W Polsce od 1 stycznia 2020 roku otoczenie regulacyjne uległo wielu przemianom zarówno na poziomie unijnym, jak i krajowym, co ma lub może mieć wpływ na rozwój Grupy LOTOS.
Jedną z głównych zmian, jaka zaszła w regulacjach unijnych, była zapowiedź wdrożenia Europejskiego Zielonego Ładu.
Jest to nowa strategia rozwoju gospodarczego Unii Europejskiej. Jej celem jest głęboka proekologiczna przebudowa gospodarki Unii Europejskiej, która z trzeciego największego źródła emisji gazów cieplarnianych na świecie ma w ciągu trzech dekad stać się pierwszym obszarem neutralnym klimatycznie. W ramach Europejskiego Zielonego Ładu dokonuje się przegląd i nowelizacja regulacji dotyczących poszczególnych obszarów gospodarki pod kątem osiągnięcia neutralności klimatycznej. Ostateczny kształt poszczególnych aktów prawnych nie jest jeszcze znany, jednak w ramach zapowiedzi Komisja Europejska przedstawia plany działania i kierunek, w którym mają podążać zmiany.
W 2020 rozpoczął się proces implementacji IV fazy ETS (ang. Emissions Trading System – unijny system handlu uprawnieniami do emisji) przypadającej na lata 2021-2030. W ramach procedury wstępnej Komisja Europejska zaproponowała następujące zmiany:
o zmianę liniowego współczynnika redukcji – obecnie wynosi on 2,2 %, co oznacza, że o tyle spadnie liczba uprawnień w systemie;
o rozszerzenie handlu emisjami na sektor morski, potencjalnie emisje z budynków, transportu drogowego oraz na spalanie wszystkich paliw kopalnych i spalanie odpadów;
o wzmocnienie Mechanizmu Rezerwy Stabilizacyjnej, co pozwoli na skuteczniejsze interwencje, w przypadku nadmiernego spadku cen;
o poprawa wsparcia dla inwestycji i innowacji niskoemisyjnych, takich jak np. fundusz innowacyjny;
o przepisy dotyczące tzw. ucieczki emisji, takie jak zasady przydziału bezpłatnych uprawnień i aktualizacja wskaźników emisji, rekompensata kosztów pośrednich.
W czerwcu 2020 roku zatwierdzono system klasyfikacji dla zrównoważonych środowiskowo rodzajów działalności gospodarczych zwany taksonomią. Klasyfikacja ta będzie używana do przeorientowania przepływów kapitału z rynku prywatnego oraz programów unijnych na inwestycje „zielone”.
Wyróżniono 6 celów środowiskowych, do których przygotowane zostaną akty delegowane, w których dokona się klasyfikacja zielonych inwestycji:
o łagodzenie zmian klimatu;
o dostosowanie do zmian klimatu;
o zrównoważone użytkowanie i ochrona zasobów wodnych i morskich;
o przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym;
o zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola;
o ochrona i przywracanie różnorodności biologicznej i ekosystemów.
Działalność gospodarcza musi spełniać 4 wymagania, aby zostać zakwalifikowana do jednego z sześciu powyższych celów środowiskowych:
o zapewniać znaczący wkład do co najmniej jednego z celów środowiskowych;
o wykazywać „brak znaczącej szkody” dla innych celów środowiskowych;
o zgodność z kryteriami technicznymi;
o zgodność z minimalnymi gwarancjami dotyczącymi zabezpieczenia społecznego i zarządzania.
W ramach Odnowionej Strategii Zrównoważonego Finansowania której częścią jest taksonomia można wyróżnić 4 inicjatywy Komisji dotyczące zrównoważonego finansowania, które w mniejszym lub większym stopniu mają lub mogą mieć wpływ na Grupę LOTOS:
o Unijna norma dotycząca „obligacji ekologicznych” (EU Green Bond Standard) – celem inicjatywy jest zapewnienie jednolitego standardu dla zielonych obligacji EU Green Bond Standard opartego na taksonomii.
