Krynica-Zdrój to znane i cenione już w XIX w. uzdrowisko, popularne także w okresie międzywojennym. Po zakończeniu II wojny światowej nastąpił jego gwałtowny rozwój, liczne przedsiębiorstwa zaczęły budować tu swoje domy wypoczynkowe i sanatoria. Jednym z pierwszych była „Silesia”, oddana do użytku w 1963 roku – budynek zaprojektowany w krakowskim „Miastoprojekcie” przez Stanisława Spyta dla Zjednoczenia Górniczo-Hutniczego Metali Nieżelaznych w Katowicach, z racji wysokości (8 pięter) nie był jednak jednoznacznie oceniany.
Wnętrza „Silesii” zaprojektował Zdzisław Szpyrkowski – „Dziennik Polski” pisząc o sanatorium, zauważał, że duży nacisk został położony na estetykę wnętrz, które zdobi m.in. „piękna ceramika z Łysej Góry”1. Kompozycja autorstwa Krystyny Zgud-Strachockiej należała do najwcześniejszych realizacji wykorzystujących ceramikę łysogórską w skali całej Małopolski, tym większa szkoda, że nie przetrwała do dnia dzisiejszego. Z kolei zapewne za ostatnią realizację należy uznać kompozycję – zaprojektowaną przez warszawskiego artystę Juliana Henisza i wykonaną także w Łysej Górze już pod koniec lat 80. XX w. – zdobiącą jedną z elewacji ówczesnego sanatorium „Podhale”.
Wyjątkową realizacją – i to w skali całego kraju – była sala koncertowa mieszcząca się w budynku Nowej Pijalni. Wydawać by się mogło, że tak znakomite dzieło powinno podlegać ochronie jako dobro kultury współczesnej, mające wyjątkowe walory dekoracyjne, artystyczne, użytkowe i sentymentalne. W wydanym w 2009 roku Atlasie dóbr kultury współczesnej województwa małopolskiego wskazano
na kryteria, którymi kierowano się wpisując budynek Pijalni na listę dóbr kultury współczesnej – były to: kryterium artystyczne, kryterium nowatorstwa, kryterium unikalności, kryterium kontekstu, kryterium próby czasu oraz kryterium uznania współczesnych. Zalecano zarazem ochronę bryły, kompozycji elewacji i dekoracji
1 Z. Dudzik, „Silesia”, „Dziennik Polski”, 1963, nr 285 (1-2.12.), s. 5.
ceramicznych wnętrza2. Niestety, tak wyjątkowe dzieło, jakim dzięki swym ceramicznym okładzinom była sala koncertowa, zostało wyburzone w lecie 2013 roku podczas remontu i przebudowy Nowej Pijalni. W ten sposób Krynica poniosła trudną do oszacowania stratę – nie tylko materialną i artystyczną, lecz również wizerunkową.
Dekoracje ceramiczne, a także kompozycje wykonane z innych materiałów, na przykład z kamieni, wciąż można spotkać w licznych budynkach na terenie uzdrowiska; wiadomo także o kilku realizacjach, które już nie istnieją
(przykładowo, w życiorysie Bożeny Kępińskiej-Żuczkiewicz wymienione są mozaiki w sanatorium „Opakomet” oraz w klubie PTTK3). Nie jest wykluczone, że w mieście mogło ich być jeszcze więcej, a nawet, że nadal znajdują się tam dekoracje
czekające na swych „odkrywców”. Większość kompozycji ujętych w poniższym spisie ma ustalone autorstwo, jednak kilka wciąż pozostaje anonimowych.
2 Atlas dóbr kultury…, s. 119.
3 Życiorys niedatowany, przechowywany w archiwum krakowskiego oddziału ZPaP.
Dawny „opakomet” został przebudowany, a krynickie PTTK nie potwierdza istnienia mozaiki.
stare łaZienKi Mineralne, ul. Nowotarskiego 9
Bolesław Książek, kompozycje w holach na parterze i piętrze; płyty ze Spółdzielni „Kamionka” w Łysej Górze, 1963/1964
Historia:
Budynek wzniesiono w latach 1863-1866 z inicjatywy Józefa Dietla z przeznaczeniem dla kąpieli w wodach mineralnych
i borowinach. Należał wówczas do najnowocześniejszych w Europie.
