Uwagi wprowadzające 5.1.
Klasyczna liberalna doktryna ekonomii politycznej uznaje podatki jako jedyne źró-dło dochodów państwa, które służą zapewnieniu prawa i porządku kraju. Podatki mogą być stosowane jako quasi-opłata za bezpieczeństwo uzyskane od organów publicz-nych140. Zgodnie z takim podejściem normy fiskalne powinny być elementem dominują-cym w ustawach podatkowych, umożliwiając utrzymanie stabilności finansowej pań-stwa. Niemniej jednak współczesna teoria podatku zajmuje się nie tylko jego poborem, ale również osiągnięciem większej solidarności społecznej wśród podatników.
W ujęciu historycznym teoretyczne uzasadnienie podatku od nieruchomości w świetle ogólnej teorii podatku zostało dokładnie zbadane już kilka wieków wcześniej przez takich filozofów klasycznego liberalizmu jak Adam Smith (1723–1790), David Ricardo (1772–1823) i John Stuart Mill141 (1806–1973). A. Smith, na przykład, zapronował cztery podstawowe maksymy mające na celu uzyskanie większej zgodności po-między podatnikami, a mianowicie:
„1. Obywatele państwa powinni brać udział w utrzymaniu państwa, każdy, o ile to moż-liwe, wedle swej zdolności płatniczej,
Podatek powinien być jasny, a nie od samowoli zależny; 2.
Każdy podatek powinien być wybierany w czasie i sposobie uznanym za najdogod-3.
niejszy dla płatnika;
Każdy podatek powinien być tak ułożony, ażeby jak najmniej wyciągał z kieszeni 4.
płatnika pieniędzy niedochodzących do skarbu”142.
W świetle zasad sformułowanych przez Smitha, Ricardo dowodził, że podatek od wartości gruntu byłby najbardziej możliwym do zaakceptowania rozwiązaniem, bowiem
140 K. Tipke, J. Lang, Steuerrecht, op. cit., s. 34 i nast.
141 J.S. Mill, Zasady ekonomii politycznej. London 1900, http://www.econlib.org/library/Mill/mlP. html [data pobrania 15.10.2015].
byłby płacony przez właściciela ziemi, w związku z czym cena gruntu nie uległaby zwiększeniu143.
W wielu krajach rozwijających się podatek od nieruchomości znajduje szerokie za-stosowanie jako narzędzie fiskalne. Jednak unikanie opodatkowania od nieruchomości lub zaniżanie podatków to powszechne zjawiska. Fakt ten uzmysławia konieczność bar-dziej skutecznego administrowania podatkiem od nieruchomości przez rządy państw, które chcą zmaksymalizować wpływy budżetowe w celu dalszego rozwoju. Jednym z głównych warunków wstępnych skutecznego administrowania podatkiem od nierucho-mości jest sprawnie działający system ewidencji gruntów i tworzenia map katastralnych. Podatek od nieruchomości jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych danin po-datkowych w krajach rozwiniętych i rozwijających się. Jego duża popularność jako źró-dła wpływów budżetowych wynika z faktu, iż nieruchomość daje się łatwo zidentyfiko-wać, skatalogować i opodatkować z uwagi na jej trwałość i brak mobilności. Niestety, w wielu rozwijających się krajach wpływy z podatku od nieruchomości są niskie, co jest spowodowane wysokim poziomem uchylania się od jego płacenia lub zaniżanymi zobo-wiązaniami podatkowymi. Powyższe problemy związane z poborem podatku od nieru-chomości podkreślają potrzebę jego lepszej administracji, jeżeli ma on przynieść możli-wie największe korzyści dla rządu i społeczności krajów rozwijających się.
Wymagania niezbędne do tego, aby administrowanie podatkiem od nieruchomości mogło odnieść sukces zostały, w takiej czy innej formie, przedstawione przez wielu au-torów144. Wskazuje się na cztery podstawowe warunki: akceptacja ze strony większości podatników; zestawienie sprawnie działających koncepcji podatkowych, łatwo zrozu-miałych przez urzędników skarbowych oraz podatników; kadra pracownicza będąca w stanie w sposób uczciwy i sprawiedliwy przeprowadzić pobór podatku od nierucho-mości; odpowiednie narzędzia administracyjne obejmujące sprzęt, dokumenty i mapy. Omawiając możliwości w zakresie sprawnego systemu identyfikacji gruntów w Boliwii, w literaturze145 przywołuje się trzy warunki wstępne: mocna baza wsparcia politycznego i publicznego popierająca wdrożenie podatku; zdolności administracyjne wystarczające do efektywnego i sprawiedliwego prowadzenia wykazu nieruchomości gruntowych podlegających opodatkowaniu; dobrze wykonany pomiar katastralny obejmujący rejestr nieruchomości i ich wycenę.
