Materiały edukacyjne tworzone w ramach projektów szkoleniowych powinny być udostępniane w modelu otwartych zasobów edukacyjnych. Wdrożenie w projekcie tego modelu – zapewniającego swobodną dostępność

finansowanych publicznie zasobów szkoleniowych i edukacyjnych – powinno być wymaganym kryterium merytorycznym.

97 9. Szkolenia powinny uwzględniać specyfikę osób o specjalnych potrzebach, zwłaszcza osób o różnych formach niepełnosprawności lub osób mogących korzystać z Internetu wyłącznie w sposób zapośredniczony. Korzystanie zapośredniczone należy traktować jako dopuszczalną formę e-integracji dla niektórych grup społecznych (korzystanie zapośredniczone może być traktowane jako kanał wejścia dla osób wykluczonych cyfrowo, gdyż zachęta ze strony osób wcześniej pomagających w korzystaniu z TIK i rozwiązania międzygeneracyjne mogą pełnić funkcję motywatorów do korzystania z nowych technologii). Oznacza to, że osoby prowadzące szkolenia powinny umieć zidentyfikować beneficjentów końcowych, którzy mają specjalne potrzeby i dla których korzystanie zapośredniczone jest optymalną formą wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych. Beneficjent powinien również zagwarantować, że osoby prowadzące szkolenia mają wiedzę dotyczącą zagadnień związanych z dostępnością (accessibility) dla osób z różnymi formami niepełnosprawności, w tym rozwiązań i urządzeń zapewniających dostępność. Uwzględnienie potrzeb osób o specjalnych potrzebach powinno być kryterium merytorycznym oceny wniosku. Rekomendujemy również rozważenie wyznaczenie osobnego projektu skierowanego wyłącznie do osób o specjalnych potrzebach, w tym osób niepełnosprawnych.

Wymaga to prowadzenia działań upowszechniających i informacyjnych wspierających model korzystania zapośredniczonego (na przykład motywujących użytkowników Internetu do wspierania innych w korzystaniu) i wyjaśniających praktyczne kwestie dotyczące dostępności (accessibility) TIK. Rekomendujemy przeprowadzenie takich akcji informacyjnych w ramach działania 3.4, traktując je jako element kampanii na rzecz atrakcyjności korzystania z technologii cyfrowych. Przedsięwzięcia takie mogą być także elementem uzupełniającym projekty szkoleniowe realizowane w ramach działania 3.1.

10. Projekty realizowane w ramach działania 3.1 nie mogą być zredukowane wyłącznie do przedsięwzięć szkoleniowych. Dowodzi tego przeprowadzona przez nas diagnoza potrzeb użytkowników, wskazująca znaczenie czynników miękkich: pokonywania przeszkód i lęków przed korzystaniem, uświadamianie korzyści, budowanie pozytywnej atmosfery wokół wykorzystania Internetu, wiązanie działań szkoleniowych z integracją społeczną, organizowaniem spotkań i zajęć organizujących wolny czas. W celu uwzględnienia tej kwestii na poziomie oceny wniosków rekomendujemy wprowadzenie następujących dodatkowych wskaźników składających się na kryteria merytoryczne oceny projektu:

• liczba członków kadry trenerskiej aktywnie korzystających z internetowej platformy komunikacyjnej, • liczba wydarzeń sieciujących członków kadry trenerskiej i liczba ich uczestników,

• liczba wydarzeń kulturalnych, rozrywkowych i społecznych zorganizowanych przez instytucje partnerskie projektu na poziomie lokalnym,

• liczba udostępnionych zasobów edukacyjnych i ich wykorzystania (mierzonego na przykład liczbą pobrań lub odsłon materiału).

Powyższe rekomendacje dotyczą również analogicznych projektów o charakterze szkoleniowym, realizowanych w ramach regionalnych programów operacyjnych i Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój.

