POTRAKTOWANY JAKO INSTRUMENT PLANISTYCZNY. TO RÓWNIEŻ MIEJSCE DO WYMIANY DOŚWIADCZEŃ I OPINII.
ppłk Krzysztof Liwski
M
imo swojej autonomiczności pod względem struktur, podległości oraz sfer odpowiedzialności i sposobów działania, w celu wymiany między wszyst-kimi członkami informacji dotyczących wdrażanych rozwiązań czy też weryfikacji przyjętych procedur po-stępowania i opracowywania nowych, policje wojskowe państw członkowskich NATO organizują wspólne spo-tkania swoich przedstawicieli w ramach Panelu Policji Wojskowych NATO (NATO Military Police Panel).Udział w nich jest dobrowolny, a dowództwo NATO nie narzuca swoim członkom konieczności
przyjmo-wania wypracowanych rozwiązań ani ściśle określo-nych zasad funkcjonowania. Zarówno przyjęcie dok-tryn, jak i późniejsze ich wdrażanie do działalności służbowej jest indywidualną sprawą każdego państwa członkowskiego.
NATO MP Panel to swoista społeczność policji woj-skowych, która składa się z poszczególnych przedstawi-cieli państw członkowskich Sojuszu oraz organizacji międzynarodowych i rządowych. Jest częścią Grupy Roboczej Operacji Lądowych (Land Operations Wor-king Group – LOWG), funkcjonującej w ramach
Komi-112
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2016tetu Wojskowego ds. Standaryzacji Operacji Lądowych (Military Committee Land Standardization Board).
Spotkania NATO MP Panel odbywają się cztery razy w roku, z czego jedno jest przeznaczone na wymianę informacji w ramach posiedzenia szefów, komendantów lub dowódców poszczególnych formacji i określane mianem Konferencji Szefów Policji Wojskowych
na bardziej kompleksowe spojrzenie na sprawy policji wojskowych, wynikające z udziału uczestników zarówno w ra-mach posiedzeń Panelu, jak i wydzielo-nych zespołów. W przyjętym programie zweryfikowano także kluczowe zadania, jakie postawiono przed Panelem. Obecnie odpowiada on za rozwój doktryn oraz publikacji policji wojskowych poświęconych tym doktrynom, a także sposobom prowadzenia działań oraz procedu-rom opracowywanym na potrzeby operacji MP. Do listy zadań dodano okresowy przegląd kluczowych publika-cji polipublika-cji wojskowych, takich jak: AJP 3.2.3.3, STA-NAG 2085, ATP 3.7.2 czy AJP 3.22, analizę doświad-czeń z prowadzonych operacji lub też badań mających na celu zwiększenie interoperacyjności.
Wykorzystywanie doświadczeń oraz zmiany w ssobie realizacji zadań przez poszczególne formacje po-licji wojskowych w celu dostosowania się do aktualnej sytuacji, w tym odpowiedzi na występujące zagrożenia, determinują potrzebę ciągłej modyfikacji i aktualizacji opracowywanych dokumentów standaryzacyjnych.
Najważniejszy dokument, który reguluje funkcjono-wanie Policji Wojskowej NATO, to STANAG 2296 – AJP 3.2.3.3. Sojusznicza doktryna policji woj-skowej (Allied Joint Doctrine for Military Police) z 2008 roku. Podstawowym jej celem jest ujednolicenie NATO (NATO Military Police Chiefs
Conference). Przewodnictwo w Pane-lu jest przechodnie, zmienia się co dwa lata. Przekazanie obowiązków odbywa się w czasie wspomnianych konferencji1. EWOLUCJA SPOTKAŃ
Początkowo Panel skupiał kilkunastu przedstawicieli z zaledwie kilku państw członkowskich. W miarę gdy zainteresowanie oferowanymi możliwościami wymiany informacji i współpracy się zwiększało, wzrastała też liczba jego uczestników. Od 2014 roku regularnie bie-rze w nich udział 50 pbie-rzedstawicieli z ponad 20 państw członkowskich.
Rozwój Panelu i coraz szersze grono nim zaintereso-wanych sprawiły, że w 2014 roku konieczne stało się wprowadzenie zmian w dotychczasowej formule jego funkcjonowania. Polegały one na zwiększeniu efektyw-ności struktury z jednoczesnym obniżeniem kosztów jej działalności. Nałożyły się na to również wyniki opraco-wania poświęconego przyszłym zdolnościom policji wojskowych (MP Future Capabilities Study) oraz coraz większego jej zaangażowania w operacje prowadzone przez siły NATO. W tym celu w NATO MP Panel wy-odrębniono cztery zespoły do spraw: opracowywania nowych doktryn, wypracowywania wniosków ze zdo-bywanych doświadczeń, terminologii z dziedziny MP
oraz określania zdolności operacyjnych policji wojsko-wych Sojuszu (Writing Teams).
