tego dorobku poprzez przyjęcie Karty wraz z ratyfikacją traktatu reformującego. Wydaje się to tym bardziej dziwne, że jesteśmy państwem, narodem, który w większości o te prawa walczył z ogromnym przekonaniem i za jakże często wielką cenę.
7. Jałowiecki B., Kwestia regionalna, w: Czy Polska będzie państwem regionalnym?, red.
Grzegorz Gorzelak, Bohdan Jałowiecki, Warszawa 1993, s. 20.
8. Jałowiecki B., Nowa regionalizacja, Przegląd polityczny, nr 32 1996, s. 68.
9. Kaczmarek T., Struktury terytorialno-administracyjne i ich reformy w krajach europejskich, Poznań 2005, s. 124.
10. Kubiak H., Region i regionalizm. Próba analizy typologicznej, w: „Przegląd Zachodni”, z. 1 1994; A. Kwilecki, Region i badania
regionalne w perspektywie socjologii, w:
„Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 2 1992, s. 26.
11. Łaski P., Baskijskie mniejszości narodowe w Hiszpanii, w: „Sprawy Międzynarodowe”, (10) 1984, s. 101.
12. Parzymies S., Unia Europejska a Europa Środkowa, Warszawa 1997, s. 118.
13. Przykładem jest walka organizacji para militarnej ETA o pełną niezależność kraju Basków.
14. Restrukturyzacja regionów jako problem współpracy europejskiej, red. A. Kukliński, B.
Jałowiecki, tom 1, Warszawa 1991, s. 11.
15. Rykiel Z., Region jako pojęcie socjologiczne, w: A. Pawłowska, Z. Rykiel, Region i
regionalizm w socjologii i politologii, Rzeszów 2012, s. 15.
16. Skrzypczak T., Społeczno-polityczne czynniki przekształceń ustroju terytorialnego w
rozwiniętych „narodowych” państwach kapitalistycznych, w: Studia Nauk Politycznych, nr 4 1986, s. 30.
17. Słownik wyrazów obcych, red naukowy J.
Tokarski, Warszawa 1980, s.396.
18. W tym znaczeniu regionalizacja jest elementem terytorialnej organizacji kraju.
19. We Włoszech tendencje separatystyczne wyrażała wspomniana już Liga Północna, ogłaszająca nawet niepodległość tzw. Padanii, ozdabiając je mętną i ahistoryczną mistyką powrotu do pogańskich, rzekomo celtyckich
korzeni mieszkańców północnych Włoch.
Próbowano nawet tworzyć własną policję i parlament. Nie spotkało się to jednak z poparciem większości prawicowej ludności Padanii. Umberto Bossi, lider Ligi Północnej, został w ten sposób zmuszony do odstąpienia od haseł separatystycznych i skierowania reform organizacyjno – terytorialnych na drogę decentralizacyjną. J. Moskwa, Liga Północna zmienia taktykę, w: Rzeczpospolita z 21 .09.2000 r.
20. Więc J.J., Regionalizacja w państwach Unii Europejskiej, Przegląd Zachodni, 1994, nr 2, s.
129.
21. Winczorek P., Wstęp do nauki o państwie, Warszawa 1996, s. 118.
22. Wojtaszczyk A.K., Kompendium wiedzy o państwie współczesnym, Warszawa 1998, s.
23. Wyrazem tego była chęć utworzenia tzw. 33.
„Padani”, tj. związku regionów pólnocnych, niezależnych od politycznego centrum przez lidera Ligi Północnej U. Bossiego; M.
Jędrysik, Narodziny Padanii, w: Gazeta Wyborcza z 16 .09.1996 r., s. 7.
Jacek Oleksiejuk jacek.oleksiejuk@onet.pl
Anna Pawlikowska-Piechotka, Karolina Sawicka,
Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, Wydział Turystyki i Rekreacji Tereny sportowo – rekreacyjne i ich potencjały - metoda obiektywnej oceny
Streszczenie
Wprowadzenie: Właściwie urządzone publiczne tereny sportu i rekreacji są niezwykle ważne dla zrównoważonego rozwoju miasta i zapewnienia wysokiej jakości środowiska zamieszkania ponieważ służą codziennemu i świątecznemu aktywnemu wypoczynkowi, podnoszą jakość życia, sprzyjają promocji zdrowia. Potrzeba zajmowania się racjonalnym zagospodarowaniem terenów sportu i wypoczynku jest uzasadniona zarówno z punktu widzenia prowadzenia ciągłych, koniecznych w zmieniającej się rzeczywistości, badań naukowych na ten temat, jak i społecznej wagi tego problemu. Cel badań, metody:
Celem badań było poszukiwanie metody oceny potencjałów terenów sportowo – rekreacyjnych za pomocą ujednoliconych kryteriów – przy założeniu dostępności takiego obiektu dla wszystkich grup społecznych.
Metody oceny potencjałów terenów sportu i wypoczynku poszukiwano za pomocą autorskiej adaptacji metody Bellinger (1994) – Zajadacz (2004). Weryfikacji metody dokonano na materiale badań terenowych jakimi były wybrane parki miejskie w Warszawie i w Madrycie. Syntetyczne wnioski z badań: a) potencjał sportowo – rekreacyjny publicznych terenów zieleni miejskiej może być, za pomocą ujednoliconych kryteriów, zbadany, zmierzony i wyrażony punktowo; b) odpowiednio skonstruowana metoda oceny potencjałów sportowo – rekreacyjnych terenów publicznych pozwoli na oszacowanie sposobu przygotowania takich obiektów do pełnionej funkcji; c) zagospodarowanie sportowo – rekreacyjne miejskich terenów publicznych zależy od ich charakteru, cech indywidualnych, w tym wielkości, dostępności komunikacyjnej, położenia względem osiedli mieszkaniowych, funkcji terenów sąsiedzkich, rekomendacji konserwatorskiej (konserwator przyrody, konserwator zabytków); d) zagospodarowanie sportowo – rekreacyjne jest także zależne od tradycji danej społeczności, preferencji aktywnej rekreacji na terenach otwartych, przyjętych zwyczajów sposobu wypoczynku w miejscu publicznym.
