I. Wprowadzenie
Konstytucja Królestwa Niderlandów z dnia 28 marca 1814 r. nie deklaruje wprost prawa do ochrony zdrowia. Zdrowie jako wartość konstytucyjna jest akcentowane tylko w trzech przepisach, zawartych w tytule pierwszym, poświęconym prawom podstawowym. W art. 22 ust. 1 zawarto normę programową, zgodnie z którą władze podejmują działania mające na celu poprawę stanu zdrowia ludności. Natomiast w art. 6 ust. 2 i art. 9 ust. 2 zdrowie, a dokładnie konieczność jego ochrony przybiera postać klauzuli limitacyjnej, uzasadniającej wprowadzenie ustawowych ograniczeń w realizowaniu przez człowieka wolności sumienia i prawa do zgromadzeń.
Pomimo skromnej regulacji prawa do ochrony zdrowia na poziomie konstytucyjnym, pomysł znormatywizowania praw pacjenta narodził się w właśnie Holandii. Miało to miejsce w latach 80, kiedy Narodowa Rada Zdrowia Publicznego (RVZ) w szeregu raportów zaproponowała holenderskiemu parlamentowi określenie statusu i opracowanie praw pacjenta. W świetle stanowiska RVZ, ochrona pacjentów gwarantowana w ogólnych przepisach prawa cywilnego i karnego, normach administracyjnych określających wymogi akredytacyjne dla szpitali, kodeksach etyki zawodowej, jak też zasadach wynikających z dotychczasowego orzecznictwa nie była wystarczająca67.
Pierwszy projekt ustawy określającej zakres praw i obowiązków pacjenta oraz świadczeniodawcy pojawił się w 1990 r. Ostatecznie po czterech latach prac legislacyjnych, dnia 17 listopada 1994 r.
uchwalono WGBO, czyli ustawę o zmianie kodeksu cywilnego oraz niektórych innych ustaw w związku z przyjęciem przepisów umowy o leczenie medyczne. Przedmiotowe przepisy weszły w życie z dniem 1 kwietnia 1995 r., stanowiąc pierwszą w Europie jurydyzację umownego stosunku prawa medycznego w kodeksie cywilnym, określoną mianem umowy o leczenie medyczne.
Celem ustawy było wzmocnienie pozycji pacjentów poprzez wyjaśnienie praw przysługujących im w ramach umowy ze świadczeniodawcą. Zabieg ten wydawał się niezbędny z uwagi na zależną oraz wewnętrznie słabszą pozycję pacjenta w obrębie systemu ochrony zdrowia. Normatywizacja relacji miała więc zapewnić równowagę stron kontraktu68.
Przepisy holenderskiego kodeksu cywilnego (BW) regulujące umowę o leczenie medyczne składają się z 23 artykułów, począwszy od art. 7:446 do art. 7:468, usystematyzowanych w osobny rozdział pod nazwą umowa o leczenie medyczne. Rozdział opatrzono numerem 5 i zlokalizowano w tytule 7 poświęconym umowom o świadczenie usług, który jest jednym z elementów księgi 7 BW obejmującej część szczegółową zobowiązań.
Regulacja umowy o leczenie medyczne zamyka tytuł 7 i jest poprzedzona przepisami ogólnymi o świadczeniu usług, umowy zlecenia, umowy pośrednictwa oraz umowy agencyjnej.
67 S. Gevers, Making Laws on Patient Rights: The Dutch Experience (w:) Recognition and Protection of Patients’
Rights International Workshop in Budapest May 19 − 21, 2000 (red. J. Fridli), Budapest 2000, s. 12.
68 L. F. Markenstein, The codification in the Netherlands of the principal rights of the patients: a critical review, EJHL 1995/1, s. 33-34.
