Możliwości tworzenia przez MSP organizacji sieciowych

W świetle analiz literaturowych mikrofirmy oraz małe i średnie przedsiębior-stwa posiadają cechy organizacji sieciowych, wykazują jednak pewne działania, a ich właściciele często deklarują poglądy stanowiące zaprzeczenie idei siecio-wości.

W tabeli 1 w ramach podsumowania dotychczasowych rozważań zestawio-no cechy organizacji sieciowych (wirtualnych) oraz charakterystyki firm sektora MSP.

dane z tabeli wskazują na istniejące sprzeczności między cechami i możliwo-ściami małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie współpracy sieciowej a ich działaniami, niejednokrotnie przekreślającymi te możliwości, jak np. niska inno-wacyjność przy jednoczesnej otwartości na innowacje wynikającej z elastyczno-ści i możliwoelastyczno-ści adaptacyjnych MSP.

Niezależnie jednak od właściwości stanowiących wyróżniki organizacji sie-ciowych mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie firmy tworzą sieci, w ramach których współpracują ze sobą i z innymi podmiotami, są zatem organizacjami funkcjonującymi w sieci powiązań. Wskazuje się na funkcjonowanie następują-cych rodzajów sieci, w których uczestniczą firmy MSP:

– sieci zbudowane wokół dużych, silnych lokalnych kompanii,

– sieci terytorialne, będące rezultatem długiego historycznego procesu i sce-mentowane lokalnymi tradycjami, budowane przez przedsiębiorstwa wytwarzają-ce podobne wyroby; wytwarzają-cechuje je duża liczba ściśle powiązanych MSP, co prowadzi do wąskiej specjalizacji regionu,

– sieci mniejszych firm tworzone przez duże przedsiębiorstwa poprzez prze-niesienie do innego regionu wszystkich rodzajów działalności związanych z pro-dukcją skomplikowanego dobra finalnego (strategia rozpadu),

– sieci tworzone jako inkubatory parków technologicznych i naukowych, la-boratoriów badawczych, przedsiębiorstw, władz lokalnych; charakteryzują je ści-słe powiązania między przedsiębiorstwami produkcyjnymi, placówkami badaw-czymi i firmami oferującymi usługi produkcyjne, co stymuluje innowacje [Maillat 1990, za: daszkiewicz 2004: 83].

W literaturze przedmiotu wskazuje się, że sieć w odniesieniu do małych i śred-nich przedsiębiorstw może obejmować również okręgi przemysłowe, struktury wspierające oraz personalne kontakty przedsiębiorców [daszkiewicz 2004: 82].

6. Podsumowanie

Chociaż mikroprzedsiębiorstwa, a także małe i średnie przedsiębiorstwa mają naturalne predyspozycje do tworzenia organizacji sieciowych, to nie wykorzy-stują tych możliwości, aby pogłębić swoją współpracę, i nie spełniają wymogów stawianych organizacjom sieciowym. Co prawda, jak zauważył Brzozowski,

Tabela 1. Wybrane cechy charakterystyczne organizacji sieciowych a właściwości i zasady działania firm sektora MSP

Organizacje sieciowe Firmy MSP

– współpraca niezależnych

podmio-tów ^{– mała znajomość otoczenia i konkurencji, niskie zainte-}resowanie utrzymaniem dobrych relacji z dostawcami i podwykonawcami, brak tendencji do organizowania się w lokalne grupy obrony interesów

– istnienie przedsiębiorstw partnerskich i niezwiązanych (brak niezależności)

– gotowość do podjęcia współpracy z partnerami zagra-nicznymi (o ile firma eksportuje za granicę)

– łatwość wchodzenia w układy kooperacyjne – nacisk na jakość,

bezkonkurencyj-ność i rewolucyjbezkonkurencyj-ność produktów i usług

– brak wykorzystania przewagi jakościowej swoich wy-robów w handlu zagranicznym

– niewielka dbałość o wizerunek, wynikająca często z braku wiedzy w zakresie marketingu, niskie nakłady na badania i rozwój

– wykorzystanie specjalistów dobrze znających się na współczesnych technologiach, rynku i konkurentach – płaska struktura

– komunikacja bezpośrednia – niski stopień formalizacji

– płaskie struktury organizacyjne o małej rozpiętości i krótkich kanałach decyzyjnych, szybkie przepływy in-formacji wewnątrz przedsiębiorstw

