T y t u ł VIII. O Trybunacie.
7 7 .
04
roku 1 3 . zm n ie y szy się trybunat d©ę o . c z ł o n k ó w . P o ł o w a ty c h 50. ufłępować bę
dzie co lat t r z y ; dopóki się zaś tym sposobem nie zmnieyszy t r y b u n a t , nie będą wybierani inni na
raieysce w y c h o d z ą c y c h . Dzieli się trybunat na sekcye.
*7S- Odnawia się co do wszyftkich c z ł o n k ó w , tak ciało prawodawcze , iako też trybunat, gdy
senat uHanowi, iź maią bydź rozpuszczonemi.
T y t u ł , IX. o Sprawiedliwości i trybunatach.
7 9 . Będzie wielki sędzia minifter sprawiedli
wości.
to 1 ^ 0 . • * * m • * »
80. Ma szczególnieysze dla siebie raieysce w senacie i radzie ftanu.
8 1. Prezyduie w trybunale kafsacyi i t r y b u nałach appellacyynych , gdy rząd widzi t e g o
potrzebę.
82. Ma prawo dozierania trybunałów i są- dśw pokoiu, oraz ftrofowania członków w nich
zasiadaiących.
83. Trybun ał k a f s a c y i , gdzie on p rezyd u ie, ma prawo cenzury i karności nad trybunałami appellacyynemi i kryminalnemi: może dla ważney
p r z y c z y n y , zawiesić sędziów w sprawowaniu urzę
d u , kazać się im ftawić przed W. sędzią dla zda
nia sprawy z ich póftępowania.
84. T r y b u n a ł y appellacyine maią dozor nr.d trybunałami cywilnemi do ich wydziału należący
mi , a te nad sędziami pokoiu w ich ©kręgu.
2 0 4 Polityka.
\ % i, . . ' T i i - J * l , ' ; * • i» . ■ 1
85. Kommifsarz rządu ?p fz y trybunale kas- sacyi , doziera kommifsarzów przy trybunałach
appellacyynych i kryminalnych. Kornmifsarze zaś p r z y trybunałach appellacyynych , maią oko na kommifsarzów przy trybunałach pierwszey in- ftancyi.
8 ó. Senat mianuie członki trybunału kafsa- c y y n e g o , za podaniem kandydatów przez pierwsze
g o konsula. Na każde zaś mieysce wakuiące , po- daie pierwszy konsul t r z y osoby.
T y t u ł X , O prawie Aggratiandi.
/ I , '
87
- Pierwszy konsul ma prawo aggratiandi.U ż y w a g o po wysłuchaniu zdania rady triy n ey, 2 W. sędziego, dwóch miniftrów, dwóch senato
rów , dwóch radców ftanu i dwóch członków trybunału kassacyynego złożoney. Rada ftanu , roztrząsnąw szy przysłany sobie od konsulów proiekt w tey mierze , potwierdza go i ftanowi ,
aby w kształcie przepisanym podaoy b y ł kon
sulom.
O D E Z W A
2 0 5
Szczęśliw ość narodów , które opatrzność ber
łu naszemu p o r u c z y ł a , b y ł a n a y g ł ó w n i e y s z y m i nayśw iętszym celem , któryśm y sobie przyymu-
iąc c ię ż a r panowania nad rozległem pańftwem • iakicm ieft Rossyyfkie , z a m i e r z y l i ; pańftwem tak
odmienne klimata maiącem , t y l e korzyści miey- s c o w y c h i różnych płodów w y d a i ą c e m , a które
g o mieszkańcy tak bardzo różnią się miedzy sobą r e l i g i i ą , o b y c z a i a m i , mową i sposobem
życia.
Pałaiąc chęcią wynalezienia i u ż y c ia w s z e l kich środków , zdolnych do iak nayprędszego ulkutecznienia t e g o p r z e d m io tu , sercu naszemu naymilszego , zw ró ciliśm y uwagę naszę na w s z y - ftkie p r z y c z y n y i o k o l i c z n o ś c i , któreby nas do
tegoż celu doprowadziły , lub mu przeciwnemi bydź m o g ł y : a po gruntownem rozważeniu i porównaniu ich między sobą , przekonaliśmy się z u p e ł n i e , iż szczęśliw ość pańftwa w ten czas t y l k o uftalić się m o ż e , kiedy rząd opa=
trzony ieft w pewne sposoby , s ł u ż ą c e , nie- t y l k o do p op raw y t e g o w s z y f t k ie g o , co w Ikut- kach swoich okazuie się szkod liw em , ale nawet do wytępienia z ł e g o w samym iego p o c z ą t k u , do uprzątnienia wszelkich zrządzających ie
p r z y c z y n , * m og ących naruszyć^ ogólną i
szcze-206 Polityka.
golną spofeoyność ; do dochodzenia potrzeb naro
du , a nawet ich uprzedzenia, do rozsądnego i dzielnego utrzymania , iako tez ugruntowania nieoribicie potrzebnego we wszyftkiem porządku;
do pomnożenia płodów gruntowych i s z t u k , z a sadę , moc i potęgę pańftwa ftanowiących.
Dawnych i taraźnieyszych czasów p rz y k ła d y przekonają ksźck-go , że ina przyawoitsze środki u ż y t e b y ł y ku temu c e l o w i , i im zasady rządu kraiowego dzielniey im odpowiadały, tem ciało polityczne większey m o c y , równowagi i doflco-
nałości nabyło , tem każdy członek iego w le pszym zoftawaf b y c i e , tem był szczęśliwszy.