Przyjęta formuła pracy zespołów w ramach spotkań oraz pracy własnej ich członków zapewniła możliwość większego udziału państw członkowskich. Przełożyło się to na większą wydajność i krótszy czas pracy zespo-łów, a tym samym na szybsze uzyskanie wymiernych efektów ich pracy. Takie rozwiązanie pozwoliło również
1 M. Brylonek: Doktryna i procedury działania policji wojskowych NATO. „Przegląd Żandarmerii” 2011 nr 2, s. 8. ALEKSANDER RAWSKI
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2016
113
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2016
114
2 Ibidem, s. 10.
zasad, na jakich policja wojskowa wspiera siły główne w operacjach NATO poza obszarem państw członkow-skich, przy kontrybucjach wielu krajów. W publikacji odzwierciedlono dążenie do zapewnienia MP roli nie-odłącznego elementu działań lądowych i jej udziału na każdym etapie planowania operacji w ramach czterech rodzajów działań: wsparcia mobilności, zapewnienia bezpieczeństwa, realizacji zatrzymań i zapewnienia przestrzegania prawa i porządku (Mobility Support, Security, Detention Operations and Policing). Dzisiaj doktryna ta ponownie jest weryfikowana. Nowa jej wer-sja, spodziewana w marcu 2016 roku, otrzyma też nową numerację – AJP 3.21.
Kolejny dokument, który reguluje funkcjonowanie Policji Wojskowej NATO, to STANAG 2226 – ATP 3.7.2. Wytyczne i procedury policji wojskowej (Military Police Guidelines and Procedures) z 2014 roku. W pu-blikacji unormowano procedury działania policji woj-skowych w pełnym zakresie prowadzonych operacji.
Jest ona narzędziem dla dowódców i sztabów wielona-rodowych jednostek MP wykonujących zadania w śro-dowiskach koalicyjnych NATO. Opisano w niej zasady współpracy pododdziałów MP państw członkowskich uczestniczących w operacji z partnerami spoza NATO.
W historii Sojuszu policje wojskowe poszczególnych krajów dość długo nie miały wspólnej doktryny i jedno-litych procedur działania. Ich funkcjonowanie opierało się wyłącznie na dokumentach narodowych. Jedno-cześnie dowódcy i planiści musieli się mierzyć z coraz większą liczbą spraw związanych z ich funkcjonowa-niem. Pierwszym dokumentem standaryzacyjnym od-noszącym się do tego zagadnienia był STANAG 2085 – Wielonarodowa policja wojskowa NATO z 1988 roku (NATO Combined Military Police). Opracowano go, aby określić podstawowe zdolności i ograniczenia w funkcjonowaniu MP, a także zapewnić dowódcom różnych szczebli możliwość realizacji zadań typowo operacyjnych w połączeniu ze wsparciem sił NATO w dziedzinie zabezpieczenia policyjnego. Konieczność powstania dokumentu wynikała z niejasności w kwestii uprawnień i zakresu interwencji policji wojskowej pań-stwa gospodarza w stosunku do żołnierzy państw so-juszniczych podczas ich pobytu na terytorium tego pań-stwa. STANAG ten ratyfikowało z zastrzeżeniami tylko siedem państw członkowskich NATO. Polska po wej-ściu do Sojuszu również go nie podpisała. Obecnie jest planowana aktualizacja dokumentu i nadanie mu struk-tury AJP (Allied Joint Publication), a następnie zsyn-chronizowanie z wcześniej opisanym AJP 3.2.3.32.
Jednym z ważniejszych dokumentów regulujących funkcjonowanie policji wojskowych NATO w zakresie działań stabilizacyjnych jest AJP 3.22. Sojusznicza dok-tryna działań stabilizacyjnych policji (Allied Joint Doctrine for Stability Policing). Dokument ten jest w fa-zie projektu. Podstawowy jego cel to ujednolicenie za-sad, na jakich są prowadzone operacje bezpieczeństwa w środowisku cywilnym, w tym budowa zdolności
lo-kalnych sił bezpieczeństwa. Stanowi też podstawę do tworzenia i zapewniania długotrwałej stabilizacji oraz wzmocnienia pozycji demokratycznie wybranej władzy w niestabilnym środowisku. Główny nacisk na jego opracowanie kładą włoscy Carabinieri, którzy są wiodą-cą instytucją w realizacji operacji związanych z działa-niami stabilizacyjnymi policji wojskowych.