31 II. Charakterystyka ogólna
1. Prywatnoprawny stosunek cywilny
Ustawodawca holenderski dokonując normatywizacji relacji świadczeniodawcy i pacjenta w BW przesądził jej cywilnoprawny charakter69. Wybór prawa cywilnego, jako reżimu regulacyjnego praw pacjenta, wymagał także rozstrzygnięcia, czy ułożenie tej relacji powinno bazować na prawie deliktowym, czy obligacyjnym. Zarówno strona rządowa, jak i doktryna opowiedziała się za reżimem kontraktowym. Głównym argumentem uzasadniającym ten wybór była zasada autonomii woli stron, znamienna i najpełniej odzwierciedlana przez prawo umów, a posiadająca fundamentalne znaczenie także dla relacji świadczeniodawcy i pacjenta70. Przyjęcie rozwiązania kontraktowego uzasadniało także panujące przekonanie o horyzontalnym charakterze więzi pacjenta i świadczeniodawcy, stosunku, w którym obie strony powinny mieć, jak najrówniejszą pozycję. Poza tym, w perspektywie nakreślonego celu, wykorzystywanie prawa umów do wzmacniania słabszej strony kontraktu nie było zjawiskiem nowym71.
Relacja świadczeniodawcy i pacjenta zasadniczo jest stosunkiem prawa prywatnego, niezależnie od tego, czy pacjent odbiera leczenie w ramach ubezpieczenia, czy poza nim. Bazuje na swobodzie kontraktowania, z której korzystają obydwie strony72.
Przepisów art. 7:446 – art. 7:468 BW nie stosuje się do sytuacji objętych odrębnymi regulacjami szczególnymi. Zwłaszcza, kiedy między stronami nie dochodzi do zawiązania kontraktu, jak podczas sprawowania opieki zdrowotnej w więzieniach, wojsku, szpitalach psychiatrycznych (wobec pacjentów hospitalizowanych przymusowo), przy czynnościach medycyny pracy, orzecznictwie medycznym dla oceny zasadności roszczeń lub przyznania pomocy socjalnej. Jednakże z uwagi na art. 7:464 BW przepisy umowy o leczenie medyczne należy stosować w takim zakresie, w jakim dopuszcza to natura pozaumownego stosunku prawnego między świadczeniodawcą a pacjentem73. Oznacza to, że w takich sytuacjach przepisy art. 7:446 – 7:468 BW powinny przynajmniej zostać wzięte pod uwagę, a odstępstwo od ich pełnego stosowania wymaga uzasadnienia74.
2. Umowa o świadczenie usług
Zredagowanie przepisów regulujących umowę o leczenie medyczne w księdze 7, tytule 7, dziale 5 systemowo przesądza, że jest to kontrakt o świadczenie usług, wyróżniony z uwagi na szczególny ich przedmiot. Wątpliwości nie pozostawia także treść art. 7:400 § 2 BW nakazującego odpowiednie stosowanie przepisów ogólnych o świadczeniu usług do każdego typu umowy wyszczególnionego w tytule 7, jeżeli nie sprzeciwia się temu ustawa, treść, natura umowy albo zwyczaj.
69 C. Stolker, S. Slabbers, The Netherlands (w:) Cases on Medical Malpractice in a Comparative Perspective (Tort and Insurance Law) (red. M. Faure, H. Koziol), Wien/New York 2001, s. 147.
70 E. H. Hondius, Introduction to Dutch Law (red. J. M. J. Chorus, P. H. Gerver, E. H. Hondius), The Netherlands 2016, s. 233.
71 S. Gevers, Making…, s. 12.
72 A. den Exter, M. Buijsen, Medical Law in the Netherlands, The Netherlands 2013, s. 76. Orzecznictwo stoi na stanowisku, że świadczeniodawca może korzystać ze swobody wyboru kontrahenta jeśli odbywa się to w uzasadnionych przypadkach i w sytuacjach, kiedy życie lub zdrowie pacjenta nie jest zagrożone.
73 Do takich stosunków odpowiednio stosuje się też wybrane przepisy ogólne o świadczeniu usług, tj.: art. 7:404, 7:405, § 2, oraz 7:406 BW i to o ile nie sprzeciwia się temu natura tego stosunku.
74 S. Gevers, Making…, s. 15.
32
Przedmiotem usługi, który wyróżnia ją spośród innych, jest działanie medyczne w rozumieniu art. 7:446 BW.