143 D. Ricardo, Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania, London 1817.
144 L.C. Fitch, Concepts and administration of taxes on property. [w:] Joint Tax Program of the OAS and Harvard Law School (red.), Problems of Tax Administration in Latin America, Baltimore, 1965, s. 465– 494.
145 G.W. Sazama, Land taxation: prerequisites and obstacles: Bolivia, „National Tax Journal” 1970, No. 23(3), s. 315–323.
W literaturze146 zwracano też uwagę na potrzebę pokonania politycznych prze-szkód, skutecznego zapobiegania unikania płacenia podatku, odpowiedniego skorygo-wania wyceny do inflacji oraz zapewnienia pomiaru katastralnego lub przynajmniej jasnego tytułu własności gruntu. Jedno z najbardziej stanowczych stwierdzeń odnośnie do podatku od nieruchomości wyrażone w literaturze147 zakłada, że podatki od gruntu utrzymują się lub upadają w zależności od dostępnych informacji w zakresie pomiaru gruntu.
Rejestracja gruntów 5.2.
Mając na celu opodatkowanie nieruchomości, zarówno one, jak i ich właściciele lub użytkownicy muszą być znani organom podatkowym odpowiedzialnym za pobór podatku. Rejestracja nieruchomości gruntowych i ustalenie ich właścicieli jest praktyką stosowaną już od czasów antycznych. Jak ustalono, Egipcjanie utrzymywali takie reje-stry w Królewskim Rejestrze już w 3000 roku p.n.e., a Domesday Book, dokument po-wstały w Anglii po podboju Normanów około 1000 roku, służył między innymi jako rejestr gruntów, podawał imię właściciela, warunki dzierżawy, obszar gruntu oraz szcze-gółowe informacje celem określenia wartości gruntu148.
Rejestracja gruntów do celów podatkowych ma swoją długą historię również na innych kontynentach, np. w Azji. Pewna forma takiej ewidencji była praktykowana w Sri Lance już na kilka wieków przed europejską kolonizacją, chociaż jej użyteczność była poważnie ograniczona z powodu braku jakiejkolwiek systematycznej korekty ewiden-cji149. W Nepalu do połowy XVIII wieku rejestr gruntów był już dobrze wdrożony i opie-rał się na systemie, który – według jednego z obserwatorów – wypadał bardzo korzyst-nie na tle systemów wprowadzonych na obszarach Indii znajdujących się pod panowakorzyst-niem brytyjskim150. Natomiast w Chinach grunt podlegał ewidencji do celów podatkowych podczas trwania dynastii Ching (1644–1911). Jednak kwota zebranych podatków była znacznie zróżnicowana w różnych okresach ich poboru w zależności od tego, z jaką sprawnością prowadzony był rejestr. Podobnie pod koniec XVI wieku rejestracja grun-tów do celów podatkowych została wprowadzona w Japonii, lecz w przeciwieństwie do doświadczeń Sri Lanki i Chin, proces rejestracji opierał się na kompleksowym pomia-rze, który obejmował określenie gruntu, jego pomiar i klasyfikację na cele podatkowe151.
146 G.W. Sazama, L.H. Davis, Land taxation and land reform, „Economic Development and Cultural Change” 1973, No. 21(4), s. 642–654.
147 R.M. Bird, Taxing Agricultural Land in Developing Countries, Cambridge 1974, s. 100.
148 G. Larsson, Land registration in developing countries, „World Cartography” 1971, No. 11, s. 33– 67.
149 H.W. Codrington, Ancient Land Tenure and Revenue in Ceylon, Colombo 1938, s. 60.
150 M.C. Regmi, Land Tenure and Taxation in Nepal, Berkeley 1963, s. 153.
151 R.M. Bird, Land taxation and economic development: the model of Meijo Japan, „Journal of Deve-lopment Studies” 1977, No. 13(2), s. 162–174.