Kadra trenerska w działaniu 3.1

Badania jakościowe prowadzone wśród trenerów i uczestników szkoleń dowodzą niewystarczającego przygotowania szkoleniowców do pracy z osobami dorosłymi, seniorami i osobami z różnego typu niepełnosprawnościami. W wielu wypadkach brakuje również działań na rzecz sieciowania trenerów, wymiany doświadczeń i informacji. Trenerzy często w ograniczonym stopniu identyfikują się z innymi szkoleniowcami, choć deklarują chęć wymiany doświadczeń, w praktyce jednak nawet w obrębie jednej firmy taka wymiana nie funkcjonuje. Obniża to efektywność szkoleń, co szczególnie widać przy dużych projektach, gdy do pracy rekrutuje się trenerów o dość przypadkowych kompetencjach. Co więcej, w toku badania ujawniono braki nie w kompetencjach informatyczno-technicznych trenerów, ale w obszarach umiejętności miękkich. Pod tym względem wyróżniają się jako dobre praktyki duże projekty realizowane w ostatnich latach przez organizacje pozarządowe: Fundację Aktywizacja, Fundację Orange, Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego oraz Stowarzyszenie Miasta w Internecie.

Rekomendujemy wprowadzenie mechanizmów wspierania trenerów na poziomie regionalnym przez wymienione wyżej organizacje liderów. Jednocześnie zalecamy pozostawienie beneficjentom swobody w zaproponowaniu modelu utworzenia i utrzymania kadry szkolącej, biorąc pod uwagę dużą różnorodność w tym zakresie w projektach dotychczas realizowanych, stanowiących przykłady dobrych praktyk.

Rekomendujemy, aby do obowiązków liderów projektów regionalnych w zakresie budowania kadry trenerskiej na potrzeby projektu włączyć następujące czynności:

98 • rekrutacja trenerów i zagwarantowanie minimalnego poziomu kwalifikacji,

• zagwarantowanie kluczowej kadry o odpowiednich kompetencjach, pracującej z siecią trenerów, • prowadzenie szkoleń dla trenerów w zakresie pracy z osobami dorosłymi i seniorami (szkolenia

andragogiczne) oraz pracy z osobami z różnego typu niepełnosprawnościami, • prowadzenie działań podnoszących kwalifikacje merytoryczne trenerów,

• prowadzenie działań sieciujących oraz wymiany wiedzy i doświadczeń między trenerami, zarówno wirtualnie (na przykład za pośrednictwem mediów społecznościowych i for internetowych), jak i przez organizację zjazdów i spotkań w skali regionalnej lub krajowej,

• udostępnianie trenerom odpowiednich zasobów edukacyjnych i szkoleniowych, • ewaluacja pracy trenerów.

Założenia dotyczące kadry trenerskiej i zdefiniowanych wyżej zagadnień szczegółowych powinny być traktowane jako kryterium merytoryczne oceny wniosku.

Powyższe rekomendacje dotyczą również do projektów o charakterze szkoleniowym realizowanych w ramach regionalnych programów operacyjnych i Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój.

Koncepcja interwencji w działaniu 3.2 „Innowacyjne rozwiązania na rzecz aktywizacji cyfrowej”

Zgodnie z założeniami Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa, przedsięwzięcia realizowane w ramach działania 3.2 mają mieć na celu „pobudzanie kreatywności, rozwijanie postaw partycypacyjnych i obywatelskich, budowanie współpracy interdyscyplinarnej oraz wytworzenie wartościowych i jakościowych treści ukazujących możliwości i korzyści wykorzystania TIK i internetu”. Wszystkie te interwencje są traktowane jako formy e-aktywizacji. Wyzwaniami w programowaniu działań są duża różnorodność kompetencji i potrzeb oraz nieliczne wdrożone dotąd rozwiązania systemowe. Wyzwaniem jest także niewielka liczba silnych podmiotów działających w tym obszarze, celem programu powinno być zatem wsparcie rozwoju organizacji i zwiększenie ogólnego potencjału prowadzenia działań na rzecz e-aktywizacji. Należy ponadto uwzględnić relatywnie niewielką alokację finansową na to działanie.