W ramach konsultacji grupa ekspertów technicznych wskazała na możliwe komponenty przyszłego standardu:
o obowiązek publikacji dokumentu, tzw. Green Bond Framework przez emitenta obligacji wraz z opisem strategii inwestycyjnej i dostosowaniem obligacji do przepisów taksonomii
o obowiązek raportowania przeznaczenia i oddziaływania obligacji;
o zewnętrzna weryfikacja dokumentu;
o Rozporządzenie w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych (Sustainability related disclosures in the financial services sector regulation) – wprowadza obowiązek dla uczestników rynku finansowego oraz doradców finansowych publikacji na swoich stronach internetowych informacji na temat strategii dotyczących wprowadzania do działalności ryzyk dla zrównoważonego rozwoju w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych oraz w ramach świadczenia usług doradztwa inwestycyjnego lub ubezpieczeniowego. Ponadto uczestnicy rynku finansowego oraz doradcy finansowi są zobowiązani podawać informację na temat uwzględniania niekorzystnych skutków dla zrównoważonego rozwoju;
o Zrównoważony Ład Korporacyjny (Sustainable Corporate Governance) – inicjatywa ta przewiduje nałożenie dodatkowych obowiązków na spółki z o. o. w zakresie identyfikacji działań przedsiębiorstw mających niekorzystny wpływ na zrównoważony rozwój, zapobiegania tym działaniom oraz łagodzenia skutków.
Ponadto zobowiązuje dyrektorów firm do uwzględnienia w strategii korporacyjnej wpływu swojej działalności na interesy szerokiej grupy interesariuszy oraz ryzyka dla zrównoważonego rozwoju;
o Rewizja dyrektywy w sprawie sprawozdań niefinansowych (Review of the Non Financial Reporting Directive NFRD) – od 2018 roku spółki zatrudniające powyżej 500 pracowników są zobowiązane do publikacji sprawozdań niefinansowych na temat wpływu ich działalności na pracowników, środowisko i społeczeństwo.
Dyrektywa nie nakłada obowiązku używania jednego standardu raportowania finansowego ani nie zakłada weryfikacji raportu przez instytucję zewnętrzną. W przeglądzie dyrektywy Komisja dąży do m.in.:
o opracowania jednego standardu raportowania niefinansowego;
o wprowadzenia obowiązku audytowania informacji niefinansowych;
o rozszerzenia obowiązku raportowania niefinansowego na inne spółki (np. zatrudniające powyżej 250 osób).
Komisja Europejska w drugiej połowie 2020 roku zaproponowała nowelizację dyrektywy dotyczącej opodatkowania energii i paliw (Energy Tax Directive ETD). Najważniejszym celem nowelizacji dyrektywy będzie wykorzystanie systemu podatkowego w celu wsparcia niskoemisyjnych alternatyw dla paliw ropopochodnych, takich jak biopaliwa, energia elektryczna czy wodór. Zmiany mają polegać na odejściu od modelu, w którym bazą opodatkowania jest wolumen na rzecz opodatkowania energii i/lub emisyjności paliw. Komisja Europejska przeprowadziła w bieżącym roku kolejny etap konsultacji publicznych w sprawie rewizji przepisów dotyczących opodatkowania energii. KE stawiała m.in. pytania o potrzebę:
o opodatkowania energii w sektorach narażonych na ucieczkę emisji;
o opodatkowania emisji CO2, jeśli te już są objęte ceną emisji w ramach EU ETS, podatkowych zachęt do korzystania z alternatywnych źródeł energii (biopaliw, biometanu, czystego wodoru itp.).