– prosty i niesformalizowany system zarządzania zasoba-mi ludzkizasoba-mi

– prace oparte na projektach i

zespo-łowym podejściu do współpracy ^{– podejmowanie znaczących dla przedsiębiorstwa decyzji} przez ich właściciela/właścicieli – scentralizowany system zarządzania zasobami ludzkimi – niewielkie zainteresowanie utrzymaniem dobrych rela-cji ze współpracownikami (dostawcami i podwykonaw-cami)

– promowanie innowacyjności – otwartość na wykorzystanie innowacji – niska innowacyjność

– niewielka dbałość o wizerunek

– rozproszenie geograficzne – prowadzenie działalności na małą skalę i w przeważają-cej części o zasięgu lokalnym, śladowy udział eksportu

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Cewińska i Wojtaszczyk 2016; daszkiewicz 2004: 87-88; Kli-mek 2009: 118; Ministerstwo Rozwoju 2016: 39-41; Oliński 2016: 29-30; Orłowski i in. 2010: 28, 48; ustawa o swobodzie działalności gospodarczej 2010 (art. 104-106); Rzeźnik i Tarnawa 2015: 83-85.

w swojej działalności organizacje uznane za sieciowe rzadko posiadają wszystkie przypisywane im cechy [Sankowska 2009: 46-47], jednak MSP nie spełniają pod-stawowych kryteriów klasyfikacji, takich jak współpraca z innymi podmiotami, innowacyjność czy rozproszenie geograficzne. Firmy te korzystają z technologii informatycznych, ale zakres ich zastosowania jest znacznie mniejszy niż w in-nych krajach europejskich. Powodem tego są trudności natury materialnej w do-stępie do kapitałów i wynikająca z tego zachowawcza strategia tych podmiotów, uchylających się często od niezbędnych wydatków inwestycyjnych, czy też mała wiedza kadry kierowniczej w zakresie nauk o zarządzaniu.

Ograniczeniem przeprowadzonych w pracy badań był ich wtórny charakter. Oparcie się wyłącznie na badaniach, których cel był inny niż w niniejszym arty-kule, uniemożliwiło odniesienie się do wszystkich przedstawionych cech organi-zacji sieciowych i wirtualnych. Kontynuacją i rozszerzeniem tych analiz mógłby być wywiad przeprowadzony na reprezentatywnej próbie mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw, pozwalający w szerszy sposób odnieść specyfikę podmiotów sektora MSP do charakteru organizacji sieciowej. do cie-kawych wniosków mogłoby prowadzić również porównanie sieciowych wła-ściwości i zakresu współpracy między tymi przedsiębiorstwami zależnie od ich wielkości, ponieważ przytoczone w artykule dane wskazują na różne nasilenie badanych zjawisk, zależnie od rozmiarów badanego podmiotu i jego potencjału. Rozwinięciem dokonanych analiz byłoby także uściślenie charakterystyki organi-zacji sieciowych poprzez doprecyzowanie opisującej ją terminologii lub określe-nie wartości granicznych, powyżej (lub poniżej) których pewne cechy firm MSP można uznać za sieciowe. W sferze praktycznej przeprowadzone analizy mogłyby stanowić punkt wyjścia do określenia działań, których podjęcie pozwoliłoby na zacieśnienie współpracy tych firm i utworzenie przez nie sieci.

Literatura

Brzozowski M., 2010, Organizacja wirtualna, Warszawa: PWE.

Cewińska J., Wojtaszczyk K., 2016, Zarządzanie ludźmi w małych i średnich przedsiębiorstwach, w: Przedsiębiorczość i zarządzanie w małej i średniej firmie: teoria i praktyka, red. R. Lisowska, J. Ropęga łódź: Wyd. Uł.

Czerniak A., Stefański M., 2015, Małe i średnie firmy w Polsce- bariery i rozwój, Polityka Insight, www.politykainsight.pl/_resource/multimedium/20091348 [dostęp: 30.04.2017].

daszkiewicz N., 2004, Internacjonalizacja małych i średnich przedsiębiorstw we współczesnej

go-spodarce, Gdańsk: Scientific Publishing Group.

Grzegorczyk M., Ratalewska M., 2016, Małe i średnie przedsiębiorstwa w internecie, w: Przed-

siębiorczość i zarządzanie w małej i średniej firmie: teoria i praktyka, red. R. Lisowska, J. Ro-

pęga, łódź: Wyd. Uł.