Słowa kluczowe: tereny sportowo – rekreacyjne, metoda oceny potencjałów, promocja zdrowia
Wstęp
Temat pracy został podjęty z przeświadczeniem, że właściwie urządzone publiczne tereny sportu i rekreacji są niezwykle ważne w zrównoważonej gospodarce przestrzennej, jako służące codziennemu aktywnemu wypoczynkowi mieszkańców miast i służące promocji zdrowia [Bull Ch. (2003), Clawson M. and Knetsch J. L.
(2011), Dziubiński Z. (2013), Kosiewicz J. (2013), Krzymowska – Kostrowicka A. (1995), Maszczak T. (2009, 2010, 2014), Pawlikowska – Piechotka A. (2011, 2012), Pawlikowska – Piechotka A. and Sawicka K. (2012), Pigram J. (2003), Spink J., (1999), Stoneham J. (1994), Thompson C., Travlou P. (2007), Welch D. (1991)].
Potrzeba zajmowania się takimi zagadnieniami jest uzasadniona zarówno z punktu widzenia prowadzenia ciągłych, koniecznych w zmieniającej się rzeczywistości, badań naukowych na ten temat, jak i społecznej wagi tego problemu. Niestety wciąż brakuje, nie tylko metod oceny potencjałów funkcjonalnych dla takich terenów, ale i
opracowań dotyczących ogólnych rekomendacji w zakresie racjonalnego zagospodarowania publicznych terenów otwartych pod kątem programu sportu i aktywnej rekreacji – przy założeniu dostępności takiego obiektu dla wszystkich grup społecznych [Bull Ch. (2003), Clawson M. and Knetsch J. L. (2011), Dabrowski A. (2006), Dziubiński Z. (2011, 2013), Kosiewicz J. (2006, 2013), Kozdroń E. (2004), Maszczak T.
(2009, 2010, 2014), Mogiła – Lisowska J. (2010), Torkildsen G. (2007), Williams S. (2003)]. Zatem podjęty temat miał w istotny sposób wypełnić te luki, będąc oryginalnym i społecznie ważnym rozwiązaniem rzadko podejmowanego tematu badań.
Założenia pracy, problemy badawcze (pytania badawcze i hipotezy), metoda badań
Na wstępie prac sformułowano kilka hipotez, zakładając, że będą możliwe do zweryfikowania metodami empirycznymi i teoretycznymi uznanymi - z punktu widzenia poprawnego warsztatu badawczego - za najbardziej właściwe
do zastosowania [Bell J. (2008), Bull Ch. (2003), Cohen L., Manion L., Morrison K. (2007), Finn M., Elliott-White M., Walton M. (2000), King Bruce M., Minum E. W. (2009), Phillimore J., Goodson L. (2009)].
Pytania badawcze, miały na celu szczegółowo i na szerokim tle zagadnień środowiskowych i społecznych rozeznać uwarunkowania dla opracowania metody oceny potencjałów sportowo – rekreacyjnych terenów publicznych, dotyczyły poszukiwań odpowiedzi przede wszystkim na następujące pytania, dotyczące:
- natury potencjałów sportowo – rekreacyjnych terenów publicznych,
- możliwości wyróżnienia kategorii i składników potencjału sportowo – rekreacyjnego dla otwartych terenów zieleni,
- potrzeby indywidualizowania programu funkcji sportowo – rekreacyjnej danego terenu w taki sposób, aby uwzględnić jego specyfikę i cechy szczególne.