Z początkiem lat 60. XX wieku został przebudowany i częściowo nadbudowany w oparciu o projekt Władysława Marony.
Wtedy też wykonane zostały dekoracje ceramiczne z płyt łysogórskich, należące do najwcześniejszych w Małopolsce.
W latach 1978-1979 wnętrza ozdobiono interesującymi malowidłami i witrażem autorstwa Heleny Korzec.
Fot. M. Sacha 2015 Fot. BK 2015
Fot. BK 2015
Kolor i bl asK
312
Kolor i bl asK
313
opis:
Na lewej ścianie holu na parterze, nad miejscem wydawania wód mineralnych, długa, malarska kompozycja ceramiczna. Na błękitnym, lekko rozbielonym, płynnie opracowanym tle, ceglaste i żółtawe plamy kształtu okręgu, łzy, półkola.
Płyty w układzie pionowym; wysokość 4 płyty, długość 31; płyty o wymiarach 50 cm × 30 cm
Na analogicznej ścianie holu na piętrze długa kompozycja ceramiczna.
Na błękitnym, gładkim tle cztery schematyczne postacie wykonane w wysokim reliefie odwołujące się do kuracji wodami mineralnymi i zabiegów leczniczych.
Płyty w układzie poziomym; wysokość 6 ⅔ płyty, długość 11,2 płyty; płyty o wymiarach 31 cm × 55,7-56,5 cm
wybrane wzmianki prasowe, bibliografia i reprodukcje, archiwalia oraz informacje dodatkowe:
Nie natrafiono.
Dekoracja na parterze jednoznacznie kojarzy się z kompozycją Książka na budynku administracyjnym „Kamionki” w Łysej Górze (zob. s. 348).
Serdecznie dziękuję pani Grażynie Wieczorek za informację o tej realizacji.
W momencie wykonywania zdjęć kompozycja na piętrze była w dużej mierze zasłonięta przez reklamy, nie udało się więc wykonać jej całościowego zdjęcia.
Fot. BK 2015
dolna staCJa KoleJKi na górę parKową
antoni Hajdecki i aniela szatara-tymcik, kompozycja na ścianie naprzeciw wejścia; płyty ze Spółdzielni „Kamionka” w Łysej Górze, 1966
Historia
Kolejka linowa na Górę Parkową w Krynicy uruchomiona została w 1937 roku, jej stacja dolna znajduje się obok krynickiego deptaku. Kompozycja ceramiczna ozdobiła w 1966 roku ścianę naprzeciw wejścia.
opis
Kompozycja przedstawiająca uproszczone kwiaty na smukłych, biegnących
pionowo łodygach. Rośliny wykonane w wysokim reliefie. Tło zielone, łodygi szare, kwiaty żółte z akcentami brązu i czerwieni.
Płyty w układzie poziomym, wysokość 9 płyt, długość 6 (5 całych, po bokach mniejsze); płyty o wymiarach 31,5 cm × 56 cm
wybrane wzmianki prasowe, bibliografia i reprodukcje, archiwalia oraz informacje dodatkowe:
B. Kostuch, Powojenna ceramika architektoniczna w Krynicy, „Almanach Muszyny”, 2006, s. 201, tu też zdjęcie kompozycji; B. Kostuch, „Ceramiczny eksperyment”…, s. 98.
