Obliczanie, analiza i interpretacja wyników

Analiza wyników ma charakter formalny (ilościowy), polegający na sumowaniu wyników surowych i przełożeniu ich na wyniki standaryzo-wane (skala stenowa), oraz nieformalny (jakościowy), związany z opisem cech i właściwości osoby badanej zgodnie z otrzymanym profilem jej cech.

Analiza formalna (ilościowa)

W celu obliczenia wyniku surowego dla podskal KOMT należy zsumo-wać punkty za odpowiedzi w poszczególnych stwierdzeniach wchodzą-cych w skład podskal (zgodnie z kluczem zamieszczonym w podręczni-kach do obu wersji narzędzia; C h a r z y ń s k a, Wy s o c k a, 2015a, s. 96, 102). Analizy psychometryczne wykazały istnienie czynnika wyższego rzędu, co oznacza, że dodatkowo zarówno dla osobowości twórczej, jak i dla myślenia twórczego możliwe jest obliczenie wyników ogólnych. Wy-niki ogólne oblicza się przez zsumowanie wyników uzyskanych w podska- lach (łącznie 7 w osobowości twórczej i 3 w myśleniu twórczym) wcho-dzących w skład danej skali ogólnej. Na podstawie wyników znormali-zowanych można dokonać analizy profilowej cech (Aneks, Załącznik 2).

Analiza i interpretacja nieformalna (jakościowa)

Po dokonaniu analizy ilościowej (formalnej) i zakwalifikowaniu wy-niku do określonej kategorii przeprowadza się analizę i interpretację jakościową (nieformalną). Interpretacji jakościowej dokonuje się na pod-stawie przygotowanych opisów poszczególnych cech (C h a r z y ń s k a, Wy s o c k a, 2015a, s. 74—84).

Opis diagnostyczny może być dokonywany na różnych poziomach:

poszczególnych pozycji, podskal i skal ogólnych, z uwzględnieniem ich specyficznej konfiguracji (zob. przykładowe profile i analiza wyników — Aneks, Załącznik 2). W opisie należy uwzględnić elementy diagnozy zarówno pozytywnej (zasoby, potencjały), jak i negatywnej (deficyty).

Opis stanowi punkt wyjścia wysunięcia hipotez diagnostycznych i in-terpretacji, na których podstawie dokonuje się próby projektowania postdiagnostycznego. Zależnie od jego specyfiki może być ono związane z przygotowaniem indywidualnego programu resocjalizacji na potrzeby na przykład resocjalizacji twórczej; dodatkowo można wykorzystać uzy-skane wyniki do projektowania indywidualnej ścieżki kariery edukacyj-no-zawodowej jednostki niedostosowanej społecznie w ten sposób, by twórczo wykorzystać zasoby takiej twórczej jednostki.

Jak wspomniałam, analiza dokonywana jest na 3 poziomach:

a) wyników ogólnych w zakresie: osobowości twórczej, interpretowa-nej jako zasoby wspomagające realizację zadań twórczych, oraz myśle-nia twórczego, interpretowanego jako zasoby podstawowe warunkujące bycie twórczym;

b) syndromów, czyli 10 podskal (7 podskal osobowości twórczej i 3 podskal myślenia twórczego), wraz z uwzględnieniem specyficz-nych powiązań między poszczególnymi syndromami oraz w zakresie obu wyników ogólnych (osobowości twórczej i myślenia twórczego);

c) symptomów, czyli poszczególnych pozycji/pytań wskaźnikowych.

2.3.1.4. Zastosowanie narzędzia i prowadzenie badań z jego wykorzystaniem

Kwestionariusz Osobowości i Myślenia Twórczego w wersjach dla dwóch grup rozwojowych (zróżnicowanych ze względu na wiek) to

przykład narzędzia wielowymiarowego, przeznaczonego do badania uczniów gimnazjów i liceów, ewentualnie, z pewną ostrożnością, rów-nież uczniów innych szkół ponadgimnazjalnych — średnich (obecnie ostatnich klas szkoły podstawowej i średniej)⁴². Są to narzędzia typu self-re-port, wykorzystywane mogą być przez osoby profesjonalnie przygotowane do pracy z innymi ludźmi, posiadające przynajmniej podstawową wiedzę pedagogiczną i psychologiczną: psychologów, pedagogów oraz przeszko-lonych nauczycieli i wychowawców, a także doradców zawodowych. Ba-danie można prowadzić indywidualnie bądź grupowo, ale należy zwracać uwagę na to, by każdy uczeń wypełniał kwestionariusz samodzielnie, bez pomocy innych osób. Osoba przeprowadzająca badanie może na prośbę ucznia udzielić wskazówek dotyczących procedury badania (na przykład wyjaśnić, w jaki sposób uczeń powinien zaznaczać odpowiedzi lub jak powinien poprawić niewłaściwą odpowiedź), nie może jednak wpływać na to, które odpowiedzi będą przez niego wybierane (jak będą oceniane poszczególne twierdzenia Kwestionariusza). Powinna też podać instruk-cję, by osoba badana starała się odpowiadać możliwie szybko (na zasadzie

„pierwszego skojarzenia”), ale jednak zastanowiwszy się nad odpowie-dziami, oraz by zostały zaznaczone odpowiedzi na wszystkie pytania.

