Narzędzia oparte na jednostkach umownych Klasy narzędzi

Zgodnie z klasyfikacją International Function Points Users Group (IFPUG), międzynarodowej organizacji zajmującej się rozwojem, ustalaniem standardów oraz upowszechnianiem metody punktów funkcyjnych (por. [4]), wyróżnia się następujące typy narzędzi wspomagających proces analizy i estymacji dokonywany w oparciu o metodę punktów funkcyjnych (PF):

> Rozwiązania oferujące dane niezbędne do przeprowadzenia procesu obliczeniowego oraz umożliwiające wykonanie tego procesu. S ą one przeznaczone dla osób będących specjalistami w dziedzinie metody PF, gdyż nie udostępniają reguł postępowania. Narzędzia tego rodzaju są w posiadaniu wielu firm doradczych (np. Productivity M anager For Windows stworzony przez Productivity M anagenent Group, Inc.).

> Pakiety wykonujące wszystkie zadania narzędzi pierwszego typu oraz, dodatkowo, pomagające użytkownikowi we właściwej interpretacji reguł metody PF oraz w wyprowadzaniu obliczeń (np. CA-FPXpert stworzony przez Computer Associates International, Inc.).

> Produkty w pełni wspomagające procesy obliczeniowe. D ziałają one na podstawie specyfikacji pochodzących z narzędzi typu CASE lub na bazie kodu źródłowego systemu (np. Visual Recap firmy Viasoft). Chociaż są to produkty najlepsze z punktu widzenia teoretycznego, występuje w nich wiele problemów natury praktycznej, powodujących często ich niską niezawodność.

Do podstawowych zalicza się błędy w przekształcaniu logicznego modelu danych na odpowiednią liczbę wewnętrznych zbiorów logicznych oraz brak możliwości rozróżniania transakcji wynikających z wymagań użytkownika od tych, które wynikają jedynie z przyczyn technologicznych.

90

Przykłady narzędzi

Function P oint W orkbench:

System Function Point Workbench (FPW) jest jednym z najpopularniejszych programów wspomagających metodę PF. Został on stworzony przez firmę Charismatek Software Metrics z Australii, natomiast sprzedawany jest przez wiele różnych firm dystrybucyjnych na całym świecie (np. Software Productivity Research lub Longstreet Consulting Inc.). Obecnie funkcjonuje w wersji 4.1, ale wkrótce zapowiada się wprowadzenie wersji 5.0. Produkt ten bazuje oczywiście na M icrosoft Windows oraz współpracuje z innymi pakietami programowymi, jak również jest dostosowany do pracy w sieci. FPW wykorzystuje sztucznie inteligentne metody działania opierając się na danych pochodzących z niemal 6000 projektów. Podstawową funkcją omawianego narzędzia ma być przyśpieszenie analizy opartej na punktach funkcyjnych poprzez dostarczenie udogodnień służących gromadzeniu, utrzymywaniu, aktualizowaniu oraz analizowaniu poszczególnych obliczeń. Do udogodnień tych należy zaliczyć m. in.:

> Możliwość przeprowadzenia analizy w formie graficznej. Wszelkie obliczenia wyprowadzane i utrzymywane przez Function Point Workbench są przedstawiane w hierarchii graficznej (por. rys. 2). Hierarchia ta zwykle odpowiada dekompozycji funkcjonalnej aplikacji wykonanej z punktu widzenia użytkownika. Istnieje możliwość jej wykorzystywania na różnych poziomach szczegółowości. Obliczenia PF mogą być bowiem uzyskiwane w dowolnym punkcie hierarchii: dla całej aplikacji (tu na poziomie Systemu eliminacji reklamacji) lub na jej różnych podpoziomach (np. Katalog, Sprawdzanie reklamacji, Wprowadzanie reklamacji).

^ Wspomaganie eksperckie. Jako że FPW wykorzystuje mechanizmy sztucznej inteligencji, narzędzie to oferuje rozbudowany system pomocy w formie rad natury eksperckiej oraz udokumentowanych reguł obliczeniowych.

^ Etykietowanie aplikacji. Służy do wyznaczenia funkcjonalności SI poprzez atrybuty zdefiniowane przez użytkownika, wskazujące na cele jego instytucji.

Ta cecha charakterystyczna pakietu FPW jest wykorzystywana głównie do zrównoważenia zasobów, w naturalny sposób ograniczonych, tak aby dostosować je do ustalonych priorytetów.

^ Łatwość przeprowadzania obliczeń. Osoba dokonująca szacunków ma możliwość wyprowadzania obliczeń oraz ich porównywania w różnych fazach projektowania, co ułatwia zarządzanie narastającym zakresem projektu SI.

