania ukazały również ujemną zależność między aktywnością fizyczną w czasie wolnym i w przerwach w pracy, a nasileniem występowania bólów układu mięśniowo – szkieletowego. Osoby podejmujące regularne ćwiczenia fizyczne rzadziej skarżą się na tego typu dolegliwości. Aktywne przerwy w pracy także mogą przyczyniać się do redukcji odczuwania dolegliwości mięśniowo – szkieletowych. Na podstawie uzyskanych wyników można wnioskować, że regularne podejmowanie aktywności fizycznej zmniejsza natężenie występowania problemów układu mięśniowo – szkieletowego. Należy zatem podjąć działania mające na celu aktywizację ruchową w czasie wolnym oraz w przerwach w pracy wśród pracowników biurowych.
Ćwiczenia rozwijające zdolności poznawcze nie są częstą praktyką wśród pracowników biurowych – jak wynika z badań, ponad połowa osób nie trenuje swojego umysłu, a tylko 9% badanych wykonuje takie treningi regularnie. Jak pokazują wcześniejsze badania, opisane m.in. przez Stummera, Van Praaga czy Escorihuela, ćwiczenia umysłu mogą znacznie poprawić zdolności kognitywne człowieka i wpłynąć na jego pracę zawodową. Biorąc pod uwagę fakt, że z zaprezentowanych badań wynika, iż 64% badanych skarży się na problemy z koncentracją uwagi podczas pracy można wnioskować, że wprowadzenie stymulacji kognitywnej dla pracowników biurowych może zmniejszyć u nich problemy z koncentracją i oddziaływać pozytywnie na ich pracę zawodową.
Współcześnie bóle układu mięśniowo – szkieletowego dotykają coraz większej liczby osób pracujących w pozycji siedzącej, dlatego należy podjąć działania profilaktyczne na rzecz przeciwdziałania tym dolegliwościom. Najlepszym środkiem zapobiegającym problemom bólowym jest aktywność fizyczna, realizowana zarówno w czasie wolnym, jak i ta wykonywana w przerwach w pracy. Dolegliwości mięśniowo – szkieletowe wśród pracowników biurowych są dużym problemem dziś, ale przede wszystkim rosnącym problemem jutra.
Piśmiennictwo:
1) Anson P., Back Pain, MedLine Plus,
National Institutes of
Health, www.nlm.nih.gov/medlineplus/bac kpain.html, Lower Back Pain Is #1 Cause of Disability, national Pain Foundation, www.thenationalpainfoundation.org/Lower
-Back-Pain-is-Number-1-Cause-of-Disability;
2) Bell J.A., i in., (2014), Combined Effect of Physical Activity and Leisure Time Sitting on Long-Term Risk of Incident Obesity and Metabolic Risk of Certain Clustering,
„Diabetologia” 57, nr 10, s. 2048-2056;
3) Chaddock L., Voss M. W., Kramer A. F., (2012), Physical Activity and Fitness Effects on Cognition and Brain Health in Children and Older Adults, „Kinesiology Review” 1, nr 1, s. 37-45;
4) Citman CW, Berchtold NC (2002), Exercise: a behavioral intervention to enhance brain health and plasticity. Trends in Neuroscience, 25:295-301;
5) De Rotrou J., (2010), Pamięć doskonała, wyd. WAB, Warszawa;
6) Derkacz M., Mosiewicz J., Myśliński W., (2007), Zaburzenia funkcji kognitywnych u osób chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, w: Wiadomości Lekarskie, LX, s. 3-4, Akademia Medyczna, Lublin;
7) Dustman RE, Emmerson R, Shearer D., (1994), Physical activity, age, and cognitive-neuropsychological function. J Aging Phys Act, 2: 143–181;
8) Etnier J, Berry M., (2001), Fluid intelligence in an older COPD sample after short- or long-term exercise. Med Sci Sports Exerc, 33(10): 1620–1628;
9) Harwas B., Trempała J. (red.) (2000). Psychologia rozwoju człowieka. T.2. Charakterystyka okresów życia człowieka. Warszawa: PWN, s.234-257;
10) Healths Topics: Physical Activity, World Health
Organization, www.who.int/topics/physical _activity/en/;
11) Janwantanakul P., Pensri P.,
Jiamjarasrangsri V., Sinsongsook T.
(2008), Prevalence of self-reported musculoskeletal symptoms among office
workers, Occupational Medicine, London, vol. 58 (6), s., 436-438;
12) Levine J. A. (2014), Get up! Why Your Chair Is Killing You and What You Can Do About It, St. Martin’s Press, New York, s.
70-71;
13) Levine J.A. i in., (2006) Non-Exercise Activity Thermogenesis: The Crouching Tiger Hidden Dragon of Society Weight Gain, „Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology” 26, nr 4, s. 729-736;
14) Obuchowska I., (2004), Adolescencja, [w:]
Psychologia rozwoju człowieka.
Charakterystyka okresów życia, (red.) B.
Harwas-Napierała, J. Trempała, PWN, Warszawa;
15) Olejnik M., (2004), Średnia dorosłość.