Rekomendujemy – ze względu na ograniczony budżet działania 3.2 – skupienie się na kilku wybranych obszarach i tematach interwencji. Analiza dotychczas realizowanych przedsięwzięć pokazuje bardzo dużą różnorodność zagadnień i obszarów, których dotyczą projekty wpisujące się w koncepcję aktywizacji cyfrowej. Jednocześnie brakuje danych pozwalających definitywnie określić priorytetyzację tych obszarów. W ramach koncepcji e-aktywizacji mieszczą się zarówno działania edukacyjne dotyczące podnoszenia kompetencji osób korzystających z Internetu i TIK, jak i działania wiążące korzystanie z TIK ze wzrostem innowacyjności, kreatywności czy kapitału społecznego i partycypacji społecznej.

Skuteczne wydatkowanie środków dostępnych w ramach działania 3.2 wymaga priorytetyzacji, tak aby wspierać e-aktywizację tych osób i podnoszenie tych kompetencji, które przyniosą największy zysk społeczny. Jest to szczególnie istotne, jeśli się uwzględni relatywnie niewielkie środki przeznaczone na finansowanie działania 3.2. Rekomendujemy realizację w ramach tego działania następujących programów:

1. E-aktywizacja pracowników instytucji publicznych i organizacji pozarządowych. Aktywizacja cyfrowa pracowników instytucji publicznych (między innymi nauczycieli, bibliotekarzy, pracowników domów kultury i ośrodków opieki społecznej) ma kluczowe znaczenie, gdyż mogą oni następnie wspierać e-integrację innych osób. Równie istotne jest podniesienie kompetencji pracowników organizacji pozarządowych (przede wszystkim zajmujących się edukacją i kulturą).

Biorąc pod uwagę konieczność współpracy na poziomie lokalnym przy wdrażaniu lokalnej strategii cyfrowej, wyższe kompetencje kluczowych pracowników instytucji publicznych i sektora pozarządowego wpłyną na ich możliwość wspierania innych beneficjentów oraz zwiększą świadomość znaczenia rozwoju e-kompetencji. Uzupełnieniem działań na rzecz podnoszenia kompetencji cyfrowych powinno być zwiększenie umiejętności przywódczych i trenerskich. Program powinien obejmować e-learning, sieciowanie oraz wymianę wiedzy i doświadczeń.

W działaniach dotyczących e-aktywizacji pracowników instytucji publicznych rekomendujemy realizację przez instytucje akademickie certyfikowanych kursów w ramach form doskonalenia zawodowego.

Realizacja programu wymagałaby demarkacji w stosunku do podobnych działań zaplanowanych w regionalnych programach operacyjnych i w ramach drugiej osi priorytetowej Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa (szkolenia powiązane z tworzeniem usług e-administracji).

99 2. Podnoszenie kluczowych kompetencji cyfrowych osób korzystających z Internetu. Wyłonione w ramach konkursów grantowych projekty mogą obejmować e-learning, tworzenie zasobów edukacyjnych oraz różne innowacyjne formy uczenia się, współpracy i angażowania obywateli wokół kluczowych obszarów tematycznych realizowane metodą projektową. Ze względu na niewielkie środki dostępne w działaniu 3.2, rekomendujemy skupienie projektów na następujących obszarach i tematach (realizowanych na dowolnym poziomie edukacji):

• edukacja medialna i informacyjna (szeroko pojęta),

• bezpieczeństwo online, w tym bezpieczeństwo dzieci i młodzieży (temat powiązany z celami działania 3.4),

• edukacja prawna, w tym z zakresu prawa autorskiego,

• nauka programowania (z wyłączeniem tradycyjnie pojętej informatyki, szczególnie na poziomie szkolnictwa wyższego),

• kompetencje cyfrowe dotyczące zdrowia.