Wszystkie elementy obliczeń mogą być zapisywane, wzajemnie do siebie odnoszone oraz opatrywane adnotacjami przez użytkownika.

^ Łatwe wprowadzanie danych stanowiących elementy metody PF (por. [6]), tj:

91

K atalog

System eliminacji reklamacji

Reklama -

c j c.

Utrzymanie katalogu

Utrzymanie hurtowni .

danych

r

Sprawdza-: me

_ ^{1 . 1} _

Analizy

statystyczne

Zwroty dla klientów

Wprowadzanie reklamacji

Zmiana reklamacji

Usunięcie reklamacji

Reklamacje przeterminowane

Listowanie reklamacji

Rys. 2. Przykład struktury hierarchicznej w fw p - analiza graficzna Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów Charismatek Software MetricsJ.

• transakcyjnych typów fun kcji (wejść, wyjść, zapytań) z równoczesną autom atyczną zm ianą tabeli złożoności funkcji w zależności od rodzaju transakcji oraz wyświetlaniem etykiet, notatek i plików powiązanych z daną transakcją;

3 Por. URL: http://www.charismatek.com

92

• fun kcji typu dane (plików wewnętrznych i zewnętrznych) wraz z ich przeznaczeniem (aktualizowany lub tylko do czytania) z równoczesnym automatycznym wyświetlaniem tablicy z kryteriami i wagami złożoności;

• parametrów wpływu, którym przypisywane są punkty (zgodnie z obowiązującymi regułami IFPUG) automatycznie sumowane w celu wyprowadzenia czynnika korygującego i zastosowania go w odniesieniu do rozmiaru funkcjonalnego; dodatkowo każdy z parametrów może zostać opatrzony stosow ną notatką.

> Obszerny zestaw raportów o różnej szczegółowości: począwszy od przeglądania obliczeń, poprzez informacje o plikach, a skończywszy na podsumowaniach.

System Function Point Workbench w wersji 4.1 posiada certyfikat IFPUG i jest zgodny z w ersją 4.1 Function Point Counting Practices Manual, czyli odpowiada najnowszym standardom metody PF opracowanym przez IFPUG. Do jego użytkowników należy wiele międzynarodowych korporacji, np. IBM, AT&T,

General Motors, M otorola i inne.

SPR Know ledgePLAN :

Pakiet KnowledgePLAN (KP) stanowi narzędzie estymacji i planowania działań projektowych stworzone przez firmę Software Productivity Research (SPR). Obecnie produkt ten występuje w wersji 3.1. Oferuje on możliwość wyznaczenia ocen estymacyjnych dla projektów przy wykorzystaniu bazy wiedzy obejmującej informacje z ponad 8000 projektów, reprezentujących wszystkie podstawowe środowiska projektowania, uaktualnianej corocznie. Te oceny estymacyjne m ogą dotyczyć zarówno nowego projektu, jak i utrzymania funkcjonalności istniejącego SI. Schemat omawianego narzędzia przedstawiono na rysunku 3, z którego wynika, iż KP oferuje następujące możliwości.

'P Szybkie wyprowadzanie wstępnych ocen estymacyjnych, składających się na wstępny plan projektu (P R O JE C T W IZARD). Dzięki odpowiedziom udzielonym na kilka pytań zadawanych przez system, nawet początkując) użytkownicy opisywanego pakietu mogą wyznaczyć nakłady pracy, czas, koszt, wymagania odnośnie zasobów oraz poziom jakości dla projektu. Pun t wyjścia stanowi określenie natury projektu (np. nowy, utrzymanie istniejącego). Oceny te m ogą być w prosty sposób rewidowane i integrowane z innym oprogramowaniem zarządzania projektem. ^

^ Identyfikację i pomoc w osiągnięciu kluczowych celów , t0^ C.

odnośnie czasu pracy, kosztów, produktywności i jakości ( )• oa s Wizard ma pomóc użytkownikowi omawianego narzędzia w usta emu dziesięciu czynników organizacyjnych mających kluczowy wp yw na osiągnięcie celu. M oduł ten, bazując na odpowiedziach udzielanyc na p> tania dotyczące atrybutów projektu, pokazuje, które z tych atrybutów moeą >

udoskonalone. Pytania szczegółowe zależą od odpowiedzi na wa py a ogólne: o priorytety odnośnie czasu/produktywności i jakości oraz o zmiany, jakie m ogą być zaakceptowane w danym środowisku proje ow

93

Odpowiedzi na te pytania determ inują parametry projektu, na których skupiają się nakłady pracy.

M O Ż L IW O Ś C I

P O D STA W O W E D O D A TK O W E

Rys. 3. Schemat systemu spr knowledgeplan

Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji systemu KnowledgePLAN ^ .