Ostatnią badaną kwestią było poszukiwanie odpowiedzi na pytanie dotyczące możliwości standaryzowania wymagań dla optymalnego zagospodarowania miejskich terenów publicznych dla funkcji sportowo – rekreacyjnych. Istotnymi założeniami dla dalszych prac było jednoznaczne sformułowanie zasad doboru badanych obiektów (parków miejskich w Warszawie i w Madrycie) oraz procedur związanych z wyborem uczestników do badań ankietowych (do ankiety pomocniczej i do eksperckiej). Należy podkreślić, że procedury badawcze zmieniano dla kolejnych segmentów prac, stąd rozbudowany scenariusz, określał ich przebieg i kolejność stosowania poszczególnych narzędzi badawczych. Wyjaśniał także, na jakim etapie badań i w jakim celu zostało zastosowane konkretne narzędzie. W konsekwencji przyjęcia powyższych założeń (problemów badawczych i metod badań), dla potrzeb realizacji w ten sposób zaplanowanych prac – przyjęty scenariusz oraz kolejność procedur badawczych, w tym badań teoretycznych i empirycznych, były następujące:
a) badania teoretyczne, w tym bogata, trwająca wiele lat (2005 – 2013) kwerenda biblioteczna przeprowadzona w wielu zbiorach naukowych w Warszawie, Poznaniu, Krakowie i w Madrycie; ponadto analiza i krytyczny przegląd literatury polskiej i zagranicznej; badanie dostępnych materiałów planistycznych, raportów na
temat stanu środowiska i obowiązujących w zakresie zagospodarowania sportowo - rekreacyjnego regulacji prawnych (Warszawa i Madryt) - dająca autorce wgląd w dane żródłowe wtórne, zarówno ilościowe i jakościowe
b) badania terenowe (empiryczne) w Warszawie i Madrycie, przeprowadzone według ujednoliconej procedury badawczej, przyjętego scenariusza dla badań i procedur; obejmujące między innymi inwentaryzację wybranych obiektów (parków miejskich) pod kątem infrastruktury sportowej, obserwacje poczynione w terenie (ujednolicone – z zachowaniem zakresu narzuconego w kwestionariuszach parków), wywiady z użytkownikami terenów sportowych, przeprowadzone za pomocą ujednoliconego kwestionariusza ankiety (wybrane grupy studentów w Warszawie i w Madrycie), ankiety eksperckie (skierowane do specjalistów z dziedzin związanych ze sportem, rekreacją i planowaniem terenów publicznych), dokumentacja fotograficzna, obserwacja uczestnicząca - empiryczne badania dostarczające danych pierwotnych, zarówno ilościowych jak i jakościowych c) na podstawie uporządkowanego materiału
badań – sformułowanie innowacyjnej metody oceny potencjałów sportowo – rekreacyjnych terenów publicznych
d) weryfikacja opracowanej metody, przetestowanie na wybranych parkach miejskich Warszawy i Madrytu (w podziale na cztery kategorie parków)
e) analiza zgromadzonego materiału, selekcja i porządkowanie informacji, interpretacja danych i opracowanie pisemne w formie rozprawy doktorskiej
Punktem wyjścia dla opracowania autorskiej metody pomiarów potencjałów sportowo – rekreacyjnych terenów publicznych były, odpowiednio zaadoptowane do potrzeb realizacji założonego tematu rozprawy doktorskiej, dwie opisane w literaturze przedmiotu metody analizy porównawczej potencjałów turystycznych miast opracowane przez Claudię Bellinger (w 1994 roku) i Alinę Zajadacz (w 2004 roku). Przy czym, co należy podkreślić, konieczne było wprowadzenie znaczących autorskich zmian do obu metod i
twórcze ich przekształcenie, tak aby mogły być przydatne do oceny jakości terenów o funkcjach sportowo – rekreacyjnych [Tabela 1]. Takie niezbędne korekty wprowadzono na podstawie analizy literatury przedmiotu, badań terenowych oraz zasięgnięcia opinii ekspertów z tej dziedziny.
Modyfikacje dotyczyły zmian narzędzi metody badawczej (np. wprowadzenia kwestionariuszy parków, przeprowadzenia badań ankietowych wśród ekspertów), innego doboru niż w metodzie Bellinger – Zajadacz składników koniecznych dla oceny potencjałów badanego obszaru (wprowadzenia takich, które odnoszą się do funkcji sportowo – rekreacyjnej terenu, a nie do turystycznej) [Tabela 1].
Materiałem badań terenowych były cztery wybrane parki Madrytu i cztery na terenie Warszawy, dobrane na podstawie podobieństw parami, tworząc następujące grupy:
a) parki zabytkowe: Park Łazienki Królewskie w Warszawie i Park El Retiro w Madrycie
b) parki zabytkowe ze wstępem biletowanym: Park przy Rezydencji Królewskiej w Wilanowie i Park El Capricho w Madrycie
c) parki miejskie ogólnodostępne: Park Pole Mokotowskie w Warszawie i Park Juan Carlos I w Madrycie
d) parki peryferyjne, podmiejskie: Park Kultury w Powsinie, Las Kabacki w Warszawie oraz Park Casa de Campo w Madrycie
Rezultaty badań
Na podstawie studiów teoretycznych za istotne kryteria dla oceny jakości terenów sportowo – rekreacyjnych w poszukiwanej metodzie uznano wielorakie czynniki, uporządkowane w następujących trzech grupach:
a) zasoby przyrodnicze (takie jak walory środowiska przyrodniczego i stan środowiska, stan środowiska i ochrona zdrowia, klimat, zasoby fauny i flory)
b) baza materialno - techniczna (zagospodarowanie i funkcje użytkowe badanych parków), infrastruktura sportowa i rekreacyjna, usługi komplementarne takie jak gastronomia, organizowane zajęcia, imprezy sportowe
c) zasoby społeczno – kulturowe (tak jak zabytkowe obiekty, imprezy i wydarzenia kulturalne, tradycja i historia miejsca, porządek i bezpieczeństwo publiczne)
Wśród dziesiątków w ten sposób wyselekcjonowanych czynników znalazły się obok samych urządzeń (infrastruktury sportowo – rekreacyjnej) tak istotne dla użytkowników kryteria oceny jak na przykład potencjały wynikające z dostępności terenów (komunikacja publiczna, parkingi, godziny otwarcia, cennik korzystania z urządzeń i zajęć), czy udogodnienia dla osób niepełnosprawnych – do czego obligują regulacje prawne, między innymi Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 grudnia 2002 w sprawie szczegółowego zakresu realizacji
obowiązku zapewnienia osobom
niepełnosprawnym dostępu do usług powszechnych (z późniejszymi zmianami).