3. Umowa szczególnego zaufania
Kwalifikacja przedmiotowej umowy, jako umowy o świadczenie usług szczególnego rodzaju jest ściśle związana z elementem wzajemnego zaufania stron. Z kolei podstawą do scharakteryzowania umowy o leczenie medyczne, jako umowy szczególnego zaufania jest doniosłość dóbr prawnych, na które nakierowane jest działanie medyczne świadczeniodawcy. W niemal każdym przypadku osoba zlecająca wykonanie usługi jest do pewnego stopnia zależna od podmiotu, który ją świadczy, jednak w przypadku działań medycznych zależność ta jest zdecydowanie mocniejsza. Świadczeniodawca poniekąd reprezentuje interesy zdrowotne pacjenta, z uwagi na swoją fachową wiedzę, której ocena przez pacjenta często jest utrudniona75.
Przeprowadzenie działań medycznych nie jest tylko sprawą pacjenta. W rzeczywistości to, jakie działania należy podjąć, nie zależy od jego życzenia, ale w pierwszej kolejności, od świadczeniodawcy, który powinien działać zgodnie z istniejącymi standardami. Oczekuje się od niego zaoferowania opieki wskazanej medycznie oraz sprawowanej zgodnie ze standardem rozsądnego profesjonalisty tj.
starannie i według tego, co nakazuje mu doświadczenie76.
4. Umowa starannego działania
Zasadniczo umowa o leczenie medyczne jest umową starannego działania, a nie rezultatu. Taka kwalifikacja posiada istotne konsekwencje w sferze prawa procesowego. Pacjenta obciąża dowód wykazania, tego że w toku wykonywania umowy, świadczeniodawca nie dochował należytej staranności, a nie jedynie, iż nie uzyskał oczekiwanego efektu. Przyjęcie, że umowa o leczenie medyczne jest umową rezultatu, następuje w drodze wyjątku77.
5. Umowa wzajemna
Regułą jest, że działania medyczne są odpłatne. Obowiązkowi ich wykonania odpowiada obowiązek zapłaty wynagrodzenia. Zwykle płatność honorarium przypada po wykonaniu działań medycznych i zazwyczaj obciąża pacjenta lub jego przedstawiciela. W rzeczywistości koszt pokrywa ostatecznie ubezpieczyciel78.
6. Umowa jednostronnie profesjonalna
Odbiorcą działań medycznych jest osoba fizyczna. Z kolei świadczeniodawca podejmuje aktywność w ramach swojej medycznej praktyki zawodowej lub medycznej działalności gospodarczej, przez co należy go kwalifikować jako profesjonalistę. Fakt prowadzenia przez pacjenta działalności
75 C. Asser, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands burgelijk recht. Bijzondere overeenkomsten, Deventer 2014, s. 308-309.
76 S. Gevers, Making…, s. 13.
77 Tak np. w stosunku do zabiegu sterylizacji A. den Exter, M. Buijsen, Medical Law…, s. 110.
78 A. den Exter, M. Buijsen, Medical Law…, s. 85.
33 zawodowej lub gospodarczej pozostaje bez wpływu na kwalifikację umowy, jako jednostronnie profesjonalnej. Podobnie bez znaczenia dla tej kwalifikacji pozostaje okoliczność, że pacjent odbierze świadczenie z umowy zawartej na jego rzecz przez przedsiębiorcę (np. pracodawcę, ubezpieczyciela).
III. Strony umowy
1. Zapewniający opiekę
Art. 7:446 § 1 zd. 1 BW określa profesjonalną stronę umowy o leczenie medyczne mianem zapewniającego opiekę (hulpverlener). Zgodnie z treścią przepisu, jest nim osoba fizyczna lub osoba prawna, która w zakresie swojej medycznej praktyki zawodowej lub medycznej działalności gospodarczej przystępuje względem drugiej strony (zamawiającego) do przeprowadzenia działań medycznych wpływających bezpośrednio na zamawiającego lub określoną osobę trzecią.