W programie powinny być również przyznawane granty na projekty dotyczące innowacyjnych metod edukacyjnych w uczeniu kompetencji cyfrowych (na przykład różne formy e-learningu). W realizowanych projektach – w znacznie większym stopniu niż w działaniu 3.1 – należy wykorzystać potencjał e-learningu przez propagowanie na etapie postępowania konkursowego rozwiązań wykorzystujących masowe kursy online (massive online open course, MOOC), e-learning i blended learning. Ze względu na relatywnie niską liczbę takich projektów (z wyłączeniem e-learningu w ramach instytucji szkolnictwa wyższego), kluczową rolę we wspieraniu innowacyjnych rozwiązań mógłby odegrać podmiot koordynujący działania w tym obszarze, o ile będzie realizował funkcję centrum innowacyjności. Należy również premiować na poziomie kryteriów konkursowych tworzenie rozwiązań w modelu open source, pozwalającym wykorzystywać stworzone narzędzia e-learningowe w innych projektach.

Punktem odniesienia dla konkursów mogą być: program grantowy Akademia Orange Fundacji Orange oraz program edukacji medialnej i planowany program grantowy „Bardzo młoda kultura” Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W działaniu tym należy wspierać organizacje zdolne jednocześnie realizować projekty innowacyjne, tworzyć materiały edukacyjne o szerokim zastosowaniu i operować w relatywnie dużej (ponadgminnej) skali.

3. Innowacyjne wykorzystanie TIK na rzecz e-aktywizacji. O ile projekty finansowane w programie dotyczącym podnoszenia kluczowych kompetencji cyfrowych powinny skupiać się na określonych obszarach tematycznych, o tyle w tym wypadku celem powinno być wspieranie dowolnych, szeroko rozumianych innowacji społecznych wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne. Punktem odniesienia dla tego programu może być konkurs grantowy „Innowacje społeczne” realizowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

W programie tym kryteria konkursu powinny kłaść nacisk na metodologię projektowania i wdrażania innowacyjnych rozwiązań, analizę potrzeb użytkowników i grup docelowych, wykorzystanie najnowszych technologii sieciowych i cyfrowych oraz budowanie partnerstw i konsorcjów międzysektorowych.

Konkurs Narodowego Centrum Badań i Rozwoju zakłada warunek wypracowania konkretnych prototypów, należy jednak również wspierać działania zmierzające do wypracowania samych metodologii innowacyjnych działań, bez konieczności wskazania na poziomie wniosku grantowego kształtu planowanej innowacji lub planowanego prototypu.

Rekomendujemy zawężenie konkursów do następujących obszarów tematycznych:

• wykorzystanie TIK na rzecz partycypacji obywatelskiej i zaangażowania społecznego,

• twórcze wykorzystanie najnowszych technologii informacyjno-komunikacyjnych (między innymi drukarki 3D, drony, open hardware, technologie rozszerzonej i wirtualnej rzeczywistości), w tym tworzenie przestrzeni współpracy w modelu „hakerspace” lub „makerspace”,

• projekty typu smart citizen, nastawione na rozwiązywanie problemów społecznych w miastach. Realizacja tego programu powinna być prowadzona w synergii z działaniem 3.3.

W każdym z trzech omówionych wyżej programów rekomendujemy organizację konkursów grantowych na projekty o minimalnym budżecie od 500 tysięcy do 1 miliona złotych i dwu- lub trzyletnim okresie realizacji, co zapewni zasoby pozwalające organizacjom wypracować innowacyjne rozwiązania w wymienionych obszarach. Ze względu na założony innowacyjny charakter tego działania, rekomendujemy przeprowadzenie w pierwszej kolejności konkursu pilotażowego.