Zidentyfikowane na postawie studiów literatury, badań terenowych (obserwacje uczestniczące) wybrane składniki potencjału sportowo – rekreacyjnego zostały poddane weryfikacji [Tabela 2]. Weryfikacja składników była przeprowadzona w oparciu o badanie ankietowe skierowane do grupy ekspertów, osób profesjonalnie związanych z problematyką planowania i zarządzania publicznymi terenami o funkcjach sportowo - rekreacyjnych (w tym badaniu zastosowano uproszczoną wersję metody delfickiej). Wynikiem tego etapu badań było utworzenie banku potencjałów sportowo – rekreacyjnych dla parków miejskich, Dokonano także podziału cech opisujących badane parki na stymulanty (cechy pożądane z punktu widzenia użytkowników) i de-stymulanty (cechy niepożądane), posługując się wzorami matematycznymi. Na tym etapie badań, stosując algorytm dla obliczania średniej arytmetycznej, poszukiwano także możliwości obliczania wartości wskaźnika syntetycznego potencjałów sportowo – rekreacyjnych parków (zasoby rozważane w grupach) oraz obliczania wartości sumarycznej tych potencjałów. Mając uporządkowane te dane, było możliwe rozeznać stopień przygotowania badanych parków miejskich do funkcji sportowo – rekreacyjnej, posługując się siedemnastoma składnikami, przyporządkowanymi do trzech grup (baza materialno – techniczna, zasoby społeczne, zasoby przyrodnicze). Kolejnym krokiem było porównanie badanych parków, w szczególności ich pro – sportowego zagospodarowania i funkcjonalnego przygotowania do aktywnego wypoczynku z myślą o codziennym użytkowaniu przez mieszkańców Warszawy i Madrytu [Tabela 2].
Weryfikacja sformułowanej autorskiej metody oceny potencjałów sportowo – rekreacyjnych terenów publicznych (na przykładzie parków miejskich) wymagała realizacji dziesięciu następujących etapów badań:
1. Identyfikacji form sportu i rekreacji typowych dla parków miejskich (z uwzględnieniem specyfiki parków historycznych, których zagospodarowanie ograniczane jest rekomendacjami konserwatora zabytków)
2. Wybór badanych parków miejskich w Warszawie i w Madrycie (dobór grupami) 3. Wybór składników opisujących potencjał
sportowo – rekreacyjny parków miejskich 4. Weryfikacja składników oraz ich wag 5. Utworzenie banku danych potencjałów
sportowo – rekreacyjnych dla badanych obiektów
6. Skalowanie wyników pomiaru
7. Obliczenie wartości wskaźników syntetycznych potencjałów badanych parków miejskich (dla poszczególnych grup i kategorii cech)
8. Obliczenie wartości sumarycznej potencjałów sportowo – rekreacyjnych dla wybranych parków
9. Określenie przygotowania wybranych parków miejskich dla rozwoju ich funkcji sportowo – rekreacyjnych
10. Ranking wybranych parków miejskich (Warszawa, Madryt) pod kątem zagospodarowania pro – sportowego, możliwości wykorzystania tych potencjałów
Infrastruktura sportowo – rekreacyjna badanych parków była rozważana pod kątem form sportu i rekreacji typowych dla parków miejskich, a szerzej dla otwartych terenów publicznych (zidentyfikowanych na podstawie literatury przedmiotu, badań terenowych oraz analiz wyników ankiety eksperckiej oraz pomocniczej).
Szczegółowe i wnikliwe porównywanie wybranych parków miejskich było możliwe dzięki skrupulatnemu opracowaniu banków danych dla wszystkich badanych parków (zbiorów obejmujących składniki wyróżnione dla każdego z tych obiektów), które w sposób istotny wpływają na jakość programu sportowo – rekreacyjnego terenów publicznych w trzech grupach: zasoby społeczno – kulturowe, baza materiałowa oraz
zasoby przyrodnicze. Takie ujęcie pozwoliło zbadać: w jaki sposób parki miejskie są przygotowane dla funkcji sportowo – rekreacyjnej, w jakim stopniu urządzenia sportowo – rekreacyjne spełniają oczekiwania użytkowników, czy rodzaj i charakter parku narzucają sposób urządzenia i program sportowo – rekreacyjny oraz czy i jakie różnice występują między Warszawą i Madrytem [Tabela 2].
Wnioski końcowe z badań
Wynikiem końcowym badań, przeprowadzonych zgodnie z przyjętymi założeniami, scenariuszem badań i procedurami, było potwierdzenie wysuniętych hipotez, opracowanie oraz pomyślne zweryfikowanej autorskiej metody oceny potencjałów sportowo – rekreacyjnych terenów publicznych, która okazała się możliwa do stosowania (co udowodniono na przykładzie wybranych parków miejskich Warszawy i Madrytu).
Na przykładzie parków miejskich dwóch miast (Warszawy i Madrytu) stwierdzono, że odpowiednia i dostępna dla aktywnej rekreacji infrastruktura publicznych terenów otwartych może skutecznie dopomóc promocji programu
„Sport dla wszystkich” („Aktywny Warszawiak”), wspomagać wdrażanie zdrowego stylu życia, w tym także skutecznie rekompensować czynniki hamujące aktywność fizyczną, de-stymulanty na które nie możemy mieć wpływu (jak na przykład niekorzystne warunki bioklimatyczne).
Ponieważ opracowana metoda oceny przygotowania terenów dla funkcji sportu i rekreacji określa potencjały ujmowane w bardzo szerokim spektrum: zagadnień społecznych, przyrodniczych, uwarunkowań historycznych i kulturowych - jak się wydaje, przynajmniej część uogólnionych wniosków może okazać się niezmierne przydatnych nie tylko dla oceny potencjałów sportowo – rekreacyjnych parków miejskich, ale również innych terenów publicznych o podobnych funkcjach; nie tylko pod kątem rewaloryzacji terenów już zagospodarowanych, ale także przy projektowaniu nowych terenów zieleni.
