hurtowych
O obecnym kształcie systemu dystrybucji owoców i warzyw zadecydował z jednej strony, po transformacji gospodarczej, rozpad struktur spółdzielczych zajmujących się skupem produktów i handlem produktami ogrodniczymi, z drugiej zaś, coraz większy rozwój sieci handlowych. Na rynek wewnętrzny produkty ogrodnicze wprowadzane są poprzez rynki hurtowe, które wypierane są przez rosnące w siłę centra dystrybucyjne sieci handlowych.
W Polsce hurtowa sprzedaż produktów ogrodniczych odbywa się na zorganizowanych rynkach hurtowych. Wśród nich największe znacznie mają:
Warszawski Rolno-Spożywczy Rynek Hurtowy S.A. Bronisze, Sandomierski Ogrodniczy Rynek Hurtowy S.A. ,
Rolno-Spożywczy Rynek Hurtowy Targipiast sp. z o. o. – Wrocław, Wielkopolska Gildia Rolno-Ogrodnicza S.A. – Poznań,
Lubelski Rynek Hurtowy – Rynek Elizówka, Łódzki Rynek Hurtowy Zjazdowa S.A., Obroki Śląski Rynek Hurtowy – Katowice, Rybitwy – Kompleks handlowy – Kraków,
Podlaskie Centrum Rolno-Towarowe S.A. – Białystok, Giełda Elbląska,
149 Giełda Kaliska,
Giełda w Gdańsku.
Jak można zauważyć rynki hurtowe zlokalizowane są w dużych ośrodkach przede wszystkim w Polsce centralnej i wschodniej. Zachodnią część kraju zaopatruje rynek hurtowy z Wrocławia, Poznania i oczywiście z Warszawy. Lokalizacja rynków hurtowych jest skorelowana z lokalizacją centrów dystrybucyjnych sieci handlowych, które w dużej mierze swoje siedziby mają w okręgu warszawskim (Żabia Wola, Mszczonów, Teresin), poznańskim (Tarnowo Podgórne, Komorniki, Gądki, Sady, Niepruszewo), łódzkim (Piotrków Trybunalski), śląskim (Gliwice).
Należy zwrócić uwagę na rosnące znaczenie okręgu bydgoskiego, w którym zlokalizowane są centra dystrybucyjne np. Kauflandu, Lidla w Bydgoszczy, Biedronki w Grudziądzu, czy PoloMarketu w Pakości.
siedziba grupy producentów owoców i warzyw
Rys. 31. Lokalizacja grup producentów owoców i warzyw w województwie kujawsko-pomorskim względem infrastruktury drogowej.
150 Grupy zlokalizowane w województwie kujawsko-pomorskim z jednej strony mają niewielkie odległości do centrów dystrybucyjnych zlokalizowanych na terenie województwa, z drugiej strony zaś infrastruktura drogowa oraz coraz lepsza jakość dróg powoduje ułatwienie procesu transportu w okolice Poznania, Łodzi czy Warszawy.
Poza tym grupy producentów owoców i warzyw w województwie kujawsko-pomorskim skupiają się przede wszystkim w pobliżu znaczących miast. W samym Włocławku jest ok. 13% wszystkich grup, a w pobliskim Choceniu 15%. W Toruniu i powiecie toruńskim kolejne 15% grup. Okręg inowrocławsko– radziejowski skupia 20% grup, a w okolicach Bydgoszczy niecałe 10% grup, pozostałe grupy są zlokalizowane w północno-wschodniej części województwa w okolicach Grudziądza, Górzna, czy Nowego.
Umiejscowienie siedzib grup producenckich w pobliżu sieci dróg (rys. 31.) ułatwia proces dostawy surowców i odbioru, czy też transportu własnego gotowych produktów. Niemniej jednak należy zwrócić także uwagę na bliskość zakładów przetwórczych umiejscowionych we Włocławku, Lipnie, Gniewkowie czy Grudziądzu, a także w Dąbrowie Chełmińskiej czy Złejwsi Wielkiej.
