Sektor owocowo-warzywny wymagał doinwestowania, aby być konkurencyjnym na rynku nie tylko globalnym, unijnym, ale także wewnętrznym. Świadczą o tym potrzeby uwzględnione w planach dochodzenia do uznania i dofinasowania z budżetu UE i budżetu krajowego, które zostały zgłoszone przez producentów owoców i warzyw zrzeszonych w grupy producenckie. Tak jak wcześniej wspomniano, producenci owoców i warzyw, którzy zawiązali grupy producenckie, w ciągu maksymalnie 5 lat, mogli realizować zamierzone inwestycje uwzględnione w planach dochodzenia do uznania i uzyskać dofinasowanie kwalifikowalnych kosztów tych inwestycji w wysokości 50% z budżetu unijnego i 25% z budżetu krajowego. Program ten funkcjonował bez ograniczeń w latach 2007-2012, po czym zmiany w legislacji zmniejszyły możliwość pozyskiwania środków. Niemniej jednak, w tym czasie, polscy producenci wykorzystali ok. 80-90% unijnych środków przeznaczonych na ten cel.
Inwestycje realizowane przez wstępnie uznane grupy producentów owoców i warzyw dotyczyły przede wszystkim działalności logistycznej (szczegółowe inwestycje zrealizowane w kraju z podziałem na województwa zawiera tabela 4. w załącznikach). Co prawda najwięcej zakupiono urządzeń do zbioru owoców i warzyw to jednak pozostałe cele inwestycyjne dotyczyły zwiększenia możliwości przechowywania (tab. 23.). Dużym zainteresowaniem cieszyły się inwestycje w wyposażenie chłodni, urządzeń do schładzania, skrzyniopalety do przechowywania, czy wózki widłowe do ustawiania i przewożenia owoców czy warzyw w magazynach. Te inwestycje umożliwiają wydłużenie czasu przechowywania zbiorów, gdyż gwarantują odpowiednie warunki, a to zwiększa odporność producentów na wahania cenowe i niedoskonałości rynku.
Działania mające wpływ na jakość produktu, to nie tylko odpowiedni sposób przechowania, ale także sposób konfekcjonowania. Producenci zainwestowali środki w urządzenia linii technologicznych, dzięki którym mają możliwość zwiększenia efektywności produkcji. Inwestycje w specjalistyczne urządzenia do obcinania,
98 obierania, krojenia, drylowania dały możliwość uszlachetnienia oferowanych produktów.
Rozbudowa powierzchni przechowalniczej, możliwości produkcyjnej wymaga także rozwinięcia funkcji transportowej, zarówno wewnątrz, jak i poza przedsiębiorstwem. Warzywa i owoce, ze względu na swoją specyfikę, wymagają szczególnych warunków transportu. Grupy producenckie zakupiły także wagi, urządzenia do załadunku, rozładunku surowca, przyczepy, czy samochody ciężarowe i naczepy, przede wszystkim chłodnie.
Posiadając specjalistyczne, nowoczesne urządzenia do mycia, sortowania, pakowania, załadowania i transportu produktów stali się nowoczesnymi przedsiębiorstwami mogącymi konkurować i oferować swoje produkty nawet najbardziej wymagającym klientom.
Do producentów owoców i warzyw z województwa kujawsko-pomorskiego trafiło 15% wszystkich zrealizowanych inwestycji. Analogicznie, jak pozostali producenci w kraju, położyli oni nacisk na rozbudowę infrastruktury przechowalniczej i produkcyjnej. Jednakże można zauważyć inną hierarchię potrzeb, na przykład najwięcej w Polsce zakupiono urządzeń do zbierania warzyw i owoców, dla kujawsko-pomorskich producentów to dopiero 5 z kolei najważniejsza inwestycja – zakupili tylko 5% wszystkich urządzeń. Najważniejsze dla producentów były inwestycje w urządzenia linii technologicznych (44% wszystkich zakupionych w kraju), urządzeń do schładzania (43% wszystkich zakupionych w kraju), czy innych linii (33% wszystkich zakupionych w kraju). O specyficznych potrzebach kujawsko-pomorskich producentów świadczą inwestycje w urządzenia do suszenia (73%), czy do drylowania (50%), a o problemach z wodą świadczą inwestycje w studnie głębinowe i zakupy twardościomierza. Umożliwienie rozwoju infrastruktury logistycznej, dostosowania ilości i jakości produkcji do potrzeb rynku, pozyskiwania możliwości dostarczania poprzez nowe kanały dystrybucji miało wpływ na budowę przewagi konkurencyjnej [Klepacki, Krajewski 2015, s. 140].
Grupy producenckie w województwie kujawsko-pomorskim stanowią ok. 13% wszystkich grup. Pozyskały one około 15% wszystkich inwestycji
99 o wartości 14% środków skierowanych na pokrycie części kwalifikowanych kosztów inwestycyjnych dla polskich grup plasując się na drugim miejscu w kraju.