Opracowana metoda oceny potencjałów sportowo – rekreacyjnych terenów publicznych została przetestowana (celem weryfikacji nowej metody), na wybranych obiektach w Warszawie i w Madrycie, co pozwoliło oszacować w stopniu bardzo szczegółowym stan zagospodarowania dla
funkcji sportu i rekreacji tych konkretnych terenów oraz określić czy i w jakim zakresie programowym parki powinny być jeszcze doinwestowane, aby spełnić oczekiwania użytkowników. Jest to już ważny i wart wykorzystania praktycznego materiał badań (chociażby dla władz samorządowych miasta).
W uzupełnieniu do opracowanej metody, pozwalającej na w miarę obiektywną ocenę potencjałów sportowo – turystycznych terenów publicznych za pomocą wielorakich i bardzo starannie dobranych kryteriów, należy podkreślić, że istotne znaczenie dla komfortu użytkowania mają też elementy trudno podlegające jakiejkolwiek kategoryzacji. Mamy tu na myśli przede wszystkim względy estetyczne, których roli, naszym zdaniem, nie sposób przecenić, a które trudno ujmować i mierzyć za pomocą ujednoliconych kryteriów, bowiem takim próbom obiektywnego przyporządkowania zazwyczaj łatwo się nie poddają. Bez wątpienia tereny rekreacyjno – sportowe powinny umożliwiać odwiedzającym jak najpełniejszy relaks, odnowę sił fizycznych i psychicznych, pobudzić nawyk systematycznych, codziennych aktywności fizycznych – a to łatwiej osiągnąć w pięknym i zadbanym otoczeniu. Zarówno obecność walorów przyrodniczych jak i estetyka i staranny projekt urządzeń sportowych, ich racjonalne rozplanowanie i dbałość o dobry stan techniczny, mogą wpływać bardzo korzystnie na psychikę człowieka, szczególnie w czasie, który ma być poświęcony na sport, wypoczynek. Bez wątpienia zadbane zielone otoczenie, czyste środowisko,
uroda krajobrazu razem z atrakcyjnymi i dostępnymi urządzeniami rekreacyjno - sportowymi stają się inspiracją do codziennie powtarzanego wysiłku sportowego, utrwalania dobrych nawyków i promocji zdrowego trybu życia.
Należy też zwrócić uwagę także na inny istotny związany z tym aspekt: dla osiągnięcia wysokiej jakości przestrzeni sportu i wypoczynku istotna jest zarówno waga dobrego projektu, konsekwentnej jego realizacji, jak i starannego zarządzania wyrażającego się stałą troską o właściwe zagospodarowanie terenu, dbałość o porządek i bezpieczeństwo publiczne, dobry stan techniczny urządzeń sportowych.
Należy podkreślić, że chociaż udało się w trakcie badań uzyskać odpowiedz na wszystkie postawione na wstępie pytania badawcze, a przede wszystkim opracować i pomyślnie zweryfikować metodę oceny potencjałów sportowo – rekreacyjnych terenów publicznych - jesteśmy przekonane, że temat badań nie został wyczerpany.
W trakcie realizacji pracy pojawiły się bowiem pytania, na których odpowiedzi należy poszukiwać w kolejnych badaniach teoretycznych i empirycznych, ponieważ ich rzetelne rozeznanie oznacza już wyjście poza założony obszar badań wyznaczonych dla tej pracy.
Do takich pytań należy między innymi zagadnienie doskonalenia doboru kryteriów oceny potencjałów sportowo – rekreacyjnych terenów publicznych oraz lepszego wyważenia ich miar, co pozwoli metodę ulepszyć i uczynić bardziej precyzyjną.
Tabela 2. Etapy procesu badawczego. Adaptacja metody analizy porównawczej potencjałów turystycznych miast: C. Bellinger (1994) oraz A. Zajadacz (2004).
Etapy badawcze wg. C. Bellinger za A.
Zajadacz; Metoda analizy porównawczej potencjałów
turystycznych miast.
Adaptacja / modyfikacja
Adaptacja metody C.Bellinger za A. Zajadacz na potrzeby analizy porównawczej potencjałów
sportowo-rekreacyjnych parków miejskich
1. Identyfikacja form turystyki typowej dla miast.
Adaptacja
1. Identyfikacja form sportu i rekreacji oraz infrastruktury sportowo-rekreacyjnej typowej dla
parków miejskich.
2. Wybór obszaru badań (miast). 2. Wybór obszaru badań
Adaptacja (parków miejskich).
3. Identyfikacja struktury potencjałów turystycznych wybranych miast, wybór
kategorii badawczych Potencjałów Turystycznych Miast (PTM).
Modyfikacja
3. Wybór składników potencjału sportowo-rekreacyjnego, dobór kryteriów ich oceny i jednostek
miar.
4. Wybór kryteriów oceny (cech) i jednostek miar.
Modyfikacja
4. Weryfikacja doboru składników potencjału sportowo-rekreacyjnego oraz nadanie wag składnikom
badanych potencjałów poprzez badanie ankietowe oparte na metodzie analizy eksperckiej.
5. Tworzenie banku danych tj. pomiar cech wg przyjętych jednostek miar ( w oparciu
o materiały pierwotne i wtórne). Adaptacja
5. Tworzenie banku danych potencjałów sportowo-rekreacyjnych wybranych parków miejskich.
6. Skalowanie wyników pomiaru.
Adaptacja
6. Skalowanie wyników pomiaru.
7. Obliczanie wartości wskaźników syntetycznych kategorii badawczych PTM.
Adaptacja
7. Obliczanie wartości wskaźników syntetycznych kategorii badawczych potencjałów
sportowo-rekreacyjnych parków miejskich.
