Podejście taksonomiczne

Wśród cech obu podejść opisanych powyżej wskazać można zarówno wady jak i zalety. Jako alternatywę zaproponowano więc podejście taksonomiczne, łączące zalety obu metod (por. tab. 2.2). Zaproponowany algorytm można zaliczyć do grupy metod

63

indukcyjnych, hierarchicznych. Podobnie jak w opisanych algorytmach zaczerpniętych z literatury, jako dane wyjściowe wymagana jest macierz przepływów związanych z atrudnieniem, zaś rezultatem jest podział jednostek bazowych na rozłączne i pokrywające całą zbiorowość lokalne rynki pracy.

Obydwa podejścia różnią się jednak między innymi pod względem liczby parametrów wejściowych, określanych a priori, które wpływają na wynik delimitacji. Wydaje się,

że zbyt duża liczba parametrów nie jest pożądaną cechą tego typu algorytmów, ponieważ

ich różne zdefiniowanie może prowadzić do sprzecznych wyników, a także stwarza pole do manipulacji wynikami. Konieczność zdefiniowania aż dwunastu parametrów wejściowych w europejskim algorytmie regionalizacji autorka uznaje za główną wadę tego podejścia. W metodzie zaproponowanej przez Kristensen’a wystarczy określić dwie wartości. W zaproponowanym autorskim podejściu, przyjąć trzeba tylko jeden parametr, który określić można na dwa sposoby. W zależności od tego wyboru, stosowany jest poniżej opisany algorytm z mocnym lub słabym kryterium grupowania.

Kolejną istotną różnicą jest określanie, w europejskim algorytmie regionalizacji, dla każdego lokalnego rynku pracy dokładnie jednego ośrodka centralnego stymulującego jego rozwój. Podejście takie wydaje się być dyskusyjne, stąd brak wyodrębniania ośrodków centralnych można uznać za kolejną przewagę algorytmu Kristensena. W zaproponowanym podejściu taksonomicznym również nie wyodrębnia się ośrodków centralnych.

Z kolei przewagą europejskiego algorytmu regionalizacji, jest niewątpliwie uwzględnianie powiązań, zarówno pomiędzy parami jednostek bazowych oraz pomiędzy jednostkami bazowymi a wstępnymi lokalnymi rynkami pracy. W procedurze zaproponowanej przez Kristensena uwzględniane są wyłącznie związki pomiędzy parami jednostek bazowych, co należy traktować, jako istotną wadę tego podejścia. W proponowanej metodzie taksonomicznej, uwzględniane są zależności pomiędzy pojedynczą jednostką bazową a innymi jednostkami i grupami jednostek oraz pomiędzy dwoma wstępnie utworzonymi lokalnymi rynkami pracy.

Kolejną zaletą europejskiego algorytmu regionalizacji, jest dynamiczny charakter budowania lokalnych rynków pracy, pozwalający w każdym momencie na dołączenie do już istniejącego lokalnego rynku pracy kolejnej jednostki bazowej, a także na rozbijanie w etapie piątym wcześniej zbudowanych lokalnych rynków pracy.

64

Poważnym brakiem algorytmu Kristensen’a jest zaś, dość kontrowersyjna kolejność budowania lokalnych rynków pracy. Mianowicie, na określonym poziomie podobieństwa może nie być możliwości dołączenia kolejnej jednostki bazowej do już istniejącego lokalnego rynku pracy podczas, kiedy jednocześnie na tym samym poziomie podobieństwa istnieje możliwość zbudowania nowego lokalnego rynku pracy. W autorskim podejściu taksonomicznym, w każdym momencie trwania procedury możliwe jest poszerzenie każdego ze wstępnie wyznaczonych lokalnych rynków pracy. Nie ma, co prawda możliwości rozbicia raz połączonych jednostek bazowych, jednak możliwe jest połączenie dwóch, wcześniej traktowanych oddzielnie, wstępnych lokalnych rynków pracy.

