Międzynarodowe znormalizowane numery wydawnictw i kody

Z punktu widzenia prawa autorskiego, informacjami na temat zarządzania prawami są

„informacje identyfikujące utwór, twórcę, podmiot praw autorskich lub informacje o warunkach eksploatacji utworu, o ile zostały one dołączone do egzemplarza utworu lub są przekazywane w związku z jego rozpowszechnianiem, w tym kody identyfikacyjne” (Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. O prawie autorskim i prawach pokrewnych, 1994, s. Art. 6.1).

Jednoznacznej identyfikacji publikacji w światowym obiegu informacji służą międzynarodowe znormalizowane numery, prowadzone osobno dla różnych typów dokumentów:

 książek (ISBN),

 wydawnictw ciągłych (ISSN),

 dokumentów audiowizualnych (ISAN),

 druków muzycznych (ISMN).

Ponadto nadawane są międzynarodowe znormalizowane kody:

 utworów muzycznych (ISWC),

 dokumentów tekstowych (ISTC),

 nagrań (ISRC),

 obiektów cyfrowych (DOI).

Jednoznacznie identyfikowane są też za pomocą numerów / symboli:

 akty normatywne Unii Europejskiej, zgromadzone w bazie EURlex (CELEX),

 dokumenty i wnioski patentowe,

 inkunabuły.

Biblioteka Narodowa w Warszawie przyznaje trzy międzynarodowe znormalizowane numery:

ISBN, ISSN oraz ISMN.

ISBN (International Standard Book Number) to Międzynarodowy Znormalizowany Numer Książki (norma PN-ISO 2108:2006). Nadawanie przez wydawców publikacjom numerów ISBN jest w świetle prawa dobrowolne, jednak powszechnie stosowane na świecie.

Jednoznaczna identyfikacja książek (także elektronicznych) ułatwia wymianę informacji będąc kluczowym identyfikatorem w komercyjnej eksploatacji gotowych utworów. Przez kilka lat w Polsce posiadanie przez publikację numeru ISBN upoważniało jej wydawcę do stosowania obniżonego podatku VAT, jednak przepis ten zniesiono w sierpniu 2019 r. Od 1 stycznia 2007

r. numer ISBN składa się 13 cyfr umieszczonych w pięciu grupach rozdzielanych znakiem (-).

Pierwsza grupa to prefiks EAN (European Article Number – Europejski Kod Towarowy, w przypadku książek: 978 lub 979); druga to kod kraju (w Polsce: 83), trzecia to oznaczenie identyfikacyjne, czyli prefiks wydawcy (w Polsce ta grupa zawiera zmienną liczbę cyfr, od dwóch do sześciu i jest przypisana na trwałe konkretnemu wydawcy). Czwarta grupa to numery nadawane kolejnym książkom. Na końcu numeru ISBN zawsze znajduje się jedna cyfra kontrolna, która nie koduje żadnych informacji, a jest wynikiem działania matematycznego, wykonanego na poprzednich cyfrach. Na podstawie numeru ISBN można wygenerować kod kreskowy. Numer ISBN powinien być zawsze umieszczony na publikacji i poprzedzony akronimem ISBN. Krajowe biura ISBN są koordynowane przez Internetional ISBN Agency z siedzibą w Londynie. Polska przystąpiła do systemu ISBN w 1974 r., powołując w Składnicy Księgarskiej Krajowe Biuro ISBN, które w 1993 r. zostało przeniesione do Biblioteki Narodowej. W 2014 r. uruchomiony został serwis e-isbn, przeznaczony do uzyskiwania numerów ISBN i zarządzania nimi przez wydawcę. Ułatwia on też sporządzanie pełnych, prawidłowych i zestandaryzowanych opisów publikacji, zgodnych z najnowszymi międzynarodowymi zaleceniami dotyczącymi wymiany metadanych, dzięki zastosowaniu specyfikacji ONIX oraz zintegrowaniu z bazą VIAF (Virtual International Authority File - największa światowa kartoteka haseł wzorcowych, której celem jest ujednolicenie zapisu nazw osobowych funkcjonujących w różnych wersjach w systemach informacyjnych na całym świecie pod jednym, unikatowym identyfikatorem numerycznym).

Przydzielając numery ISBN wydawcom, Biblioteka Narodowa gromadzi informacje na ich temat i udostępnia je w serwisie Baza teleadresowa ISBN .

