Okres stabilizacji i kwestia zamku Książ (1356-1368)

i kwestia zamku Książ (1356-1368)

Kolejny dokument, pozwalający prześledzić rozwój sie-ci książęcych warowni, nosi charakter spisu z natury na dzień 14 kwietnia 1364 r. Pojawiają się tu wszystkie funk-cjonujące wówczas zamki miejskie, a o rzetelności tej listy świadczy pominięcie w niej warowni w Kamiennej Górze (kat. nr 21), zlikwidowanej jeszcze przed 1351 r.905

Podobnie też z zamkiem na Ślęży, który, jak pamiętamy,

903 Por. przyp. 831.

904 LUB, Bd. 1, s. 512-513.

905 LUB, Bd. 1, s. 508, Nr. 20.

159

zgodnie z układem z 1353 r. znajdował się w dożywotnim władaniu Karola IV, uznającego go arbitralnie (w

Maie-stas Carolina) za własność Korony Czeskiej. Innym

przy-kładem, wskazującym na szczegółowość owego spisu, jest uwzględnienie zamku Konradów (kat. nr 14), który książę miał zbyć 9 września 1364 r. po „roku i jednym dniu” od dnia jego zakupu.

Ze względu na kontekst wzmianek o książęcych zam-kach z 1353 i 1355 r. nie można stwierdzić, czy odnotowane po raz pierwszy w 1368 r. zamki Chojnik (kat. nr 19), Soko-lec (kat. nr 22) i Wałbrzych ( Nowy Dwór?) (kat. nr 46) były świeżo wzniesionymi warowniami, czy też dopiero w tym momencie uwzględnionymi w spisie.

Zabrakło w nim warowni zajętych przez Bolka II na czeskich terenach w 1355 r., Radosna i Žacléřa, pomimo że był już wówczas ich prawnym właścicielem. Jak wyka-zał Mateusz Goliński, książę fürstenberski zaczął regulo-wać tę kwestię w 1356 r. i przy aprobacie Karola IV sfi na-lizował odpowiednio na przełomie 1362/1363 r. oraz do początku 1360 r.906 Ich absencja na dokumencie z 1364 r. wynikała jednak z lokalizacji poza ziemiami dziedziczny-mi księcia.

W tym kontekście najbardziej zagadkowo przedstawia się pominięcie na owej liście zamków Książ (kat. nr 45 lub 47) i Cisy (kat. nr 7). Najprostszym tego wytłumacze-niem byłoby uznanie, że w kwietniu 1364 r. nie były one własnością Bolka II. Przy takiej argumentacji pojawiają się jednak pewne wątpliwości związane ze statusem wła-snościowym większych kluczy majątkowych, które, jak w wypadku Książa – Świebodzic i Cisów – Dobromierza, pokrywałyby się z obszarami niewielkich dystryktów. Zarówno na wspomnianym dokumencie, jak i noszącej zbliżony charakter liście książęcych burgrabiów z 1369 r., można dostrzec, iż nabycie lenna zamkowego przez pry-watną osobę nie zmieniało jego statusu własnościowe-go jako książęcej posiadłości. Tak było z zamkiem Gryf (kat. nr 36), który sprzedał Bolko II w 1354 r. rodzinie Reussendorf907, czy też warownią w Kliczkowie, którą przez wiele lat dzierżył Kuneman von Seidlitz (co naj-mniej od 1369, aż do sprzedaży w 1387 r.)908. Przykłady te wskazywałyby, że Świebodzice i Dobromierz wraz z to-warzyszącymi im zamkami byłyby całkowicie wyłączone z kompetencji władzy książęcej. Temu jednak zdaje się przeczyć dokument Bolka II z 1352 r. w sprawie nakazu posługiwania się monetą świdnicką, który mieli egzekwo-wać landwójtowie i wójtowie dziedziczni, w którym obie te miejscowości zostały wymienione909.

906 M. Goliński, Co się stało..., s. 163-165, 168-169.

907 Rśl. t. 2, nr 1039. Lenno na dłuższy czas pozostawało w ręku tej rodziny, gdyż w 1369 r. odnotowany został Vincenzin von

Ruzzendorf burgraven czu Greyfensteyn (LUB, Bd. 1, s. 512).