> Uzależnia wielkość produktywności działań projektowych od czynników organizacyjnych (O R G A N IZ A C JA ). Ze względu na fakt, że produktywność jest param etrem zdeterminowanym przez wiele czynników, baza wiedzy KP uzależnia wielkość tego parametru od opisu zespołu projektowego i możliwości organizacyjnych, dokonanego przez użytkownika w sześciu następujących kategoriach: Personel, Technologia, Proces, Środowisko, Produkt, Utrzymanie. Kategorie te łącznie uw zględniają ponad 100 czynników.

> Zrównoważenie ograniczeń i wymagań w stosunku do projektu, co decyduje o jego jakości (JAKO ŚĆ ). Ponieważ produktywność i jakość projektu są od siebie ściśle zależne, opisywane narzędzie ma możliwość określenia potencjalnych słabych punktów, które mogą wystąpić w projekcie. Daje to podstawę do stworzenia planów projektu, które rów now ażą ograniczenia czasowe, dostępność zasobów i cele jakościowe.

4 Por. URL: http://www.spr.com 94

> Szybkie wyprowadzanie i rewidowanie planu projektu (PLAN). W ramach jednego narzędzia KP pozwala na przeprowadzenie estymacji opierających się na bazie wiedzy, umożliwia dokonanie analizy wariantowej oraz pozwala na sporządzenie harmonogramu prac projektowych. Ta kombinacja jest niezbędna do stworzenia przez użytkownika planu projektu oraz wprowadzania do niego koniecznych zmian (np. dat rozpoczęcia lub zakończenia zadań, współzależności zadań, dodanie zadań, zmiana alokacji zasobów). Analizy wariantowe pokazują alternatywne strategie projektowania optymalizując wykorzystanie personelu, procesu i technologii.

> Wybór szablonu najlepiej opisującego przepływ pracy w zespole projektowym przy danym projekcie (PRACA). Dla rozpoczynających się projektów KP oferuje szablony, z których szybko można wygenerować nowy projekt oraz wstępne oceny estymacyjne, oszczędzając czas i nakłady pracy.

Można też tworzyć własne szablony, lepiej odzwierciedlające unikalne środowisko projektowe. Szablony te są szczególnie użyteczne przy gromadzeniu lokalnej wiedzy o różnych typach projektów.

A Wybór m etody wyznaczania wielkości projektu (RO ZM IAR). Pakiet KP oferuje trzy sposoby, zgodnie z którymi można oszacować rozmiar SI: według analogii, według miar (ang. Sizing by Metrics), tj. zgodnie z metodą punktów funkcyjnych, oraz według typów składników. Ta część opisywanego narzędzia stanowi przewodnik po procesie obliczania wielkości projektu. Najwcześniej w cyklu projektowym może być realizowane szacowanie przez analogię (ang.

Sizing by Analogy). Polega ono na prostym wyborze z listy analogicznych projektów, którą dostarcza KnowledgePLAN. Szacowanie przy wykorzystaniu typów składników (ang. Sizing by Componentś) jest użyteczne, gdy znana jest już przybliżona liczba elementów oprogramowania (ekrany i raporty).

^ Prosty sposób dostosowania interfejsu produktu do potrzeb użytkownika (DOM ENY). Domeny zawierają dane kontrolne i odnośniki wspólne dla jednego lub więcej projektów. Dane te obejmują m. in. zestawy kategorii zadań, zasobów, języków programowania, narzędzi, jak również specyficzne wzorce przepływu pracy oraz perspektywy. Oddzielne domeny tworzy się w celu odzwierciedlenia różnych środowisk projektowania lub różnych metodologii cyklu życia SI.

^ Wyprowadzenie szczegółowych ocen estymacyjnych na podstawie listy zadań zawartych w KP (ZAD A N IA). Baza wiedzy opisywanego narzędzia oferuje zestaw 120 zadań. Ich wyboru, na podstawie którego powstają oceny szacunkowe, dokonuje się biorąc pod uwagę rozmiar projektu, jego naturę oraz typ oprogramowania. Użytkownicy mogą definiować dodatkowe zadania i łatwo dodawać je do istniejących w KP kategorii.

'P Łatwą dwukierunkową integrację z innymi narzędziami służącymi do zarządzania projektem oraz z bazą danych użytkownika poprzez otwartą architekturę systemu KP (Z A R Z Ą D Z A N IE PRO JEKTEM ), a w szczególności dzięki m. in.:

95

C Obiektom OLE (ang. Object Linking and Embedding) oraz M PD i MPX (format pliku M icrosoft Project), które um ożliw iają przesłanie ocen estymacyjnych do/z M icrosoft Project począwszy od wersji '98 ,

■/ W ykorzystaniu M icrosoft Access jako bazy danych opisywanego produktu oraz wspomaganiu ODBC (ang. Open DataBase Connectivity) w celu połączenia z innymi bazami danych,

■S standardowym raportom i możliwości tworzenia własnych raportów, Z współpracy z Function Point Workbench.

