Normalizacja zakładowa w przedsiębiorstwie

Istniejąca do końca 1993 roku normalizacja państwowa obejmowała swoim zasię-giem wszystkie szczeble normalizacji, a więc i normalizację zakładową. W rozumie-niu starej ustawy o normalizacji była ona narzędziem polityki gospodarczej państwa, regulującym nieomal wszystkie obszary funkcjonowania techniki. Liczba norm zakła-dowych sięgała kilkuset tysięcy i w przeważającej większości przypadków nie były one nośnikiem postępu technicznego, lecz niejednokrotnie były „wizytówką” sprowadzo-nych do minimum możliwości producenta [7].

Normalizacja zakładowa nie zaspokajała w zadowalającym stopniu interesów użyt-kowników–odbiorców. W wielu przedsiębiorstwach działalność normalizacyjna trak-towana była jako działalność potrzebna, ale nie pierwszoplanowa, co doprowadziło na przestrzeni ostatnich lat (z powodu oszczędności finansowych) do likwidacji ko-mórek normalizacyjnych, a to z kolei do zaniedbań związanych z brakiem systema-tycznego dopływu informacji normalizacyjnej, niezbędnej w procesie produkcji.

Aktualnie, kiedy system normalizacji podlega przeobrażeniom, mamy do czynie-nia z normalizacją powszechną – wytworzyła się sytuacja, która prowokuje przedsię-biorstwo do aktywnego włączenia się do procesu powstawania norm we własnym interesie, po to, aby dysponować najnowszą informacją normalizacyjną z interesują-cego zakresu.

Posiadanie informacji pochodzącej z norm umożliwia rozwój wyrobów i usług, wejście na nowe rynki, zapewnia efektywność produkcji i zakupów, ochronę środowi-ska, właściwe warunki zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy, a także usprawnia procesy wprowadzania systemów zarządzania.

Podstawowe źródła informacji stanowią:

Æ czasopismo „NORMALIZACJA”, w którym znajduje się wkładka „WIADOMO-ŚCI PKN”, stanowiąca jedyne, pełne i powszechnie dostępne źródło o wynikach prac normalizacyjnych PKN,

Æ KATALOG POLSKICH NORM – aktualizowany co 2 lata, umieszczony na stro-nach internetowych PKN – www.pkn.pl

Informacje o normach można także uzyskać w Ośrodku Informacji Normalizacyj-nej (OIN) PKN (dysponuje bazami norm) oraz w jego agendach, jak również w auto-ryzowanych przez PKN – Punktach Informacji Normalizacyjnej (PIN). Kontakt z wła-ściwym Komitetem Technicznym to kolejne źródło najaktualniejszej informacji, któ-re stwarza możliwość uzyskania pełnej informacji o grupie norm komplementarnie związanych.

Normalizacja nie jest znana szerszemu kręgowi społeczeństwa, jest w pewnym stopniu enklawą, do której dostęp mają na ogół tylko wybrane grupy społeczne (tech-nicy i inżynierowie różnych branż) [10].

Praktycznie trudno sobie wyobrazić spełnianie podstawowych funkcji w przedsię-biorstwie bez wykorzystywania norm związanych z takimi obszarami działalności, jak:

zarządzanie, marketing, środowisko, jakość, produkcja, zakupy, sprzedaż, logistyka.

Normalizacja w Polsce ma długą historię, lata ostatnie nie są łatwym okresem dla normalizacji, nie tylko ze względu na potrzebę dostosowania systemu normalizacji do wymogów Unii Europejskiej, ale ze względów ekonomicznych. Niezbędne staje się choćby częściowe finansowanie tematów normalizacyjnych przez zainteresowane środowiska producentów. Norma służy przede wszystkim producentowi i to właśnie on, jako najbardziej zainteresowany jej powstaniem, powinien wspomagać normali-zację.

W ostatnim okresie wyraźnego impulsu w kwestii zarządzania w przedsiębior-stwach dostarczyły normy, dotyczące światowych standardów jakości (systemów za-rządzania jakością, zaza-rządzania środowiskowego i zaza-rządzania BHP).

Jakość wyrobów i usług, jakość pracy, czyli wszystko to, co przyzwyczailiśmy się traktować przez wiele lat jako niekonieczny luksus – stało się na przestrzeni ostatnich lat wyzwaniem rzuconym przez świat, dyktatem epoki. Ten nakaz był przyczyną i ele-mentem przyspieszającym integrację Europy Zachodniej w formie jednolitego Wspól-nego Rynku. Podjęcie wyzwania przez Europę sprawiło, że pojęcie jakości traktowa-ne jest nie w kategoriach przetrwania, ale rozwoju, ekspansji, sukcesu przedsiębiorstw i gospodarki jako całości.