DZIAŁALNOŚĆ
Aktywność prac członków Panelu Policji Wojsko-wych NATO jest przede wszystkim wynikiem zdoby-wanych doświadczeń z prowadzonych operacji zarówno narodowych, jak i międzynarodowych. Wpływ na nią mają także takie czynniki, jak: ewoluujące struktury po-licji wojskowych, ich budżety, wyposażenie czy kierun-ki bezpośredniego zainteresowania zaangażowaniem operacyjnym. Systematycznie wzrasta liczba uczestni-ków posiedzeń. Poza krajami członkowskimi NATO, należącymi do programu „Partnerstwo dla pokoju” i do-wództwami NATO [Połączone Dowództwo ds. Trans-formacji (Allied Command Transformation), Połączone Dowództwo ds. Operacji (Allied Command Opera-tions)], centrami eksperckimi policji wojskowych NATO (w Bydgoszczy) i działań stabilizacyjnych NATO (w Vicenzie, Włochy), w posiedzeniach udział biorą także inne podmioty, takie jak Europejskie Siły Żandarmerii EUROGENDFOR, INTERPOL i inne. Na spotkania są zapraszani przedstawiciele różnych organi-zacji w celu wygłaszania referatów na określone tematy, na przykład przeciwdziałania improwizowanym urzą-dzeniom wybuchowym, biometryki czy postępowania z jeńcami wojennymi.
Dużą rolę w rozwoju Panelu odgrywają wspomniane centra eksperckie policji wojskowych NATO (NATO Military Police Centre of Excellence – NATO MP CoE) i działań stabilizacyjnych NATO (NATO Stabili-ty Policing Centre of Excellence – NATO SP CoE).
Główne zadanie tych pierwszych to wzmocnienie zdol-ności policji wojskowych we wspieraniu procesu trans-formacji i zwiększania interoperacyjności Sojuszu.
Obecnie trwają prace, które zmierzają do uzyskania przez Centrum statusu instytucji wiodącej w obszarze dyscypliny szkoleniowej Military Policing (Depart-ment Head) oraz z Sojuszniczego Dowództwa ds. Transformacji (Allied Command Transformation – ACT) certyfikatu potwierdzającego jakość realizowa-nych kursów (Quality Assurance). Pozytywny wynik kontroli zapewni kursom i szkoleniom prowadzonym przez Centrum miejsce w ich katalogu zaakceptowa-nym przez dowództwo NATO.
Z kolei główne zadanie NATO SP CoE to zwiększe-nie zaangażowania w stabilizację Sojuszu oraz udziału w operacjach reagowania kryzysowego, a także dostar-czanie szczególnych zdolności na jego potrzeby, zwią-zanych z wykonywaniem zadań odnoszących się do działalności stabilizacyjnej policji. Obecnie Centrum oczekuje na zakończenie procesu akredytacji.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2016
115
W ramach podejmowanych działań Panel zrealizował projekty, które przyczynią się do dalszego rozwoju poli-cji wojskowych NATO. Należą do nich opracowanie:
l Studium przyszłych zdolności policji wojskowych (Military Police Future Capabilities Study). W 2009 ro-ku dowództwo NATO wydało doro-kument, w którym wskazano przyszłe obszary zainteresowania operacyj-nego Sojuszu do 2030 roku. W następstwie zrodziło się pytanie, do czego i w jaki sposób powinien on być przy-gotowany w przyszłości. Wykorzystując to opracowa-nie, Panel Policji Wojskowych NATO dostrzegł potrze-bę analizy możliwości użycia MP. W tym celu powoła-no zespół, którego zadaniem było określenie przewidywanych i hipotetycznych obszarów zaintereso-wania oraz zdolności MP do wykonania wynikających z nich zobowiązań. Efektem prac zespołu były propozy-cje przyszłych zadań policji wojskowych oraz sposobu ich dostosowania do AJP 3.2.3.3;
l poradnika dotyczącego postępowania z zatrzyma-nymi (STANAG – Detention Handbook). Jest to jeden z najtrudniejszych elementów w działaniach MP w ope-racjach poza granicami kraju. STANAG ten powstał w 2013 roku i oprócz procedur postępowania na miej-scu zatrzymania określa szczegółowe zasady przetrzy-mywania w aresztach tymczasowych, transferu zatrzy-manych do aresztów docelowych, prowadzenie przesłu-chań, pobierania danych biometrycznych, wreszcie sposobu i trybu podejmowania decyzji o dalszym losie zatrzymanych. Dokument jest określany jako suplement do Sojuszniczej doktryny dotyczącej postępowania z osobami zatrzymanymi (Allied Joint Doctrine Captu-red Persons, Materiel and Documents) – AJP 2.5A.
Panel Policji Wojskowych NATO w trybie ciągłym realizuje krótko- i średniookresowe projekty zmierzają-ce do zwiększenia ich efektywności. Należą do nich między innymi prace podejmowane w ramach czterech zespołów (Writing Teams):
– Zespołu ds. Opracowywania i Weryfikacji Doktryn.
