Motywacje wyboru politologii przez studentów w opinii pracowników

Pytanie dotyczące motywacji studentów wybierających politologię zostało także skierowane do pracowników naukowo-dydaktycznych w brzmieniu: Co obecnie decyduje o wyborze politologii przez studentów studiów stacjonarnych (dziennych) i/ lub niestacjonarnych (zaocznych)? (1WYK). Postawienie takiego pytania wydało nam się zasadne z uwagi na przekonanie, że kontakt ze studentami sprawia, że pra-cownicy mają pewne wyobrażenia na temat motywacji, jakimi kierują się studenci, dokonując wyboru kierunku. Przyjęliśmy, że odpowiedzi na to pytanie będą miały wartość uzupełniającą do odpowiedzi otrzymanych od badanych absolwentów i stu-dentów. Stąd też wyniki stanowią istotną wartość dla niniejszych badań. Omawiane pytanie zostało podzielone na dwa bardziej szczegółowe, dotyczące trybów studiów:

stacjonarnego i niestacjonarnego. Założono, że wyobrażenia pracowników naukowo--dydaktycznych dotyczące tych dwóch zbiorowości będą się różnić.

Otrzymane wyniki potwierdziły zauważoną już wcześniej tendencję dotyczącą dominacji motywacji wewnętrznych przy wyborze studiów. Potwierdziły się także zaobserwowane proporcje stosunków między występowaniem zestawu motywacji wewnętrznych i zewnętrznych. W przekonaniu pracowników studenci studiów sta-cjonarnych w większym stopniu kierują się chęcią zdobycia wiedzy z zakresu zjawisk politycznych czy dążeniem do własnego rozwoju intelektualnego i poszerzania wie-dzy niż studenci niestacjonarni. Odpowiednio dla studentów stacjonarnych: 45,5%

i 19,4% oraz niestacjonarnych 28,2% i 17,4%. Szczególnie w przypadku pierwszej odpowiedzi różnica jest duża, wynosi 26,1 punkta procentowego (zob. Tabela 1.5).

Wybór wymienionych dwóch motywacji był w pewnym stopniu potwierdzony przez wybór motywacji: chęć zdobycia umiejętności umożliwiających podjęcie presti-żowej pracy. Poziom wyboru tej motywacji wyniósł dla studentów stacjonarnych 20,3%, a niestacjonarnych zaledwie 10,7%. Te opinie pracowników naukowo-dydak-tycznych wynikają najprawdopodobniej z oceny zaangażowania studentów w pro-ces edukacyjny i naukowy. Badani dostrzegli różnicę w natężeniu zainteresowania zjawiskami politycznymi u studiujących w zależności od trybu studiów, to znaczy nie widzą większego zainteresowania problematyką polityczną ani większej chęci zdobywania wiedzy czy dążenia do rozwoju intelektualnego u studentów niestacjo-narnych. Nie można uogólniać, ale zaobserwowane tendencje są jednoznacznie i wy-raźnie zarysowane.

Drugą zauważoną u pracowników tendencją jest przewaga wyboru dwóch naj-ważniejszych motywacji zewnętrznych dla studentów niestacjonarnych. Pierwsza

z nich to konieczność uzupełnienia wykształcenia. Dla studiów niestacjonarnych mo-tywacja ta uzyskała wysoki wybór, 58,5%, przy zaledwie 6,3% dla studentów sta-cjonarnych. Otrzymane wyniki w dużym stopniu oddają stany rzeczywiste, bowiem studenci pracujący, uzupełniający wykształcenie dokonują tego najczęściej w trybie niestacjonarnym. Podobna tendencja, ale w zdecydowanie mniejszym stopniu, wy-stąpiła w przypadku drugiej motywacji: łatwości ukończenia studiów, która dla stu-dentów niestacjonarnych przyjęła wartość 47,3%, a dla stacjonarnych 37,5%. Róż-nica w odniesieniu do trybów jest niewielka, 9,8%, ale częsty wybór tej motywacji dla studentów przez pracowników jest zastanawiający. Okazało się, że politologię za kierunek łatwy do ukończenia uznają także prowadzący zajęcia (zob. Wykres 1.4).