Fot. BK 2013
restauraCJa „Hawana”, ul. Bieruta 22 (obecnie Piłsudskiego) witold skulicz, kompozycja na ścianie w sali kawiarni; Motyl na ściance na zewnątrz budynku; płyty ze Spółdzielni „Kamionka” w Łysej Górze, 1968 Historia
Otwarta 11 kwietnia 1968 roku „Hawana” była dużym budynkiem restauracyjno- -kawiarnianym, w którym mieściły się restauracja, kawiarnia, bar samoobsługowy, cocktail-bar, goście mieli też do dyspozycji taras. W gmachu znajdowały się
również pracownia cukiernicza, piekarnia, wytwórnia lodów itd. Ściany zewnętrzne budynku wyłożono barwnie szkliwionymi cegłami – szkliwa w pastelowej gamie jasnego fioletu, kremu, szarości, beżu.
opis
Na I piętrze, w dużej sali restauracyjno-tanecznej, na krótszej ścianie zamykającej salę – kompozycja z płyt okładzinowych w gamie barw czekoladowej, zielonej, żółtawej, z niewielkimi akcentami szafiru. Płyty gładkie oraz opracowane plastycznie, reliefowo, pokryte groszkowaniem i rytami, z mocno wystającymi, płaskorzeźbionymi, asymetrycznymi kwiatami, a także rytymi gałązkami i pierzastymi liśćmi palm.
Płyty w układzie poziomym, wysokość 10 płyt, długość 14,25; płyty o wymiarach 33 cm × 58 cm.
Restauracja „Hawana”, widokówka z 1970 roku
Fot. BK 2013
Kolor i bl asK
316
Kolor i bl asK
317
Stan zachowania (wrzesień 2013)
Wypukłe elementy pośrodku ściany wtórnie pociągnięte złotawą farbą. Obicia kwiatu po prawej. Dodatkowo wiszące na ścianie plastikowe poroża oraz różne instrumenty muzyczne.
Kompozycja z motylem
Pierwotnie na zewnątrz budynku, od strony ul. Piłsudskiego, na niewielkiej ściance umieszczonej z lewej strony, znajdowała się dekoracja z płyt okładzinowych
w układzie poziomym, przedstawiająca wykonanego w reliefie dużego motyla.
Data usunięcia nieznana.
wybrane wzmianki prasowe, bibliografia i reprodukcje, archiwalia oraz informacje dodatkowe:
L. Dobrowolski, Już wkrótce…, „Gazeta Krakowska” [wyd. A-E], 1968, nr 55 (5. 03.), s. 4: informacja, że dobiega końca budowa pawilonu gastronomicznego
„Hawana” i opis jego wyglądu; zdjęcie budynku z widoczną ścianką z motylem (fot. L. Dobrowolski).
„Gazeta Krakowska” [wyd. A-E], 1968, nr 88 (12.04.), s. 6: informacja o otwarciu
„Hawany” wraz ze zdjęciem, na którym widać ściankę z motylem (fot. L. Szewczyk).
F. Mleczko, Wieś rodzinna… refleksje, kolorowe zdjęcie ścianki z Motylem (fot. 5);
B. Kostuch, Powojenna ceramika architektoniczna w Krynicy, s. 202; B. Kostuch,
„Ceramiczny eksperyment”…, s. 98; Grafika nade wszystko…, s. 162: restauracja
i kawiarnia „Hawana” w Krynicy wymieniona w kalendarium (bez konkretnej daty).
Restauracja „Hawana”, widokówka z 1970 roku
Motyl ze ścianki zewnętrznej za: F. Mleczko, Wieś rodzinna wzywa. Wspomnienia i refleksje, Warszawa 1970, fot. 5
doM wCZasowy „walCowniK” (obecnie „Beskid”), ul. Piękna 17 anna praxmayer, Dla dzieci, 1972 (?)
anna praxmayer, współpraca danuta Maryjowska-praxmayer, Gry ciche, 1973 (?) Kompozycje na ścianach dwóch sal na VI piętrze; płyty ze Spółdzielni „Kamionka”
w Łysej Górze Historia
Projekt architektoniczny Janusz Lityński; projekt wnętrz Jerzy Pasterczyk; oddany w 1977.
Dom Wczasowy „Walcownik” był jednym z ośrodków wypoczynkowych należących do Huty im. Lenina, pierwsi goście zamieszkali w nim w czerwcu 1977 roku.