Podsumowując należy zauważyć, że:
łańcuch żywnościowy, który zapewnia podaż od gospodarstwa rolnego do konsumenta obejmuje firmy skupu, przetwórstwa, dystrybucji, usług żywieniowych i handlu detalicznego. Jest on pasmem łączącym rolnictwo, przetwórstwo i dystrybucję, i obejmuje także szereg innych podmiotów niezbędnych do zapewnienia klientowi ostatecznego produktu z takich dziedzin jak: przechowywanie, transportowanie czy pośrednictwo w kanałach dystrybucji. Taka wydłużona droga produktów rolnych z pola na stół powoduje, że wartość dodana w rolnictwie rozkłada się w taki sposób, że najwięcej zyskują ci, którzy są najbliżej konsumenta [Czyżewski i in. 2006]; krótszy kanał dystrybucji daje możliwość szybszego zwrotu zaangażowanych
151 zyskowność, efektywność, zwiększenie konkurencyjności, czyli daje możliwość uzyskania przewagi konkurencyjnej;
system dystrybucji ewoluuje. Realia wskazują, że rynek należy do „dużych” graczy, więc producenci także powinni takimi się stać. Rozwiązaniem może być koncentracja produkcji nie tylko poprzez zakładanie nowych grup producenckich, ale także przez powiększanie już istniejących. Z punktu widzenia zwiększania siły przetargowej i sprawniejszej realizacji funkcji logistycznych, zdaniem Chlebickiej [2010, s11] będą miały inicjatywy łączenia się grup producenckich w większe podmioty. Rolnicy mają świadomość pożytków, jakie płyną z funkcjonowania grup, ale tylko w obliczu procesu szybkiej koncentracji marketów i hurtowni, będą zmuszeniu sprostać nowym wyzwaniom, jako dostawcy produktów żywnościowych [Mickiewicz, Wawrzyniak 2011, s. 112];
im więcej punktów sprzedaży będzie obsługiwała sieć tym większych ilości dostarczanych produktów będzie oczekiwała od swojego dostawcy. Na zwiększony popyt trzeba odpowiedzieć zwiększoną podażą. Podażą, która spełnia wysokie standardy jakościowe i jest rozłożona w całym sezonie. Z drugiej strony jednak należy pamiętać o tym, co stwierdził Faliński, że nie wszyscy są partnerami dla wszystkich. Więksi producenci najczęściej dostarczają do sieci handlowych i nie powinni „polować“ na małe sieci, gdyż one szybko się „zatkają“. Duży dystrybutor ma ceny wyskalowane według wymogów sprzedaży wielkogabarytowych i dostawca oferujący mniejsze ilości nie będzie w stanie nawet pokryć kosztów dostawy. Kryterium obiektywnym jest opłacalność dostaw [Wyróżniasz się, to istniejesz, Owoce Warzywa Kwiaty nr 3, 2013, s.24-25];
uśrednione warunki finansowe oferowne przez sieci handlowe są korzystniejsze niż te możliwe do uzyskania na rynkach hurtowych, ale i wymagania stawiane producentom są też wyższe i niejednokrotnie wiążą się z dodatkowymi kosztami (certyfikacji produktów, dostepności towaru
152 czy marketingu). Nie ma jednoznacznej odpowiedzi, na pytanie czy współpraca z siecimi handlowymi, rynkami hurtowymi czy też sprzedaż bezpośrednia jest najlepszym sposobem sprzedaży swoich produktów. Producenci owoców i warzyw powinni zdywersyfikować kanały dystrybucji w zależności od wielkości areału, mocy przechowalniczej, produkcyjnej i zmian nawyków zakupowych konsumentów;
rozwiązania prawne spowodowały, iż siła współpracy grup producentów owoców i warzyw z dostawcami jest bardzo silna, gdyż są nimi przede wszystkim członkowie grupy. Zawiązane relacje przez grupy producentów owoców i warzyw z odbiorcami sieciowymi są trwałe, gdyż widać „przeniesienie” tej współpracy po zmianie statusu organizacyjnego przez producentów. Nowopowstałym grupom trudniej jest nawiązać współpracę z odbiorcą sieciowym (organizacje producentów owoców i warzyw sprzedają ok. 20-30% do sieci handlowych, a grupy producentów ok. 8-9%). Sprzedaż za pośrednictwem rynków hurtowych jest bardzo istotna i w obu formach organizacyjnych plasuje się na poziomie40-50%, z większą siłą współpracy dla nowopowstałych grup. Natomiast współpraca zintegrowanych producentów owoców i warzyw z firmami przetwórczymi uległa osłabieniu. Co z jednej strony świadczy o nietrwałości relacji, która może wynikać z niekorzystnych warunków oferowanych przez przetwórców producentom. Z drugiej strony, dzięki współpracy i doinwestowaniu producentów owoców i warzyw jakość oferowanych przez nich produktów jest na tyle wysoka, że spełnia wymagające kryteria stawiane przez konsumentów za pomocą sieci handlowych i rynków hurtowych;
kujawsko-pomorskie grupy producentów owoców i warzyw dbają o jakość i bezpieczeństwo wytwarzanych przez siebie produktów. Ich działania potwierdzane są certyfikatami. Okolo 30% grup producentów może się legitymować co najmniej dwoma certyfikatami;
153 grupy producentów owoców i warzyw zlokalizowane w województwie kujawsko-pomorskim uzyskują przewagę lokalizacyjną dzięki bliskości do newralgicznych ośrodków logistycznych i rynków hurtowych położonych w obrębie Poznania, Warszawy i Łodzi. Transport ułatwinony jest dzięki dobrze rozwiniętej infrastrukturze drogowej.
154
Rozdział VI
Kierunki rozwoju procesów integracyjnych producentów owoców i warzyw