Wykazując, że w pewnych okolicznościach związki Internetu z geragogi-ką zacieśniają się coraz bardziej i że ta tendencja będzie utrzymywała się jeszcze przez długie lata, nabierając przy tym tempa, warto wskazać na podstawowe źródła wiedzy o „polskim” Internecie i jego użytkownikach, m.in. tych będących już w wieku senioralnym. Dostępność takich źródeł zwiększa bowiem badawczy potencjał przedmiotowego medium.
Do kategorii źródeł podstawowych należy zaliczyć przede wszystkim cykliczne raporty statystyczne prowadzone przez wyspecjalizowane, tak krajowe, jak i międzynarodowe, ośrodki badań i analiz. Ukazują one, najczęściej w wymiarze ilościowym, ogólne trendy rozwojowe w za-kresie udziału oraz sposobów wykorzystywania nowych technologii w poszczególnych krajach, regionach czy na mikroobszarach. Z racji przynależności Polski do struktur UE, jak również do szeregu innych międzynarodowych stowarzyszeń, w raportach tych publikowane są dane także o polskich internautach. Ważnym źródłem informacji, które w pewnym zakresie należy uznać za podstawowe, są ośrodki czy instytuty badawcze ukierunkowane na wieloaspektowe badanie opinii społecznej, m.in. na temat Internetu. Diagnozy tych instytucji opierają się w głównej mierze na szeroko rozumianych badaniach sondażowych, wykorzystujących do gromadzenia informacji tak metodę bezpośred-niego kontaktu ankietera z respondentem, jak i różnorodne narzędzia teleinformatyczne. Katalog preferowanych przez nie metod, technik i na-rzędzi badawczych nie ogranicza się przy tym do metodologii ilościowej,
lecz obejmuje również metodologię pogłębionych badań jakościowych. Kolejnym źródłem pozwalającym na ocenę aktywności Polaków, w tym seniorów, w Internecie są wewnętrzne pomiary poszczególnych portali, serwisów czy wyszukiwarek internetowych. W tym wypadku przede wszystkim o charakterze ilościowym i obejmującym takie kategorie jak: domeny, odsłony witryn, rejestracje, logowania, zapytania, uploady/dow-nloady, transakcje i inne działania. Pozwalają one określić co najmniej podstawowy profil polskiego internauty. Warto zwrócić uwagę także na ogólnodostępne serwisy internetowe: InternetStats. pl oraz Internet World Stats, na których gromadzone są, a często także szczegółowo komentowane, najnowsze raporty i analizy na temat globalnej sieci.
Bardziej szczegółowych danych na temat podejmowanych aktywno-ści, przyzwyczajeń, preferencji konsumenckich, statusu ekonomicznego, ale także poszukiwanych treści czy chociażby stopnia zaawansowania kompetencyjnego użytkowników Internetu, dostarczają raporty przy-gotowywane przez firmy specjalizujące się w pogłębionych badaniach Internetu. W tym przypadku poszczególne projekty prowadzone są zazwyczaj w ramach outsourcingu badawczego1. Dostęp do wyspe-cjalizowanych narzędzi pomiarowych pozwala na metodologiczną komplementarność prowadzonych badań, przy czym zakres i stopień dokładności pomiarów oraz analizy zgromadzonych danych badaw-czych uzależniony jest przede wszystkim od celu badań oraz od środków przeznaczonych na jego realizację. Wysoka specjalizacja technologiczna oraz personalna zapewnia wysoką efektywność badań, które pozostają ściśle ukierunkowane na konkretną grupę społeczną bądź konkretny rynek usług i aktywności. Jednocześnie przesądza o tym, że koszty outsourcingu badawczego są wysokie (zob. Möhring, Schlütz 2003; Jacob, Schoen, Zerback 2009; Kita 2010; Poynter 2010).
Cennych informacji na temat aktywności Polaków w sieci, poza wyżej wymienionymi instytucjami, dostarczają także pogłębione studia naukowe poświęcone społecznym konsekwencjom fenomenu, jakim stał się Internet. Również w Polsce badań i publikacji na ten temat jest coraz więcej (Krejtz, Nowak 2009, s. 11–12).