Prasowym zachwytom nad jego architekturą i wyposażeniem towarzyszyło jednak narzekanie na nazwę, którą otrzymał. „Walcownik” miał bogaty wystrój plastyczny. Składały się na niego dekoracje wykonane z blachy miedzianej i z blachy aluminiowej oraz dwie kompozycje ceramiczne, które znajdowały się w pomieszczeniach na VI piętrze, pierwotnie pełniących funkcje sal zabaw dla dzieci oraz tzw. gier cichych.
opis
Dla dzieci – kompozycja na krótszym boku sali rehabilitacyjnej (dawna sala konferencyjna, wcześniej przeznaczona na salę zabaw dla dzieci), złożona z płyt
Fot. BK 2013
opracowanych reliefowo. Na szaro-kremowym tle zwierzęta i ptaki wśród płynnych, zielonych form z błękitnymi akcentami.
Płyty w układzie poziomym, wysokość 7,5 płyty, długość 17 płyt; płyty o wymiarach 27,5 cm × 31,5 cm oraz 29,5 cm × 31,5 cm.
Sygnatura: w prawym dolnym rogu.
Gry ciche – kompozycja na krótszym boku sali służącej do ćwiczeń (dawna sala telewizyjna, wcześniej
przeznaczona na gry), o zaokrąglonych narożach, złożona z płyt lekko wystających przed lico ściany, z uskokami. Na tle o barwie terakoty, kolorowe motywy związane z różnymi grami (kostki, figury szachowe, 7 dam karcianych i 1 król) wykonane w niskim reliefie.
Płyty w układzie poziomym, wysokość 9,75 płyt, długość 10,75; płyty o wymiarach 27,5 cm × 31,5 cm.
Sygnatura: w prawym dolnym rogu.
Fot. BK 2013
wybrane wzmianki prasowe, bibliografia i reprodukcje, archiwalia oraz informacje dodatkowe:
(j), Nowy ośrodek HiL w Krynicy, „Dziennik Polski”, 1977, nr 132 (14.06.), s. 2:
informacja, że zaprojektowany w „Biprostalu” ośrodek wkrótce przyjmie pierwszych gości oraz że „elementy plastyczne zaprojektowała i wykonała znana rzeźbiarka Anna Praxmayer”.
(ks), Piękny ośrodek HiL w Krynicy, „Gazeta Południowa”, 1977, nr 129 (10.06.), s. 1:
informacja, że 19 czerwca 1977 roku wprowadzą się do ośrodka pierwsi hutnicy- -kuracjusze. Budynek położony na silnie nasłonecznionym zboczu, zwieńczony gloriettą z pięknym widokiem, ma „ekspresyjną, dynamiczną bryłę”, a „we wnętrzu znajdują się m.in. wykładziny ceramiczne, dekoracje z kutych blach aluminiowych i miedzianych, gobeliny itp.”; „elementy plastyczne zaprojektowała i wykonała artystka-rzeźbiarka, Anna Praxmayer”.
AG, Dom wart najpiękniejszego miana, „Głos Nowej Huty”, 1977, nr 23 (11-17.06.), s. 2, 4: informacja o nowym domu wczasowo-profilaktycznym Kombinatu, do którego wkrótce zjadą pierwsi goście, a także jego opis, w tym informacja o pokojach do gry w brydża i telewizyjnych oraz o kawiarni z widokiem na trzy strony świata na najwyższej kondygnacji. Brak wzmianek na temat dekoracji.
M. Oleksy, „Hutnicza Perła” w Krynicy, „Głos Nowej Huty”, 1977, nr 30 (29.07.-4.08.), s. 3: „Cały budynek ładnie i gustownie wystrojony plastycznie. […] w kawiarni wykonana w metalu olbrzymia płaskorzeźba”. Brak wzmianek na temat kompozycji ceramicznych, zdjęcie płaskorzeźby z metalu (fot. J. Rośkiewicz).
T. P. Szafer, Nowa architektura polska. Diariusz lat 1971-1975, Warszawa 1979, s. 320 (fot. 879, 880: projekt i zdjęcie budynku, brak wzmianek w tekście); B. Kostuch, Powojenna ceramika architektoniczna w Krynicy, s. 201, 202: zdjęcia fragmentów obu kompozycji; B. Kostuch, „Ceramiczny eksperyment”…, s. 98.
