Reprezentacje poznawcze sieci dokonywane przez menedżerów

Obrazowanie sieci to proces poznawczy polegający na nadawaniu znaczenia sieci powiązań, postrzeganiu opcji strategicznych oraz ich oceny przez menedże-rów (Abrahamsen, Henneberg, Huemer i Naudé 2016]. Pojęcie obrazowania wpi-suje się w nurt poznawczy zarządzania strategicznego, stawiający w centrum uwa-gi menedżera cechującego się ograniczoną zdolnością do skupienia uwauwa-gi oraz analizowania danych, co skutkuje selektywnym rozumieniem otoczenia [Walsh 1995]. Selektywne postrzeganie tworzy ramy poznawcze, które określają to, co zostanie dostrzeżone, jak zostanie to zinterpretowane oraz jakie działanie zostanie podjęte. Obrazy sieci dają sposobność uchwycenia tego, jak menedżerowie rozu-mieją przyczynowość, kontekst oraz jak w sieciowym kontekście działają [Geiger i Finch 2010]. Obrazowanie ujmuje się więc jako proces reprezentacji złożonego obiektu, prowadzący przez redukcję tej złożoności do powstania uproszczonego modelu [Mouzas i Henneberg 2015], który w przypadku sieci obejmuje identy-fikację aktorów, relacji pomiędzy nimi, ich wzajemnej pozycji, realizowanych

działań, mobilizowanych zasobów, kierunku przepływów oraz atmosferę relacji [Leek i Mason 2009].

Postrzeganie sieci wynika z wcześniejszych doświadczeń współdziałania z in-nymi oraz oczekiwań dotyczących przyszłości [Abrahamsen i in. 2016]. Odpo-wiadając na pytanie, kto co robi w sieci, jakie decyzje są podejmowane, jakich efektów się oczekuje, obrazy sieci odzwierciedlają wiedzę menedżera o jego oto-czeniu sieciowym. Analogicznie do modeli poznawczych występujących w orga-nizacjach, które kształtują dopuszczalne działania, obrazy sieci tworzą warunki do zrozumienia otoczenia sieciowego, a dalej strategicznych działań w tym oto-czeniu [Corsaro i in. 2011]. Reprezentacja sieci w umyśle menedżera jest jemu właściwa. Pogłębione badania empiryczne wskazują na występowanie wielu ob-razów sieci w tej samej organizacji. Ujawniono wrażliwość obrazu sieci na po-zycję hierarchiczną menedżera, nie tylko w znaczeniu rozległości postrzegania wraz z pozycją w przedsiębiorstwie, ale również w znaczeniu obrazowania całych grup ludzi, a nie pojedynczych jednostek [Leek i Mason 2009]. Czynność wyboru najważniejszych relacji powoduje, że obraz sieci może okazać się szczątkowy, krótkowzroczny lub odwrotnie – rozległy i złożony. Obraz sieci jest wielowymia-rowym pojęciem, w którym dotychczasowe badania empiryczne zidentyfikowały cztery wymiary:

– władza, wyrażona postrzeganiem przez menedżera jego zależności lub nie-zależności względem innych aktorów w sieci,

– dynamika, wyrażona horyzontem czasowym występującym w sieci, liczbą oraz częstotliwością epizodycznych interakcji pomiędzy aktorami,

– rozległość, wyrażona różnorodnością oraz liczbą aktorów zaangażowanych w sieć, co implikuje także występowanie granic sieci,

– pośredniość, związana z rozległością sieci, wyraża się stosunkiem liczby pośrednich powiązań danego aktora do liczby jego bezpośrednich powiązań [Cor-saro i in. 2011].

Eksperymentalne badanie menedżerów wskazuje, że wymiar władzy jest wy-raźnie związany z zachowaniami strategicznymi w sieci, podczas gdy pozostałe wymiary nie ujawniają jednoznacznego wpływu na zachowania w sieci [Corsaro i in. 2011]. Może to wskazywać na istotne znaczenie postrzeganej współzależno-ści, a mniejsze – pozostałych wymiarów charakteryzujących obraz sieci.