Wiek średni, [w:] Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia, (red.) B. Harwas-Napierała, J. Trempała, PWN, Warszawa;
16) Patel A. V. i in., (2010), Leisure Time Spent Sitting in Relaton to Total Mortality in a Prospective Cohort of US Adults,
„American Journal of Epidemiology” 172, nr 4, s. 419-429;
17) Ratey J., Hagerman E., (2008), Spark: The Revolutionary New Science of Exercise and teh Brain, Little, Brown, New York, s. 9-25;
18) Reed JA, i wsp (2013). Examining the impact of 45 minutes of daily physical education on cognitive ability, fitness performance, and body composition of African American youth. J Phys Act Health, 10: 185-197;
19) Rikli R, Busch S., (1986), Motor performance of women as a function of age and physical activity level. J Gerontol, 41:
645–649;
20) Singh-Manoux A. i in., (2005), Effects of Physical Activity on Cognitive Functioning in Middle Age, „American Journal of Public Health” 95, nr 12, s. 2252-2258;
21) Spirduso W, Clifford P., (1978), Replication of age and physical activity effects on reaction time movement time. J Gerontol, 33: 23–30;
22) Starret K., (2016), Skazany na biurko, wyd.
Galaktyka, Łódź;
23) The Power of Prevention: Chronic Disease… The Public Health Challenge of the 21st Century, U.S. Departmentof Health and Human Services (Atlanta, GA: U.S.
Departmentof Health and Human Services, Centres for Disease Control and Prevention, Natonal Center of Chronic Disease Prevention and Health Promotion, 2009), www.cdc.gov/chronicdisease/pdf/20 09-Power-of-Prevention.pdf;
24) Van Praag H., Kempermann G., Gage F., (1999), Running increases cell proliferation and neurogenesis in teh adult mouse dentage gyrus Nature Neuroscience, 2:266-270.
Anna Wypych, Anka3108@wp.pl
Joanna Zagdańska
Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie, Wydział Turystyki i Rekreacji
Zygmunt Gilewicz – jako budowniczy pierwszego w Polsce wojskowego ośrodka wczasowego i współorganizator Fundacji Oficerskich Domów Wypoczynkowych
Zygmunt Gilewicz - as the builder of the first military holiday center in Poland and co-organizer of the Foundation of Officers' Holiday Houses
Streszczenie
Jedną z najbardziej zasłużonych osób w historii Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie jest Zygmunt Gilewicz ( 1880 - 1960), oficer Wojska Polskiego, uczestnik walk o niepodległość Polski podczas pierwszej wojny światowej. Oficer ten kiedy trafił w październiku 1931 roku na etat dyrektora do Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie, był już w pełni ukształtowanym żołnierzem w stopniu pułkownika, który „zaliczył” dość bogatą karierę zawodową, służąc między innymi w Szpitalu Wojskowym i Dowództwie Okręgu Pomorskiego w Toruniu oraz w stołecznej Szkole Podchorążych Sanitarnych. Jego wcześniejsze dokonania na niwie działalności społecznej są prawie nieznane. A była to postać, która w Polskiej Armii ma szczególne zasługi na niwie tworzenia warunków do aktywnego wypoczynku i budowania wojskowych domów turystyczno - wypoczynkowych. Miedzy innymi jego dziełem jest wzniesienie w roku 1928 w nadmorskim Cetniewie pierwszego w Wojsku Polskim ośrodka wypoczynkowego dla kadry okręgu pomorskiego i członków jej rodzin.
Kierownictwo Ministerstwa Spraw Wojskowych – chcąc wykorzystać jego doświadczenia w tym zakresie - włączyło go kilka miesięcy później do prac nad uruchomieniem Fundacji Oficerskich Domów Wypoczynkowych. Organizacja ta w okresie międzywojennym zbudowała kilkanaście okazałych ośrodków turystyczno – wypoczynkowych, z których kilka funkcjonuje do dnia dzisiejszego.
Słowa kluczowe: Ministerstwo Spraw Wojskowych, Dowództwo Okręgu Korpusu VII Toruń, wojskowe domy wypoczynkowe, Fundacja Oficerskich Domów Wypoczynkowych, turystyka, rekreacja, II Rzeczpospolita Polska
Abstract
One of the most distinguished people in the history of the Academy of Physical Education in Warsaw is Zygmunt Gilewicz (1880 - 1960), an officer of the Polish Army, the participant of the struggle for Polish independence during the First World War. This officer, when he began to work in October 1931 on the job of director to the Central Institute of Physical Education in Warsaw, he was already fully formed soldier in the rank of colonel, who "scored" quite a rich career, serving, among other things, in the Military Hospital, Pomeranian Region Command in Torun and metropolitan School of Sanitary Cadets. His previous social activities are almost unknown. And it was a character who, in the Polish Army, had special merit in creating conditions for active recreation and building of military tourist and holiday houses.
Among other things, his work is erecting in 1928 in the seaside Cetniewo, the first Polish Army holiday resort for cadre of Pomeranian County and members of their families.
Leadership of the Ministry of Military Affairs - wanting to use his experience in this field – in 1929 joined him to work on the launch of the Foundation of Officers' Holiday Houses. In the interwar period, this organization built several magnificent tourist and holiday resorts, some of have been in operation until the present day.
Keywords: Ministry of Military Affairs, VII Corps Area Command Toruń, military holiday houses, Foundation of Officers' Holiday Houses, tourism, recreation, II Republic of Poland
Wstęp
Zygmunta Gilewicza znamy przede wszystkim jako osobę, która w okresie
międzywojennym odegrała ogromną rolę w dziele tworzenia Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. Doceniane są też jego zasługi w procesie budowania programów nauczania i