obywatele Ukrainy na polskim rynku pracy – podstawowe parametry ukraińskiej migracji do Polski

w świetle wybranych teorii migracji międzynarodowych

4. obywatele Ukrainy na polskim rynku pracy – podstawowe parametry ukraińskiej migracji do Polski

Największą grupę imigrantów w Polsce stanowią obywatele ukraińscy przy-bywający do Polski na pewien okres w celach zarobkowych. Świadczy o tym analiza różnorodnych danych źródłowych i wtórnych dotyczących migracji ekonomicznych do Polski. Obywatele Ukrainy przeważają w wielu statystykach migracyjnych: wizowych, osób podejmujących pracę w Polsce czy osiedlających się na pobyt czasowy [Brunarska i in. 2012: 4]. W miarę dokładnych danych dotyczących skali ukraińskiej migracji zarobkowej do Polski dostarczają statystyki prowadzone przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odnoszące się do liczby oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcom oraz zezwoleń na pracę¹.

1 Mimo że oficjalne dane statystyczne dotyczące migrantów zarobkowych opierają się na fak-tycznych liczbach rejestrowanych zezwoleń na pracę i oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy, to jednak nie uwzględniają one rzeczywistej liczby imigrantów pracujących w Polsce. Przyczyn tego zjawiska należy upatrywać w sytuacjach podejmowania pracy bez wskazanych dokumentów

156 martyNa kmieCik

Pierwszym ważnym wnioskiem, jaki nasuwa się z analizy zaprezentowanych statystyk, jest wyraźna przewaga oświadczeń nad zezwoleniami na pracę (por.

wykresy 1 i 4). Uproszczona procedura legalizacji zatrudnienia to najpopularniej-sza forma legalnego zatrudnienia obywateli Ukrainy w Polsce [Brunarska 2012:

11], a jej znaczenie nadal rośnie. Popularność tego typu rozwiązań przemawia za tym, że Ukraińcy w Polsce podejmują prace na krótkie okresy – 180 dni w ciągu roku (zob. wykres 2).

Analiza danych statystycznych pokazuje, że liczba rejestrowanych w latach 2008-2016 oświadczeń rosła i nawet światowy kryzys gospodarczy z roku 2008 nie zahamował znacząco zainteresowania ukraińskimi migrantami zarobkowymi.

Bardzo dynamiczny wzrost liczby rejestrowanych oświadczeń zaobserwować można od roku 2014, gdzie liczba zarejestrowanych oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy obywatelom Ukrainy wyniosła blisko 373 tys., w 2015 r. już blisko 763 tys., by w roku 2016 osiągnąć 1,263 mln. Oznacza to, iż w ciągu 3 lat liczba rejestrowanych oświadczeń wzrosła ponad trzykrotnie.

Analizując dane pokazane na wykresie 2, można pokusić się o przypusz-czenie, że znaczna część pracowników z Ukrainy wykorzystuje pełen okres wykonywania pracy w Polsce, po czym wraca do swego kraju lub też pozostaje, pracując na podstawie zezwolenia na pracę. Oświadczenia rejestrowane na czas

w sposób legalny lub nielegalny, a także w fakcie, że na jednego obcokrajowca podejmującego pracę w Polsce w sposób legalny można pozyskać kilka oświadczeń oraz zezwoleń na pracę jed-nocześnie. Przypuszczenia dotyczące nieprecyzyjności statystyk w odniesieniu do uproszczonej procedury oświadczeń potwierdza Dorota Kałużna-Kopias, wyrażając zdanie, że oświadczenia o zamiarze zatrudnienia cudzoziemca nie oddają rzeczywistej wielkości zatrudnienia imigrantów w Polsce, lecz tworzą tylko informację o liczbie potencjalnie zatrudnionych [Kałużna-Kopias 2016].

Wykres 1. Liczba zarejestrowanych oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy obywatelom Ukrainy w latach 2008-2016

Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie Cudzoziemcy pracujący w Polsce – statystyki, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, http://psz.praca.gov.pl/rynek-pracy/statystyki-i-analizy/zatrudnianie-cudzoziemcow--w-polsce [dostęp: 6.01.2019].

Problemy migrantów ekonomicznych w kontekście migracji zarobkowych… 157

Wykres 2. Struktura oświadczeń zarejestrowanych dla obywateli Ukrainy w latach 2009-2016 według długości trwania

Wykres 3. Procentowy podział zarejestrowanych oświadczeń dla obywateli Ukrainy według płci

158 martyNa kmieCik

powyżej trzech miesięcy stanowią ponad 80% w każdym roku. Należy pamiętać jednak, że oświadczenia są wyrażeniem woli pracodawcy, w którym podawane okresy wykonywania mają charakter jedynie deklaratywny i faktyczny okres pracy może być inny.

