PAJONOWIE [D] a) Hdt.V, 98

b) Prawdopodobnie w 498 r. Aristagoras, jak pisze Herodot, chcąc wyrządzić przy­ krość Dariuszowi, lub raczej, starając się stworzyć korzystną dla powstania Jonów sytuację strategiczną i polityczną, skierował do Frygii posłańca, który obiecując wy­ siedleńcom pajońskim pomoc, nakłonił ich do ucieczki. Pajonowie przyjęli propozycję z wielką radością, zabrali dzieci i kobiety, i uciekli nad morze. Zaledwie nieliczni ze strachu pozostali na miejscu (οι δε τίνες αυτών και τατέμειναν άρρωδήσαντες αυτοί)). Gdy przeprawili się na Chios do morza dotarł duży oddział ścigającej ich jazdy perskiej. Pajonowie nie usłuchali przekazanego im przez Persów rozkazu po­

wrotu. Zostali przewiezieni przez Chiotów na Lesbos, a stąd przez Lesbijczyków do Doriskos. Idąc dalej pieszo dotarli w końcu do ojczystej Pajonii.

c) cf. katalog nr 8 c.

1 1 ) M I L E T [ A l C2] a) Hdt.VI, 20 sqq.

b) W 494 r. wziętych do niewoli w zdobytym mieście Milezyjczyków zapędzili Persowie do Suz (Hdt. VI, 20 oi ζωγρηθέντες των Μιλησίων ήγοντο ές Σοΰσα). Dariusz nie uczynił im, jak podkreśla Herodot, nic złego (κακόν ουδέν ά λ λ ο ποιήσας), lecz osiedlił nad Morzem Erytrejskim w mieście Ampe (κατοίκισε... έν Ά μ π η πόλι), w pobliżu którego przepływa rzeka Tygrys. Kończąc opis katastrofy Miletu Herodot stwierdza, że opróżniono w ten sposób Milet z Milezyjczyków (Hdt. VI, 22 Μίλητος μεν ν υ ν Μιλησίων ήρήμωτο). Ο losie deportowanych nie mamy żadnych dalszych świadectw źródłowych (cf. κώμη... "Αγινιν 500 stadiów od Suz Arr.Indica, VIII, 42, 4; Ampelone colonia Milesiorum, Plin. Hist. Nat. VI, 28).

Część Milezyjczyków uniknęła jednak deportacji. Zbiegowie milezyjscy (Hdt.VI, 23 συν δε σφι Μιλησίων oi έκπεφευγότες) wraz z arystokratami samijskimi przy­ jęli zaproszenie Zanklejczyków do założenia Kaleakte na Sycylii. Ostatecznie ucieki­ nierzy jońscy osiedlili się jednak w Zankle (Hdt.VI, 23), wypędzając pierwotnych mieszkańców (Thuc.VI, 4). Z Zankle zostali usunięci przez Anaksylasa, tyrana Re­ gion (Thuc.VI, 4) (cf.katalog nr 15).

c) K. J. Beloch, GG, I, s. 353; A.G.Durnham, The History of Miletus, London 1915; E.Herzfeld, The Persian Empire, Wiesbaden 1968, s. 9 i 278; G.Harris, Ionia under Persia:547-477 B.C., Diss. Evanston, Illimois 1971, s. 142,237; J. Seibert, Flüchtlinge, s. 30; D.Ambaglio, Il motivo della deportazione in Erodoto, „Istituto Lombardo (Rend.Lett.)", 109, 1975, s. 378-383; J. M. Bigwood, Ctesias as Historian of the Per­ sian Wars, „Phoenix" 32, 1978., s. 38; G.Walser, Hellas und Iran, Darmstadt 1984, s.

31; P.Briant, Histoire de l'empire perse de Cyrus à Alexandre, Paris 1996, I, s. 521, 779, 782, 1055. Omówienie świadectw źródłowych o literatura na temat deportacji Milezyjczyków - R.Kulesza, Deportacje perskie - Milezyjczycy w Ampe, „Meander"

11-12, 1991, s. 489-493. 12)BRANCHIDAI[A1]

a) Diod.XVII, arg.II 20; Strabo IX, 11, 4 (518); XIV, 1, 5 (634); Curt. VII, 5, 28-35 cf. Hdt.VI, 19.