908 D. Adamska, Burgrabiowie..., s. 118, 221.

909 18 grudnia 1352 r. (Rśl., t. 2, nr 781). Odrębnego zdania jest Mateusz Goliński, który spośród wymienionych miejscowości uznaje Świebodzice, Dobromierz i Nowogrodziec za miasta prywatne (idem, Co się stało..., s. 179, przyp. 211). Sprawa ta nie wydaje się jednak tak oczywista, gdyż na dokumencie tym nie pojawiły się ośrodki, których prywatny status jest

niewąt-Istotną informację, co do różnic w statusie warowni, dostarcza przykład zamku Konradów (kat. nr 14), który znajdował się w obrębie prywatnego majątku, funkcjo-nującego tu co najmniej od lat 20. XIV w. Nic bliższego nie wiadomo o losie warowni bezpośrednio po jej zajęciu przez Bolka II w 1355 r. Dopiero w 1364 r. została ona dwukrotnie odnotowana, najpierw jako zamek Bolka II w dokumencie Karola IV, a 9 września przy okazji jej nadania na rzecz braci Hakenborn. Szczególne znaczenie ma ten drugi dokument, gdzie książę stwierdza, że kupił te dobra przed rokiem i jednym dniem. Może to wska-zywać, że fakt wystąpienia właścicieli zamku przeciwko władcy terytorialnemu, a następnie opanowanie warowni przez Bolka II nie uprawniał go do swobodnego dyspono-wania tymi dobrami. Świadczyłoby to o szczególnym ich statusie, który musiał honorować także książę. Być może wiązało się to z funkcjonowaniem dóbr w ramach tzw. przymusu lennego, który uniemożliwiał władcy zagarnię-cie dóbr rycerskich, np. na zasadzie prawa kaduka910.

Nie dysponujemy analogicznymi dokumentami w wy-padku warowni przejętych przez Bolka II w 1355 r. i niewy-mienionych na liście-dokumencie Karola IV w 1364 r. Po-mimo braku jednoznacznych podstaw źródłowych, przej-ście w tym czasie zamku Cisy i miasteczka Dobromierz w ręce prywatne wydaje się prawdopodobne911. Jednak w wypadku Książa i Świebodzic sytuacja jest znacznie bardziej niejednoznaczna. Na pozostanie tych dóbr przy księciu wskazywałaby ciągłość funkcji książęcego burgra-biego, sprawowana na Książu przez Bernarda von Zedlitz od 1356 r., najpewniej pełniona w 1360 r. i wielokrotnie potwierdzona między 1366 a 1371 r.912 Podobnie rzecz wy-gląda z perspektywy wizyt książęcych w Świebodzicach, które potwierdzone są w 1356, 1359 i 1360 r. oraz ze znaczną częstotliwością w latach 1365-1368 r.913

Oczywi-pliwy. O ile można mieć wątpliwości co do miejskości Sobótki i Lubomierza, czy też kompetencji księcia w pogranicznym Chełmsku, to nie ma ich w wypadku Lubawki. Potwierdził to sam książę na dokumencie 11 czerwca 1352 r., gdzie wśród dóbr klasztoru krzeszowskiego wymieniono nove civitas

Lu-bavia (Rśl., t. 2, nr 701).

910 Por. S. Gawlas, O kształt..., s. 38.

911 Por. M. Goliński, Co się stało..., s. 154-159.

912 Burhart von Czedlicz, burgrabia Furstenstyn, 1356 r. Rśl, t. 3, nr 351; Bernhard von Furstensteyn, 1 listopada 1360 r. Rśl. t. 5, nr 336; Bernhardo de Furstenberg (!) purcgrave 12 kwietnia 1366 r. (Lbch, t. 1, 8); herr Bernhard von

Furstenstein/Bern-hardo de Czedlicz burgrabio de Furstenstein militibus 1366 r.

(Lbch, t. 1, 241, 40, 24-25, 121, 131, 39, 26, 11, 14); 1367 r. (Lbch, t. 1, 46, 198, 69, 149, 200, 175, 226, 59, 132, 199, 191, 67, 245, 70); 1368 r. (Lbch, t. 1, 224, 94, 328, 318); Bernhard von

Cze-dlicz burgraven czu Furstensteyn 1369 r., (LUB, Bd. 1, s. 512); herr Bernhard von Czedlicz zu Furstenstein gesessen 1371 r.