Ustawodawca holenderski używa przymiotnika „medyczne” dla podkreślania, że prowadzona praktyka zawodowa lub działalność gospodarcza, jak też same działania wykonywane w ich ramach powinny być oparte na regule evidence-based medicine79. Zakres podmiotowy działu 5 odnosi się do osób wykonujących zawody medyczne w rozumieniu art. 3 Wet BIG, wyłączając profesje pokrewne (np.
technologów klinicznych, asystentki lekarskie). W związku z powyższym świadczeniodawcami są przedstawiciele takich zawodów medycznych jak lekarze, lekarze dentyści, położne, pielęgniarki, psychologowie (w zakresie terapii klinicznej) fizjoterapeuci, psychoterapeuci. Za świadczeniodawcę nie uważa się jednak farmaceutów80.
2. Pacjent
Zgodnie z art. 7:446 § 1 zd. 2 BW, pacjentem jest osoba fizyczna, do której bezpośrednio odnoszą się działania medyczne. Pacjent może być stroną umowy lub uprawnionym odbiorcą działań medycznych z umowy zawartej na jego rzecz przez osobę trzecią. W przypadku pactum in favorem tertii, mimo iż zamawiający jest formalnie stroną umowy to nie korzysta z praw dedykowanych pacjentowi81.
BW zawiera kompleksowe uregulowanie pozycji szczególnego rodzaju pacjentów tj. małoletnich.
Ustawodawca holenderski wyróżnia trzy kategorie wiekowe, do których odnoszą się poszczególne przepisy działu 5. Małoletni pomiędzy 16 a 18 rokiem życia, małoletni pomiędzy 12 a 16 rokiem życia oraz małoletni poniżej lat 12.
W stosunku do pierwszej grupy pacjentów, w art. 7:447 BW zawarto przepis szczególny względem art. 1:234 BW ustanawiającego ogólny próg wiekowy, którego osiągnięcie warunkuje uzyskanie pełnej zdolności do czynności prawnych. Umowę o leczenie medyczne może zawrzeć małoletni, który ukończył 16 lat, może on również dokonywać czynności prawnych bezpośrednio z nią związanych. Taka osoba jest zdolna do samodzielnego wykonywania wszystkich praw pacjenta82. Ponosi odpowiedzialność za zobowiązania wynikające z umowy, bez uszczerbku dla obowiązku
79 W ten sposób należy też odczytywać posłużenie się przymiotnikiem „medyczne” w nazwie umowy.
80 E. H. Hondius, Introduction…, s. 233.
81 C. Asser, Handleiding…, s. 315.
82 C. Stolker, S. Slabbers, The Netherlands…, s. 149.
34
rodziców do pokrycia kosztów opieki i wychowania. Małoletni posiada zdolność sądową i procesową w odniesieniu do spraw związanych z zawartą umową o leczenie medyczne.
Osoby znajdujące się w drugiej grupie wiekowej nie mogą samodzielnie zawrzeć umowy, ani dokonywać czynności prawnych z nią związanych, jednakże korzystają z prawa do informacji oraz mogą wyrazić zgodę na działania medyczne świadczeniodawcy.
Małoletni z trzeciej grupy wiekowej nie posiadają zdolności do czynności prawnych, ani nie korzystają bezpośrednio z praw pacjenta (chociaż świadczeniodawca powinien informować chorego w sposób uwzględniający jego możliwości poznawcze), dlatego w pełnym zakresie są reprezentowani przez przedstawicieli.