Według wykazu „Ceramika monumentalna Anny Praxmayer” (kopia przekazana przez artystkę w posiadaniu autorki opracowania) kompozycja Dla dzieci wykonana została w 1973 roku w Spółdzielni „Kamionka”: „z masy ceramicznej bazującej na miejscowej czerwonej glinie i szamocie o różnej granulacji (dwukrotnie montowana, dorabiane płyty, które zostały skradzione)”, a kompozycja Gry ciche powstała w 1972 roku: „projekt wykonany we współpracy z art. malarką Danutą Maryjowską Praxmayer, zrealizowany przez Annę Praxmayer w Łysej Górze z masy ceramicznej j.w. i angob używanych do produkcji”.
Kolor i bl asK
320
Kolor i bl asK
321
20 woJsKowy sZpital uZdrowisKowo-reHaBilitaCyJny ul. Świdzińskiego 4
irena wojnicka-Markielowska i Helena Majewska, mozaika na ścianie basenu, 1987
Historia
Tradycje lecznictwa wojskowego w Krynicy sięgają okresu przedwojennego, pierwszy oficerski dom wypoczynkowy otwarto tu w 1931 roku. Po wojnie dla lecznictwa wojskowego adaptowane były kolejne budynki, baza była sukcesywnie remontowana i rozbudowywana, ostatecznie wzniesiono potężny gmach szpitala, który został otwarty w 1988 roku.
Budynek szpitala – obok wojskowych sanatoriów i szpitali uzdrowiskowych w Ciechocinku i Polańczyku, a także sanatorium MSW w Krynicy – według Elżbiety Węcławowicz-Bilskiej pozwala postawić tezę, iż „sanatoria realizowane w ostatnich latach PRL przez swą ogromną skalę i ciężką formę stanowią swoiste pożegnanie z totalitarnym systemem” (zob. E. Węcławowicz-Bilska, Mieszkać w uzdrowisku, „Czasopismo Techniczne A”, 2007, z. 1-A, s. 191).
Fot. BK 2013
opis
Na krótszej ścianie zamykającej pomieszczenie z basenem mozaika ceramiczna w gamie granatu i szarości z turkusowymi akcentami, o powierzchni 40 m².
wybrane wzmianki prasowe, bibliografia i reprodukcje, archiwalia oraz informacje dodatkowe:
Wśród dokumentów wytworzonych przez PSP przechowywanych w Archiwum Akt Nowych w Warszawie znajdują się informacje dotyczące wnętrz „Sanatorium Wojskowego w Krynicy”: zlecenie na projekt wnętrz i urządzeń wraz z projektem mozaik otrzymały PSP Oddział w Rzeszowie w 1985 roku; wynika z niego, że wnętrza zaprojektował Jan Lubas z zespołem, a autorkami mozaiki były Irena Wojnicka-Markielowska i Helena Majewska (AAN 1706 nr 2/9). Mozaika została wymieniona także wśród ważniejszych realizacji rzeszowskiego Oddziału PSP w 1987 roku (pismo z 8.02.1988; AAN 1706 nr 2/8).
Fot. BK 2013
sanatoriuM Msw „podHale” (obecnie „Continental”), ul. Nitribitta 4 Julian Henisz, współpraca Jerzy sacha i Krzysztof sacha,
kompozycja na zewnątrz budynku; płyty ze Spółdzielni „Kamionka”
w Łysej Górze, 1988-1989 Historia
Projekt architektoniczny Andrzej Kowalewski; oddany w 1988.
Sanatorium MSW działało w Krynicy już od 1949 roku, początkowo mieściło się w budynku przy ul. Świdzińskiego. Nowy, duży i nowoczesny budynek stanął w pobliżu parku Nitribitta, w miejscu starych, niewielkich pensjonatów „Hanka”
i „Podlasie”. Sanatorium początkowo nosiło nazwę „Granit”, która po trzech miesiącach została zmieniona na „Podhale” (informacje przekazane przez pana Tadeusza Marczyka, rozmowa z 25.09.2014; pan Julian Henisz wspomina, że znał je właśnie pod tą drugą nazwą).