(Lbch, t. 1, 487), herr Bernhard von Furstenstein 1371 (Lbch, t. 1, 519-521); das hous Furstensteyn mit den

hernochgeschre-ben gutern 1386 r. (Lbch, t. 2, 864); Mikołaj von Gerhardsdorf des heupmans burgrafe czu Furstinberg (!) 1387 r. (CDS.,

Bd. 27, s. 179, nr 13); Her Benusch von Chuschnik … sein hous

den Furstensteyn 1389 r. (Lbch, t. 2, 710).

913 1 lipca 1359 r. (Rśl. t. 4, 543); 17 stycznia 1360 r. (Rśl. t. 5, 42; Kat. dok. t. 4, 429); 18 października 1365 r. (Lbch, t. 1, 117-118); 3 lutego 1366 r. (Lbch, t. 1, 125); 12 kwietnia 1366 r.

Zamki

160

Ryc. 102. Świebodzice. Widok od północnego zachodu na budynek identyfi kowany z zamkiem miejskim (fot. A. Boguszewicz).

ście można założyć, że między 1 listopada 1360 r. (odno-towany Bernhard von Furstensteyn) a 17 stycznia 1365 r. (dokument Bolka II i Agnieszki wystawiony w Świebo-dzicach) nastąpiła dwukrotna zmiana właściciela zamku i miasteczka, jednak wydaje się to mało prawdopodobne, zważywszy na brak wzmianek o tak poważnych transak-cjach, jak i ciągłość urzędu burgrabiego, pełnionego przez Bernarda von Zedlitz. Jak się wydaje, na rzecz pozosta-nia Książa i Świebodzic w rękach książęcych w pierwszej połowie lat 60. XIV w. mógłby przemawiać dokument księżnej Agnieszki z 1375 r., mówiący o dawnym związ-ku zamzwiąz-ku i miasteczka z postacią Kekelona von Czirn914. Nawiązanie do tak odległej przeszłości, jak i brak infor-macji o późniejszych właścicielach wskazywałyby, że była to ostatnia osoba poza księciem, która miała jakieś tytuły własności do tych dóbr. Jednocześnie może to sugero-wać, iż pomimo zajęcia Książa i Świebodzic przez Bolka II w 1355 r. i popadnięcia w niełaskę Kekelona von Czirn,

(Lbch, t. 1, 7-8, A2); 13-15 lipca 1366 r. (Lbch, t. 1, 24-25, 119, 128-129, 136, 122, 120, A3); 8 sierpnia 1366 (Lbch, t. 1, 39, 83); 29 sierpnia (Lbch, t. 1, 132); 12-21 października 1366 r. (Lbch, t. 1, 36, 35, 26, 14, 11); 14 grudnia 1366 r. (Lbch, t. 1, 137); 13-16 stycznia 1367 r., (Lbch, t. 1, 46, 43); 6 lutego 1367 (Lbch, t. 1, 198); 24-26 lutego 1367 r. (Lbch, t. 1, 213, 69); 13 lipca 1367 r. (Lbch, t. 1, 59); 3 sierpnia 1367 (Lbch, t. 1, 174--175); 22 sierpnia 1367 r. (Lbch, t. 1, 199); 1367 r. (Lbch, t. 1 , 32-34, 42); 1 marca 1368 r. (Lbch, t. 1, 217, 234-236). 914 Por. przyp. 888.

sprawy własnościowe tych dóbr długo pozostawały for-malnie nierozwiązane915. Być może miało to związek z po-nownym jego pojawieniem się na dokumencie Bolka II z 24 czerwca 1360 r., co interpretowane jest jako powrót do łask książęcych916. Tym samym nie można wykluczyć przywrócenia mu dóbr skonfi skowanych w 1355 r., jak to było w wypadku pozostałych buntowników917, czy prowa-dzenia z nim negocjacji w sprawie formalnego przejęcia dóbr przez księcia.