W związku z powyższym BW w art. 7:465 określa pozycję prawną przedstawicieli pacjentów, którzy nie mogą w pełni wykonywać przewidzianych ustawą praw. Jeżeli pacjent nie ukończył jeszcze 12 roku życia, świadczeniodawca powinien wypełnić swoje obowiązki względem rodziców, którzy sprawują nad pacjentem władzę rodzicielską lub względem jego opiekuna prawnego. Powyższe stosuje się także wówczas, gdy pacjent pomimo ukończenia 12 roku życia nie może być uznany za działającego z dostatecznym rozeznaniem, chyba że pacjent osiągnął pełnoletniość i znajduje się pod opieką lub ochroną mentora83. W takim przypadku swoje obowiązki świadczeniodawca powinien spełnić względem opiekuna albo mentora. Brzmienie art. 7:465 § 3 BW wskazuje na to, że prawo holenderskie dopuszcza udzielanie pełnomocnictw medycznych. Zgodnie treścią przepisu, jeżeli pacjent osiągnął pełnoletniość, lecz nie może być uznany za działającego z dostatecznym rozeznaniem, a nie został ustanowiony opiekun ani mentor, świadczeniodawca powinien spełnić obowiązki wynikające z umowy względem osoby pisemnie upoważnionej przez pacjenta do działania w jego imieniu. W braku takiej osoby lub niemożności podjęcia przez nią działań, obowiązki umowne powinny zostać wykonane względem małżonka, lub partnera pacjenta, chyba że pacjent się temu sprzeciwia, a w braku takiej osoby, względem rodzica, dziecka, brata lub siostry pacjenta. Ocena zdolności do działania z dostatecznym rozeznaniem należy do świadczeniodawcy.
Profesjonalista powinien wypełnić swoje obowiązki względem wyżej wskazanych osób reprezentujących pacjenta (rodzice, opiekun, mentor, osoba pisemnie upoważniona przez pacjenta, małżonek, partner, dzieci, rodzeństwo), chyba że jest to niezgodne ze standardem ostrożnego świadczeniodawcy. Ustawa w ten sposób pozostawia świadczeniodawcy możliwość niewłączania nieformalnego reprezentanta w przebieg realizacji umowy, jeśli istnieją podejrzenia, że jego bliska relacja z pacjentem jest zakłócona, przez co nie można go uznać za przedstawiciela realizującego interes pacjenta, ale swój własny84.
Osoba względem której świadczeniodawca wykonuje swoje obowiązki powinna działać ze starannością oczekiwaną od ostrożnego przedstawiciela prawnego. Zobowiązana jest zaangażować pacjenta w jak największym stopniu w proces wykonywania działań medycznych.
Jeżeli pacjent sprzeciwia się działaniom inwazyjnym, na których wykonanie osoba wskazana powyżej (rodzice, opiekun, mentor, osoba pisemnie upoważniona przez pacjenta, małżonek, partner, dzieci, rodzeństwo) wyraziła zgodę, działania te mogą być przeprowadzone tylko, jeżeli są oczywiście konieczne dla zapobieżenia poważnej szkodzie na zdrowiu pacjenta. A contrario, wydaje się, że działania nieinwazyjne mogą być prowadzone pomimo sprzeciwu pacjenta.
83 C. Ploem, L. Markenstein, The Netherlands, EJHL Law 1994/2, s. 198. Instytucja wprowadzona ustawą z dnia 18 grudnia 1991 o opiece nad osobami pozbawionymi zdolności do czynności prawnych, której celem jest zapewnienie ochrony niemajątkowych interesów pacjenta. Mentor może działać jako przedstawiciel pacjenta, kiedy ten wymaga opieki, pielęgnacji lub leczenia, a nie jest w stanie postępować z dostatecznym rozeznaniem.
84 C. Asser, Handleiding…, s. 324.
35 IV. Obowiązki i powinności umowne
W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga, iż ustawodawca holenderski w art. 4:763 BW wprowadza ustawowy zakaz wyłączenia lub ograniczenia odpowiedzialności świadczeniodawcy z tytułu naruszenia umowy, niezależnie od tego, z uchybienia którego obowiązku szkoda wynikła.
1. Obowiązki umowne świadczeniodawcy
1) Obowiązek przeprowadzenia działań medycznych
Głównym obowiązkiem umownym świadczeniodawcy jest przeprowadzenie przyrzeczonych działań medycznych. To, co stanowi działaniem medyczne holenderski ustawodawca definiuje w art.
7:446 BW. Definicja jest złożona. Posiada charakter pozytywny (§ 2 i § 3), precyzując zakres przedmiotowy działania medycznego oraz negatywny (§ 4), rozstrzygając to, co się w nim nie mieści.