Tabela 22. Zrealizowane inwestycje przez wstępnie uznane grupy producentów owoców i w warzyw w Polsce i w województwie kujawsko-pomorskim. Stan na dzień 06.06.2014 r.
Wyszczególnienie Polska Województwo kujawsko-pomorskie udział poszczególnych inwestycji w woj. kujawsko-pomorskim na tle kraju (%)
Urządzenia linii technologicznej 1569 689 44
Urządzenie do schładzania 804 342 43
Linia (posiadająca wiele metryk-metryki zostały osobno
zarejestrowane: do sortowania, pakowania itp.) 920 307 33 Urządzenie do zbioru 4997 245 5 Wyposażenie chłodni 2475 142 6 Wózek widłowy 1550 126 8 Skrzyniopaleta 797 120 15 Wyposażenie przechowalni 348 104 30
Samochód ciężarowy (chłodnia) 590 93 16
Urządzenie do mycia 264 81 31 Waga 472 71 15 Urządzenie do załadunku 352 69 20 Urządzenie do sortowania 442 60 14 Wózek paletowy 717 56 8 Naczepa (chłodnia) 222 51 23 Urządzenie do pakowania 469 50 11 Skrzynka 244 50 20 Urządzenie do rozładunku 126 35 28 Urządzenie do suszenia 41 30 73 Taśmociąg 102 23 23 Obcinacz 45 21 47 Przyczepa 131 19 15 Wyposażenie elektryczne 66 10 15 Urządzenie do krojenia 36 8 22 Urządzenie do obierania 25 8 32 Wyposażenie sortowni/pakowni 60 5 8 Agregat prądotwórczy 76 4 5
100 Paleta 61 4 7 Urządzenie do drylowania 8 4 50 Sklejarka do kartonów 75 3 4 Studnia głębinowa 3 2 67 Twardościomierz 2 1 50 Wyposażenie higieniczno/sanitarne 118 0 0 Zabudowa samochodowa 63 0 0 Paletyzer 23 0 0 Opryskiwacz sadowniczy 8 0 0 Skrzyniopaleta z pokrywą do tworzenia z KA 3 0 0 Depaletyzator 2 0 0 Razem 18306 2833 15
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Rys. 15. Wstępnie uznane grupy producentów owoców i warzyw według ilości i wielkości zrealizowanych inwestycji w województwach. Stan na 06.06.2014 r
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Liderem są mazowieckie grupy producentów owoców i warzyw, choć na uwagę zasługują też zintegrowani producenci zlokalizowani w województwie łódzkim. Oni także procentowo poczynili więcej inwestycji, absorbując większe ilości środków w stosunku do liczby zlokalizowanych w tym województwie grup. Może to świadczyć o tym, że te grupy producentów są większe. Odwrotną zależność
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%
101 zaobserwować można w przypadku wielkopolskich grup (rys. 15.), które stanowią 14% grup, a zrealizowały tylko 8% inwestycji za 11% przeznaczonych środków.
Dane te wskazują na właściwe wykorzystanie sprzyjających warunków wynikających z szansy pozyskania środków przez kujawsko-pomorskich producentów. Z wielu badań i obserwacji wynika, że wsparcie finansowe inwestycji w rozwój technologiczny umożliwiło wprowadzenie innowacji, takich jak budowa nowoczesnych chłodni, przechowalni, zakup linii technologicznych, budowa centr logistycznych itp. co w konsekwencji spowodowało osiąganie wyższych standardów w jakości produkcji i uzyskanie przewagi konkurencyjnej na rynku.
Pamiętając, że źródłem przewag konkurencyjnych są: korzyści związane z większą skalą produkcji i sprzedaży, bardziej wydajne kanały dystrybucji, niższe koszty pracy, wyższa jakość, szerszy i głębszy asortyment, bardziej efektywna promocja, łatwiejszy dostęp do zewnętrznych środków finansowych. Natomiast do czynników poprawiających pozycję konkurencyjną możemy zaliczyć: zdobycie nowych i utrzymanie dotychczasowych rynków zbytu, rozszerzenie działalności, poprawę jakości, redukcję kosztów, wzrost rozmiarów firmy, wprowadzenie zmian organizacyjnych w firmie, modernizację stosowanej technologii, zakup i pozyskanie nowych technologii i realizacja inwestycji [Olesiński i in. 2009, s. 205-207].
Należy zwracać uwagę na doskonalenie działań mających na celu utrzymanie, a najlepiej wzmocnienie generowanego poziomu przewag konkurencyjnych w długim okresie [Pawlak 2013 a, s. 408].
Zaprzestanie inwestycji w sektorze może spowodować, że zbudowane przewagi konkurencyjne, które zostały uzyskane dzięki środkom finansowym skierowanym na rynek oraz większym możliwościom skorzystania z obcych źródeł finansowania, mogą być stracone.