Niezależnie od tego, czy Bolko II w 1364 r. sprawował faktyczną władzę nad Książem i Świebodzicami, lecz bez uregulowanego prawnie tytułu własności, czy też dobra te znajdowały się w rękach prywatnych (przywrócone Kekelonowi von Czirn?), efekt był podobny. Karol IV, doskonale zorientowany w sytuacji majątkowej księcia (kazus zamku Konradów), pominął je na wystawionym

915 Według rekonstrukcji zdarzeń dokonanej przez Mateusza Golińskiego, Kekelon von Czirn, wcześniej częsty świadek do-kumentów książęcych, znika z nich po 24 stycznia 1354 r., co wiąże się z popadnięciem przez niego w niełaskę u Bolka II, następnie zajęciem należących do niego Świebodzic i Książa w 1355 r. i bezpowrotną utratą majątku, niezależnie od wi-docznego w 1360 r. powrotu na dwór książęcy (idem, Co się

stało..., s. 143-144).

916 Rśl., t. 5, nr 189; M. Goliński, Co się stało..., s. 144.

917 Taki scenariusz wydaje się prawdopodobny w wypadku ry-cerstwa z zamku Konradów, Czarny Bór i Cisy (M. Goliński,

op. cit., s. 151-152, 154-155).

161

w tym roku dokumencie, w związku z niepewną sytuacją własnościową, niedającą gwarancji na ich dziedziczenie przez swego syna Wacława. Może to sugerować, że peł-nię władzy nad tymi dobrami Bolka II uzyskał między 14 kwietnia 1364 r. (dokument Karola IV) a 18 paździer-nika 1365 r., od kiedy wzmiankowane są jego regularne wizyty w Świebodzicach.

Ostateczne rozstrzygnięcie tej kwestii jest obecnie niezwykle trudne ze względu na stan opracowania źródeł pisanych dotyczących terenu księstwa świdnicko-jawor-skiego z lat 1361-1365918. W związku z tym trudno inter-pretować fakt niezwykle dynamicznego wzrostu liczby dokumentów wystawionych przez Bolka II w Świebo-dzicach od 1365 r. i wzmianek o Bernardzie von Zedlitz burgrabim Książa od następnego roku. Dla dobrze udo-kumentowanego okresu działalności Bolka II w latach 1366-1368 można naliczyć 14 jego wizyt w Świebodzi-cach: siedem w 1366 r., sześć w 1367 r. i jedną w 1368 r.919

Ze względu na ich długotrwałość (w październiku 1366 r. trwała co najmniej półtora tygodnia) oraz ilość wystawia-nych tu dokumentów (ponad 40 aktów prawwystawia-nych w la-tach 1366-1368) można sądzić, że był to jeden z ważniej-szych ośrodków władzy, wyróżniający się na tle licznych stacji Bolka II. Porównywalną liczbę pobytów księcia

918 Na roku 1360 kończy się edycja Regestów śląskich (t. 5), zaś 1 tom Landbucha księstwa świdnicko-jaworskiego obejmuje okres między 1366 a 1376 r.

919 Por. przyp. 913.

Ryc. 103. Rząsiny. Zamek Podskale. Widok skalnej kulminacji z reliktami założenia obronnego od wschodu (fot. A. Boguszewicz).

miała w tym czasie jedynie Lubawka, co można tłuma-czyć położeniem miejscowości przy szlaku do często od-wiedzanej przez księcia Pragi.

Siedziba piastowska w Świebodzicach użytkowana była w podobnym charakterze również po śmierci Bolka przez księżną wdowę. Można jednak stwierdzić, że jej pobyty do 1375 r. charakteryzowały się nieregularnością (od-notowane są w latach 1369, 1371-1372 i 1375 r.)920. Brak odpowiednich źródeł nie pozwala na rekonstrukcję losów ośrodka władzy książęcej w mieście po 1375 r. Można jedy-nie przypuszczać na podstawie dokumentów księżnej z lat 1378-1381 (dotyczyły działalności tutejszej ławy i przywi-leju menniczego), że miasto nadal pozostawało w jej rę-kach921. Dopiero między 1381 a 1386 r. Świebodzice wraz z zamkiem Książ i przyległymi wsiami przeszły w ręce Elż-biety z Prochowic. W dokumencie księżnej Agnieszki z po-czątku 1386 r., zatwierdzającym sprzedaż tych dóbr przez wspomnianą Elżbietę na rzecz Benesza z Choustníka, od-notowano m.in. wójtowski dwór w mieście922.