Kolejną zapowiedzią zmian legislacyjnych mających bezpośredni wpływ na Grupę LOTOS jest propozycja zmian dyrektywy w zakresie promowania energii ze źródeł odnawialnych. Wyznacza ona ogólne zasady i cel dotyczące minimalnych poziomów energii ze źródeł odnawialnych. Oddzielny cel dotyczy sektora transportowego, który według obecnych przepisów musi osiągnąć 14% udziału energii odnawialnej. W związku ze wzrostem ambicji klimatycznych UE podniesiony został ogólny cel redukcji gazów cieplarnianych, a w ślad za nim wzrośnie także cel dla sektora transportowego. Wstępne propozycje zmiany dotyczące sektora paliwowego przedstawione przez KE w ramach konsultacji dotyczą:
o wzrostu obowiązkowego udziału energii odnawialnej w transporcie do 24% (tj. o 10 p.p.);
o promowania paliw niskoemisyjnych – rozumianych jako wodór i paliwa syntetyczne;
o promowanie paliw odnawialnych – rozumianych jako biopaliwa, biogaz, biometan;
o zwiększenie poziomu ambicji w sektorze lotniczym i morskim.
W 2020 roku zaczęły obowiązywać nowe normy emisji CO2 dla samochodów osobowych, które wynoszą 95 gr/km. Jednocześnie rozpoczęły się prace nad rewizją ww. norm emisji dla pojazdów osobowych, dostawczych oraz ciężarowych. Komisja planuje, aby emisje z całego sektora transportowego zostały ograniczone o 90%
do 2050 roku, przy czym transport drogowy obecnie odpowiada za 1/5 emisji gazów cieplarnianych w UE (w tym 70%
pochodzi z pojazdów osobowych i lekkich pojazdów użytkowych).
Najważniejsze założenia:
o zastosowanie bardziej rygorystycznych norm emisji CO2 dla nowych pojazdów;
o wprowadzenie mechanizmu zachęt i preferencji dla pojazdów bezemisyjnych i niskoemisyjnych;
o określenie, na ile nowy mechanizm przyczynia się do osiągnięcia wyznaczonych poziomów emisji nałożonych na producentów pojazdów.
W ramach wprowadzania zachęt do zwiększania ilości pojazdów zeroemisyjnych Komisja Europejska rozpoczęła konsultacje dyrektywy dotyczącej infrastruktury paliw alternatywnych. Dyrektywa w obecnym kształcie określa zasady dotyczące rozwoju stacji ładowania dla samochodów elektrycznych, stacji tankowania wodoru oraz gazu ziemnego CNG/LNG. Ustanawia minimalne wymogi dotyczące rozbudowy infrastruktury paliw alternatywnych, które mają być wdrażane za pomocą krajowych ram polityki w każdym kraju UE.
Państwa członkowskie muszą zapewnić utworzenie:
o do końca 2020 roku – wystarczającej liczby stacji ładowania, co umożliwi użytkowanie samochodów elektrycznych na gęsto zaludnionych obszarach w ramach sieci określonej przez dany kraj;
o do końca 2025 roku – wystarczającej liczby stacji tankowania wodoru (dotyczy każdego kraju, który zdecyduje się na włączenie wodoru do swoich ram polityki krajowej);
o do końca 2025 roku – wystarczającej liczby stacji tankowania skroplonego gazu ziemnego (LNG) w portach na potrzeby statków napędzanych LNG.
Komisja Europejska w konsultacjach dotyczących skuteczności obowiązujących przepisów odnosiła się m.in. do kwestii:
o ustanowienia obowiązkowych celów dotyczących rozwoju tej infrastruktury na poziomie UE;
o zwiększenia liczby stacji ładowania samochodów elektrycznych, tankowania wodoru oraz stacji tankowania skroplonego gazu ziemnego (LNG) w portach na potrzeby statków napędzanych LNG;
o koordynacji polityk w zakresie infrastruktury paliw alternatywnych i bezpieczeństwa długoterminowych inwestycji w technologie pojazdów i paliw.
W 2020 roku rozpoczęły się prace nad zrównoważonymi paliwami lotniczymi (inicjatywa „ReFuelEU Aviation”).