Wybór pozostałych motywacji zewnętrznych: atrakcyjny, interesujący program studiów oraz brak przyjęcia na inny kierunek wprowadził w omawiane wyniki wy-borów motywacji pewien nieporządek. Według pracowników studenci stacjonarni (29,2%) w większym stopniu niż niestacjonarni (16,1%) kierują się programem stu-diów przy wyborze politologii. Jednocześnie częściej mają wybierać politologię ze

60,00%

Studenci stacjonarni Studenci niestacjonarni

11 12 13 14

Wykres 1.4. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Co obecnie decyduje o wyborze politologii przez studentów studiów stacjonarnych (dziennych) i/lub niestacjonarnych (zaocznych)? w opinii

pracowników naukowo-dydaktycznych

Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z przeprowadzonych badań ankietowych.

względu na nieprzyjęcie na pierwszy kierunek, co można odczytywać w kategoriach studiów „drugiego wyboru” (o czym powiemy więcej w rozdziale III). Szczególnie ta druga uwaga jest ważna, ponieważ nie zgadza się z powszechnym społecznym wyob-rażeniem mówiącym, że osoby, które nie zostały przyjęte na wybrany kierunek, po-dejmują studia politologiczne w trybie niestacjonarnym. Jednocześnie, w przypadku badanych studentów, wybory tych motywacji nie były wysokie. Studenci stacjonarni wybierali motywację „drugiego wyboru” na poziomie 20,4%, czyli prawie co piąty, a niestacjonarni – 13,2%. Motywacja „drugiego wyboru” interesująco przedstawia się w przypadku absolwentów uczelni niestacjonarnych (41,3%), którzy na tym po-ziomie wskazywali ją jako podstawę dla swych wyborów (zob. Wykresy 1.2 i 1.3).

W przypadku motywacji związanej z dostępnością studiów, zaproponowanej również pracownikom naukowo-dydaktycznym, ze względu na tryb studiów nie ma istotnej różnicy w dokonanych wyborach. Badani pracownicy uważają, że studenci stacjonarni (45,8%) oraz niestacjonarni (44,5%) kierują się tą motywacją w rów-nym stopniu. Spory odsetek wyboru tej odpowiedzi potwierdza istnienie dużej licz-by ośrodków kształcących politologów. Zatem dostępność uczelni została uznana za istotny czynnik dla wyboru studiów politologicznych. Potwierdza to, że motywacja zewnętrzna jest dla politologii istotna, ale zdaniem pracowników naukowo-dydak-tycznych charakteryzuje jednakowo, w równym stopniu całą zbiorowość studentów.

Duża liczba placówek politologicznych ma mieć znaczenie przy wyborze kierunku dla wszystkich studentów, bez względu na tryb i rodzaj uczelni.

Rozkład wyobrażeń pracowników o motywacjach studentów przyjmuje intere-sujący kształt, gdy uwzględni się miejsce zatrudnienia pracownika na pierwszym etacie, to znaczy czy pracuje na uczelni publicznej czy niepublicznej. Pracownicy uczelni publicznych częściej aniżeli pracownicy uczelni niepublicznych podkreślają znaczenie motywacji wewnętrznych. Takie opinie pracowników naukowo-dydak-tycznych dotyczą zarówno studentów studiów stacjonarnych, jak i niestacjonarnych, odnosząc się głównie do dwóch podstawowych motywacji wewnętrznych, czyli chę-ci zdobychę-cia wiedzy z zakresu zjawisk politycznych oraz dążenia do własnego rozwoju intelektualnego i poszerzania wiedzy. Studentom stacjonarnym pracownicy ze szkół publicznych przypisali pierwszą motywację na poziomie 43,9%, zaś pracownicy uczelni niepublicznych na poziomie 53,3%. Dla studentów niestacjonarnych analizo-wane odpowiedzi kształtują się odpowiednio na poziomie 17,8% (pracownicy uczel-ni publicznych) oraz 31,1% (pracowuczel-nicy uczeluczel-ni uczel-niepublicznych). W tym ostatuczel-nim przypadku, w odniesieniu do studentów niestacjonarnych, różnica wynosi 13,3 punk-ta procentowego. W przypadku drugiej wymienionej motywacji o wewnętrznym charakterze (dążenie do własnego rozwoju intelektualnego i poszerzania wiedzy) nie ma takiej jednoznacznej tendencji. Dla studentów stacjonarnych wybory bada-nych pracowników naukowych wynosiły: 29,0% (pracownicy uczelni publiczbada-nych) i 24,4% (pracownicy uczelni niepublicznych), dla niestacjonarnych 16,2% (pracow-nicy uczelni publicznych) i 24,4% (pracow(pracow-nicy uczelni niepublicznych). Widać, że wymienione tendencje nie są już tak jednoznaczne (zob. Tabela 1.5).