8. Obliczanie wartości sumarycznej potencjału turystycznego każdego miasta.
Adaptacja
8. Obliczanie wartości sumarycznej potencjałów sportowo-rekreacyjnych wybranych parków miejskich.
9. Określenie stopnia przydatności każdego miasta dla rozwoju różnych form turystyki
przy zastosowaniu metody delfickiej. Adaptacja
9. Określenie stopnia przydatności wybranych parków miejskich dla rozwoju różnych form sportu i rekreacji.
10. Ranking miast
Pod względem stopnia ich przydatności dla rozwoju funkcji turystycznej, wykazanie
słabych i mocnych stron potencjału turystycznego danego miasta na tle jego
rywali (tj. badanego zbioru miast).
Adaptacja
10. Ranking wybranych parków miejskich.
Porównanie potencjałów sportowo-rekreacyjnych, a także wykorzystania i przystosowania parków miejskich
dla potrzeb sportu i rekreacji
(wybrane przykłady parków miejskich Warszawy i Madrytu).
Źródło: Kolumna 1. C. Bellinger oraz A. Zajadacz Metoda analizy porównawczej potencjałów turystycznych miast, W:
Krajobraz, turystyka, ekologia. Red. Maciej Pietrzak. Leszno 2003; Kolumna 2. Opracowanie własne na podstawie: C.
Bellinger za A. Zajadacz ( 2004).
Tabela3. Aktywności sportowo-rekreacyjne i towarzysząca im infrastruktura ( w kolejności od najczęściej, do najrzadziej występujących w badanych parkach miejskich).
Formy rekreacji i sportu zaobserwowane
w badanych parkach
Infrastruktura rekreacyjno-sportowa towarzysząca danym
formom sportu i rekreacji, zaobserwowana w badanych
parkach
Badane parki, w których zaobserwowano dane formy sportu i rekreacji oraz/lub
infrastrukturę
1 Spacery ścieżki spacerowe, miejsca
wypoczynku (ławeczki) Wilanów, Łazienki Królewskie, Pole Mokotowskie, Powsin, El Capricho, El Retiro,
Juan Carlos I, Casa de Campo 2 gry i zabawy dzieci place zabaw dla dzieci Łazienki Królewskie, Pole Mokotowskie,
Powsin, El Retiro. Juan Carlos I, Casa de Campo
3 jazda na rowerze ścieżki rowerowe, ścieżki
spacerowe, Pole Mokotowskie, Powsin, El Retiro, Juan Carlos I, Casa de Campo 4 jazda na rolkach /
wrotkach/ deskorolce ścieżki do jazdy na rolkach, wrotkach; ścieżki rowerowe,
ścieżki spacerowe
Pole Mokotowskie, Powsin, El Retiro, Juan Carlos I, Casa de Campo
5 ćwiczenia
ogólnorozwojowe i usprawniające
ścieżki zdrowia / place z
urządzeniami do ćwiczeń Powsin, El Retiro. Juan Carlos I, Casa de Campo
6 gry zespołowe boiska wielofunkcyjne i do gier zespołowych (piłki nożnej, siatkówki, koszykówki, itp.)
Powsin, El Retiro. Juan Carlos I, Casa de Campo
7 gra w tenisa, badmnigtona, ping-
ponga
korty do tenisa, boiska do
badmintona Powsin, El Retiro. Juan Carlos I, Casa de Campo
8 pływanie łódką, kajakiem, łodzią
wiosłową
zbiorniki wodne z wykorzystaniem sportowo-rekreacyjnym (stawy,
jeziora, rzeki, kanały, itp.) z wyłączeniem kąpieli, plus wypożyczalnia sprzętu wodnego
Wilanów, El Retiro. Juan Carlos I, Casa de Campo
9 zajęcia zorganizowane:
aerobik, gimnastyka, joga, taniec, siłownia,
sporty walki i kontaktowe, gry zespołowe (siatkówka,
koszykówka, itp.) itp.
sale gimnastyczne El Retiro. Juan Carlos I, Casa de Campo
10 ćwiczenia
ogólnorozwojowe i usprawniające - osoby
starsze
place z urządzeniami do ćwiczeń
dla osób starszych El Retiro. Juan Carlos I
11 gra w ping-ponga stoły do ping-ponga Powsin, Casa de Campo
12 ćwiczenia na siłowni siłownie, sale do ćwiczeń Powsin, El Retiro
13 Wspinaczka ścianki wspinaczkowe (ogólnodostępne, niskie, bez
konieczności asekuracji, profesjonalne parki linowe)
Powsin, Juan Carlos I
14 Pływanie baseny, kąpieliska, baseny odkryte Powsin, Casa de Campo
15 mini-golf pole do mini-golfa Powsin
16 Taniec kręgi i pergole do tańca Powsin
17 jazda konna stajnie konne wraz z padokami,
ścieżki lub tereny do jazdy konnej Łazienki Królewskie
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań terenowych prowadzonych w wybranych parkach miejskich Warszawy i Madrytu w latach 2007 - 2013.
Prezentowany tekst powstał w oparciu o materiał badań prowadzonych nieprzerwanie w latach 2006 – 2014, na bazie grantów ds.-114 oraz ds.-144 Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Ich rezultatem jest rozprawa doktorska „Metoda oceny potencjałów sportowo – rekreacyjnych parków miejskich (na przykładzie Warszawy i Madrytu”, przygotowana przez magister Karolinę Sawicką pod opieką dr hab. prof. AWF Anny Pawlikowskiej – Piechotka. Rozprawa została obroniona w lipcu 2015 roku.
