i docenianie osiągnięć
Motywowanie do podjęcia wysiłku
Ludzie przypisują sukces różnym czynnikom: własnym talentom, pomocy innych, szczęściu lub wysiłkowi. Spośród wymienionych elementów wysiłek jest uważany za najważniejszy. Badania pokazują, że poziom wiary w swoje możliwości odgrywa ważną rolę w motywowaniu do uczenia się i w osiąganiu
sukcesów (Schunk, 2003). Strategia nauczania polegająca na zachęcaniu
ucz-niów do podejmowania wysiłku, dotycząca ich postaw i przekonań związanych
z uczeniem się, pomaga młodym ludziom zrozumieć związek pomiędzy wło-żoną pracą a osiągnięciami.
Aby strategia motywowania do podejmowania wysiłku była skuteczniejsza, nauczyciele muszą zrozumieć związek pomiędzy zaangażowaniem w pracę a efektami oraz znaczenie stałego przekazywania uczniom informacji na te-mat ich działań. Powinni również mieć świadomość, jak ważne jest mówienie uczniom o znaczeniu wysiłku i sposobach poprawy efektywności swojej pracy. W tym rozdziale omówimy strategie zachęcające do podejmowania wysiłku, które znajdują odzwierciedlenie w następujących zaleceniach dla nauczycieli:
–
Pokazuj uczniom zależność pomiędzy włożoną pracą a osiągnięciami.–
Przekazuj uczniom szczegółowe wytyczne dotyczące zwiększaniawysiłku.
–
Zachęcaj uczniów, aby śledzili swoje osiągnięcia i kontrolowali wysiłek.Zalecenia Zalecenia
Nowe technologie pomagają uczniom i nauczycielom lepiej śledzić efekty włożonego wysiłku i przekazywać bardziej bezpośrednią informację zwrotną. W tym rozdziale pokażemy, w jaki sposób narzędzia do zbierania, analizy i wi-zu ali za cji danych mogą wspierać edukacyjną strategię motywującą do ciężkiej pracy.
Narzędzia zbierania, analizy i wizualizacji danych
Jak wskazują badania, nie wszyscy uczniowie mają świadomość, jak ważny w procesie uczenia się jest podejmowny wysiłek. Wielu przypisuje swój suk-ces lub porażkę czynnikom zewnętrznym. Wielu z nas słyszało zapewne taką wypowiedź ucznia mającego kłopoty z matematyką: „Ja po prostu nie jestem dobry z matematyki. Moja mama też miała z nią problemy”. Kiedy uczeń przy-pisuje osiągnięcia szkolne czynnikom, na które nie ma wpływu, takim jak cechy dziedziczne, płeć czy rasa, może łatwo przybrać postawę defensywną. Dla-czego miałby podejmować jakikolwiek wysiłek, jeśli nie jest w stanie osiągnąć sukcesu z powodu cech wrodzonych?
Uczniowie często słyszą, jak ich koledzy przypisują swój sukces czynnikom zewnętrznym. Mogą nawet być przekonani, że ludzie o pewnych cechach odno-szą sukcesy w konkretnych przedmiotach. Opierając się na stereotypach, ucznio-wie ci nie dostrzegają ciężkiej pracy, jaką ich koledzy wkładają w osiągnięcie suk-cesu, ignorują ją. Badania wskazują jednak, że młodzi ludzie mogą zmienić swoje przekonania i dostrzec związek pomiędzy włożonym wysiłkiem a sukcesem.
Jednym z prostych sposobów na osiągnięcie tego jest użycie arkusza kal-kulacyjnego. Pierwszym krokiem jest stworzenie skali oceniania, która pokaże
Materiał 2.1. Skala oceniania wysiłku uczniów w arkuszu kalkulacyjnym Dokumenty Google 66 Postawa – mam pozytywny stosunek do uczenia się matematyki Zawsze mam pozytywny stosunek do uczenia się matematyki.
Bardzo często mam pozytywny stosunek do uczenia się matematyki. Czasami mam pozytywny stosunek do uczenia się matematyki. Często mam negatywny stosunek do uczenia się matematyki. Zaangażowanie
– Myślę, że ciężka praca się opłaci
Robię ćwiczenia z matematyki w domu 5 razy w tygodniu lub częściej. Robię ćwiczenia z matematyki w domu 3–4 razy w tygodniu. Robię ćwiczenia z matematyki w domu 2 razy w tygodniu. Robię ćwiczenia z matematyki w domu raz w tygodniu lub wcale. Duma – odczuwam
satysfakcję z postępów w nauce matematyki
Zawsze wkładam dużo wysiłku w ćwiczenia z matematyki, a mój tygodniowy wynik po-prawił się o 5 punktów lub więcej.