Boczna elewacja budynku została ozdobiona kompozycją ceramiczną, obecnie zasłoniętą przez drzewa.
Gładkimi, smukłymi, szmaragdowymi płytami wyprodukowanymi w Łysej Górze pokryto kilka ścian wewnątrz budynku.
opis
Na elewacji bocznej budynku, na wysokości piętra, duży fragment ściany pokryty kompozycją z płyt ceramicznych. Płyty matowe, malowane, częściowo dekorowane
Fot. BK 2003
plastycznie. Kremowo-błękitna kompozycja wirująca, poszczególne pasy zmierzają ku środkowi wiru, który stanowi ciemne koło, umieszczone w 6. rzędzie od strony prawej.
Na jednej z płyt sygnatura: Projekt: Julian Henisz / Wykonanie: Julian Henisz / Jerzy Sacha / Krzysztof Sacha / W Sp-ni. „Kamionka” Ł. Góra
Płyty w układzie poziomym, wysokość 22 płyty, długość 15 płyt.
wybrane wzmianki prasowe, bibliografia i reprodukcje, archiwalia oraz informacje dodatkowe:
B. Kostuch, Powojenna ceramika architektoniczna w Krynicy, s. 204; B. Kostuch, Mozaiki w małopolskich uzdrowiskach, „Wokół płytek ceramicznych”, 2014, nr 1, s. 45, tu też zdjęcie kompozycji.
Jak wspomina pan Julian Henisz, w sprawie realizacji kompozycji ceramicznej zwrócił się do niego projektant budynku, Andrzej Kowalewski. Pośrednikiem między artystą a inwestorem była warszawska „Plastyka”, projekt kompozycji był konsultowany z inwestorem i architektem. Julian Henisz tak opisał swe inspiracje: „Przed przystąpieniem do projektu wiele godzin spędziłem w Krynicy z Panem Kowalewskim słuchając wiadomości o solankach i wodach mineralnych. Najciekawsze wydały mi się sprawy odwiertów głębinowych. Coś z tego spróbowałem przedstawić w projekcie. Zostało to prawidłowo odczytane”
(e-mail z 22.09.2014).
Fot. BK 2003
Kolor i bl asK
324
Kolor i bl asK
325
sanatoriuM „Ceres” (obecnie „watra”), ul. Piękna 19
autor i data nieustalone, mozaika na półpiętrze klatki schodowej Historia
Sanatorium „Ceres” powstało dla Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”.
Według informacji otrzymanych w sanatorium, obecny wygląd budynek otrzymał w latach 80. XX w. w wyniku dużej rozbudowy. Kompozycje mozaikowe dekorowały pierwotnie wszystkie ściany na półpiętrach klatki schodowej, zostały jednak usunięte, przetrwała jedna mozaika.
opis
Kompozycja abstrakcyjna w gamie czerwieni, brązów, bieli i zieleni, złożona z niewielkich płytek ceramicznych.
Wymiary: około 361 cm × 305 cm.
wybrane wzmianki prasowe, bibliografia i reprodukcje, archiwalia oraz informacje dodatkowe:
B. Kostuch, Powojenna ceramika architektoniczna w Krynicy, s. 204; B. Kostuch, Mozaiki w małopolskich uzdrowiskach, s. 45, tu też zdjęcie mozaiki.
Fot. BK 2013
KoMpoZyCJe ZaKryte i nieistnieJąCe
sanatoriuM „silesia” (obecnie Centrum wypoczynku i rehabilitacji
„damis”), ul. Pułaskiego 71
Krystyna Zgud-strachocka, Relief ceramiczny znajdujący się najprawdopodobniej w holu sanatorium, 1963
Historia
Projekt architektoniczny Stanisław Spyt, Zbigniew Mikołajewski; projekt wnętrz Zdzisław Szpyrkowski; oddany w 1963.