Tabela 2.2. Porównanie europejskiego algorytmu regionalizacji, algorytmu Kristensena

oraz podejścia taksonomicznego

Lp Cecha: ^{Europejski algorytm}

regionalizacji ^{Algorytm Kristensena}

Podejście taksonomiczne 1 Dane wejściowe Macierz przepływów związanych z zatrudnieniem 2 Liczba definiowanych parametrów 12 2 1 3 Ośrodki centralne Wyłaniane w trakcie

działania ^{brak brak}

4 Uwzględniane rodzaje powiązań Pomiędzy pojedynczą jednostką bazową a innymi jednostkami oraz grupami jednostek Wyłącznie pomiędzy jednostkami bazowymi Pomiędzy pojedynczą jednostką bazową a innymi jednostkami i grupami jednostek oraz pomiędzy dwoma wstępnie utworzonymi lokalnymi rynkami pracy 5 Procedura delimitacji Równoległe budowanie lokalnych rynków pracy Hierarchiczne budowanie lokalnych rynków pracy Równoległe budowanie lokalnych rynków pracy 6

Rezultat ^{Podział jednostek bazowych na rozłączne i pokrywające całą} zbiorowość lokalne rynki pracy

65

Taksonomia jest dziedziną statystycznej analizy wieloczynnikowej, która zajmuje się teoretycznymi zasadami i regułami klasyfikacji obiektów wielocechowych. (por. Sokołowski, 1992; Strahl D., red, 1998). W analizie taksonomicznej występują dwa główne zadania badawcze: zadanie grupowania operacyjnych jednostek taksonomicznych (ang. cluster analysis) oraz zadanie liniowego porządkowania obiektów (por. Sokołowski, 1992).

W procesie delimitacji zbiór jednostek bazowych dzielony jest na rozłączne i pokrywające całość lokalne rynki pracy. Łatwo zauważyć więc, że jeżeli zbiór jednostek bazowych potraktujemy jako zbiór operacyjnych jednostek taksonomicznych, zaś możliwe wyniki delimitacji jako niepustą rodzinę jego podzbiorów spełnione są obydwa warunki klasyfikacji taksonomicznej (por. Sokołowski 1992). Zgodnie z tą obserwacją opisaną w tym podrozdziale metodę delimitacji określić można podejściem taksonomicznym. Należy przy tym jednak zauważyć, że w zagadnieniach taksonomicznych postuluje się, aby przestrzeń klasyfikacji była przestrzenią metryczną, zatem w szczególności kryterium według którego łączone są jednostki taksonomiczne powinno charakteryzować się własnościami metryki (por. Sokołowski, 1992). Stosowane w tym celu w zaproponowanym podejściu kryterium natężenia dojazdów do pracy nie jest jednak metryką.

W ramach podejścia taksonomicznego zaproponowano dwie wersje algorytmu. Pierwsza z nich charakteryzuje się mocnym kryterium (2.11), które musi być spełnione, aby dwa wstępne lokalne rynki pracy zostały połączone (por. Gruchociak, 2012d). W drugim wariancie, warunek ten jest mniej restrykcyjny i ma postać (2.12). Można zauważyć,

że w wyniku zastosowania słabszego kryterium łączenia, uzyskana zostanie mniejsza

liczba lokalnych rynków pracy.

W obu wersjach algorytm opiera się na łączeniu jednostek bazowych, pomiędzy którymi występuje silny przepływ ludności związany z zatrudnieniem. Rozważane są więc, pary jednostek bazowych, uszeregowane malejąco według względnej liczby wyjazdów WT_ij z pierwszej jednostki do drugiej (por. wzór (2.10)).

] _ = ^

∑ _

66 gdzie:

WTiij – udział zatrudnionych na terenie j-tej jednostki bazowej wśród wszystkich pracujących mieszkańców i-tej jednostki bazowej (bez względu na miejsce zatrudnienia),

T – macierz przepływów związanych z zatrudnieniem.

Dla każdej, kolejno rozważanej pary jednostek bazowych możliwe są cztery sytuacje: 1. Obie jednostki bazowe nie zostały wcześniej włączone do żadnego ze wstępnych

lokalnych rynków pracy. Wówczas zostają one połączone tworząc nowy lokalny rynek pracy.

2. Jednostka, z której następuje wyjazd, nie została jeszcze przyłączona do żadnego wstępnego lokalnego rynku pracy. A jednostka, do której wyjazd jest skierowany należy już do wstępnego lokalnego rynku pracy. Wówczas jednostka bazowa, z której następuje wyjazd jest przyłączana do lokalnego rynku pracy.

3. Jednostka wyjazdu należy już do wstępnego lokalnego rynku pracy a jednostka, do której wyjazd następuje jeszcze nie. W takim wypadku jednostki nie są ze sobą łączone.