ISSN (International Standard Serial Number) to Międzynarodowy Znormalizowany Numer Wydawnictwa Ciągłego (norma PN-ISO 3297:2010). Nadawany jest publikacjom ciągłym, czyli wydawanym sukcesywnie, bez z góry określonego zakończenia na różnych nośnikach (czasopismom, gazetom, seriom numerowanym, rocznikom itp.). W Polsce nadawaniem numerów ISSN zajmuje się Narodowy Ośrodek ISSN , działający od 1993 r. w Bibliotece Narodowej w Warszawie. Sieć ośrodków narodowych jest koordynowana przez ISSN International Centre w Paryżu.

ISMN (International Standard Music Number) to Międzynarodowy Znormalizowany Numer Druku Muzycznego. Służy on do jednoznacznej identyfikacji wydawcy i wydawanych przez niego druków muzycznych nut, takich jak: partytury, partie wokalne, nuty, antologie, inne media stanowiące integralny składnik wydawnictwa muzycznego (np. nagranie na kasecie), teksty piosenek wydane drukiem razem z muzyką dołączone oddzielnie do partytury, komentarze wydane drukiem razem z muzyką, śpiewniki, także z nutami. Forma publikacji muzycznych jest dowolna, mogą to być druki muzyczne, mikroformy, wydawnictwa muzyczne w alfabecie Brailleʼa, czy na nośnikach elektronicznych. W Polsce numery ISMN przyznawane są w Bibliotece Narodowej, natomiast międzynarodowa agencja ISMN znajduje się w Berlinie. ISAN (International Standard Audiovisual Number) to Międzynarodowy Znormalizowany Numer Audiowizualny dla utworów audiowizualnych, takich jak filmy fabularne, produkcje telewizyjne, media internetowe i gry. Jego zastosowania obejmują podstawową identyfikację archiwalną, zarządzanie prawami, zarządzanie tantiemami, współpracę z przewodnikami po programach telewizyjnych i pomiary oglądalności. W Polsce numery ISAN są przyznawane w Regionalnej Agencji Rejestracyjnej ISAN Polska , koordynowanej przez ISAN International Agency w Genewie.

NBN (National Bibliography Number) to numer publikacji w Bibliografii Narodowej. Nie jest on formalnym standardem, ale stosowany w bibliografiach narodowych umożliwia trwałą identyfikację zasobów i jednoznaczne odniesienie do każdego wpisu w bibliografii krajowej.

ONIX to rodzina standardów przekazywania (automatycznej komunikacji server-to-server) metadanych na temat publikacji, opartych na języku XML, powstałych w odpowiedzi na potrzebę wymiany informacji elektronicznych pomiędzy wydawcami, agencjami bibliograficznymi, hurtownikami i księgarzami. Dzięki ONIX możliwe jest automatyczne przetwarzanie informacji o produkcie i wykorzystanie jej w katalogach, księgarniach internetowych i w materiałach promocyjnych. ONIX jest rozwijany i obsługiwany przez międzynarodową organizację wydawniczą EDItEUR . Biblioteka Narodowa w Warszawie jest członkiem EDItEUR od 2012 roku. ISWC (International Standard Musical Work Code) to

Międzynarodowy Znormalizowany Kod Utworu Muzycznego (norma PN-ISO 15707:2005), koordynowany w ISWC International Agency , która w swoim serwisie WWW udostępnia bazę utworów z przyznanymi kodami ISWC. ISTC (International Standard Textual Work Code) to Międzynarodowy Znormalizowany Kod Dokumentu Tekstowego, koordynowany przez International ISTC Agency . ISRC (International Standard Recording Code) to Międzynarodowy Znormalizowany Kod Nagrania (norma PN-ISO 3901:2005, ISO 3901:2019), koordynowany przez International ISRC Agency , która udostępnia

międzynarodową bazę danych nagrań . DOI (Digital Object Identifier) to Identyfikator

Obiektu Cyfrowego, którego twórcą i właścicielem znaku towarowego jest International DOI Foundation.

Rys. 9 Proces zarządzania informacją o bieżącej (od 1945 r.) produkcji wydawniczej i filmowej. Podsumowanie.

źródło: oprac. własne

gromadzenie opracowywanie udostępnianie

•Biblioteka Narodowa

•Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

•gromadzą dokumenty w oparciu o

egzemplarz obowiązkowy dostarczany przez wydawców

•autorytatywne opisy bibliograficzne publikacji

•nadawanie numerów ISBN, ISSN, ISMN

•opracowanie filmów i materiałów filmowych

•katalog BN oraz wieczysta archiwizacja jednego egzemplarza

•zeszyty PDF bibliografii narodowej

•katalog filmów dostępny w FINA oraz wieczysta archiwizacja

1.2 Informacja retrospektywna (do 1945 r.) o