920 12-14 listopada 1369 r. (Lbch, t. 1, 384, 378); 12-13 czerwca 1371 r. (Lbch, t. 1, 519-521, 525, 707, 526-527); 7 września 1372 r. (Lbch, t. 1, 690), 14 grudnia 1372 r. (Lbch, t. 1, 593); 2 stycznia 1372 r. (Lbch, t. 1, 666); 15 maja 1372 r., (Lbch, t. 1, 627, 629); 8 grudnia 1371 r. (1372 r.?) (Lbch, t. 1, 598-599); 20 września 1372 r. (Lbch, t. 1, 651); 19-20 lipca 1375 r. (Lbch, t. 1, 982, 975, 989, 979, 995); 2 sierpnia 1375 r. (Lbch, t. 1, 976).

921 1378 r. (Lbch, t. 1 A41); 1381 r. (CDS. Bd. 12, nr 73; Kat. dok. VI, 50; Lbch, t. 1, A69).

922 Lbch, t. 2, nr 864.

Zamki

162

Kwestia lokalizacji siedziby książęcej w mieście jest sprawą otwartą, choć dane ikonografi czne z XVIII w. su-gerują, że był nim zachowany do dziś budynek położony w linii murów miejskich przy dawnej Bramie Świdnickiej (kat. nr 43) (Ryc. 102). Mogą do tego nawiązywać także nowożytne przekazy, według których kilka budynków przy ulicy Grodzkiej, prowadzącej od rynku do Bramy Świdnic-kiej, miało odmienny status prawny i obrót nimi rejestro-wano w kancelarii pana gruntowego923. Odrębną kwestią jest ewentualna identyfi kacja siedziby książęcej z dworem wójtowskim wzmiankowanym w 1386 r. Choć przykłady z innych miast księstwa sugerują, że dwory wójtowskie były odrębnymi obiektami w stosunku do rezydencji książęcej, to brak wzmianek na temat tutejszego wójta w drugiej połowie XIV w. może świadczyć o zastosowaniu w tym wypadku odmiennego rozwiązania, uwzględniają-cego związek miasta z pobliskim zamkiem Książ.

W związku z tak licznymi pobytami Bolka II w Świe-bodzicach, potwierdzonymi przez wystawione tu doku-menty, zadziwiający jest brak świadectw bytności księcia na zamku Książ (kat. nr 45?). O ile kwestię tę w wypadku Agnieszki świdnickiej można częściowo tłumaczyć nie-chęcią księżnej do burgrabiego Bernarda von Zedlitz924, o tyle podobna interpretacja w wypadku jej męża wyda-je się wątpliwa. Wspomniany Bernard występował jako świadek na dokumentach niemal przy każdej wizycie księcia w Świebodzicach w latach 1366-1367925. Sytuacja ta powtórzyła się zresztą w 1371 r., podczas drugiego po-bytu Agnieszki świdnickiej w Świebodzicach po śmierci męża926. Jednak od drugiej połowy 1371 r. Bernard von Zedlitz znika defi nitywnie z dokumentów księżnej w trak-cie jej wizyt w Świebodzicach, co można łączyć nie tyle ze szczególną niechęcią do jego osoby, ile ze złożeniem urzędu burgrabiego Książa, a dopiero w dalszej perspek-tywie dokonaną w tym czasie wymianą elit w gronie naj-bliższych współpracowników księżnej wdowy927. Jedną

923 M. Goliński, Świebodzice w średniowieczu…, s. 53.

924 T. Jurek, In sede viduali. Nad itinerarium księżnej świdnickiej

Agnieszki z lat 1385-1392 [w:] Europa środkowa i wschodnia w polityce Piastów, pod red. K. Zielińskiej-Melkowskiej,

To-ruń 1997 s. 286.