Biorąc pod uwagę doświadczenia podobnych realizowanych dotychczas projektów i konieczność zapewnienia jak najszerszego oddziaływania podejmowanych działań, trzeba podkreślić, że przedsięwzięcia te powinny być

100 prowadzone jako partnerstwa. Rekomendujemy, aby wymaganiem konkursowym była realizacja projektu w partnerstwie międzysektorowym przez organizacje zlokalizowane w więcej niż jednej gminie. Działania w ramach projektu również powinny być prowadzone w więcej niż jednej gminie.

Realizowanie tych programów powinno być nadzorowane przez podmiot pełniący funkcję centrum innowacyjności. Jego zadaniami będą: sieciowanie podmiotów uczestniczących w działaniu 3.2, wymiana doświadczeń, badania i analizy, upowszechnianie najbardziej innowacyjnych rozwiązań.

Ewaluacja działań w III osi priorytetowej Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa

W trakcie realizacji całego procesu badawczego często pojawiał się problem ewaluacji działań w zakresie aktywizacji cyfrowej i kształtowania kompetencji cyfrowych. Ewaluacja jest traktowana w dwóch wymiarach – jako „zło konieczne” i przykry obowiązek lub jako element kontroli. W związku z tym można było zaobserwować wyraźne braki w procedurach ewaluacyjnych – kontrolowane jest głównie rozliczenie środków zgodnie z zapisami umowy, niewiele jednak wiadomo o efektywności szkoleń.

Rekomendujemy zmianę modelu ewaluacji projektów dotyczących rozwoju e-kompetencji. Zalecamy, aby uwzględnić w planie ewaluacji Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa ewaluację on-going poszczególnych priorytetów, poddające ocenie następujące aspekty tych projektów:

• dobór tematyki szkoleń (i innych działań),

• dobór grup docelowych szkoleń (i innych działań) ze względu na takie cechy, jak wiek, wykształcenie, poziom zaawansowania kompetencji cyfrowych, grupa społeczna (na przykład osoby niepełnosprawne, osoby w wieku 50+ i 45+, młodzież, długotrwale bezrobotni),

• organizacja zajęć,

• poziom kompetencji trenerskich i metodyka szkoleń (i innych działań), • efektywność kosztowa projektu,

• realizacja w projektów partnerstwie (społecznym, prywatnym, publiczno-prywatno-społecznym, społeczno-prywatnym),

• efekty przeprowadzonych szkoleń.

Należy podkreślić, że taka ewaluacja nie ma zastępować monitorowania wskaźników Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa, jej celem jest bowiem zapewnienie przede wszystkim odpowiedniej jakości realizowanych działań i zdobycie wiedzy na potrzeby przyszłych przedsięwzięć.