Pozytywna część definicji pojęcia obejmuje dwie grupy działań (§ 2 lit. a. oraz b.) Pierwszą stanowią wszystkie aktywności, łącznie z badaniem i konsultowaniem, odnoszące się bezpośrednio do pacjenta i zmierzające do wyleczenia go z choroby, ochrony przed nią, oceny stanu jego zdrowia lub zapewnienia pomocy położniczej, co wskazuje na ich terapeutyczny charakter. Druga grupa obejmuje działania nieterapeutyczne, na co wskazuje użyta formuła językowa, tj. działania inne niż wymienione w grupie pierwszej, odnoszące się bezpośrednio do osoby pacjenta podjęte przez lekarza lub lekarza dentystę. Jako dopełnienie katalogu aktywności mieszczących się w obydwu grupach należy potraktować postanowienia § 3, który stanowi, że działaniem medycznym są również świadczenia opiekuńcze, pielęgniarskie oraz świadczenia rzeczowe.
Paragraf 4 rozpoczyna negatywną część definicji, wyłączając spoza zakresu działań medycznych czynności podejmowane w dziedzinie farmacji wykonywane przez samodzielnie działającego farmaceutę. Co więcej, zgodnie z § 5, do zawarcia umowy o leczenie medyczne nie dochodzi, jeśli działania zmierzające do oceny stanu zdrowia pacjenta albo zapewnienia nadzoru lekarskiego są wykonywane na polecenie zainteresowanego, w celu sprecyzowania wierzytelności lub zobowiązań, których uznania dokonuje ubezpieczyciel albo oceny możliwości lub zdolności do odbycia szkolenia, zatrudnienia albo wykonania pracy określonego rodzaju85.
Przepisy umowy o leczenie medyczne nie znajdują bezpośredniego zastosowania do działań paramedycznych (kręgarstwo, terapia biorezonansowa, akupunktura, homeopatia, terapia chelatacyjna, terapia ziołolecznicza itp.), których prowadzenie nie odpowiada regułom evidence-based medicine86. Mogą być do nich stosowane przepisy ogólne o świadczeniu usług, natomiast art. 7:446- 7:468 BW jedynie w drodze analogii87.
Pojęcie leczenia medycznego odnosi się do nazwy umowy, a termin działania medycznego do aktywności będącej przedmiotem obowiązku głównego. W istocie każda umowa o leczenie medyczne będzie wymagała od świadczeniodawcy przeprowadzenia działań medycznych, ale nie każde działania medyczne będą wiązały się z leczeniem rozumianym, jako aktywność terapeutyczna. Przeciwnie
85 W takich przypadkach ustawa przewiduje wprost dodatkowe uprawnienia odbiorcy usługi określone w art.
7:464 § 2 BW, takie jak: ograniczenie czasu przechowywania dokumentacji tak długo, jak jest do uzasadnione z perspektywy celu samych badań, chyba że jej zniszczeniu sprzeciwiałyby się odrębne przepisy oraz prawo do bycia nieinformowanym o wynikach badań albo bycia poinformowanym, jako pierwszy z możliwością zablokowania ich ujawnienia pozostałym zainteresowanym osobom.
86 G. van Dijk, Physicians…, s. 179.
87 B. Sluijters, M. Biesaart, De geneeskundige behandelingsovereenkomst, Nederlands 2005, s. 6
36
działania medyczne obejmują także czynności o charakterze nieterapeutycznym88. Ustawodawca holenderski posługuje się terminem leczenia w sposób odmienny niż wynika to z jego słownikowego rozumienia, co z perspektywy zasad prawidłowej legislacji skłania do negatywnej oceny takiego zabiegu.
Wykonując działania medyczne, świadczeniodawca obowiązany jest przestrzegać standardu ostrożnego świadczeniodawcy, co oznacza, że powinien zachowywać się tak, aby zadośćuczynić obowiązkom wynikającym ze standardu zawodowego, ustalanego osobno dla każdej profesji.