925 Lbch, t. 1, 8, 24-25, 39, 132, 26, 11, 46, 198, 69, 59, 175, 199. Por. przyp. 913.

926 Lbch., t. 1, 519-521.

927 Już w drugiej połowie 1371 r. Bernard von Zedlitz przestaje się pojawiać na dokumentach księżnej wystawionych w Świe-bodzicach 7 września i 14 grudnia, podobnie jest w trakcie jej trzech wizyt w miasteczku w 1372 i dwóch w 1375 r. (por. przyp. 920). O pozbawieniu Bernarda funkcji burgrabiego Książa może świadczyć zmiana formy zapisu jego przydomku. Od 1372 r. po jego imieniu zaczyna się pojawiać na pierwszym miejscu nazwisko rodowe, „osłabiając” jego związki z Ksią-żem: herr Bernhard von Czedliz von Furstenstein/Bernhard

von Czedlicz von dem Furstenstein (Lbch, t. 1, 703-704, 647).

W następnym roku na jedynym dokumencie księżnej wysta-wionym w Wałbrzychu – Starym Zdroju, gdzie wystąpił wraz z bratem Hentschelem Koppe, jednak nie w roli świadka, po-minięto jego „tytuły książańskie” (Lbch, t. 1, 769). Po rocznej ciszy, w 1375 r. odnotowany został jedynie na serii dokumen-tów Agnieszki świdnickiej, wystawionych w Jeleniej Górze.

z możliwości rozwiązania kwestii zniknięcia burgrabiego Książa z dokumentów książęcych byłaby zmiana pana wa-rowni. Być może należałoby to łączyć z przejęciem zamku wraz z przyległościami przez Elżbietę z Prochowic, która dzierżyła warownię wraz z miasteczkiem Świebodzice oraz wsiami Ciernie i Pełcznica do 1386 r., gdy sprzedała je na rzecz starosty czeskiego Benesza z Choustníka928. Jeśliby uznać, że pozbycie się przez Agnieszkę świdnicką Świebodzic, czyli jednego z ważniejszych centrów władzy terytorialnej w ostatnich latach życia Bolka II, wymusiło przejęcie tej roli przez inny ośrodek, to najpewniej był nim nieodległy Maniów. Tłumaczyłoby to nagłą „eksplo-zję” dokumentów książęcych wydawanych w tej miejsco-wości od połowy 1371 r.929

Podsumowując kwestię braku dokumentów książęcych wystawianych na zamku Książ można stwierdzić, że ewen-tualne irracjonalne przyczyny tego zjawiska, jak w wypad-ku księżnej Agnieszki rzekomo darzącej niechęcią bur-grabiego zamku Bernarda Zedlitza, nie dają się zauważyć w wypadku Bolka II. Częste i niekiedy długotrwałe pobyty dworu książęcego w Świebodzicach, zwłaszcza w latach 1366-1367, każą rozważyć funkcję rezydencjonalną tego ośrodka. Tu jednak pojawia się pytanie, czy nie należałoby traktować miasteczka i pobliskiej warowni łącznie. W tym

W tym wypadku także wzmianki o Fürstensteinie przy jego imieniu mają niejednoznaczny charakter: herr Bernhard von

Furstenstein lub herr Bernhard von Furstensteyn von Czedliz genannt (Lbch, t. 1, 1005, 973, 983, 985, 1007). Z pewnością

zaś w latach 1388-1392 jego związek z Książem należał do prze-szłości mimo nadal używanego przydomku: Her Bernhardt

von Czedlicz vom Furstinstein genant/herr Bernhard von Czedlicz vom Fürstensteyn genannt (Lbch, t. 2, 533-4, 1123).