Piśmiennictwo
1. Bell J. (2008): Research Projects, Open University Press, US, New York
2. Bellinger C. (1994): Touristische Angebotspotentiale einer Stadt (Scoring Model for Urban Tourism Potentials of the City), FTM Karlsruhe, Germany, Karlsruhe 3. Bull Ch. (2003). An Introduction to Leisure Studies. FT Prentice Hall Publishing, UK Harlow
4. Clawson M. and Knetsch J. L. (2011):
Economics of Outdoor Recreation, The Johns Hopkins University Press, US, New York
5. Cohen L., Manion L., Morrison K. (2007), Research Methods, Routledge, New York, US, New York
6. Dabrowski A. (2006): Uczestnictwo Polaków w rekreacji ruchowej i jego uwarunkowania (Participation of Poles in recreation activities and its conditions), Akademia Wychowania Fizycznego Jozefa Pilsudskiego w Warszawie, Warszawa 7. Dziubiński Z. (2011): Turystyka i rekreacja
w humanistycznej perspektywie (Tourism and recreation in the humanistic perspective), Akademia Wychowania Fizycznego Jozefa Pilsudskiego w Warszawie, Warszawa
8. Dziubiński Z. (2013): „Kultura fizyczna a różnice i nierówności społeczne” , Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie & Salezjańska Organizacja Sportowa Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa
9. Finn M., Elliott-White M., Walton M.
(2000): Tourism and Leisure Research Methods, Thames and Hudson London, UK , London
10. King Bruce M., Minum E. W. (2009):
Statistical Reasoning in Psychology and Education, John Wiley & Sons, Inc. US, New York
11. Kosiewicz J. (2006): Sport, Tourism and Leisure, Joseph Pilsudski Academy of Physical Education – Rzeszów University, Poland, Warsaw – Rzeszow (str. 11-23) 12. Kosiewicz J. (2013): Social Sciences of
Sport: Natural and Humanistic Determinants [in] Social Sciences of Sport.
Assumptions and Perspectives, Joseph Pilsudski Academy of Physical Education Warsaw – Rzeszów University, Poland, Warsaw – Rzeszow (str. 3 – 13)
13. Kozdroń E., (2004). Program rekreacji ruchowej osób starszych, Akademia
Wychowania Fizycznego Jozefa Pilsudskiego w Warszawie, Warszawa 14. Krzymowska – Kostrowicka A., (1995):
Zarys geoekologii rekreacji (An outline of geoecological recreation), Warsaw University, Warszawa
15. Maszczak T. (2009): „Sport powszechny jako obszar integracji niepełnosprawnych”
[w] Pedagogika specjalna: różne poszukiwania – wspólna misja, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa (str. 287 – 293) 16. Maszczak T. (2010): „Kultura fizyczna
jako obszar edukacji inkluzyjnej niepełnosprawnych” [w] Dialog o edukacji wobec zmian w globalizującym się świecie [redakcja naukowa: Karpińska A.], Trans Humana, Białystok (str. 155 – 163)
17. Maszczak T. (2014): „Wychowanie przez rozwój. Edukacja. Olimipizm. Edukacja inkluzyjna. Zdrowie.”, Fundacja Centrum Edukacji Olimpijskiej, Warszawa 2014 18. Mogiła – Lisowska J., (2010). Rekreacyjna
aktywność ruchowa dorosłych Polaków – uwarunkowania i styl uczestnictwa;
Akademia Wychowania Fizycznego Jozefa Pilsudskiego w Warszawie, Warszawa 19. Pawlikowska – Piechotka A., (2010):
Urban Outdoor Recreation: Children’ s Playgrounds [w] Studies In Physical Culture and Tourism; University School of Physical Education in Poznań; vol. XVII No 4/2010; str. 375-385, Poznań
20. Pawlikowska – Piechotka A., (2011).
Przestrzeń rekreacji dziecka w mieście, Novae Res Gdynia, Poland, Gdynia
21. Pawlikowska – Piechotka A. (2011):
Barrier – Free Urban Recreation Space [w]
Turystyka i Rekreacja, vol. 7/2011;
Akademia Wychowania Fizycznego Jozefa Pilsudskiego w Warszawie; str. 67-77 22. Pawlikowska – Piechotka A. (2012):
Europejskie tradycje rekreacji w mieście, Akademia Wychowania Fizycznego Jozefa Pilsudskiego w Warszawie, Warszawa 23. Pawlikowska – Piechotka A, Sawicka K.
(2012): Provision of Recreation Areas in the Contemporary Urban Environment [w]
Sport and Physical Culture In the Mirror of the Social Sciences, Palacky University
Olomouc, str. 140 – 148, Czech Republic, Olomouc
24. Phillimore J., Goodson L. (2009):
Qualitative Research in Tourism, Routledge, New York, US, New York 25. Pigram J. (2003) Outdoor Recreation
Management. Routledge Publishing London, UK London
26. Spink J., (1999) Leisure and Environment.
Butterworth Publishing Oxford, UK Oxford 27. Stoneham J. i inni, (1994) Landscape Design for Elderly and Disabled People.
PB Ltd., UK Chichester
28. Thompson C., Travlou P. (2007): Open Space People Space, Thames and Hudson London, UK London
29. Torkildsen G. (2007): Leisure and Recreation Management, Routledge, New York, US, New York
30. Welch D., (1991). The Management of Urban Parks. Longman Group Ltd. London, UK London
31. Williams S. (2003) Tourism and recreation, Prentice Hall, Pearson Education Limited, Harlow, UK, Harlow
32. Zajadacz A. (2004): Potencjal turystyczny miast, Bogucki Publishing Office Poznan, Poland Poznan
Wybrane polskie akty prawne
1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (art.