W pojęciu ISO jakość jest jednym z podstawowych celów normalizacji; została ona potraktowana z należną uwagą w serii norm ISO 9000 [1].

Bez udziału norm trudno sobie także wyobrazić tworzenie klimatu zaufania do wyników badań wyrobów i materiałów, surowców przeprowadzanych w różnych kra-jach oraz do certyfikatów na wyrób czy system zarządzania jakością. Potwierdzeniu wiarygodności i uznania kompetencji technicznych w zakresie wymiany handlowej w ramach Unii Europejskiej służą normy dotyczące akredytacji i certyfikacji, a więc grupa norm EN serii 45000.

Strategia zarządzania przedsiębiorstwem powinna, obok możliwości wykorzysty-wania norm „ponadzakładowych”, uwzględniać opracowywanie norm zakładowych,

„przystających” do specyfiki przedsiębiorstwa, a także udział w pracach odpowied-nich gremiów normalizacyjnych (KT), co stwarza podstawę łączności ze środowiskiem oraz platformę wymiany i doświadczeń [9].

Wskazanie miejsca i znaczenia zalecanej normy w działalności technicznej bardzo powoli toruje sobie drogę w społeczności jej użytkowników [11]. Ciągle wydaje się niezbędna potrzeba kształcenia w zakresie normalizacji i promowania jej w celu upo-wszechniania systematycznej wiedzy zawartej w normach, a tym samym zapewnienie jakości.

Trudno sobie wyobrazić właściwe sterowanie jakąkolwiek działalnością w zakre-sie produkcji bez docenienia znaczenia normalizacji, a więc procesu tworzenia norm i stosowania ich w praktyce. Normalizacja bowiem tworzy warunki, w których na-szym działaniom nie towarzyszą nieoczekiwane reakcje, natomiast miejsce ma klasy-fikowanie materiałów, ograniczenie różnorodności wyrobów, oszczędność materia-łów, ustalanie wymagań odbiorczych i metod badań, ujednolicenie słownictwa, two-rzenie klimatu zaufania w kontaktach zainteresowanych stron, a więc ogólnie ujmu-jąc – porządkowanie wielu problemów. Normalizacja przestała być sprawą wewnętrzną poszczególnych krajów, a stała się aktualnie problemem światowym.

Normy były i są narzędziem produkcji oraz kontroli wykonywanych wyrobów, ale także są narzędziem marketingu, ponieważ stanowią o konkurencyjności. Ci, którzy stosują normy szybko i efektywnie zdobywają rynki, szczególnie teraz, kiedy dokonu-jące się przeobrażenia narzucają konieczność szybkiego rozwoju wolnego handlu.

Kraje Europy Środkowej i kraje rozwijające się oczekują od światowej normaliza-cji szerszego dostępu do międzynarodowych rynków, a z kolei kraje uprzemysłowio-ne oczekują od norm wpływu na wzrost efektywności gospodarki światowej i otwarcie rynków. Spełnienie tych oczekiwań jest jednym z najtrudniejszych wyzwań, którym powinny sprostać normalizacyjne organizacje międzynarodowe i regionalne.

Udział przedsiębiorstwa w pracach normalizacyjnych może być różny i może to oznaczać [9]:

• desygnowanie własnego przedstawiciela do prac KT i w związku z tym aktywne uczestnictwo w programowaniu prac i procesie opracowywania norm,

• niezależne, swobodne podjęcie decyzji o stosowaniu lub nie normy PN – na podstawie techniczno-ekonomicznych przesłanek,

• tworzenie własnych dokumentów normalizacyjnych (normy ZN, WT itp.),

• współuczestniczenie w finansowaniu działalności normalizacyjnej w określo-nym obszarze.

Normalizacja w przedsiębiorstwie, właściwe zarządzanie normami wymaga:

• prowadzenia zbioru aktualnych norm integralnie związanych ze specyfiką przed-siębiorstwa,

• zaopatrywanie użytkowników w normy,

• wprowadzenie zmian i poprawek do zbioru norm, wycofywanie norm nieaktu-alnych

i stanowi ważny element nowoczesnej koncepcji jakości.

Normy zapewniają kompetencję w relacjach klient–producent, ułatwiając działal-ność marketingową i sprzedaż są pomocne podczas opracowywania instrukcji i doku-mentacji na każdym etapie wytwarzania wyrobu czy usługi.