4. Obie jednostki bazowe należą już do wstępnych lokalnych rynków pracy. W takiej sytuacji lokalne rynki pracy są ze sobą łączone, jeżeli spełnione są dwa poniżej określone warunki. W zależności od zastosowania, w pierwszym z warunków mocnego lub słabego kryterium łączenia, algorytm będzie się charakteryzował mniejszą lub większą skłonnością do łączenia lokalnych rynków pracy.

Przy pomocy pierwszego warunku sprawdza się, czy istnieją przesłanki, aby lokalny rynek pracy, z którego następuje wyjazd, przyłączyć do innego lokalnego rynku pracy. Sytuacja taka występuje, jeżeli wstępne lokalne rynki pracy nie charakteryzują się dostatecznie wysokim procentem mieszkańców zatrudnionych na ich terenie. W przypadku zastosowania mocnego kryterium łączenia sprawdza się, czy więcej mieszkańców lokalnego rynku pracy, z którego następuje wyjazd pracuje na terenie lokalnego rynku pracy, do którego jest on skierowany niż na jego terenie (por. wzór (2.11)). ∑ ∑d[ _cd e c̅ e > ∑ ∑c̅ _cc e c̅ e ^(2.11)

67 gdzie:

A – zbiór jednostek bazowych zaliczonych do tego wstępnego lokalnego rynku

pracy,

co jednostka, z której następuje wyjazd,

B - zbiór jednostek bazowych zaliczonych do tego wstępnego lokalnego rynku

pracy,

co jednostka, do której skierowany jest wyjazd,

Ai – i-ty element zbioru A.

W przypadku zastosowania słabego kryterium łączenia wystarczy, aby liczba mieszkańców lokalnego rynku pracy, z którego następuje wyjazd, pracujących poza jego granicami, przewyższała liczbę mieszkańców zatrudnionych na jego terenie (por. wzór (2.12)). ∑ ∑ ∑c[[[[ _cc e f %e cgc c̅ e > ∑ ∑c̅ _cc e c̅ e ^(2.12) gdzie:

B - liczba lokalnych rynków pracy w danym momencie działania algorytmu,

`% _{– zbiór jednostek bazowych zaliczonych do k-tego wstępnego lokalnego rynku} pracy, k=1,…,l.

Następnie sprawdza się, czy oddziaływanie lokalnego rynku pracy, do którego następuje wjazd, na lokalny rynek pracy z którego on pochodzi jest możliwie największe. W tym celu porównuje się liczbę osób wyjeżdżających do pracy z lokalnego rynku pracy wyjazdu do pozostałych lokalnych rynków pracy (por. wzór (2.13)).

∑^hj_∑^ij__hi d[ = max_%^{∑ ∑ hh} h [[[[  hj  c [[[[ ^(2.13) Powyżej opisana procedura kontynuowana jest do momentu, aż rozważone zostaną wszystkie pary jednostek bazowych, pomiędzy którymi odnotowano niezerowy przepływ ludności związany z zatrudnieniem.

Zaproponowany algorytm łączy zalety procedury Coombes’a, takie jak uwzględnianie powiązań zarówno pomiędzy jednostkami centralnymi jak i ich grupami oraz równoległe budowanie lokalnych rynków pracy, z zaletami metody Kristensena, za jakie można uznać małą liczbę parametrów wejściowych, brak konieczności uwzględniania ośrodków centralnych i mniejszą złożoność algorytmu.

68

Wyniki zastosowania dwóch powyżej opisanych algorytmów, zaczerpniętych z literatury oraz autorskiego podejścia taksonomicznego w warunkach polskich przedstawione zostaną w rozdziale piątym. Do przeprowadzenia delimitacji lokalnych rynków pracy według każdej z tych metod potrzebne są informacje o dojazdach do pracy. Dane takie w Polsce dostępne są na chwilę obecną wyłącznie dla roku 2006, otrzymane wyniki miałyby być zaś aktualne także dla roku 2011. W związku z tym dwa kolejne rozdziały poświęcone zostaną oszacowaniu danych dotyczących dojazdów do pracy, przy czym pierwszy z nich dotyczyć będzie zastosowanej w tym celu metodologii, zaś kolejny jej aplikacji oraz uzyskanych wyników.

69