Te wczesne próby rejestracji gruntów w oparciu o kataster odegrały kluczową rolę w skutecznej administracji podatkiem od gruntu prawie trzysta lat później w epoce Meiji (1868–1911)152.
Pomimo tak długiego doświadczenia historycznego i międzykulturowego w zakre-sie rejestracji gruntów do celów podatkowych, przedmiot ten wciąż wzbudza znaczne zainteresowanie. Wynika to z różnorodności podejść, które można zastosować, a także z niezliczonych problemów związanych z dokładnym utworzeniem rejestru oraz ogrom-nego wysiłku wymagaogrom-nego do jego utrzymania.
Nowoczesną rejestrację gruntów można zdefiniować jako dzielącą się na dwie ob-szerne kategorie: rejestracja aktu własności i rejestracja tytułu (prawa) własności. Obie mają wspólny cel, którym jest zapewnienie, aby transakcje gruntami były przeprowa-dzane w sposób otwarty, publicznie, jednak różnią się znacznie, jeżeli chodzi o złożo-ność ich administracji oraz wpływ, jaki wywierają na pobór podatków od nieruchomo-ści. Zasadniczo te dwa systemy rejestracji gruntu różnią się od siebie pod względem znaczenia i konsekwencji, jakie ma dokument rejestracji.
Rejestracja aktu własności 5.2.1.
Rejestracja aktu własności w swojej najprostszej formie dostarcza dowodu na to, że doszło do transakcji dotyczącej nieruchomości oraz przez kogo dana nieruchomość zo-stała nabyta. Rejestracja aktu nie stanowi gwarancji, że którakolwiek z dwóch stron miała prawo zawrzeć taką transakcję, ani też nie gwarantuje, że transakcja jest ważna. W ramach tej metody dokumenty stanowiące dowód, że zawarta została transakcja, są po prostu przedstawione rejestratorowi, który, przyjmując je jako prawdziwe, dokonuje ich streszczenia i wpisuje ich zawartość do rejestru nieruchomości. Główne wady tej metody rejestracji aktu własności są takie, że w niektórych systemach nie zostaje spraw-dzona ważność dokumentów, oraz nie prowadzi się odrębnej dokumentacji dla każdej nieruchomości gruntowej153.
Rejestracja aktu własności musi zostać przeprowadzona w sposób nieco bardziej rygorystyczny, przy czym w niektórych krajach stosuje się bardziej zaawansowane jej formy. Rejestrator nie powinien wpisać aktu do rejestru, dopóki akt ten nie zostanie przez niego sprawdzony i uznany za prawomocny154. Ponadto dla każdej nieruchomości gruntowej prowadzona musi być odrębna dokumentacja, w której są przechowywane kopie wszystkich aktów oraz inne dokumenty mające związek z własnością nierucho-mości gruntowej. Zasadniczo niezależnie od tego, jaki system rejestracji aktu własności
152 R.M. Bird, Land taxation and economic development…, s. 162–174.
153 K.M. Maini, Land Law in East Africa, Nairobi 1967, s. 131.
ma zastosowanie, dokument rejestracji służy prawnemu udokumentowaniu przeniesie-nia gruntu z jednej strony na drugą. Jego podstawową funkcją jest ochrona właściciela nieruchomości posiadającego zarejestrowany akt przed roszczeniami wysuniętymi na podstawie niezarejestrowanych dokumentów. Rejestracja aktu nie stanowi poświadcze-nia, że grunt czy nieruchomość rzeczywiście znajdują się w posiadaniu sprzedawcy albo są one wolne od zastawu lub hipoteki, dlatego też nie stanowi zabezpieczenia tytułu własności. Należy zauważyć, że dowód własności nieruchomości jest zapewniony przez akt własności, a nie przez jego wpis w rejestrze.
Rejestracja tytułu własności 5.2.2.