Z perspektywy doświadczeń zagranicznych wartościowe wydaje się włączenie komponentu jakościowego analiz, którego przedmiotem będzie praktyczne zastosowanie nauczanych umiejętności. Badanie może być realizowane z wykorzystaniem metodologii badań jakościowych (pogłębione wywiady indywidualne, obserwacja, eksperyment) i prowadzić do stworzenia opisu wybranych przypadków (case studies), stanowiąc sposób na identyfikację dobrych praktyk, jednocześnie zaś cenny wkład do działań informacyjno-edukacyjnych programu. Ewaluacja projektów – podobnie jak ewaluacja programu – powinna być realizowana przez instytucje zewnętrzne i ekspertów w danej dziedzinie (między innymi ze względu na konieczność oceny na przykład zastosowania ujęcia relacyjnego). Jesteśmy świadomi, że w praktyce może stać się tak, że odrębnym ewaluacjom będą poddane tylko największe projekty, małe projekty będą zaś ewaluowane łącznie, aby ograniczyć koszty obsługi programu. Dodatkowo rekomendujemy ewaluację w modelu follow-up na mniejszej, losowanej próbie uczestników szkolenia. Rekomendowane wcześniej rozwiązanie – pozwalające gromadzić dane kontaktowe kursantów – będzie mogło być podstawą stworzenia operatu doboru i losowania próby badawczej (na przykład 10% osób objętych szkoleniem). Pozyskane dane kontaktowe umożliwią realizację badania w modelu deklaratywnym, które pozwoli określić rzeczywiste rezultaty e-integracji i e-aktywizacji. W badaniu tym (prowadzonym na przykład metodą CATI lub CAWI) respondenci zostaliby poproszeni o wskazanie wymiernych zmian, jakie zaszły w ich życiu po udziale w szkoleniu (na przykład znalezienie nowej pracy, oszczędność czasu i pieniędzy, rozwój zainteresowań). Badanie powinno być prowadzone na podstawie zestandaryzowanego kwestionariusza ankiety, optymalnie sześć miesięcy po zakończeniu szkolenia. W projektach wysokobudżetowych rekomendujemy wprowadzenie wymagania prowadzenia ewaluacji przez firmę zewnętrzną, również między poszczególnymi etapami projektu. Środki na wykonanie ewaluacji follow-up powinny być zapewnione w ramach realizowanych projektów, jej przeprowadzenie zaś powinno być wpisane do harmonogramu. Uważamy, że takie rozwiązanie pozwoli sprawować większą kontrolę nad wydatkowaniem środków finansowych, zwłaszcza w ujęciu relacyjnym, w którym istotna jest konsultacja merytoryczna.

101 Powyższe rekomendacje dotyczą również analogicznych działań na rzecz wzrostu e-kompetencji, jakie są realizowane w ramach regionalnych programów operacyjnych i Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój.

Rekomendujemy także, aby na poziomie wniosku o dofinansowanie wymagać od beneficjentów podstawowych informacji na temat przyszłych uczestników projektu i charakterystyki kursu. Dotyczy to zwłaszcza:

• liczby i opisu modułów kursu (szczególnie gdy kursom komputerowym towarzyszą inne zajęcia, na przykład językowe) wraz z ich kosztem,

• liczby godzin zajęć, • liczby kursantów,

• obecności grup potencjalnie trudnych lub podnoszących koszt kursu (na przykład osoby niepełnosprawne, seniorzy, młodzież, osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, bezrobotni, bierni zawodowo) wraz z ich dokładną liczbą,

• ewentualnie liczby grup zajęciowych (jeśli będzie ich więcej niż jedna),

• sposobu monitorowania efektywności i trwałości projektu (o czym będzie jeszcze mowa).

Kompletny zestaw informacji pozwala ocenić efektywność kosztową projektu (optymalnie: koszt szkolenia / 1 osobogodzinę kursu) oraz ewentualną komplementarność interwencji, przede wszystkim z PO WER. Wytycznej o oczekiwanym zbiorze informacji należy udzielić w podręczniku beneficjenta oraz bezwzględnie wymagać, jako elementu rzetelnego opisu wnioskowanego projektu. Niekompletność (lub wręcz brak) takich informacji spowodowały silne ograniczenie możliwości wnioskowania o efektywności w perspektywie 2007-2013. Warto w tym kontekście pamiętać, że szczegółowe rezultaty działań PO KL PO IG i RPO perspektywy 2007-2013 w obszarze rozwoju kompetencji cyfrowych mają bardzo ograniczone zastosowanie dla ewentualnych rekomendacji na lata 2014-2020. Wynika to z dwóch powodów – po pierwsze, źródło informacji jest bardzo niedoskonałe, o czym piszemy, po drugie zaś – dla PO PC cyfrowy wymiar jest warunkiem koniecznym interwencji, podczas gdy dla programów 2007-2013 był jedynie innowacyjnym narzędziem osiągania celów w programach.