Juchniewicz M., Grzybowska B., 2010, Innowacyjność mikroprzedsiębiorstw w Polsce, PARP, Warszawa, www.pi.gov.pl/PARPFiles/file/PARP_tresci/Innowacyjnosc_mikroprzedsiebiorstw_ w_Polsce.pdf [dostęp: 11.09.2017].

Klimek J., 2009, A co z naszą przedsiębiorczością?, Toruń: Wyd. Adam Marszałek.

Klimek J., 2015, W sektorze mikro, małych i średnich przedsiębiorstw – innowacyjne wyzwania, w: Innowacyjność firm rodzinnych: uwarunkowania i przejawy, red. J. Klimek, B. żelazko, Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.

Lisowska R., 2016, Specyfika funkcjonowania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, w: Przed-

siębiorczość i zarządzanie w małej i średniej firmie: teoria i praktyka, red. R. Lisowska, J. Ro-

pęga, łódź: Wyd. Uł.

łapiński J. i in., 2015, Przedsiębiorczość i perspektywy rozwojowe sektora MSP w Polsce, w: Ra-

port o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2013-2014, red.

A. Tarnawa, P. Zadura-Lichota, Warszawa, PARP, https://badania.parp.gov.pl/images/badania/ ROSS_2013_2014.pdf [dostęp: 30.04.2017].

Ministerstwo Rozwoju, 2016, Przedsiębiorczość w Polsce, Warszawa, www.mr.gov.pl/media/27643/ Przedsiebiorczosc_w_Polsce.pdf [dostęp: 30.04.2017].

Najda-Janoszka M., 2010, Organizacja wirtualna. Teoria i praktyka, Warszawa: difin.

Nowak d., 2013, Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw w procesie kooperacji, w: In-

nowacyjność i przedsiębiorczość w sektorze MSP, red. H. Mizgajska, Kalisz: Wyd. PWSZ w Ka-

liszu.

Nowakowski A., 2007, Koncepcje organizacji wirtualnych, w: Wykorzystanie technologii

informa-tycznych w funkcjonowaniu organizacji wirtualnej, red. A. Nowakowski, Szczecin: Wyd. Poli-

techniki Szczecińskiej.

Oliński M., 2016, Sektor małych i średnich przedsiębiorstw na świecie, w: Aktywność innowacyjna

polskich małych i średnich przedsiębiorstw, red. M. Zastempowski, Toruń: Wyd. UMK.

Orłowski W., Pasternak R., Flaht K., Szubert d., 2010, Procesy inwestycyjne i strategie

przedsię-biorstw w czasach kryzysu, PARP,

www.pi.gov.pl/PARPFiles/file/doc/20100517_Raport_proce-sy_inwestycyjne.pdf [dostęp: 6.07.2015].

Pierścionek Z., 2003, Strategie konkurencji i rozwoju przedsiębiorstwa, Warszawa: WN PWN. Ratalewska M., Stawasz E., 2016, Innowacje w małych i średnich przedsiębiorstwach, w: Przed-

siębiorczość i zarządzanie w małej i średniej firmie: teoria i praktyka, red. R. Lisowska, J. Ro-

pęga, łódź: Wyd. Uł.

Robbins S.P., Judge T.A., 2012, Zachowania w organizacji, Warszawa: PWE.

Rogoda B., 2005, Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw województwa małopolskiego na tle regionu i kraju, w: Innowacyjność sektora MŚP. Małopolska i Podkarpacie, red. K. Ka- szuba, J. Targalski, Kraków – Rzeszów: Wyd. Wyższej Szkoły Zarządzania w Rzeszowie. Rundo A., Ziółkowska M., 2013, Nowoczesne modele współpracy przedsiębiorstw, Warszawa:

Cedewu.pl.

Rzeźnik G., Tarnawa A., 2015, Polskie przedsiębiorstwa na rynku międzynarodowym – na pod-stawie wyników badania PARP, w: Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw

w Polsce w latach 2013-2014, red. A. Tarnawa, P. Zadura-Lichota, Warszawa, PARP, https://

badania.parp.gov.pl/images/badania/ROSS_2013_2014.pdf [dostęp: 30.04.2017].

Sankowska A., 2009, Organizacja wirtualna. Koncepcja i jej wpływ na innowacyjność, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 4 lipca 2004 r., dz.U. 2010, nr 220, poz. 1447, z późn. zm.

The Prospects of Network Cooperation