1 Outsourcing (ang. outside-resource-using) – korzystanie z zasobów, środków, narzędzi itd. firmy zewnętrznej. W tym przypadku przedmiotem usługi outsou-rcingowej jest kompleksowe przeprowadzenie badania naukowego lub jedynie zgromadzenie danych badawczych, które następnie zostaną zinterpretowane i opisane przez badacza.
Niski procent polskich seniorów w globalnej sieci sprawia jed-nak, że jeszcze stosunkowo rzadko rzeczone publikacje, raporty czy analizy poświęcone są wyłącznie tej grupie podmiotowej. Naj-częściej problematyka dotycząca starszych pokoleń omawiana jest na marginesie tematów wiodących, marketingowo bądź politycznie aktualnych. Często też uwaga czytelnika/odbiorcy kierowana jest nie tyle na działalność tych aktywnych, określanych niekiedy mianem
e-seniorów, ile na osoby cyfrowo wykluczone. Tymczasem o potencjale
badawczym Internetu, ujmując rzecz z perspektywy badań gerago-gicznych, będzie przesądzało nie tylko zdiagnozowanie przyczyn owego wykluczenia i opracowanie programów szeroko pojętego wsparcia (finansowego, technologicznego, merytorycznego, psycho-logicznego itd.) dla seniorów, którzy z Internetu nie korzystają wcale bądź w stopniu znikomym, choć to niewątpliwie pozostaje kwestią priorytetową. Ów potencjał kryje się przede wszystkim w cyfrowo
aktywnej mniejszości. To właśnie dzięki tej aktywności badacz ma
możliwość podjąć określone wątki problemowe, dotrzeć do docelowej grupy, a w konsekwencji poznać jej potrzeby, preferencje, możliwości lub problemy. Szczególnie w tym przypadku osobiste zaangażowanie
w proces badawczy okazuje się koniecznością. Z jednej strony zapewnia
jego indywidualizację, z drugiej pozwala ograniczyć koszty badań. Należy przy tym pamiętać, że badania własne nie wykluczają źró-deł ogólnodostępnych (analiz, raportów, pozycji opublikowanych). Pomimo że nie dostarczą one odpowiedzi na wszystkie nurtujące pytania, to informacje w nich zawarte z powodzeniem mogą posłużyć za tło/kontekst: stricte naukowych, pogłębionych badań własnych. Co więcej, odpowiednio zinterpretowane, mogą być impulsem do podjęcia nowych i nierzadko ważkich problemów. Dlatego też decy-dując się na badanie aktywności vs bierności seniorów w Internecie, nie należy rezygnować ze szczegółowej kwerendy tychże źródeł. Ich podstawowy wykaz, wraz z odnośnikami do stron internetowych, zamieszczono poniżej:
1. Instytucje prowadzące cykliczne analizy statystyczne, np.: – Główny Urząd Statystyczny,
– Europejski Urząd Statystyczny, – Eurobarometr,
– Urząd Komunikacji Elektronicznej,
2. Wyspecjalizowane ośrodki badania opinii społecznej, np.: – CBOS,
– TNS OBOP,
– Instytut Millward Brown SMG/KRC, – Homo Homini – Instytut Badania Opinii, – Instytut GfK Polonia,
– Biuro Badań Społecznych OBSERWATOR,
– Wewnętrzne raporty portali, serwisów i wyszukiwarek interne-towych,
– Serwis internetowy InternetStats. pl, – Serwis Internet World Stats;
3. Raporty firm outsourcingowych specjalizujących się w badaniach Internetu, np.:
– Gemius S.A.,
– PBI – Polskie Badania Internetu Sp. z o.o.,
– IIBR – Interaktywny Instytut Badań Rynkowych, – Interactive Research Center,
– IMAS International Sp. z o.o.,
– SmartNet Research & Solutions Sp. z o.o.;
– Inne publikacje i pogłębione studia naukowe poświęcone społeczno--kulturowym konsekwencjom fenomenu, jakim stał się Internet.