928 Lbch, t. 2, 864.

929 Pobyty księżnej w Maniowie po śmierci męża początkowo były dość rzadkie i odnotować je można 27 grudnia 1368 (Lbch, t. 1, nr 375) i 15 stycznia 1369 (Lbch, t. 1, nr 358 ?). Dopiero w latach 1371-1376 r. stają się szczególnie częste. Na rok 1371 przypadło dziewięć wizyt: 20 czerwca (Lbch, t. 1, nr 523); 18-23 lipca (Lbch, t. 1, nr 531, 535, 586, 588); 8 sierpnia (Lbch, t. 1, nr 536); 21 sierpnia (Lbch, t. 1, nr 567); 16-23 września (Lbch, t. 1, nr 538, 543, 541, 565); 20 listopada (Lbch, t. 1, nr 585); 4 grudnia (Lbch, t. 1, nr 689); 13 grudnia (Lbch, t. 1, nr 600?); 19 grudnia (Lbch, t. 1, nr 594, 595). W 1372 r. księżna odwie-dzała Maniów dziesięć razy: 2 stycznia (Lbch, t. 1, nr 605); 12-14 stycznia (Lbch, t. 1, nr 597, 626, 664); 29 stycznia (Lbch, t. 1, nr 683); 3 kwietnia (Lbch, t. 1, nr 635); 22-25 maja (Lbch, t. 1, nr 633-634, 628); 15 września (Lbch, t. 1, nr 699); 21 września (Lbch, t. 1, nr 706); 5-20 listopada (Lbch, t. 1, nr 695, 721-722, 709, 823, 682, 714, 677, 685) 22-29 listopada (Lbch, t. 1, nr 680, 702, 705, 708, 669); 21 grudnia (Lbch, t. 1, nr 726). W roku 1373 odnotować można cztery pobyty i dodatkowo jeden ciągnący się od grudnia po styczeń następnego roku: 12 stycznia (Lbch, t. 1, nr 732); 20-29 sierpnia (Lbch, t. 1, nr 775, 777, 773, 776); 2-3 listopada (Lbch, t. 1, nr 797, 795); 13 listopada (Lbch, t. 1, nr 810); 21 grudnia 1373-21 stycznia 1374 (Lbch, t. 1, nr 813, 815, 832, 827, A28, 828-830). Kolejne pięć pobytów w 1374 r. przypadło na: 28 marca (Lbch, t. 1, nr 916); 16 maja (Lbch, t. 1, nr 911); 22 czerwca (Lbch, t. 1, nr 860); 28 czerwca (Lbch, t. 1, nr 941); 28 października (Lbch, t. 1, nr 885). W 1375 r. odnoto-wać można dwie wizyty: 2-5 kwietnia (Lbch, t. 1, nr 944-945, 943); 27 czerwca-1 lipca (Lbch, t. 1, nr 967-968, 1029), podob-nie jak w 1376 r.: 22 kwietnia-1 maja (Lbch, t. 1, nr 1090, 1075); 3-10 lipca (Lbch, t. 1, nr 1088, 1098).

163

momencie zamek mógłby spełniać rolę części „prywat-nej” owej rezydencji, zaś Świebodzice „recepcyjną”, gdzie władca dokonywałby czynności prawnych. Rozwiązanie to mogłoby częściowo nawiązywać do dawnego pomysłu Bolka I, który wzniósł rozległy latran przy zamku Stary Książ (kat. nr 47). W tym wypadku różnica polegałaby na tym, że pobliskie Świebodzice w odróżnieniu od „mia-steczka zamkowego”, funkcjonowały na zasadach ośrodka typu komunalnego, stąd też one, a nie Książ, fi gurowały jako miejsce wystawiania dokumentów.

Przy tej okazji należy poruszyć kwestię zapisów do-konanych w Landbuchu księstwa świdnickiego i

jawor-skiego, które wskazują na wystawienie przez Bolka II

w latach 1366-1368 sześciu dokumentów w miejscowości nazywanej Furstensteyn/Furstenstein, którą wydawca źródła identyfi kuje z Fürstenstein, czyli dzisiejszym zam-kiem Książ930. Konfrontacja dat wystawienia powyższych dokumentów z itinerarium książęcym sugeruje jednak odmienną identyfikację tej miejscowości (najpewniej książęcego zamku). Na uwagę zasługuje tu fakt bytno-ści księcia w owym Fürstensteinie zwykle przy okazji jego podróży na Łużyce. Pierwsza z nich rozpoczęła się w Górce, gdzie Bolko II wystawił dokumenty 25 i 26 maja 1366 r.931, po czym odnotowany jest 29 maja w

