Normalizacja, w szerokim tego słowa znaczeniu, polega na opracowywaniu, publi-kowaniu i stosowaniu norm, przy czym jest ona rozumiana jako proces, którego pod-stawą jest porozumienie zainteresowanych stron, a nie administracyjnie narzucone roz-wiązanie.
Korzyści jakie wynikają ze stosowania norm, to głównie:
• zapewnienie środków łączności między zainteresowanymi stronami,
• promocja gospodarności w pracy ludzkiej, materiału i energii w produkcji oraz wymianie dóbr,
• zabezpieczenie interesów konsumentów przez odpowiednią i konsekwentną jakość wyrobów i usług,
• promocja jakości życia, bezpieczeństwa, zdrowia i ochrony środowiska,
• promocja handlu przez usuwanie barier powodujących różnice w praktykach handlowych,
• ułatwienie certyfikacji obowiązkowej i dobrowolnej.
Normalizacja jednak nie jest traktowana dotychczas jako strategiczny cel przed-siębiorstwa, nie można jej sprzedać i zamienić bezpośrednio na gotówkę – stąd bar-dzo często potrzeba prowadzenia tej działalności jest kwestionowana, a sama dzia-łalność wręcz niedoceniana. Tymczasem z punktu widzenia integracji technologicz-nej jest niezmiernie ważne, aby dokonała się znacząca zmiana mentalności menedże-rów w kierunku dostrzeżenia walomenedże-rów normalizacji, a więc i norm jako istotnego źródła informacji – elementu składowego wiedzy.
2.1. GŁÓWNE ZADANIA NORMALIZACJI
Zadania, jakie powinna spełniać norma, są wielopłaszczyznowe i należą do nich [3]:
większość informacji niezbędnych w kontaktach:
sprzedający–kupujący
zmniejszenie nakładu pracy obu stron, co obniża kosz-ty transakcji
stosowanie osiągnięć technologicznych bez ograni-czeń
unikanie ponownego rozwiązywania zagadnień stosowanie części znormalizowanych, a więc możli-wość wymienności wytwarzanych części jako podsta-wa taniej produkcji
przy zgodności z normą wyrobów wytwarzanych przez różnych producentów nabywca może przede wszyst-kim kierować się ceną, co zmusza producentów do wprowadzania nowych rozwiązań i obniżenia kosz-tów – bez uszczerbku dla konsumenta
w przypadku łączenia wielu wyrobów niezbędne są normy określające sposób dokonywania tych połą-czeń, pozwala to rozszerzać ofertę rynkową (np. sie-ci telekomunikacyjne lub komputerowe) – rozwój Internetu
zainteresowanie przedsiębiorstw sferą zarządzania, zapewnieniem jakości oraz jej utrzymaniem największa liczba norm dotyczy ochrony zdrowia, ży-cia oraz środowiska, a więc np. wymagań zdrowot-nych dla wody, powietrza, materiałów stykających się z żywnością
2.2. PODSTAWOWE TERMINY I ICH OKREŚLENIA
W słownictwie normalizacyjnym funkcjonuje wiele terminów, których definicje uwzględnia norma PN-EN 45020:2000 [4]. Poniżej podano niektóre z nich:
NORMALIZACJA Æ działalność mająca na celu uzyskanie optymalnego, w danych okolicznościach, stopnia uporządkowania w określonym zakresie, poprzez ustalanie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego sto-sowania, dotyczących problemów istniejących lub moż-liwych do wystąpienia
NORMA Æ dokument przyjęty na zasadzie konsensu i zatwierdzo-ny przez upoważnioną jednostkę organizacyjną usta-lający – do powszechnego i wielokrotnego stosowania – zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzający do uzyskania optymalnego stopnia upo-rządkowania w określonym zakresie
PRENORMA Æ dokument przyjęty tymczasowo przez jednostkę nor-malizującą i rozpowszechniony w celu zebrania ko-niecznych doświadczeń, wynikających z jego stosowa-nia, na których może być oparta norma
SPECYFIKACJA Æ dokument ustalający wymagania techniczne, które po-TECHNICZNA winien spełniać wyrób, proces lub usługa
JEDNOSTKA Æ jednostka organizacyjna, której uznaną sferą działal-NORMALIZUJĄCA ności jest normalizacja (Komitet Techniczny)
JEDNOSTKA Æ jednostka normalizująca uznana na szczeblu krajowym, NORMALIZACYJNA regionalnym lub międzynarodowym, której podstawo-wym zadaniem statutopodstawo-wym jest opracowywanie, za-twierdzanie lub przyjmowanie norm powszechnie do-stępnych
NORMALIZACJA Æ normalizacja, w której mogą uczestniczyć odpowiednie MIĘDZYNARODOWA jednostki organizacyjne wszystkich krajów
NORMALIZACJA Æ normalizacja, w której mogą uczestniczyć odpowiednie REGIONALNA jednostki organizacyjne z krajów tylko jednego geo-graficznego, politycznego lub ekonomicznego regionu świata
NORMALIZACJA Æ normalizacja, która jest prowadzona na szczeblu
da-KRAJOWA nego kraju
KONSENS Æ ogólne porozumienie, charakteryzujące się brakiem trwałego sprzeciwu znaczącej części zainteresowanych w odniesieniu do istotnych zagadnień, osiągnięte w pro-cesie rozpatrywania poglądów wszystkich zaintereso-wanych stron i zbliżenia przeciwstawnych stanowisk.
Uwaga: konsens nie musi oznaczać jednomyślności Przedstawiając podstawową terminologię związaną z normalizacją nie można po-minąć definicji dotyczących poszczególnych typów norm:
NORMA Æ norma obejmująca szeroki zakres zagadnień lub zawie-PODSTAWOWA rająca ogólne postanowienia dotyczące jednej,
okre-ślonej dziedziny.
Uwaga: norma podstawowa może być normą do bez-pośredniego stosowania lub może służyć jako podsta-wa do opracopodsta-wania innych norm
NORMA Æ norma dotycząca terminów, zawierająca zwykle także TERMINOLOGICZNA ich definicje oraz w niektórych przypadkach
odpowied-nie objaśodpowied-nienia, ilustracje i przykłady itp.
NORMA BADAŃ Æ norma dotycząca metod badań, w niektórych przypad-kach uzupełniona innymi postanowieniami dotyczący-mi badań, np. pobierania próbek, wykorzystywania metod statystycznych, kolejności badań
NORMA WYROBU Æ norma określająca wymagania, które powinien spełniać wyrób lub grupa wyrobów w celu zapewnienia ich funk-cjonalności
NORMA PROCESU Æ norma określająca wymagania, które powinny być speł-nione przez proces w celu zapewnienia jego funkcjo-nalności
NORMA USŁUGI Æ norma określająca wymagania, które powinny być speł-nione przez usługę w celu zapewnienia jej funkcjonal-ności
NORMA INTERFEJSU Æ norma określająca wymagania dotyczące kompaty-bilności wyrobów lub systemów w miejscach ich wza-jemnego łączenia
NORMA DANYCH Æ norma zawierająca wykaz właściwości, dla których po-(do dostarczenia) winny być podane wartości lub inne dane w celu
okre-ślenia wyrobu, procesu lub usługi
NORMY Æ normy dotyczące tego samego przedmiotu zatwierdzo-ZHARMONIZOWANE ne przez różne jednostki normalizujące, zapewniające zamienność wyrobów, procesów i usług lub wzajemne rozumienie wyników badań lub informacji podawanych zgodnie z tymi normami