Sanatorium, w którym mogły się leczyć jednocześnie 184 osoby, zostało
uroczyście otwarte w sobotę, 24 sierpnia 1963 roku; kuracjusze byli przyjmowani od 2 września. Ośmiopiętrowy budynek należał do Zjednoczenia Górniczo- -Hutniczego Metali Nieżelaznych w Katowicach. Wyróżniał się nie tylko bryłą, lecz także starannie zaprojektowanymi wnętrzami.
Pan Stanisław Spyt wspomina, że jadalnię sanatorium dekorowały płaskorzeźby wykonane z drewna umieszczone na boazerii koloru srebrnego (rozmowa
z 27.11.2013). Najprawdopodobniej miał na myśli modrzewiowy fryz autorstwa Józefa Galicy składający się z 12 płaskorzeźb przedstawiających m.in. tańczących i grających górali.
Dekoracja ceramiczna, a także dekoracje jadalni zostały usunięte podczas remontu.
Niestety, nie udało się dotrzeć do zdjęć, na których widoczna byłaby ceramika zdobiąca „Silesię”.
wybrane wzmianki prasowe, bibliografia i reprodukcje, archiwalia oraz informacje dodatkowe:
Z. Dudzik, „Silesia”, „Dziennik Polski”, 1963, nr 285 (1-2.12.), s. 5: „duży nacisk położono na estetykę wnętrz: kotary i zasłony wykonano według projektu
krakowskich plastyków, piękna ceramika z Łysej Góry, w hallach na każdym piętrze specjalnie dobierane dywany.”
(br), Hutniczo-górnicza „Silesia” otwarta w Krynicy, „Trybuna Robotnicza”, 1963, nr 201 (26.08.), s. 1-2: „nowe sanatorium prezentuje się okazale i pod wieloma względami przewyższa «legendarną» «Patrię»”, „Silesia” „to obiekt, który chyba nie ma w Krynicy równego sobie nie tylko ze względu na wygląd zewnętrzny, ale również na standard wyposażenia” (brak wzmianek o dekoracji wnętrz).
T. Monka, Perła i klejnoty, „Trybuna Robotnicza”, 1973, nr 154 (30.06.), s. 5: „piękny nowoczesny obiekt mają również nasi hutnicy, który jaskrawym neonem «Silesia»
dodaje Krynicy uroku”.
W. Gepper, Domy wypoczynkowe, „Architektura”, 1964, nr 3, s. 102-105: plany oraz zdjęcia sanatorium, także jego wnętrz (widać fryz w jadalni; fot. E. Kupiecki), na żadnym nie widać elementów ceramicznych; Miastoprojekt 1951-1971, fot. s. nlb;
dane, s. 134.
B. Kostuch, Powojenna ceramika architektoniczna w Krynicy, s. 201.
nowa piJalnia wód MineralnyCH, ul. Nowotarskiego
Krystyna Zgud-strachocka, współpraca irena dróżdż-Hyży i Janusz Ziembiński, zewnętrzne ściany sali koncertowej; materiał ceramiczny
wykonany w kaflarni w Mielcu; projekt 1969, wykonanie 1970-1971 Historia
Projekt architektoniczny Stanisław Spyt, Zbigniew Mikołajewski; projekt wnętrz Zdzisław Szpyrkowski; oddany w 1971.
Projekt okładzin ściennych dla Pijalni w Krynicy został zatwierdzony 17 maja 1969 roku (z tyłu plansz pieczątka: Kolegium Rzeczoznawców / PP PSP O. Kraków / zatwierdzony przez Ministra Kultury i Sztuki; oraz data – zob. il. 70-72).
W 1972 roku zespół realizujący budynek Nowej Pijalni otrzymał nagrodę II stopnia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska za „wybitne osiągnięcia twórcze w projektowaniu w dziedzinie budownictwa, architektury i planowania przestrzennego”. W tym samym roku Zdzisław Szpyrkowski uhonorowany został Nagrodą Roku Sekcji Architektury Wnętrz ZPAP, a Krystyna Zgud-Strachocka nagrodą za okładzinę sali koncertowej.