67 – 69)
2. Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych z 13 grudnia 2006 (ratyfikowana w 2012 roku przez Polskę) 3. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych
(uchwała Sejmu RP z dnia 1 sierpnia 1997 roku)
4. Uchwała Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 7 grudnia 2012 roku w sprawie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu osób niepełnosprawnych
5. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (z późniejszymi zmianami
6. Ustawa z dnia 18 stycznia 1999 roku o kulturze fizycznej (z późniejszymi zmianami)
7. Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku Prawo Budowlane (z późniejszymi zmianami)
8. Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (z późniejszymi zmianami) 9. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o
ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (z późniejszymi zmianami)
10. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody (z póżniejszymi zmianami)
11. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 roku o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (z późniejszymi zmianami)
12. Ustawa z dnia 15 czerwca 2012 o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych (Nowy York 13 grudnia 2006)
13. Rozporządzenie Ministerstwa Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 1997 roku:
„Wymagania i uwarunkowania oraz zasady
kształtowania rozwiązań obiektów użyteczności publicznej w dostosowaniu do potrzeb osób niepełnosprawnych”
14. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 września 2001 roku w sprawie szczegółowych zasad i warunków prowadzenia działalności w zakresie rekreacji ruchowej (z późniejszymi zmianami)
15. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (z późniejszymi zmianami)
16. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 grudnia 2002 w sprawie szczegółowego zakresu realizacji obowiązku zapewnienia osobom niepełnosprawnym dostępu do usług powszechnych (z późniejszymi zmianami) A.P.Piechotka, Email.
Anna.piechotka@gmail.com
Anna Pawlikowska-Piechotka, Karolina Sawicka
Joseph Pilsudski Academy of Physical Education in Warsaw, Faculty of Tourism and Recreation The outdoor sport and recreation potentials - scoring method for an objective assessment
Abstract
Introduction: The purpose of this paper is to present a scoring method, which allows the objective assessment (in a systematic way, using clearly defined criteria), evaluation of the sport and recreational outdoor areas potentials. The particular concern was paid for the significant meaning of the public areas for healthy life style of the local community members. Research questions and methods: The potentials of sport and recreation outdoor areas were understood as the possibility of practicing various forms of sport and recreation, undertaken as a daily routine. We believed that if the opportunities of outdoor sport and recreation were to be properly understood, they must be seen in terms of all society groups: young generation and elder citizens; well – fitted and impaired. That is why major emphasis was placed upon social aspects of sport and recreation and the starting point was people and their needs, their wants and demands for outdoor sport activities. Our attention was focused on physical exercises performed on publicly owned land, with clear rules on usage and accessibility. The research was undertaken because the studies relating to evaluation potentials of sport and recreation outdoor areas have been – so far – only a subject of vary rare researches in Poland, not to mention a shortcomings of efficient methods to measure and asset their values [Bellinger C. (1994), Zajadacz A. (2004)]. Final results: The purpose of this paper is to present a final result of our several years study - a new scoring method, which allows the objective assessment (in a systematic way, using clearly defined criteria), and evaluation of the sport and recreational outdoor areas potentials. Acknowledgments: The presented material is the result of research conducted on the base of a grant issued by the Ministry of Higher Education and Sciences (Ds-114 and Ds-144), carried out by the authors at the Joseph Pilsudski Academy of Physical Education in Warsaw (2008 – 2014).
Key words: sport and recreation areas, scoring method, healthy life style Introduction
The theme of the presented work has been undertaken with the assumption that properly designed public areas of sport and recreation are extremely important for sustainable urban management, life quality and health promotion, as used for daily physical activities and leisure of urban residents [Bull Ch. (2003), Clawson M. and Knetsch J.L. (2011), Dziubiński Z. (2013), Kosiewicz J. (2013), Krzymowska - Kostrowicka A. (1995), Maszczak T. (2009, 2010, 2014), Pawlikowska - Piechotka A. (2011, 2012), Pawlikowska – Piechotka A., Sawicka K. (2012), J. Pigra (2003), Spink J., (1999), Stoneham J.
(1994), Thompson C., Travlou P . (2007), Welch D. (1991)].
The need to deal with such issues is justified both of the social importance and continues researches are necessary to answer challenges of a changing world. Unfortunately, accordingly to the present knowledge of the subject, there are no developed methods of assessing the sport and recreation potentials of these areas. In consequence there are no general recommendations for the rational
management of public open areas. Furthermore there are no more detailed directions to shape the functional program of sport and active recreation grounds – for example assuming the availability of such a facilities for all social groups, including elderly and disabled [Dabrowski A. (2006), Dziubiński Z. (2011, 2013), Kosiewicz J. (2006, 2013), Kozdroń E. (2004), Maszczak T. (2009, 2010, 2014), Mogiła-Lisowska J. (2010), Torkildsen M. (2007), Williams S. (2003)].
Therefore, the authors had undertaken the research method focused on scoring method of sport grounds to fill these gaps, hoping to develop an original and socially important solution.
Research methods and questions
The basic assumption of the research works was to develop and to test a method allowing to score the sport and recreation potentials of urban green areas (on the example of urban parks of Warsaw and Madrid). At the very beginning of the work, the authors have formulated several hypotheses, assuming that it will be possible to verify them on the ground of both empirical and theoretical survey. The most important, however, was to