Rejestracja tytułu własności jest bardziej złożonym procesem, jednak zarazem ta-kim, który zapewnia większą ochronę właścicielowi zarejestrowanej nieruchomości. Główną cechą rejestracji tytułu własności, która odróżnia ją od rejestracji aktu własno-ści, jest to, że tytuł własności stanowi poświadczenie, iż sprzedawca posiada wyraźny tytuł (prawo) do nieruchomości. Zazwyczaj taka forma rejestracji daje również gwaran-cję, że w przypadku oszustwa lub omyłki w transakcji, państwo zapewnia odszkodowa-nie stroodszkodowa-nie poszkodowanej. Wreszcie dowód własności odszkodowa-nieruchomości oparty jest na rejestracji, a nie na dokumentach, takich jak akty własności lub poświadczenia o prze-niesieniu nieruchomości155.
W literaturze zwracano od dawna uwagę na szereg warunków, które należy spełnić przy wdrażaniu systemu rejestracji tytułu własności. Proponowano, żeby rejestry tytu-łów własności były koniecznie prowadzone według wyraźnie zdefiniowanych jednostek gruntu, były stale aktualizowane, stanowiły dowód tytułu własności oraz były prowa-dzone przez organy centralne156. Według innych poglądów rejestracja tytułu własności powinna stanowić zabezpieczenie, być bardzo dokładna co do opisu gruntu i własności oraz na tyle przystępna w cenie, by umożliwić rejestrację tytułu własności wszystkim posiadaczom gruntów. Ponadto, powinna być udostępniona poprzez lokalne organy re-jestracyjne oraz zapewnić odszkodowanie na wypadek straty. Rejestry powinny być po-nadto udostępnione do wglądu publicznego157.
Korzyści wynikające z rejestracji tytułów własności obejmują większe zabezpie-czenie własności. Mają też wpływ na inne dziedziny, jak np. rynek finansowy poprzez zwiększenie dostępności kredytów dzięki wykorzystaniu tytułu własności nieruchomości jako zabezpieczenia. Dają też większe udogodnienia w zakresie dokonywania przenie-sienia nieruchomości, lepszą publiczną administrację gruntów, a także korzyść w postaci
155 T.O. Elias, Nigerian Land Law, 4 edycja, London 1971, s. 353.
156 G. Larsson, Land registration …, s. 33–67.
157 K.M. Maini, Land Law in East…, s. 131; K. Bentsi-Enchill, Ghana Land Law: An Exposition, Analysis, and Critique, London 1964, s. 310.
pomocy we wprowadzaniu lub udoskonalaniu systemów podatkowych opartych na opo-datkowaniu gruntu158.
Wdrożenie rejestracji gruntów 5.3.
Istnieją trzy sposoby wdrożenia rejestracji gruntów: dobrowolny, obowiązkowy- -sporadyczny i obowiązkowy-systematyczny159. Najbardziej atrakcyjną cechą rejestracji dobrowolnej jest łatwość jej zapoczątkowania. Przy zastosowaniu takiego podejścia nie-ruchomości gruntowe są tylko rejestrowane na życzenie ich właściciela. Oczywiście wadą jest bardzo długi czas wymagany, zanim jakakolwiek znacząca ilość gruntu zosta-nie ujęta w systemie rejestracji gruntów. Kolejną ujemną stroną tej metody jest to, iż koszty na jednostkę programu rejestracji mogą być bardzo wysokie. Wynika to z potrze-by dokonania indywidualnych pomiarów każdej nieruchomości w chwili jej rejestracji oraz konieczności zbadania przez urzędnika rejestrującego tytułu własności lub aktu własności.
Natomiast odmienna jest obowiązkowa-sporadyczna rejestracja gruntów. W jej ra-mach, w miejsce rejestracji przeprowadzonej tylko z woli właściciela, prawo określa, że ilekroć dochodzi do transakcji dotyczącej gruntu (np. sprzedaż, przeniesienie, darowi-zna, podział, konsolidacja), nieruchomość gruntowa, której to dotyczy, musi zostać za-rejestrowana w chwili dokonywania transakcji. O ile ta metoda zazwyczaj pozwala na wprowadzenie nieruchomości gruntowych do systemu rejestracji szybciej, niż ma to miejsce w przypadku rejestracji dobrowolnej, o tyle cechują ją bardzo wysokie koszty jednostkowe. Z drugiej strony rejestracja gruntów na zasadzie obowiązkowej-systema-tycznej jest znacznie mniej kosztowna w odniesieniu, ponieważ wszystkie nieruchomo-ści na danym obszarze są rejestrowane (a w niektórych przypadkach mierzone oraz sprawdzane celem rozstrzygnięcia sporu) w tym samym czasie. Niemniej jednak koszty rozpoczęcia tej procedury są oczywiście większe w pierwszej fazie niż koszty dwóch pozostałych metod, co powoduje, że zazwyczaj metoda ta postrzegana jest jako mniej atrakcyjna.