b) W 494 lub 479 roku1 Branchidzi, którzy wydali Persom skarby świątynne z Di-dymy, aby uniknąć kary ze strony Greków za świętokradztwo i zdradę ewakuowali się wraz z wojskami perskimi (Kserksesa, Strabo IX, 11,4 (518); XIV, 1, 5 (634); Curt.VII, 5, 27-31). Zostali przesiedleni przez Persów na krańce królestwa (Diod. XVII, arg.II 20 ύπό Περσών μετοικισθέντας εις τα έ σ χ α τ α της βασιλείας), na teren Sogdiany (Strabo IX, 11, 4 (518)) lub Baktrii (Curt. VII, 5, 28). Osadę Branchidów miał całkowicie zniszczyć Aleksander Wielki (Strabo IX, 11, 4 (518); Curt.VII, 5, 28-35; Plut. De sera numinum vindicta 557 B)2.

1) Herodot nie wspomina o losie Branchidów, ale przywołana przez niego wyrocz­ nia wskazuje na zniszczenie świątyni w 494 r. (Hdt.VI, 19).

2) Prezentacja dyskusji na temat zniszczenia osady Branchidów przez Aleksandra - R.Kulesza, op.cit., s. 357-367.

c) W.W.Tarn, The Massacre of Branchidae, „ClPh", 1922, s. 63-64; W.W.Tarn, Alexander the Great, Oxford 1948, II, s. 272-275; D.Ambaglio, Il motivo della depor-tazione in Erodoto, „Istituto Lombardo (Rend.Lett.)", 109, 1975, s. 378-381; H.Bel-len, Der Rachegedanke in der griechisch-persischen Auseinandersetzung, „Chiron", 4,

1974, s. 43-67; P.Bernard, Fouilles d'aï Khanoum, IV, Paris 1985, s. 125-127; J. Fon-tenrose, Didyma: Apollo's oracle, Cult and Companions, Berkeley 1988, s. 3, 45-46, 77-78; I.R.Piczikian, Gorod Branchidow, „VDI", 1991, 197, s. 168-181; R.Kulesza, Deportacja Branchidów, „Meander" 7-8, 1992, ss. 357-367. Cf. P.A. Liwszic, Nad-pisi iz Dilberdzina [w:] Drewnaja Baktrija, I, 1976, s. 165 przyp. 12a.

13) KAROWIE [Al] a)Diod.XVII, 110,3.

b) W okolicach Suz znajdowały się wsie zwane karyjskimi, do których dotarł Aleksander Wielki po przekroczeniu Tygrysu (Diod.l.c. έν ταΐς Κάραις καλουμέναις κώμαις). Osiedlenie w nich Karów można wiązać z represjami perskimi po stłumie­ niu powstania jońskiego1. Wiernych sobie Karów z Pedasos wynagrodzili Persowie oddając im w posiadanie część ziem należących wcześniej do Miletu, aktywnie uczest­ niczących w powstaniu Karów z Melasy, deportowano, podobnie jak i ich milezyj-skich sojuszników w głąb Persji.

1) P.Goukowsky (ad Diod.XVII, s. 268) - „Ces Cariens avaient eté installées par Darius I en Mesopotamie. Stationnés prés de la base navale de Bannesu, ils servaient dans la marine et dans l'infanterie (ils combattu à Gaugamela)". Cf. E.Herzfeld, Zo­ roaster, s. 658-9; Persian Empire, s. 13-15; U.Cozzoli, op.cit., s. 264.

c) E.Herzfeld, Zoroaster and his world, II, Londonl947, s. 658-659; E.Herzfeld, The Persian Empire, Wiesbaden 1968, s. 13-15; U.Cozzoli, La Beozia durante il con-flitto tra 1 Ellade e la Persia, „Rivista di Filologia e di Istruzione Classica" 36, 1958, s. 264-287.

14) KAROWIE [Al] a)Strabo XI, 11,4(517).

b) Mówiąc o założeniu przez Aleksandra ośmiu miast w Baktrii i Sogdianie Stra-bon wspomina, że zniszczył niektóre i wymienia miasto Kariatas w Baktrii, gdzie Kal-listenes został wtrącony do więzienia. Jeśli, jak sądzi Holt1 nazwa miasta stanowi wy­ starczającą wskazówkę dla uznania go za osadę karyjską, moglibyśmy wiązać jej po­ wstanie z karnym przesiedleniem Karów w 494/3 roku, z których część trafiła do Bak­ trii, a część w okolice Suz (cf.katalog nr 13).