Tabela 1.5. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Co obecnie decyduje o wyborze politologii przez studentów studiów stacjonarnych (dziennych) i/lub niestacjonarnych (zaocznych)? w opinii pracowników naukowo-dydaktycznych z uwzględnieniem szkół publicznych i niepublicznych

Odpowiedzi Studenci stacjonarni Studenci niestacjonarni Rodzaj uczelni

na pierwszym etacie

Rodzaj uczelni na pierwszym etacie Publiczna Niepubliczna Publiczna Niepubliczna 1. Atrakcyjny, interesujący program studiów. 27,5% 37,7% 15,4% 20,0%

2. Brak przyjęcia na inny kierunek studiów. 32,5% 22,2% 22,5% 11,1%

3. Chęć przeczekania trudnego okresu – braku pracy, bezrobocia.

17,6% 15,6% 16,6% 15,6%

4. Chęć uniknięcia służby wojskowej. 0,0% 2,2% 1,6% 4,4%

5. Chęć zdobycia umiejętności umożliwiających podjęcie prestiżowej pracy.

20,0% 24,4% 7,9% 28,9%

6. Chęć zdobycia wiedzy z zakresu zjawisk politycznych.

43,9% 53,3% 17,8% 31,1%

7. Chęć zostania wykładowcą akademickim / naukowcem.

7,1% 4,4% 0,8% 2,2%

8. Dążenie do własnego rozwoju intelektualnego i poszerzania wiedzy.

29,0% 24,4% 16,2% 24,4%

9. Dostępność studiów, duża liczba uczelni prowa-dzących politologię.

48,6% 31,1% 45,8% 40,4%

10. Konieczność uzupełnienia wykształcenia wyma-gana przez pracodawcę.

6,3% 6,7% 61,7% 44,4%

11. Łatwość ukończenia studiów i uzyskania dyplomu.

38,8% 33,3% 46,8% 48,9%

12. Wysoki poziom kadry naukowo-dydaktycznej. 9,8% 11,1% 4,0% 4,4%

13. Nie wiem / trudno powiedzieć. 5,9% 0,0% 5,2% 2,2%

14. Inne. 7,1% 0,0% 5,2% 0,0%

Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z przeprowadzonych badań ankietowych.

Inne jeszcze interesujące różnice w wysokości dokonanych wyborów przez ba-danych pracowników widać, gdy weźmiemy pod uwagę motywacje zewnętrzne.

Dotyczy to przykładowo wyboru odpowiedzi konieczność uzupełnienia wykształce-nia wymaganego przez pracodawcę, która studentom studiów stacjonarnych zosta-ła przypisana w niewielkim stopniu (tyczy się to zarówno szkół publicznych, jak i niepublicznych). Dla tej grupy studentów poziom dokonanych wyborów wynosił 6,3% (pracowników uczelni publicznych) i 6,7% (pracowników uczelni niepublicz-nych). Dla studentów niestacjonarnych odpowiedzi przyjęły wartości procentowe odpowiednio: 61,7% i 44,4%. Z wyobrażeń pracowników naukowo-dydaktycznych wynika, że politologia była „wykorzystywana” przez studentów do uzupełniania wy-kształcenia. Według badanych pracowników takie praktyki miały występować jed-nak głównie wśród studentów studiujących w trybie niestacjonarnym.

Interesujące są też różnice w spojrzeniu pracowników naukowo-dydaktycznych politologii na motywacje studentów z uwagi na czas przepracowany w zawodzie (czyli liczbę lat pracy na uczelni) oraz posiadany stopień naukowy. Warto zwrócić uwagę, że w praktyce oba wymienione czynniki pokrywają się, to znaczy liczba lat pracy na uczelni warunkuje w dużym stopniu posiadany stopień naukowy.

Tabela 1.6. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Co obecnie decyduje o wyborze politologii przez studentów studiów stacjonarnych (dziennych) i/lub niestacjonarnych (zaocznych)? w opinii

pracowników naukowo-dydaktycznych z uwzględnieniem liczby lat pracy w zawodzie

Odpowiedzi Studenci stacjonarni Studenci niestacjonarni

Liczba lat pracy jako wykładowca Liczba lat pracy jako wykładowca 0–5 6–10 11–20 pow. 20 0–5 6–10 11–20 pow. 20 1. Atrakcyjny, interesujący

program studiów.