Zazwyczaj wkładam dużo wysiłku w ćwi-czenia z matematyki, a mój tygodniowy wynik poprawił się o 3 punkty lub więcej.
Czasami wkładam dużo wysiłku w ćwi-czenia z matematyki, a mój tygodniowy wynik nie zmienia się.
Nigdy nie wkładam wysiłku w ćwiczenia z matematyki, a mój tygodniowy wynik pogarsza się. Kategoria 4 – celujący 3 – bardzo dobry 2 – dostateczny 1 – niedostateczny
uczniom, ile wysiłku będą musieli włożyć, aby odnieść sukces. Materiał 2.1 przedstawia skalę opracowaną w programie Dokumenty Google przez panią Parker, nauczycielkę w szkole podstawowej.
Po omówieniu skali ocen z uczniami i upewnieniu się, że wszyscy rozumieją poszczególne kategorie, pani Parker prosi, aby otworzyli pusty arkusz kalkula-cyjny, który utworzyła dla nich wcześniej w chmurze (patrz materiał 2.2).
Materiał nr 2.2. Arkusz kalkulacyjny przedstawiający włożony wysiłek i osiągnięcia
Aby utworzyć arkusz kalkulacyjny przypominający ten przedstawiony w mate-riale 2.2, należy wykonać następujące czynności:
1. Otwieramy przeglądarkę i wpisujemy adres http:/docs.google.com
2. Wybieramy polecenie Utwórz > Arkusz kalkulacyjny.
3. W pierwszym wierszu podpisujemy komórki w następujący sposób:
Kategoria, Tydzień 1, Tydzień 2, Tydzień 3, Tydzień 4.
4. W pierwszej kolumnie, pod etykietą Kategoria, dodajemy nazwy
kate-gorii do pierwszych trzech komórek. Następnie dodajemy kolejne dwie komórki: Suma punktów za wysiłek oraz Punkty zdobyte na teście.
5. Klikając na komórkę Suma punktów za wysiłek w pierwszym tygodniu
i wpisując = suma (b2:b4), formatujemy arkusz kalkulacyjny tak, aby wykonywał automatyczne obliczenia. Polecenie to powoduje, że arkusz kalkulacyjny dodaje wszystkie wartości z komórek B2 do B4.
6. Kopiujemy polecenie i wklejamy je do komórki Suma punktów za
wysi-łek dla tygodni 2, 3 i 4.
Uczniowie pani Parker rozpoczynając czterotygodniowy cykl zajęć z mate-matyki, przystępują równocześnie do projektu dotyczącego wysiłku i osiągnięć przy użyciu skali ocen pozwalającej dokonać szerszej samooceny w związku z przygotowywaniem się do cotygodniowego testu z matematyki. W każdy piątek, zanim rozpoczną test, uczniowie otwierają swoje arkusze kalkulacyjne i wpisują wyniki dla danego tygodnia. W następny poniedziałek, kiedy dostają testy z powrotem, wpisują do rubryk swoje wyniki.
Postawa Zaangażowanie Duma Suma punktów za wysiłek
Punkty zdobyte na teście
Pod koniec czterotygodniowego cyklu zajęć uczniowie, według instrukcji pani Parker, podświetlają w swoich arkuszach kalkulacyjnych wiersze Suma punktów
za wysiłek i Punkty zdobyte na teście oraz przechodzą do polecenia Wstaw > Wykres > Wykresy > Linia > Wstaw, aby uzyskać wykres, który wyraźnie zobrazuje
zależność pomiędzy włożoną pracą a wynikami testu (patrz materiał 2.3). Oczywiście samo ćwiczenie nie zmieni sposobu myślenia wszystkich ucz-niów pani Parker o zależności między włożoną pracą a osiągnięciami. Aby mogli naprawdę to pojąć, należy stosować wobec nich opisaną strategię w sposób spójny i systematyczny.