Powodowani tem prawidłem i uczuciem serca n a s z e g o , idąc za przykładem Piotra / . k t ó r e g o obszerny gieniiusz poffoć Rossyi zmienił, a nam ślady mądrości swoiey zoftawił , któremi naftę-
p c y iego iść usiłowali ; za rzecz przyzwoitą o s ą dziliśmy , interesa pańftwa na różne c z ę ś c i , po
dług naturalnego ich miedzy sobą związku , po
dzielić , a dla pewnieyszego fkutku , powierzyć dozorowi i ftaraniu dobranych przez nas mini- i l r ó w , przepisawszy im główne prawidła, podług których dopełniać maią tego w s z y f t k i e g o , czego od nich powinność wymagać b ę d z i e , i czego my spodziewamy się po ich w ierności, trofkliwości
i gorliwości o dobro powszechne.
C o się t y c z e zarządzającego senatu, którego obowiązki i w ł a s n o ś c i , iako pierwszey w ł a d z y kraiowey , dzisieyszym ukazem naszym potwier- d ziliśu jy , wkładamy na niego nayważnieyszą i jaaywłaściwszą mu powinność, ażeby wglądał w czynności miniftrów we wszyftkich częściach
O dezw a Aiexandra I.
207
p ow ierzoney im adminiftracyi; a po przyzwoitena roztrząśnieniu i porównaniu , czyli są zgodne z u - ftawami kraiu i raportami profto od niższych władz, do senatu nadesłanemi , ftanowił względem tego i nam wykład r z e c zy przedftawiał.
Na takich zasadach ftanowiąc minifteria, pod-chlebny cieszemy się nadzielą, iż te dopomagać nam będą do ugruntowania spokoyności kraio- w e y , tego to prawdziwego i nieprzełomnego mo
narchów i pańftw przedmurza , do zachowania i p o mnożenia powszechnego szczęścia , do oddawa
nia należney każdemu, sprawiedliwości, do o ż y wienia przemysłu i handlu , do rozkrzewienia umie
jętności i sztuk iftotnie do szczęśliwości naro
dów potrzebnych; s ł o w e m , do zaprowadzenia we wszyftkie części adminifłrficyi kraiowey tr w a ł e g o i widokom naszym odpowiadającego p o rządku. Dla t e g o , w yszczególniam y wnaftępu- iących artykułach wszyftkie te części , podług naturalnego ich związku , tudzież wszyftkie przed
mioty do nich n ależące, i główne obowiązki mi
ii i ftr ów , które ich w ładzy przepisuiemy.
I.
Adminiftracya interesów pańftwa podzielona ieft między osim w y d z i a ł ó w ; z tych k a ż d y , zamy- kaiąc wszyftkie właściwe sobie części , oddzielne minifterium fldada i pod bezpośrednim dozorem miniltra zoftaie , którego teraz w y z n a c z a m y , lub go napotem w y z n a c z y ć , za potrzebę uznamy.
W y d z i a ł y te , są naftępuiące: 1 od. W y d zia ł sił lądowych. are. S i ł y morflóey. gcze. Spraw z a granicznych. Jnteresa trzech t y c h wydziałów » odbywać sie będą w trzech pierwszych
koilegi-208 Polityka.
ach pańftwa. 4 to. W y d z ia ł sprawiedliwości, ąto.
Spraw wewnętrznych. 6to. Skarbu.- 7 mo. Han
dlu. S me. Oświecenia narodowego.
II.
T r z y pierwsze w y d z i a ł y , woienny , s i ł y mor- fkiey i spraw zagranicznych , zależeć będą każdy od sw oiego miniftra , którzy także m a j dozor nad niższemi władzami i kieruia interesami od
I
nich zależącemi ; minifter do spraw zagranicznych, będzie razem miftrzem ceremonii.
III.
Ze obowiązki miniftra sprawiedliwości przy ogłoszeniu xięgi p r a w , oko ło którey p ra c u ią , maią bydź o z n a c z o n e , przeto z a l e c a m y , aby fcyroczasowie trzym ał się przepisów s łu ż ą c y c h general-prokurorowi.
IV.
Miniftra spraw wewnętrznych obowiązkiem ieft, aby czuwał nad ogólfiem dobrem ludu, u t r z y m y w a ł spokoyność i porządek w całem pańftwie.
D o wydziału ieg o należą wszyftkie części prze
mysłu n a r o d o w e g o , prócz kopalni kruszców;
budowa gmachów publicznych i ich utrzymywa*
nie. Nadto 9 obowiązany ieft zapobiegać wszel- kiemi sposobami w m ocy iego b ę d ą c e m i, niedo
statkowi ż y w n o ś c i i wszyftkich r z e c z y pierwszey potrzeby , i mieć baczność na iedncftayność wag rniar.Zeby mu zaś ułatwić sposoby i podać zręczność w dosięgnieniu tego zamiaru, który ftanowiąco*
cninifterium, mieliśmy na c e l u , zalecamy od dnia ogłoszenia t e g o rozkazu. 1 od. Wszyftkim g u bernatorom w oyfkow ym , co się t y c z e interesów1 c y w i l n y c h i p olicyi , a c y w i l n y m , tak co do o s o