Krótkookresowe ukraińskie migracje zarobkowe do Polski podejmowane są w większości przez mężczyzn i choć stopień ich feminizacji jest znaczny, kobiety stanowiły zawsze mniej niż 50% populacji migracyjnej (por. wykres 3), mimo że charakteryzują się większą skłonnością do migracji na mniejsze odległości [Ravenstein 1885: 250-253].

O pewnych tendencjach zachodzących w ukraińskiej migracji ekonomicznej do Polski świadczą również statystyki dotyczące zarejestrowanych zezwoleń na pracę. Liczba Ukraińców mających w Polsce prawo do wykonywania pracy na podstawie zezwolenia z roku na rok rośnie (por. wykres 4). W 2008 r. 5,4 tys.

Ukraińców pracowało na podstawie zezwoleń na pracę, natomiast w 2016 ponad 106 tys. Oznacza to prawie dwudziestokrotny wzrost liczby wydanych zezwoleń na pracę dla Ukraińców. W badanym okresie zmienił się znacznie udział zezwo-leń wydanych dla obywateli Ukrainy w stosunku do ogólnej liczby wydanych zezwoleń. W 2008 r. udział ten wynosił 30%, co oznacza, że co trzecie pozwole-nie było wydane dla Ukraińca, w roku 2012 już co drugie (51,8%), a w 2016 r.

odnotowano ich ponad 83% (por. wykres 4).

Jak już wcześniej wspomniano, migracje ekonomiczne z Ukrainy do Polski mają charakter krótkookresowy. Potwierdzają to również dane statystyczne do-tyczące zezwoleń na pracę (por. wykres 5).

Struktura uwzględniająca okres ważności zezwoleń na pracę w poszczegól-nych latach nie zmienia się znacząco. Co prawda w 2008 i 2009 r. prawie 95%

Wykres 4. Liczba zarejestrowanych zezwoleń na pracę z wyszczególnieniem zezwoleń dla obywateli Ukrainy w latach 2008-2016

Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie Cudzoziemcy pracujący w Polsce – statystyki, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, https://www.mpips.gov.pl/analizy-i-raporty/cudzoziemcy-pracujacy-w--polsce-statystyki/ [dostęp: 22.12.2017].

Problemy migrantów ekonomicznych w kontekście migracji zarobkowych… 159

Wykres 5. Struktura zezwoleń na pracę typu A wydanych w latach 2008-2016 z uwzględnieniem okresów ich ważności

i 99% zezwoleń wydanych było na okres dłuższy niż trzy miesiące, jednakże w tym czasie obowiązywał inny ich podział ze względu na okres ważności: do trzech i powyżej trzech miesięcy. Najbardziej wyraźna w strukturze zezwoleń jest tendencja związana z zatrudnianiem Ukraińców w polskich podmiotach gospodarczych na czas od trzech miesięcy do jednego roku. Mniej niż 30% za-trudnianych jest na okresy dłuższe niż rok. Jednakże w ostatnich latach zauważa się wzrost znaczenia zezwoleń na pracę długoterminową. Jak przedstawiono na wykresie 5, coraz częściej Ukraińcy zatrudniani są na czas dłuższy niż dwa lata. O ile w 2010 r. 3,8% pracowników pochodzenia ukraińskiego otrzymało zezwolenie na pracę na okres dłuższy niż dwa lata, to w roku 2016 było ich już czterokrotnie więcej.

Podsumowując, obywatele Ukrainy stanowią najliczniejszą grupę migrantów ekonomicznych w Polsce, a ich liczba w ostatnich latach stale się powiększa.

Statystycznie ukraiński migrant to mężczyzna pomiędzy 26. a 40. r.ż., podejmu-jący pracę na okres od trzech do sześciu miesięcy na podstawie oświadczenia (uproszczonej procedury legalizującej zatrudnienie obcokrajowców). Migracje Ukraińców do Polski mają charakter krótkoterminowy i związane są z wykony-waniem, w głównej mierze, prostych prac. W większości przypadków są to

mi-160 martyNa kmieCik

gracje cyrkulacyjne, które wyróżnia brak zamiaru zmiany czasowego lub stałego miejsca zamieszkania. Dodać należy, że dla wielu migrantów z Ukrainy model ten ma trwały charakter, a jego porzucenie może nastąpić jedynie w przypadku poprawy sytuacji ekonomicznej w tym kraju. Jednakże w obecnym położeniu Ukrainy sytuacja ekonomiczna to nie jedyny problem, z którym mierzą się jej obywatele.

5. Problemy ukraińskich migrantów ekonomicznych

W dokumencie Debiuty Naukowe Studentów Wyższej Szkoły Bankowej (Stron 155-160)