1) L.Holt, Alexander the Great and Bactria, Leiden 1988, s. 73. 15)ZANKLE[B1]

a) Hdt. VI, 23-4; Thuc.VI, 4, 5.

b) W 494/93 r.' uciekający z Azji przed Persami (Thuc. οι Μήδους φευγοντες) Samijczycy, Milezyjczycy i inni Jonowie przyjęli wezwanie Anaksilasa i Zanklejczy-ków do założenia osady w Kaleakte. Z poduszczenia Anaksilasa zajęli w końcu

Zan-kle, wypędzając z miasta jego dotychczasową ludność (ύπο Σαμίων και άλλων Ι ώ ν ω ν έκπίπτουσιν).

1) R. van Compernolle, op.cit., s. 292 (jesień 494 r.).

c) G.Vallet, Rhegion et Zancle, Paris 1958, s. 337-8; R. van Compernolle, Études de chronologie et d'historiographie siciliotes, Bruxelles-Rome 1959; G.Harris, Ionia under Greeks:547-477 B.C., Diss. Evanston, Illinois 1971, s. 141-142; J. Seibert, Flüchtlinge, s. 225, Bevölkerung, s. 38; W.K. Pritchett, GSW, V, s. 226 (wśród „en­ slavements").

16)BYZANTI0N [C1D2]

a) Hdt.VI, 33; Eustathius GGM 2:356-57.

b) Po upadku Miletu w 493 r. mieszkańcy Byzantion i sąsiedniego Kalchedonu (cf. katalog nr 17) nie czekając na pojawienie się floty fenickiej (Hdt.) lub pokonani w bitwie (Eusth.), opuścili swój kraj (Hdt. άπολιπόντες), uciekając nad Morze Czarne, gdzie osiedlili się w mieście Mesambria (πάλιν Μεσαμβρίην οίκησαν)1. Po ucieczce ludności obu miast zostały one spalone przez Fenicjan. W jakiś czas potem, zapewne około 478 r.2, część uciekinierów musiała powrócić do Byzantion (i Chalkedonu), skoro obydwa miasta istnieją w V wieku nadal3.

1) Założenie Mesambrii mogło nastąpić wcześniej, u schyłku VI w. (cf.Hdt.IV, 93 i Strabo VII, 6, 1 (319)), co oznaczałoby, że w 493 r. uległa jedynie zwiększeniu licz­ ba jej mieszkańców - cf. N.Demand, op.cit., s. 43.

2) J. Seibert, op.cit., s. 428 przyp. 226. 3) N.Demand, op.cit., s. 43.

c) H.Merle, Die Geschichte der Städte Byzantion und Kalchedon, Diss. Kiel 1916, s. 14-15; G.Harris, Ionia under Persia:547-477 B.C., Diss. Evanston, Illinois 1971, s. 244; J. Seibert, Flüchtlinge, s. 30 oraz przyp.226 (s. 428); N.Demand, Urban Relo­ cation, s. 43. Cf. S. Szâdeczky, op.cit, s. 11-12.

17) KALCHEDON [ClD2]

a) Hdt.VI, 33; Eustathius GGM 2;356-357.

b) Po upadku Miletu mieszkańcy Kalchedonu oraz sąsiedniego Byzantion (cf.kata-log nr 16) opuścili w 493 r. swój kraj, uciekając nad Morze Czarne, gdzie osiedlili się w mieście Mesambria. Obydwa miasta zostały spalone przez Fenicjan.

c) cf.katalog nr 16 c. 18) KLADZOMENAI [C2]

a) Paus. VII, 3, 8-9 cf. Strabo XIV, 1, 36.

b) Zapewne w okresie przesiedlenia Byzantion i Kalchedonu, w 493 r. ze strachu przed Persami Kladzomeńczycy z wnętrza kraju przenieśli się na wybrzeże wyspy (Paus. VII, 3, 9 ές δε την νησον διέβησαν δη κατά το Περσών δέος), ο czym Herodot nie wspomina być może dlatego, że cała akcja zakończyła się niepowodze­ niem, nie doprowadziła do stałej zmiany miejsca osiedlenia i nie uchroniła mieszkań­ ców przed zwierzchnością Persów1.

1) Świadectwa archeologiczne wykazują gwałtowne załamanie ciągłości osadni­ czej na początku V w. i ponowne zasiedlenie na początku IV w. - N. Demand, op.cit., s. 43.

c) N.Demand, Urban Relocation, s. 43.

19) UCIECZKI GREKÓW (WYSPY MORZA EGEJSKIEGO) [C2]