Metoda, metodyka, metodologia - W ocenie ryzyka 1

W ocenie ryzyka 1

2.1. Metoda, metodyka, metodologia

Wprowadzenie do tematu wymaga wyjaśnienia, co rozumiemy i co powinniśmy rozumieć pod pojęciem metodyka. W języku polskim używamy trzech określeń spokrewnionych: metoda, metodyka i metodologia, by opisać sposób, zasady lub system rozwiązywania zagadnień czy problemów.

Metoda według T. Kotarbińskiego to „sposób działania złożonego”⁸, „sposób uświadomiony i systematyczny”⁹, „system postępowania, sposób wykonywania czynu złożonego, polegający na określonym doborze i układzie jego działań skła-dowych, a przy tym uplanowany i nadający się do wielokrotnego stosowania”¹⁰. Metodę postrzega się również jako procedurę postępowania umożliwiającą w danych warunkach posługiwanie się posiadanymi narzędziami w celu poznania prawdy, obiektywnej rzeczywistości oraz przekształcenia jej zgodnie z przyjętym celem działania. Metodę stanowi zatem świadome i konsekwentne stosowanie procedur dla osiągnięcia zamierzonego celu.

Metoda to powtarzalny sposób postępowania albo rozwiązywania pewnego zagadnienia, dochodzenie do stwierdzeń drogą dedukcji lub przez wnioskowa-nie indukcyjne. To zespół teoretyczwnioskowa-nie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych, obejmujących całość postępowania badacza, zmierzający do rozwiązania określonego problemu¹¹. Ważną cechą metody jest celowość działania.

Metoda jest to droga, sposób badania, systematycznie stosowany sposób postępo-wania prowadzący do założonego wyniku. Na dany sposób postępopostępo-wania składają się czynności myślowe i praktyczne, odpowiednio dobrane i realizowane w ustalonej kolejności. Sposób sprawdzony, powtarzający się cyklicznie w określonych warun-kach i prowadzący do osiągnięcia celu staje się metodą. Metoda to sposób wyko-nywania czynu złożonego, polegający na określonym doborze i układzie działań składowych, a przy tym zaplanowany i nadający się do wielokrotnego stosowania¹².

Metodyka to zespół reguł opisujących sposoby (metody) postępowania w danej sytuacji dla osiągnięcia określonego celu. Przedstawiana jest również jako ustan-daryzowane dla wybranego obszaru podejście do rozwiązywania problemów. To zbiór metod wykonywania określonej pracy, osiągania określonego celu lub zbiór zasad i sposobów dotyczących wykonywania jakiejś czynności i zmierzania do określonego celu. Metodyka poszukuje odpowiedzi na pytanie: jak to należy zrobić?

Metodologia to ogół zasad dotyczących danej dziedziny wiedzy, na których opierają się metody badań. W aspekcie pragmatycznym oznacza naukę o metodach działalności naukowej i stosowanych w nauce procedurach badawczych, w aspekcie

8 T. Kotarbiński, Traktat o dobrej robocie, Ossolineum, Wrocław 1973, s. 85.

9 Tamże, s. 61.

10 Tamże, s. 86–87.

11 T. Pilch, T. Bauman, Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe, wyd. Żak, Warszawa 2001, s. 42.

12 T. Kotarbiński, Traktat…, dz. cyt., s. 85–87.

poznawczym to nauka o elementach i strukturze systemów naukowych. Obejmuje:

strategię, proces i plan badań. Metodologię prezentuje się również jako dyscyplinę nauki związaną z badaniem metod w różnych dyscyplinach naukowych. Metodo-logia poszukuje odpowiedzi na pytanie: co należy zrobić?

Reasumując, metoda to sposób realizacji jakiegoś działania, metodyka to jego opis, a metodologia to nauka o metodach działania. Trudności wynikają z nalecia-łości językowych (rusycyzmy) i aktualnych tłumaczeń, najczęściej z języka angiel-skiego. W języku rosyjskim, z którego tłumaczono wiele materiałów w przeszłości, metoda to система (system), w związku z tym słowo metoda było używane rzadko;

preferowano słowo system (edukacyjny, szkolenia, kar i wynagradzania, podatkowy, wychowania itd.). W języku rosyjskim słowo метод (metoda) zarezerwowane jest dla badań naukowych. W języku angielskim najczęściej mamy do czynienia ze sło-wem methodology np. Risk Assessment Methodology, gdzie methodology – metodyka oznacza zestaw metod lub zasad dla wykonania czegoś. Z powyższych rozważań można zatem wyciągnąć zasadniczy wniosek, że występujące i opisane w niniejszym rozdziale narzędzia do oceny ryzyka są metodami, czyli powtarzalnym sposobem działania, służącym osiągnięciu określonego celu i możliwym do wielokrotnego zastosowania.

Obszar badań literaturowych objął poszerzoną analizę międzynarodowej normy ISO/IEC 31010 Risk Management — Risk Assessment Techniques. Dokument ten wskazuje, którymi narzędziami w których etapach oceny ryzyka należy się posłu-giwać. Metody te wskazuje tabela 1.

tabela 1. Możliwe metody do zastosowania przy ocenie ryzyka Metody oceny

ryzyka