Skutecznym sposobem przekonania uczniów, że włożony wysiłek rzeczy-wiście przekłada się na osiągnięcia, jest zaprezentowanie im łącznych danych grupy, z którą się utożsamiają, na przykład wyników uczniów V klasy, uczniów uczę sz cza ją cych na zajęcia z wiedzy o społeczeństwie czy pierwszoklasistów. Przy kład innych uczniów, którzy stawili czoła tym samym trudnościom i osiąg-nęli swoje cele dzięki wysiłkowi i pozytywnej postawie, pozwoli im dostrzec związek pomiędzy wkładem pracy a osiągnięciami. Historie kolegów, na któ-rych mogą się wzorować, stanowią zachętę do podejmowania wysiłku oraz sprawiają, że czują się bardziej odpowiedzialni za własny sukces.
Bez pomocy TIK motywowanie do podejmowania wysiłku często odbywa się poprzez komentarze poszczególnych nauczycieli oraz dzielenie się obserwacja-mi oraz uwagaobserwacja-mi przez uczniów. Na przykład w pewnej szkole podstawowej używa się tablicy ogłoszeń umieszczonej obok gabinetu dyrektora. Tablica ta nosi tytuł „Wysiłek naszych uczniów opłacił się” i przedstawia historie tych, Materiał 2.3. Wypełniony arkusz kalkulacyjny dotyczący włożonego wysiłku i osiągnięć
68 Suma punktów za wysiłek Punkty zdobyte na teście Wysiłek włożony w naukę matematyki
Wykres 1 Suma punktów Postawa Zaangażowanie Duma Suma punktów za wysiłek
Punkty zdobyte na teście
którzy dzięki ciężkiej pracy osiągnęli sukces. Nie tylko zachęca to uczniów do pracy, ale również stanowi dowód, że ich doceniono.
A w jaki sposób TIK mogą wspomóc strategię motywowania do podjęcia wysiłku? Historie umieszczone na wspomnianej tablicy mogą trafiać na szkol-ną stronę internetową – jej wydzieloszkol-ną część można poświęcić na publikacje przykładów zachęcających do pracy. Prawdziwe historie sukcesu staną się dla młodych ludzi najlepszą motywacją. Jest to szczególnie ważne dla uczniów szkół średnich, którzy mogą się tak bardzo zniechęcić porażkami, że zrezyg-nują z dalszej nauki.
W szkole można też przeprowadzić ankiety internetowe (jak te opisane w rozdziale 1). TIK pozwalają na użycie standardowej skali dotyczącej wysiłku i włączenie jej do ankiety, co umożliwia poznanie uczniów i pozyskanie danych pozwalających zachęcić ich do większego zaangażowania oraz wytłumaczyć związek pomiędzy ciężką pracą a osiągnięciami.
Rozważmy następujący przykład: pan Ekuban jest opiekunem klas pierw-szych. Chce mieć pewność, że skutecznie uświadamia nowym uczniom zna-czenie podejmowania wysiłku dla osiągnięcia sukcesu. Używając oryginalnego kryterium oceniania, które znalazł na stronie internetowej RubiStar (http:// rubistar.4teachers.org), tworzy on bezpłatną ankietę w programie SurveyMon-key (www.surveymonSurveyMon-key.com). Ankieta ta pozwoli mu pozyskać od starszych i młodszych uczniów, anonimowo, historie związane z podejmowaniem wysił-ku. Następnie pan Ekuban udostępnia te historie pierwszoklasistom, pokazując im, w jaki sposób podobni do nich uczniowie przezwyciężyli trudności i osiąg-nęli sukces dzięki ciężkiej pracy i pozytywnej postawie. Jego ankietę i uzyskane informacje przedstawiono w materiałach 2.4 i 2.5.
Dzięki informacjom zebranym poprzez ankietę pan Ekuban zauważył, że sukces warunkują czynniki wspólne dla całej szkoły, dzięki czemu mógł jeszcze lepiej wytłumaczyć uczniom związek pomiędzy ich wkładem pracy a osiągnię-ciami.
Ankieta tego typu nadaje się nie tylko do zbierania informacji ogólnych. Można z niej korzystać także podczas realizacji konkretnych projektów, np. w czasie organizacji targów naukowych, prowadzenia prac badawczych czy innych przedsięwzięć podejmowanych w klasie, aby wytłumaczyć uczniom, jak w sposób właściwy zrealizować projekt.
70