25,6% 26,0% 28,0% 34,0% 12,8% 14,5% 15,9% 18,6%

2. Brak przyjęcia na inny kieru-nek studiów.

35,9% 33,8% 31,7% 26,2% 25,6% 19,7% 23,2% 17,6%

3. Chęć przeczekania trudnego okresu – braku pracy, bezro-bocia.

20,5% 15,6% 17,1% 17,5% 15,4% 13,2% 13,4% 21,6%

4. Chęć uniknięcia służby wojskowej.

0,0% 0,0% 0,0% 1,0% 5,1% 1,3% 1,2% 2,0%

5. Chęć zdobycia umiejętności umożliwiających podjęcie prestiżowej pracy.

20,5% 13,0% 17,1% 29,1% 10,3% 3,9% 12,2% 15,7%

6. Chęć zdobycia wiedzy z za-kresu zjawisk politycznych.

46,2% 54,5% 41,5% 41,7% 20,5% 22,4% 14,6% 20,6%

7. Chęć zostania wykładowcą akademickim / naukowcem.

10,3% 9,1% 7,3% 2,9% 2,6% 2,6% 0,0% 0,0%

8. Dążenie do własnego rozwoju intelektualnego i poszerzania wiedzy.

28,2% 24,7% 28,0% 31,1% 20,5% 18,4% 15,9% 16,7%

9. Dostępność studiów, duża liczba uczelni prowadzących politologię.

48,7% 41,6% 47,6% 46,6% 48,7% 47,4% 41,5% 44,1%

10. Konieczność uzupełnienia wykształcenia wymagana przez pracodawcę.

10,3% 5,2% 6,1% 5,8% 46,2% 69,7% 61,0% 52,9%

11. Łatwość ukończenia stu-diów i uzyskania dyplomu.

33,3% 36,4% 43,9% 35,9% 48,7% 49,3% 47,6% 46,1%

12. Wysoki poziom kadry naukowo-dydaktycznej.

12,8% 6,5% 4,9% 15,5% 5,1% 2,7% 2,4% 5,9%

13. Nie wiem / trudno powie-dzieć.

7,7% 9,1% 3,7% 2,9% 7,7% 6,7% 2,4% 4,9%

14. Inne. 5,1% 5,2% 8,5% 4,9% 5,1% 2,7% 6,1% 3,9%

Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z przeprowadzonych badań ankietowych.

Wśród tendencji zauważonych u pracowników, gdy uwzględnimy ich liczbę lat pra-cy w zawodzie, na uwagę zasługuje zaledwie kilka. Jedną z istotnych jest występowa-nie zależności między liczbą lat pracy a przekonawystępowa-niem, że studenci wybierają kierunek ze względu na atrakcyjny, interesujący program studiów. Wraz ze wzrostem liczby lat pracy pracowników na uczelni wzrasta częstotliwość wyboru wymienionej motywa-cji. Innymi słowy, im dłużej pracownicy naukowo-dydaktyczni pracują w zawodzie, tym częściej pojawia się u nich przekonanie o tym, że politologia oferuje atrakcyjny program. Zasadność tego sądu potwierdzają inne odpowiedzi analizowane w dalszych częściach niniejszej pracy. Wymieniona prawidłowość występuje zarówno w odnie-sieniu do studiujących w trybie stacjonarnym, jak i niestacjonarnym (zob. Tabela 1.6).

Przedstawione tendencje znalazły odzwierciedlenie w danych pogrupowanych według stopni naukowych. Dotyczy to szczególnie tych mówiących o większej czę-stotliwości przypisywania motywacji wewnętrznych studentom stacjonarnym niż niestacjonarnym oraz większego znaczenia, czyli częstszego przypisywania moty-wacji zewnętrznych studentom niestacjonarnym.

Tabela 1.7. Rozkład wybranych odpowiedzi na pytanie Co obecnie decyduje o wyborze politologii przez studentów studiów stacjonarnych (dziennych) i/lub niestacjonarnych (zaocznych)?

z uwzględnieniem stopnia naukowego pracownika naukowo-dydaktycznego Odpowiedzi Studenci stacjonarni Studenci niestacjonarni

Prof.

zw.

Prof.

nadzw. / dr hab.

Doktor Prof.

zw.

Prof.

nadzw. / dr hab.

Doktor

Chęć zdobycia umiejętności umożliwiających podjęcie prestiżowej pracy.

18,8% 32,8% 16,5% 6,5% 13,4% 10,6%

Chęć zdobycia wiedzy z zakresu zjawisk politycznych.

28,1% 43,3% 48,5% 3,2% 25,4% 19,1%

Dążenie do własnego rozwoju intelektualne-go i poszerzania wiedzy.

31,3% 20,9% 30,0% 9,7% 14,9% 19,1%

Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z przeprowadzonych badań ankietowych.

Należy podkreślić wyjątkowo nieliczne wybory motywacji wewnętrznych dla grupy studentów niestacjonarnych przez pracowników z tytułem profesora zwyczaj-nego. Tak niskie wybory, szczególnie w przypadku motywacji: chęć zdobycia wie-dzy z zakresu zjawisk politycznych, na poziomie błędu statystycznego (3,2%), budzą zastanowienie. Zdaniem tych pracowników studenci niestacjonarni, podejmując de-cyzję o wyborze politologii, nie kierują się chęcią poszerzenia wiedzy o polityce.