Fursten-steyn932, skąd udał się do Zgorzelca, gdzie

udokumento-wał swój pobyt 4 czerwca933. Następnym razem omawia-ną miejscowość odwiedził książę w dniach 22-25 wrze-śnia934, bezpośrednio po dłuższym jego pobycie w Nowo-szowie, przypadającym na 9-20 września 1366 r.935 Po raz kolejny Bolko II znalazł się tu w dniach 5-8 września 1367 r.936, gdzie dotarł z Nowoszowa, w którym przebywał jeszcze 1 września, i do którego niezwłocznie powrócił, na co wskazuje kolejny dokument wydany tu 12 wrze-śnia937. Po raz ostatni książę odwiedził ów Fürstenstein 19 stycznia 1368 r.938 W tym wypadku jednak stosunkowo odległe terminy wcześniejszego pobytu w Cieplicach od 31 grudnia 1367 do 3 stycznia 1368 r.939 i późniejszej wi-zyty w Świerzawie 30 stycznia 1368 r.940, nie pozwalają na snucie zbyt daleko idących wniosków o przebytym szla-ku, choć i w tym wypadku mamy do czynienia z podróżą księcia po zachodniej części jego władztwa.

Za lokalizacją owego Fürstensteinu na zachodnich kresach księstwa przemawia także regionalny profi l ak-tów alienacyjnych, głównie dotyczących miejscowości w dystrykcie lwóweckim Tymensdorf/Thiemendorf (Ra-dostów), niezidentyfikowany Geroldisdorf,

Wolfkers-dorf/Welkersdorf (Rząsiny) i Plakewicz/Plakwitz (Pła-930 Lbch, t. 1, 21, 20, 65, 181, 178, 219. 931 Lbch, t. 1, 40, 13, 22. 932 Lbch, t. 1, 178. 933 Lbch, t. 1, 5. 934 Lbch, t. 1, 21, 20. 935 Lbch, t. 1, 17-18, 133, 19, 38=68. 936 Lbch, t. 1, 65, 181. 937 Lbch, t. 1, 179-180, 88. 938 Lbch, t. 1, 219. 939 Lbch, t. 1, 208, 207. 940 Lbch, t. 1, 82, 211, 214.

kowice)941, a także terenów Dolnych Łużyc ville Belin (?) w dystrykcie gubińskim942.

Z kwestią ściślejszej lokalizacji tego obiektu łączy się problem ewentualnej identyfi kacji owego Fürstensteinu z zamkiem Fünfhausen. Sugerują to zwłaszcza dwie wersje zapisu w regeście kancelaryjnym, dotyczące dokumentu ksią żęcego z 25 września 1366 r., gdzie jako miejsce akcji prawnej odnotowano zamiennie Furstenstein i

Funfhau-sen943.

Miejscowość o nazwie Fünfhausen, której lokalizacja jest również nieznana, odnotowana jest po raz pierwszy 13 sierpnia 1361 r., jako miejsce wystawienia dokumentu przez Bolka II944. Kolejna informacja na jej temat, to wła-śnie wspomniany wyżej zapis w regestach z 1366 r., z obie-ma równolegle odnotowanymi nazwami. Oprócz wyżej wspomnianych wzmianek, obiekt odnotowany został rów-nież jako miejsce wystawienia dokumentu książęcego dnia 2 i ewentualnie 3 stycznia 1367 r.945 Warto nadmienić, że w tym wypadku także pobyt Bolka II w Fünfhausen zwią-zany był z jego podróżą na zachód (kolejny dyplom książę wystawił 6 stycznia 1367 r. w Stolpen)946. Wystawione tu dokumenty, również dotyczyły alienacji dóbr na terenie dystryktu lwóweckiego, Sibotindorf/Seitendorf (Ustro-nie), w tym także miejscowości Radostów, wzmiankowa-nej 5 września 1367 r. na dyplomie z Fürstenstein947.

Związek między Fürstensteinem i Fünfhausem można dostrzec także przez pryzmat osób częściej odnotowywa-nych na wystawioodnotowywa-nych tam dokumentach (niezaliczaodnotowywa-nych jednak do grona najbliższych współpracowników Bolka II, którzy mogli mu towarzyszyć w podróży). Jedną z takich postaci był Henryk von Kittlitz, dysponujący dobrami w okolicach Bolesławca pojawiał się jako świadek na ksią-żęcych dyplomach jedynie w trakcie podróży Bolka II na zachodnie kresy jego władztwa948. Podobnie było z rekru-tującymi się spośród lokalnej elity przedstawicielami ro-dziny Reussendorf: Niczem oraz braćmi Sifridem i

W dokumencie Tytuł: Corona Silesiae : zamki Piastów fürstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku (Stron 159-165)