Celem jest przyspieszenie dekarbonizacji lotnictwa poprzez zwiększenie produkcji i wykorzystania zrównoważonych paliw lotniczych (dalej SAF – Sustainable Aviation Fuel). W ocenie Komisji Europejskiej wpływ obecnych regulacji mających na celu zachęcić uczestników rynku do produkcji i wykorzystywania SAF jest niewystarczający. W ramach konsultacji przedstawione zostały różne opcje dotyczące wymuszenia wzrostu wykorzystania SAF w sektorze lotniczym, m.in.:
o nałożenie na producentów paliw obowiązku minimalnego poziomu dostaw SAF i/lub nałożenie obowiązku minimalnego wykorzystania SAF przez linie lotnicze (obowiązek miałby z czasem rosnąć);
o centralny mechanizm aukcyjny paliw lotniczych;
o różne mechanizmy finansowania UE;
o priorytetyzację surowców biomasowych dla produkcji SAF;
o ustanowienie platformy współpracy ułatwiającej zawieranie umów zakupu SAF;
o stworzenie różnego rodzaju ułatwień technicznych i inicjatyw wspierających;
o monitorowanie rynku UE w zakresie produkcji i wykorzystania SAF.
W lipcu 2020 roku Komisja Europejska opublikowała Strategię wodorową UE. Działania opisane w Strategii mają pomóc UE osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 roku. Strategia kładzie największy nacisk na produkcję wodoru z wykorzystaniem technologii bezemisyjnych, takich jak elektroliza wody. Priorytetem strategii ma być wsparcie produkcji i wykorzystanie wodoru w technologiach bezemisyjnych jako istotnego narzędzia dekarbonizacji, w szczególności takich sektorów jak przemysł energochłonny czy transport towarowy, jak również stabilizującego system elektroenergetyczny w obliczu rosnącego udziału odnawialnych źródeł wytwarzania (rola wodoru w magazynowaniu energii). W fazie przejściowej wspierany będzie także niskoemisyjny wodór, tzw. „niebieski”
(wytwarzany z metanu z wykorzystaniem technologii CCS – ang. Carbon Capture and Storage, tj. wychwytywanie i składowanie CO2) oraz inne niskoemisyjne technologie wytwarzania. Najważniejsze elementy strategii mają dotyczyć:
o identyfikacji barier, które uniemożliwiają zwiększenie produkcji i wykorzystanie czystego wodoru;
o zdefiniowania działań mających na celu usunięcie ww. barier oraz wspieranie produkcji i wykorzystywania czystego wodoru na dużą skalę, rozwoju rynku wodoru oraz niezbędnej, efektywnej kosztowo infrastruktury.
Kolejną zapowiedzą zmian jest Strategia na rzecz mobilności. Strategia określa plan działania obejmujący konkretne środki polityczne, podzielone na 10 kluczowych obszarów działania, które będą przedmiotem prac Komisji w nadchodzących latach. Najważniejsze elementy strategii na rzecz mobilności:
o nadrzędnym celem ma być zmniejszenie emisji z transportu, który obecnie odpowiada za ponad 1/4 emisji CO2,
o zapewnienie co najmniej 30 mln pojazdów bezemisyjnych;
o podwojenie kolejowego ruchu towarowego, potrojenie ruchu kolei dużych prędkości i ukończenie transeuropejskiej sieci transportowej z najnowocześniejszymi systemami zarządzania ruchem, cel: do końca dekady 100 miast neutralnych dla klimatu;
o zapewnienie, że do 2030 roku podróże między miastami na odcinkach mniejszych niż 300 km będą neutralne pod względem emisji CO2, kolej powinna być preferowana do podróży poniżej 1 000 kilometrów;
o lotnictwo: do 2035 roku mają pojawić się samoloty i statki bezemisyjne; projekt określa cele paliwowe dla przemysłu lotniczego: do 2030 roku udział paliw odnawialnych i niskoemisyjnych powinien osiągnąć 5%, do 2050 roku ma wzrosnąć do ponad 60%, transport drogowy i kolejowy powinien wykorzystywać mieszankę energii elektrycznej i wodoru; komisja dąży do zmiany norm emisji spalin dla samochodów osobowych w 2021 roku i samochodów ciężarowych do 2022 roku, aby zachęcić do przejścia na pojazdy bezemisyjne.