Profesorowie zwyczajni tę motywację studentom stacjonarnym przypisali na pozio-mie 28,1%. Tak duża różnica w przypadku tej motywacji musi wywoływać zaintere-sowanie, nawet gdy pozostałe grupy pracowników naukowo-dydaktycznych dają tej motywacji wyższe wskazania procentowe. W opinii pracowników (głównie profeso-rów) studenci niestacjonarni, studiując politologię, w zdecydowanej większości nie interesują się problematyką polityczną.

Ważne dla całej analizy są zestawienia możliwych motywacji mających kierować studentami w opinii pracowników, po uwzględnieniu liczby miejsc pracy. Pracow-nicy zatrudnieni w kilku miejscach, ze względu na częstsze kontakty ze studentami, mieli większe możliwości ich porównywania i kształtowania wyobrażeń o ich moty-wach podejmowania studiów (zob. Wykres 1.5).

60,00%

19,4% 45,7% 18,8% 28,0% 17,7%

28,0%

26,9% 17,7%

23,1% 0,0% 1,6% 7,0% 1,1% 38,3% 9,7% 3,2% 5,9% 4,3% 4,3%

7,0% 4,3%

49,5% 51,1%50,0% 57,5%

Wykres 1.5. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Co obecnie decyduje o wyborze politologii przez studentów stacjonarnych (dziennych) i/lub niestacjonarnych (zaocznych)? w opinii pracowników

naukowo-dydaktycznych z uwzględnieniem zatrudnienia w kilku miejscach pracy Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z przeprowadzonych badań ankietowych.

Pracownicy naukowo-dydaktyczni pracujący w kilku miejscach zatrudnienia w większym stopniu przypisywali motywacje wewnętrzne studentom pobierającym naukę w trybie stacjonarnym. Potwierdza to odpowiedź: chęć zdobycia wiedzy z za-kresu zjawisk politycznych. Dla studentów stacjonarnych wskazywana była na pozio-mie 45,7%, a dla niestacjonarnych 18,8%. Różnica wynosi aż 26,9 punkta procento-wego. Jednak w przypadku kolejnej motywacji nie wystąpiła już taka rozbieżność.

Odpowiedź: dążenie do własnego rozwoju intelektualnego i poszerzania wiedzy dla stacjonarnych uzyskała 28,0%, a dla niestacjonarnych 17,7 punktu procentowego.

W przypadku wyborów podstawowych motywacji zewnętrznych zwraca uwagę roz-bieżność w dwóch przypadkach. Pierwszy dotyczy wyboru motywacji konieczność uzupełnienia wykształcenia, drugi – łatwości ukończenia studiów. Wysokość uzyska-nych odpowiedzi dla stacjonaruzyska-nych i niestacjonaruzyska-nych wynosiła odpowiednio: dla pierwszej wymienionej motywacji 7,0% i 57,5%, dla drugiej 38,2% i 51,1%. Z przy-toczonych danych wynika, że zatrudnieni w kilku miejscach przypisywali w więk-szym stopniu studentom stacjonarnym motywacje wewnętrzne, a niestacjonarnym bardziej zewnętrzne. Potwierdzili w ten sposób, że niestacjonarne studia politolo-giczne stanowiły sposób uzupełnienia wykształcenia dla studiującego.

Analiza opinii pracowników naukowo-dydaktycznych na temat możliwych moty-wacji studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych pozwala sformułować kil-ka ogólnych wniosków. Pracownicy w większym stopniu przypisują studentom mo-tywacje wewnętrzne niż zewnętrzne. Jednocześnie studenci studiów stacjonarnych w większym stopniu mają kierować się motywacjami wewnętrznymi niż studenci niestacjonarni. Badani pracownicy uważają, że tylko niewielka cześć studentów nie-stacjonarnych, wybierając politologię, kierowała się chęcią poszerzenia wiedzy po-litologicznej, społecznej czy humanistycznej. Takie przekonanie wynika najprawdo-podobniej z niewielkiego zaangażowania owych studentów w proces dydaktyczny.

Według pracowników dla studentów niestacjonarnych najważniejszą motywacją ze-wnętrzną jest potrzeba uzupełnienia wykształcenia. Z analizowanych wyników wy-łania się u pracowników naukowo-dydaktycznych obraz studiów niestacjonarnych jako metody szybkiego uzupełnienia wykształcenia przez studentów.

W dokumencie Kim jesteś politologu? : historia i stan dyscypliny w Polsce (Stron 40-47)