„Zaporowe” koszty związane z rozpoczęciem procedury, mogą zostać zmniejszo-ne, jeżeli przyjmie się podejście etapowe. Najbardziej realistycznym podejściem do re-jestracji tytułów własności jest zastosowanie metody wykorzystującej zarówno obo-wiązkową-sporadyczną, jak i systematyczną rejestrację. W ramach tego schematu rejestracja obowiązkowa-systematyczna zostałaby podjęta na obszarach, gdzie poten-cjalnie wpływy podatkowe byłyby największe. Jednocześnie nieruchomości gruntowe
158 H.W. West, The role of land registration in developing countries, „Chartered Surveyor” 1969, No. 102(5), s.211–221.
położone na pozostałych obszarach musiałyby zostać zarejestrowane, kiedy tylko do-chodziłoby do transakcji ich dotyczących. Połączenie tych dwóch procedur ostatecznie umożliwiłoby wpisanie większości gruntów do rejestru po akceptowalnym koszcie.
Wdrożenie rejestru gruntów stanowi podstawowy wkład w procesie opodatkowa-nia nieruchomości. Przede wszystkim system rejestracji gruntów, czy to rejestracji ak-tów lub tytułów własności, identyfikuje właściciela nieruchomości i nieruchomość grun-tową. Tożsamość właściciela jest z oczywistych względów ważna w przygotowaniach wykazu nieruchomości gruntowych podlegających opodatkowaniu i nakładaniu podat-ków od nieruchomości, kiedy podatek pobierany jest in personam. Jeżeli podatek pobie-rany jest in rem, tożsamość właściciela nie jest aż tak istotna, jak tożsamość osoby przyj-mującej odpowiedzialność za zapłatę zobowiązań z tytułu podatku od nieruchomości. Oprócz tożsamości właściciela nieruchomości i cech charakterystycznych nieruchomo-ści, informacje dotyczące jej sprzedaży mogą zostać ujęte wraz z innymi danymi reje-stracyjnymi. Informacje te mogą zostać z powodzeniem wykorzystane w celu dostarcze-nia podstawy do dokonadostarcze-nia wyceny na cele podatku od nieruchomości opartej na wartości kapitałowej. O ile nierozsądnym jest oczekiwanie, że zmiana właścicieli nieru-chomości będzie wystarczająco częsta, aby dane sprzedaży mogły stanowić jedyną pod-stawę, w oparciu o którą nieruchomość zostaje wyceniona, informacje zebrane ze sto-sunkowo niewielkiej liczby transakcji mogą zostać wykorzystane przez osoby dokonujące wyceny przynajmniej w części, tak by stworzyć bazę do określenia wycen kapitałowych w odniesieniu do wszystkich nieruchomości.
Systemy opodatkowania nieruchomości oparte na koncepcji wartości ad valorem mogą wykorzystać dane dotyczące sprzedaży nieruchomości do określenia jej wartości. Wykorzystując wartość kapitałową nieruchomości jako podstawę (obliczoną na podsta-wie danych sprzedażowych), wartość ulepszeń wprowadzonych na nieruchomości, ewentualnie koszt ich wyburzenia, można uzyskać przybliżoną wartość nieruchomo-ści160. Jednak zwraca się uwagę, że to uproszczone podejście do określenia wartości nieruchomości może prowadzić do poważnych nierówności w wymiarze podatku. Na przykład, dwie nieruchomości gruntowe, dokładnie takie same pod względem wartości szczególnych cech terenu, mogą zostać opodatkowane w oparciu o bardzo zróżnicowa-ne stawki z powodu różzróżnicowa-nego rodzaju i stanu ulepszeń na każdej z nieruchomości. Opo-datkowanie od wartości nieruchomości, które oparte jest na bardziej złożonych, lecz realistycznych kryteriach nieruchomości, pozwala uniknąć takiego niesprawiedliwego wyniku.