Podsumowując, wszystkie omówione inicjatywy legislacyjne UE mają na celu obniżenie emisyjności gospodarki unijnej, w tym, w sektorach przemysłowym i transportowym, kluczowych dla Grupy LOTOS. Wejście w życie projektowanych obecnie w Brukseli regulacji będzie miało bardzo duży wpływ na warunki prowadzenia biznesu przez Spółkę i prawdopodobnie będzie wymagało daleko idących dostosowań.
We wrześniu 2020 roku Komisja Europejska przyjęła nowe Wytyczne w sprawie niektórych środków pomocy państwa w kontekście systemu handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych po 2021 roku, w których określono listę sektorów objętych prawem do rekompensat finansowych z tytułu kosztów pośrednich emisji (tj. kosztów wynikających z wyższej ceny energii elektrycznej będącej wynikiem opłat za emisje CO2 w systemie ETS). Celem tego narzędzia jest wyrównywanie szans konkurencyjnych producentów z UE i spoza Wspólnoty. Na liście umieszczono sektory uznane za narażone na znaczące ryzyko tzw. ucieczki emisji z powodu kosztów pośrednich (przenoszenie produkcji poza UE), wśród których znalazł się także sektor rafineryjny. Oznacza to, że Grupa LOTOS będzie uprawniona do ubiegania się o rekompensaty za koszty pośrednie emisji CO2. Wysokość rekompensat będzie zależała od cen uprawnień do emisji w systemie ETS oraz od szczegółowego sposobu wdrożenia wytycznych do polskiego porządku prawnego.
Analizy dotyczące wdrożenia Wytycznych rozpoczęły się pod koniec 2020 roku.
W 2020 trwały również prace nad nowelizacją bardzo istotnych dla Grupy LOTOS ustaw.
Polska jest zobowiązana do implementowania Dyrektywy z dnia 11 grudnia 2018 roku w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Przewiduje ona m.in. wzrost obowiązku w zakresie minimalnego udziału energii odnawialnej w transporcie (tzw. Narodowy Cel Wskaźnikowy) do 14% (wobec 10% obecnie) oraz minimalnego
udziału biopaliw zaawansowanych na poziomie 3,5% do roku 2030. W 2020 roku trwały prace analityczne dotyczące szczegółowego sposobu wdrożenia ww. przepisów do polskiego porządku prawnego, w tym uwarunkowań wprowadzenia benzyny E10, obowiązkowego blendingu biokomponentów czy technologii współuwodornienia.
W 2020 roku rozpoczęły się także prace nad nowelizacją ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 roku o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw, na mocy której Grupa LOTOS jest zobligowana m.in. do realizacji tzw. Narodowego Celu Redukcyjnego (NCR), tj. osiągnięcia 6% redukcji emisji w cyklu życia paliw. Nowelizacja przewiduje m.in. zmianę sposobu naliczania kary za brak realizacji celu NCR (wartość bezwzględna zamiast odniesienia do cen uprawnień do emisji w systemie ETS), potwierdzenie obowiązywania celu NCR po 2020 roku, ułatwienie wspólnego z innymi podmiotami rozliczania LPG oraz utworzenie rejestru dokumentów potwierdzających osiągnięcie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w segmencie wydobywczym (certyfikaty UER, ang. Upstream Emission Reductions).
W 2020 roku rozpoczęto prace nad nowelizacją ustawy z dnia 20 maja 2016 roku o efektywności energetycznej.
Nowelizacja zakłada m.in. rozszerzenie katalogu podmiotów zobowiązanych do osiągnięcia celów w zakresie poprawy efektywności energetycznej o spółki paliwowe. Podmioty objęte obowiązkiem będą musiały w każdym roku wykazać odpowiednią redukcję ilości energii dostarczonej odbiorcom końcowym.