Obecnie weryfikuje on Doktrynę AJP 3.2.3.3. Jest to projekt średniookresowy. Zakończenie prac zaplanowa-no na wrzesień 2016 roku. Następnie, gdy zakończy się proces ratyfikacji AJP 3.22, Zespół rozpocznie prace nad ostatnim rozdziałem ATP 3.7.2 dotyczącym opera-cji stabilizacyjnych;
– Zespołu ds. Wdrażania Wniosków i Doświadczeń.
Został on powołany na prośbę państw członkowskich NATO w związku z koniecznością wymiany informacji na temat udziału policji wojskowych w operacjach ISAF, KFOR, „Atalanta”, „Ocean Shield” i „Air Poli-cing”. Jest to projekt średniookresowy z możliwością przemianowania na projekt permanentny ze względu na ciągłą potrzebę wymiany informacji i zdobywania do-świadczeń z teatrów działań;
– Zespołu ds. Terminologii z Obszaru Policji Wojsko-wych. W czasie spotkań poświęconych tematyce policji wojskowych ich uczestnicy doszli do wniosku, że nie ma zdefiniowanych pojęć odnoszących się do tego ob-szaru zainteresowania. Z chwilą gdy w posiedzeniach zaczęli brać udział przedstawiciele państw, które
za-miast typowych policji wojskowych mają formacje typu żandarmeryjnego (np.: Francja, Hiszpania, Holandia, Polska, Włochy), okazało się, że nawet podstawowe de-finicje rodziły liczne problemy i niedomówienia. Aby tego uniknąć, w 2014 roku zdecydowano o powołaniu zespołu do spraw terminologii. Jest to projekt średnio-okresowy i ma na celu opracowanie przejrzystych dla wszystkich i niebudzących wątpliwości definicji odno-szących się do policji wojskowych;
– Zespołu ds. Określania Zdolności Operacyjnych Policji Wojskowych. Projekt ten należy do inicjatyw krótkookresowych i ma na celu określenie katalogu zdolności, jakimi powinny się charakteryzować policje wojskowe NATO. Stanowi swojego rodzaju narzędzie w rękach oficerów sztabu, niezbędne w procesie plano-wania operacyjnego i ewentualnego użycia policji woj-skowych w określonych sytuacjach.
Oprócz tego Panel pracuje nad publikacją zawierają-cą informacje na temat wszystkich policji wojskowych NATO (NATO MP Handbook). Jest to projekt krótko-okresowy, realizowany bez konieczności powoływania dodatkowego zespołu, gdyż poszczególne państwa członkowskie opracowują materiały dotyczące swoich elementów i gotowe opracowania przesyłają do Cen-trum Eksperckiego Policji Wojskowych NATO, które jest odpowiedzialne za złożenie publikacji w całość.
Będzie ona stanowiła kompendium wiedzy o policji wojskowej w państwach należących do Sojuszu.
PERSPEKTYWY
Przyszłość Panelu jest związana z wdrożeniem kolej-nych projektów. Do najważniejszych należy zaliczyć po-wołanie zespołu do spraw działań stabilizacyjnych poli-cji oraz możliwego użycia polipoli-cji wojskowych NATO po 2030 roku. Planowany jest też kolejny przegląd stu-dium poświęconego przyszłym zdolnościom MP. Zain-teresowanie udziałem w posiedzeniach Panelu jest co-raz większe, podobnie jak zaangażowanie policji woj-skowych w operacje NATO. Dlatego też obecna prezydencja (niemiecka Feldjäger) podjęła starania o przekształcenie dotychczasowej formuły spotkań o je-den poziom w górę, to znaczy z panelu w grupę robo-czą. Takie działanie zapewniłoby współpracę na jednym poziomie z dotychczasowym przełożonym, jakim jest opisana wcześniej Grupa Robocza Operacji Lądowych.
Podejmowane działania przyczyniają się do rozwoju policji wojskowych w krajach należących do NATO.
Szczególny postęp dał się zauważyć w ciągu ostatnich pięciu lat, kiedy to zarówno liczba, jak i jakość produk-tów oferowanych przez Panel znacząco wzrosły. Wpły-wa to na zwiększenie znaczenia MP w środowisku międzynarodowym, a NATO w coraz większym stop-niu może wykorzystywać potencjał generowany przez formacje policji wojskowych. W przyszłości nie tylko operacje pokojowe czy działania stabilizacyjne będą obszarami, w których NATO będzie mogło liczyć na wsparcie MP, lecz będzie to możliwe w całym spek-trum konfliktów, wliczając w to operacje ujęte w arty-kule 5. Traktatu Północnoatlantyckiego. n
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 2 / 2016
116
Autor jest specjalistą w Wydziale Systemów Kryptograficznych Oddziału Bezpieczeństwa Systemów Łączności i Informatyki Zarządu Wsparcia Dowodzenia i Łączności Inspektoratu Rodzajów Wojsk DGRSZ.