160 U.K. Hicks, Can land be assessed for the purposes of site val ue taxation?, [w:] D.M. Holland (red.), The Assessment of Land Value, University of Wisconsin Press, Madison, 1970, s. 18 i nast.
Systemy rejestracji gruntów, które wymagają dostarczenia informacji dotyczących ceny sprzedaży w chwili przeniesienia własności nieruchomości mogą być użyteczne, zwłaszcza kiedy opodatkowanie nieruchomości oparte jest na samowycenie. Biorąc pod uwagę trudności i ubogą historię określenia wartości i opodatkowania nieruchomości na podstawie samowyceny, dane ze sprzedaży pochodzące z systemów rejestracji gruntów mogą stanowić pozytywny wkład do monitorowania trafności samowyceny.
Trudności nieodłącznie związane z systemem opodatkowania nieruchomości sto-sującym samowycenę koncentrują się głównie wokół braku zgodności i zaniżonej wyce-ny. Doświadczenia takich krajów jak Kolumbia i Panama pokazują, jaki jest częsty wy-nik stosowania takiej techwy-niki. Próba samowyceny dla celów podatku od nieruchomości została przeprowadzona na obszarach uprawnych Kolumbii w 1954 i 1963 r. W obu przypadkach nie zdała ona egzaminu, pomimo że organy centralne starały się utrzymy-wać wycenę na poziomie lub blisko poziomu wartości rynkowej, informując, że jeżeli grunt właściciela miałby zostać skonfiskowany, właściciel byłby uprawniony do otrzy-mania odszkodowania odpowiednio do zadeklarowanej wartości161. Samowycena była również stosowana na obszarach miejskich i rolnych w Panamie, jednak z niewielkim powodzeniem. W Panamie po latach nieudanej administracji samowycena została za-kończona pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku wraz z utworzeniem komisji kata-stralnej, której powierzono wykonanie map i wycenę wszystkich nieruchomości. Jednak na obszarach uprawnych samowycena była kontynuowana162. Zgodnie z systemem pa-namskim właściciel nieruchomości nie mógł zadeklarować wartości niższej niż jakakol-wiek wartość nieruchomości, która została zadeklarowana wcześniej przez tego samego lub uprzedniego właściciela. Podejmując próbę utrzymania wartości nieruchomości na realistycznym poziomie, Narodowy Bank Panamy, który udziela kredytów na zakup nie-ruchomości, ograniczył pożyczki do 60 procent wartości nieruchomości zadeklarowanej przez właściciela.
Całokształt zagadnienia samowyceny został dosyć szczegółowo zbadany w li-teraturze już wiele lat temu, gdzie podkreślano, że takie podejście, jakkolwiek wa-dliwe, może rzeczywiście stanowić jedyną realistyczną alternatywę w krajach roz-wijających się163. Samowycena stosowana jest w Peru z pewnym sukcesem, chociaż niektóre gminy (Huancayo, Cajamarca i Miraflores) utworzyły systemy wykonywania map katastralnych umożliwiające sprawdzenie deklaracji właściciela, tym samym gwa-rantując bardziej precyzyjną samowycenę. Tym niemniej rejestracja gruntów, ilekroć
161 L.H. Davis, Property tax administration in rural local governments of Colombia, „Land Econom-ics” 1970, No. 46(2), s . 147 i nast.
162 M. Taylor, Fiscal Survey of Panama: Problems for Reform, Baltimore 1964, s. 64–67.
163 J. Strasma, Market-enforced self-assessment for real estate taxes, „Bulletin for International Fi-scal Documentation” 1965, s. 7.
wymaga dostarczenia informacji dotyczących sprzedaży, może mieć pozytywny wkład do systemów opodatkowania w zakresie nieruchomości, w których stosuje się samowy-cenę. Nawet tam, gdzie nieruchomości wyceniane są okresowo przez wyszkolone w tym celu osoby, dane dotyczące cen sprzedaży nieruchomości mogą okazać się bardzo uży-teczne w procesie wyceny. Jednak nawet w przypadku, kiedy przepisy prawa wymagają, aby takie informacje (dotyczące ceny sprzedaży) zostały przekazane, jak ma to miejsce na Filipinach, wymagana informacja nie dociera do osoby wyceniającej. Wskazuje to oczywiście na potrzebę wprowadzenia praktyk gwarantujących przekazanie tych danych