Kwestionariusz Osobowości i Myślenia Twórczego ma charakter nie-specyficzny w odniesieniu do celów stawianych przed tradycyjnie rozu-mianą diagnozą resocjalizacyjną, ale może mieć specyficzne zastosowanie w diagnozie pozytywnej realizowanej na potrzeby resocjalizacji twórczej.

Ponadto może stanowić podstawę do dalszego planowania własnego roz-woju, czyli kariery edukacyjnej i związanej z nią kariery zawodowej.

42 W wyniku nowej reformy edukacji likwidowane są gimnazja, trzeba zatem dokonać modyfikacji w obszarze analizy formalnej wyników uzyskanych w toku badania Kwe-stionariuszem KOMT, szczególnie odniesienia do norm. KOMT dla uczniów gimnazjów można wykorzystywać w szkole podstawowej, zwłaszcza w klasach VII—VIII, lub ewen-tualnie w I klasie szkoły ponadpodstawowej (lub w analogicznych grupach wiekowych).

Korzystając z narzędzia, należy pamiętać, iż zostało ono opracowane w wersjach dla 2 grup wiekowych: dla uczniów gimnazjów i dla uczniów liceów. Oceniając potencjał twórczy jednostek z innych grup (na przykład uczniów techników czy szkół zawodowych, osób szczególnie uzdolnionych lub z różnymi deficytami rozwojowymi, także jednostek nie-dostosowanych społecznie), wnioskowanie diagnostyczne należy przeprowadzić z pewną ostrożnością, a wyniki testowania traktować jako orientacyjne.

KOMT jest narzędziem typu papier-ołówek. Nie powstała (tak lubia-na przez praktyków) wersja komputerowa Kwestiolubia-nariusza. Wyniki testu nie są więc automatycznie generowane przez komputer, lecz ich uzyskanie i opracowanie wymaga samodzielnej pracy diagnosty. Nie jest to jednak wada narzędzia (choć niewątpliwie wydłuża to czas potrzebny na diagnozę i ją utrudnia). Z perspektywy jakości diagnozy i konieczności jej indywidu-alizowania może to być jego swoista zaleta. Smodzielne opracowanie wy-ników Kwestionariusza umożliwia ich analizę „krok po kroku” i pokazuje obraz na różnych poziomach ogólności (symptomów, syndromów i ogól-nych wymiarów/czynników), co stanowi niewątpliwie podstawę pogłębio-nego i refleksyjpogłębio-nego poznania. Zautomatyzowanie procesu diagnozy, co jest cechą komputerowych wersji narzędzi, niesie także z sobą ogranicze-nia — często narzucane są schematyczne sposoby interpretacji danych, bez możliwości odniesienia ich do innych źródeł informacji diagnostycznej⁴³.

Opracowane wersje KOMT pozwalają również w pewnym stopniu mo-nitorować przebieg zmian zachodzących w zakresie potencjału twórcze-go jednostki i jetwórcze-go wykorzystania w trakcie procesu resocjalizacji. Dzięki temu po wprowadzeniu oddziaływań mających na celu wzmocnienie określonych cech czy zdolności Kwestionariusz może być stosowany do celów ewaluacyjnych, jak również stanowić źródło informacji zwrotnych dla młodzieży i jej wychowawców odnośnie do poczynionych postę-pów. Jest to ważne dla budowania podmiotowej relacji wychowawczej, w której o procesie rozwoju decyduje głównie wychowanek, zadaniem wychowawcy zaś powinno być pozytywne i kreatywne wspieranie wy-chowanka w tym procesie. Niewątpliwie dla części wychowawców — szczególnie w obszarze resocjalizacji, która jest działalnością o specy-ficznych źródłach tych trudności, wyzwalających postawę restrykcyjną i dyrektywną — wymóg kreatywności może stanowić duże wyzwanie lub nawet tworzyć problem zawodowy, może się na przykład okazać, że wychowawca nie posiada wystarczających kompetencji osobowościo-wych i interpersonalnych, by taką resocjalizację prowadzić, lub ma

nie-43 W celu zmniejszenia obciążenia diagnostów, związanego z koniecznością wprowa-dzenia i obliczenia wyników, możliwe jest udostępnienie arkusza kalkulacyjnego, przygo-towanego w programie Microsoft Excel, który po wpisaniu danych automatycznie zwraca rezultaty dla poszczególnych podskal i skal obu kwestionariuszy.

właściwe nastawienie do procesu zmiany jednostek niedostosowanych społecznie (Wy s o c k a, 2015, s. 27—31).