Ustawa nie definiuje pojęcia standardu zawodowego ani nie wskazuje, w jaki sposób należy go ustalić. Tę lukę wypełniła aktywność doktryny i orzecznictwa. Zasadniczo zawodowy standard zakłada dochowanie należytej staranności wynikającej z reguł wiedzy medycznej i doświadczenia zawodowego, posiadanych przez przeciętnie wykwalifikowanego lekarza tej samej dziedziny, działającego w tych samych okolicznościach, dysponującego przeciętnymi środkami do osiągnięcia określonego celu terapeutycznego89. Kryterium to zostało wypracowane przez orzecznictwo90 i następnie inkorporowane do BW w postaci art. 4:453. W szczególnych przypadkach od świadczeniodawcy można wymagać zachowania podwyższonego standardu należytej staranności, co warunkuje posiadana przez niego wiedza i umiejętności. Dochowania podwyższonego standardu oczekuje się od osoby posiadającej tytuł specjalisty, a jeszcze wyższego od specjalisty, który jest profesorem w danej dziedzinie91.
Ustalenie treści standardu zawodowego postępowania następuje na podstawie aktualnej wiedzy medycznej92 przy uwzględnieniu protokołów, wytycznych, standardów i kodeksów postępowań wydanych przez organizacje zrzeszające wykonawców opieki93. Standard postępowania nie jest jednak obowiązkową zasadą, której należy zawsze przestrzegać. Każdy pacjent jest inny, a każda sytuacja wymaga odmiennych rozwiązań. Świadczeniodawca posiada swobodę w odstąpieniu od treści standardu, lecz takie zachowanie musi być uzasadnione94. Granicę takiej swobody wyznacza nakaz postępowania zgodnego z ogólnie przyjętą wiedzą medyczno-techniczną95. Orzecznictwo wprost uznało za naruszające standard postępowania odstąpienie przez lekarza od zachowania procedury zawartej w protokole przyjętym przez zrzeszenie lekarzy, którego ten jest członkiem, bez szczegółowej oceny najlepszego interesu pacjenta96.
Pojęcie standardu nie odnosi się tylko do czynności, które powinny zostać podjęte przez przedstawiciela określonej grupy zawodowej, ale obejmuje również przestrzeganie standardów organizacyjnych, technicznych i higienicznych. Świadczeniodawca obowiązany jest posługiwać podczas prowadzenia działań medycznych odpowiednimi materiałami, instrumentami i narzędziami, za które ponosi odpowiedzialność97.
88 C. Asser, Handleiding…, s. 309.
89 H. J. J. Leenen, J. K. M. Gevers, J. C. J. Dute, Handboek gezondheidsrecht, Houten 2000, s. 41-42.
90 HR, 09.11.1990 r., NJ 1991 nr 90.
91 C. Stolker, S. Slabbers, The Netherlands…, s. 154.
92 G. van Dijk, Physicians and Alternative Methods of Treatment: Do They Go Together?, WMJ 2011/5, s. 180.
93 Ch. Von Bar, E. Clive, H. Schulte-Nölke, H. Beale, J. Herre, J. Huet, M. Storme, S. Swann, P. Varul, A. Veneziano, F. Zoll, Principles…, s. 1958
94 G. van Dijk, Physicians…, s. 181.
95 J. K. M. Gevers, De rechter en het medisch handelen, Deventer 1998, s. 18.
96 HR, 02.03.2011 r., NJ 2001, nr 649, s. 4809.
97 HR, 13.12.1968 r., NJ 1969, nr 174, s. 417.
37 2) Obowiązek informacyjny
Na podstawie art. 7:448 oraz 7:449 BW świadczeniodawcę obciąża umowny obowiązek informacyjny. Treść przepisów nakazuje przystępne poinformowanie pacjenta o planowanych badaniach i leczeniu, ich następstwach oraz o stanie zdrowia. Jeżeli świadczeniodawca zostanie o to
Na podstawie art. 7:448 oraz 7:449 BW świadczeniodawcę obciąża umowny obowiązek informacyjny. Treść przepisów nakazuje przystępne poinformowanie pacjenta o planowanych badaniach i leczeniu, ich następstwach oraz o stanie zdrowia. Jeżeli świadczeniodawca zostanie o to