Ewaluacja i monitoring projektów realizowanych w ramach działania 3.1

W związku z koniecznością wprowadzenia w ramach działania 3.1 wskaźników pozwalających monitorować wyniki przedsięwzięć e-integracyjnych nakierowanych na wzrost korzystania z e-usług, niezbędne jest wdrożenie mechanizmów pomiaru efektywności takich działań. Pomiar ten powinien być oparty na wynikach badań empirycznych, na podstawie których uzyskano by zbiór danych na temat efektywności projektów w działaniu 3.1. W naszym przekonaniu, pomiar taki nie może być oparty na sprawdzaniu teoretycznej wiedzy czy podstawowych umiejętności (na przykład znajomości skrótów klawiszowych) lub na metodach deklaratywnych (przez pytania typu: „Jak Pan/Pani ocenia swoje kompetencje cyfrowe?”).

Jednocześnie należy unikać wszelkiego rodzaju działań nazywanych „egzaminami”, „testami”, „sprawdzianami”. Respondenci, słysząc powyższe terminy, często obawiają się ewentualnych konsekwencji („Co będzie, jeśli nie zdam?”, „Czy będę musiał oddawać pieniądze?”) lub po prostu czują się zawstydzeni i onieśmieleni w sytuacji przypominającej warunki szkolne, od lat dla nich obce.

Rekomendujemy wprowadzenie następującego schematu monitoringu i ewaluacji przedsięwzięć realizowanych w ramach działania 3.1:

1. Opracowanie narzędzi ewaluacji i metod pomiaru kompetencji cyfrowych uczestników szkoleń. Narzędziami takimi, optymalnymi z punktu widzenia doświadczenia badawczego, są badania łączące komponent eksperymentu i obserwacji. Powinny to być narzędzia pozwalające określić poziom kompetencji cyfrowych badanego w realnym działaniu – przez rozwiązywanie poszczególnych zadań, nie zaś jedynie według deklaracji ankietowanych osób. Podstawą takiego narzędzia powinien być katalog kompetencji, przypominający na przykład katalog DigComp, uzupełniony o listę lub katalog kompetencji ujętych w modelu relacyjnym – nakierowanych na konkretne korzyści funkcjonalne ulokowane w różnych sferach życia. W tym celu mogą być wykorzystane narzędzia opracowane na potrzeby określenia poziomu kompetencji cyfrowych przed szkoleniem, oczywiście z zastrzeżeniem zmiany treści zadań. Standaryzacja tego narzędzia będzie służyć uzyskaniu możliwie najbardziej jednolitych danych, które będzie można porównywać.

102 2. Nałożenie na beneficjentów obowiązku przeprowadzenia dwóch pomiarów kompetencji cyfrowych (przed szkoleniem i bezpośrednio po szkoleniu):

• obligatoryjne wykorzystanie metody eksperymentalnej z obserwacją (na podstawie prostego zadania, polegającego na wykorzystaniu w praktyce jednej z podstawowych umiejętności cyfrowych) wśród wszystkich uczestników szkolenia,

• rekomendujemy, aby nie ograniczać narzędzi pomiaru lub certyfikacji umiejętności cyfrowych tylko do jednego rozwiązania, jak to jest w projekcie Wytycznych w zakresie realizacji przedsięwzięć z udziałem środków Europejskiego Funduszu Społecznego w obszarze edukacji na lata 2014–2020”, w którym się proponuje, żeby wszystkie szkolenia dotyczące TIK kończyły się uzyskaniem Europejskiego Certyfikatu Umiejętności Komputerowych. Pragniemy jednocześnie zauważyć, że wielu ekspertów jest krytycznych wobec tego certyfikatu jako narzędzia zbyt mocno skupionego na kompetencjach informatycznych, przez to niedostosowanego do podejścia relacyjnego, szczególnie w wypadku projektów pierwszego kontaktu, obejmujących nabywanie podstawowych kompetencji cyfrowych.

3. Nałożenie na liderów projektów regionalnych obowiązku prowadzenia ewaluacji szkolenia przez