> W y b ó r bazy wiedzy dla celów estym acyjnych (B A ZA W IE D ZY). KP oferuje elastyczną bazę wiedzy, zaw ierającą informacje o ponad 8000 projektów pochodzących ze wszystkich podstawowych środowisk projektowych. Baza ta jest corocznie aktualizowana przez międzynarodowych konsultantów, których zadaniem jest zapewnienie poprawności i spójności danych dotyczących projektów. Użytkownicy omawianego narzędzia m ogą zdecydować się na wykorzystanie tejże bazy lub na stworzenie własnej, dostosowanej do unikalnych potrzeb i bazującej na wewnętrznych danych o realizowanych w przeszłości projektach. Opisywane narzędzie bowiem pozwala na wybór bazy wiedzy spośród zestawu standardowych baz wiedzy zorientowanych na określoną specyfikę działalności użytkownika (np. telekomunikacja, finanse), jak również daje możliwość stworzenia własnej bazy wiedzy za pomocą modułu Knowledge Base Creation Wizard (nowość w wersji 3.0) w celu odwzorowania specyfiki lokalnego środowiska projektowania (np.

wewnętrznych stóp produktywności, unikalnej metodologii).

System KnowledgePLAN został zaprojektowany z m yślą o użytkowniku, dla którego proces estymacji jest zadaniem nowym i tylko jedynym z wielu obowiązków. Dlatego wstępne oceny estymacyjne są wyprowadzane przy minimalnym nakładzie pracy, a narzędzie kieruje użytkownika zarówno przez procesy ich zmiany, jak i proces analizy wariantowej. Uwzględnia on najistotniejsze czynniki mające wpływ zarówno na jakość, jak i na produktywność projektu. Dotyczą one personelu, procesu, technologii oraz charakterystyk środowiska projektowania. Jest narzędziem elastycznym, gdyż odwzorowuje unikalne zadania projektowe bezpośrednio w bazie wiedzy, przydziela nakłady pracy na zadania zdefiniowane przez użytkownika, tworzy i rozw ija łatwy do zarządzania plan działań projektowych oraz uwzględnia zadania, które nie dotyczą bezpośrednio aplikacji, ale muszą być wzięte pod uwagę przy opracowywaniu harmonogramu projektu. Pozwala na przeprowadzanie estymacji w oparciu o bazę wiedzy, analizy wariantowe oraz harmonogramowanie funkcjonalności.

O użyteczności pakietu KnowledgePLAN świadczy najlepiej fakt, iż produkt ten, w wersji 3.0, został w 1997 roku zwycięzcą ósmej edycji konkursu Software Development's Productivity Award, pokonując kilkuset konkurentów.

Niektórzy oceniają skuteczność owego narzędzia w granicach 95%.

Kończąc omawianie przykładowych narzędzi opartych na punktach funkcyjnych warto wspomnieć, iż obecnie trw ają intensywne prace zmierzające do budowy rozwiązań wspomagających pomiar i szacowanie projektów

informatycznych w oparciu o inne jednostki umowne, mianowicie pełne punkty funkcyjne. Ponieważ jednak sama metoda COSMIC-FFP (ang. Common Software Measurement International Consortium — Full Function Points), która ma stanowić wersję 2 metody pełnych punktów funkcyjnych, jest obecnie w stadium testowania i przewiduje się jej udostępnienie dopiero w tym lub w przyszłym roku, przyjdzie nam zapewne na narzędzia uwzględniające najnowsze standardy jeszcze trochę poczekać^. W prawdzie w 1999 roku powstało narzędzie Hierarchy M aster FFP umożliwiające pomiar i estymację SI przy wykorzystaniu pełnych punktów funkcyjnych w wersji 1, dedykowane w szczególności projektantom systemów czasu rzeczywistego, systemów telekomunikacyjnych oraz wbudowanych, jednak ze względu na opracowywanie nowej wersji metody nie jest ono jeszcze zgodne z jej standardami^. Ponieważ jego poprzednia wersja odniosła znaczący sukces w testach u klientów, można przypuszczać, że o ile metoda pełnych punktów funkcyjnych w wersji 2 nie będzie wprowadzała rewolucyjnych zmian w zestawieniu z w ersją 1, narzędzie to, oczywiście po właściwym uwzględnieniu modyfikacji, będzie miało dużą popularność.

5. Narzędzia oparte na modelu cocomo ii