W 1968 roku na łamach „Echa Krakowa” podano informację o planach budowy nowej pijalni, zastanawiano się wówczas nad jej lokalizacją – zob. (D.Paw), W nowej Fot. BK 2003
krynickiej pijalni, „Echo Krakowa”, 1968, nr 199 (24-25.08.), s. 5. Ostatecznie Nowa Pijalnia zastąpiła starą, mieszczącą się w dużo mniejszym budynku z 1872 roku. Wykonawca przekazał budynek uzdrowisku na początku maja 1971 roku, do oficjalnego otwarcia doszło w niedzielę, 18 lipca 1971 roku.
Budynek Pijalni był jednoprzestrzenną, dwupoziomową halą, której poziomy zostały połączone zespołami tarasowych schodów oraz skarpą tworzącą wewnętrzny, zielony ogród (pijalnia pełniła funkcję ogrodu zimowego kurortu).
Układ przestrzenny miał za zadanie zmuszenie kuracjuszy do spacerowania w trakcie picia wody, głównymi elementami obiektu były więc hala spacerowa ze skarpą pokrytą bujną roślinnością oraz zespół pomieszczeń do wydawania wód mineralnych, a także – jak napisał Stanisław Spyt na łamach „Architektury” –
„sala koncertowa w formie rozchylającego się kwiatowego kielicha w kolorowej ceramicznej strukturze” (zob. St. Spyt, Nowa Pijalnia Wód Mineralnych w Krynicy,
„Architektura”, 1973, nr 2, s. 79). Wzdłuż całej ściany frontowej umieszczono szeroki taras osłonięty dachem budynku; w rejonie głównego wejścia rozbudowany taras zewnętrzny tworzył duże plateau, na którym umieszczono kryształową kopułę – element Zdroju Głównego, który pulsuje w dole. Maksymalne przeszklenie ścian zewnętrznych miało zapewnić łączność z deptakiem i lasem. Według Janusza A. Włodarczyka, Pijalnia „stanowi interesujący przykład eksponowania wnętrza”
możliwy dzięki zastosowaniu „w pełni przeszklonej ściany, całkowicie neutralnej”, a sam budynek jest ważnym dla Krynicy, udanym obiektem architektonicznym (zob. J. A. Włodarczyk, Archinotatnik. Opowieści o miejscach i stronach, Katowice 2006, s, 116-117).
fot. BK 2015
Kolor i bl asK
328
Kolor i bl asK
329
realizacjach. Autorka wspomina, że opracowując koncepcję okładzin ceramicznych dla sali koncertowej, wykonała płyty w kilku rozmiarach, z których największy odrzuciła.
Stworzyła w ten sposób moduły płyt, które były następnie
powtarzane, ułatwiały wykonanie i montaż, a przede wszystkim umożliwiały wymianę pojedynczej płyty, gdyby zaistniała taka potrzeba. To wszystko sprawiło, że realizacja projektu trwała ponad rok, a sam montaż okładziny około 6 miesięcy.
W początku XXI w. nigdy nie odnawiane materiały, z których wzniesiono Pijalnię, zaczęły coraz wyraźniej ujawniać zużycie. Zarząd Uzdrowiska Krynica-Żegiestów S.A., właściciel budynku, postanowił go przebudować, zmieniając układ wnętrza. Doszło do tego w latach 2013-2014 (projekt przebudowy Marcin Furtak).
Sala koncertowa, której pokryte ceramiczną kompozycją ściany stanowiły jedną z najznakomitszych realizacji w skali całego kraju, została wyburzona, architekt i inwestor postanowili wykorzystać jedynie niewielką część materiału pozostałego ze zniszczonej kompozycji dla stworzenia poziomego fryzu. Zaproszona do Krynicy
Sala koncertowa, której pokryte ceramiczną kompozycją ściany stanowiły jedną z najznakomitszych realizacji w skali całego kraju, została wyburzona, architekt i inwestor postanowili wykorzystać jedynie niewielką część materiału pozostałego ze zniszczonej kompozycji dla stworzenia poziomego fryzu. Zaproszona do Krynicy