Obrazowanie sieci jest nie tylko interakcyjne, ale i wielopoziomowe ze wzglę-du na hierarchię wewnętrzną organizacji i na poziom analizy sieci [Leek i Mason 2010]. Najwyższy poziom odpowiada całemu ekosystemowi gospodarczemu, w literaturze utożsamianemu z całym sektorem. drugi poziom obrazowania od-nosi się do przedsiębiorstwa w sieci, trzeci zaś podejmuje tylko analizę portfela relacji przedsiębiorstwa, zwykle bezpośrednich. Czwarty, najniższy poziom sku-pia się na pojedynczych relacjach wymiany.

Jednocześnie występują więc różne, częściowo nakładające się na siebie ob-razy sieci. Menedżerowie, którzy tworzą własne reprezentacje sieci, konfrontu-ją je ze sobą w procesie amalgamacji. Oddaje to dynamiczną i zbiorową naturę procesów poznawczych, w których zachodzi interakcja pomiędzy indywidualnym postrzeganiem sieci przez konkretnych menedżerów, powodując wyłanianie się wspólnie podzielanych obrazów, ich rekonfigurację oraz ewolucję. Obraz różni się wobec tego od mapy poznawczej swoją tymczasowością, kontekstowością i interaktywnością. W odróżnieniu od map odzwierciedlających topografię danej przestrzeni, także poznawczej, obraz jest jedynie fotografią, migawką czy ujęciem występującym w danej chwili. Co więcej, obraz sieci menedżera powstaje wsku-tek interakcji z innymi obrazami, np. postrzegania relacji z klientami czy dynami-ki rywalizacji w sektorze [Mouzas, Henneberg i Naudé 2008].

Pokrywanie się obrazów sieci wielu menedżerów wskazuje na pewną wspól-notę poznawczą, a także na wzajemną świadomość aktorów w sieci [Leek i Ma-son 2009]. Interakcja poznawcza, prowadząca do częściowo wspólnego obrazu sieci, odbywa się na wielu poziomach: indywidualnym, wewnątrzorganizacyjnym i międzyorganizacyjnym. Nie zmierza jednak do ujednolicenia czy wyłonienia jednego obrazu przez wielu aktorów. Złożoność i dynamika procesów poznaw-czych podlega porządkowaniu organizacyjnemu poprzez rutyny albo celowy proces amalgamacji, zmierzający do wypracowania swoistego „wglądu w sieć” [Mouzas i in. 2008].

W podejściu poznawczym strategia rozumiana jest jako radzenie sobie ze zło-żonością współzależności relacyjnych, ich doborem i celowym kształtowaniem [Abrahamsen i in. 2016]. decyzje strategiczne w sieci są związane z postrzega-niem sieci, ale obraz sieci nie stanowi prostej antecedencji strategii. Pogłębione badanie trzech przypadków sugeruje, że relacja między obrazem sieci a strategią jest dwukierunkowa – obraz sieci jest zarówno wynikiem procesu opracowania strategii, jak i narzędziem nadawania znaczenia otoczeniu [Laari-Salmela, Maine-la i Puhakka 2015]. Innymi słowy, obraz sieci pojawia się wtedy, gdy menedżer uznaje za strategiczną ważność otoczenia sieciowego, ale też odwrotnie – strate-gie sieciowe pojawiają się wtedy, gdy menedżer postrzega obraz sieci.

Posługiwanie się obrazami sieci ma dwie zalety w kontekście międzyorga-nizacyjnym: uświadomienie sobie własnej reprezentacji sieci oraz doskonalenie zachowań strategicznych [Geiger i Finch 2010]. dynamika obrazów kieruje uwa-gę badacza w stronę procesów poznawczych, zarówno indywidualnego menedże-ra, jak i interakcji wielu menedżerów. Obrazowanie sieci stanowi zjawisko słabo rozpoznane, choć istotne dla zrozumienia zachowań strategicznych organizacji. dotychczasowe badania pozwoliły wyodrębnić procesy identyfikacji elementów obrazów, a dalej amalgamacji wielu różnych obrazów w zbiorowym procesie nadawania znaczenia sieci. Obraz sieci jest produktem tymczasowym, ważnym i konstytuującym proces zarządzania strategicznego w ujęciu poznawczym.