Robert Socha
:SURZDG]HQLH
Zapewnienie i utrzymanie bezpieczeństwa jest nadrzędnym celem państwa.
Znajduje to swoje odzwierciedlenie m.in. w art. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który stanowi, że „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i niena-ruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli”1. Tak sformułowany nadrzędny cel państwa wska-zuje i określa jego służebną rolę wobec swoich obywateli. Stąd też z uwagi na okre-ślone potrzeby społeczne, w tym potrzebę bezpieczeństwa2, w państwie, w ramach systemu bezpieczeństwa narodowego, tworzy się, rozwija i pobudza do działania konkretne systemy określane mianem szczegółowych systemów bezpieczeństwa.
Wśród tych systemów szczegółowych należy wyróżnić m.in. system ochrony lud-ności, który ma na celu ochronę ludności cywilnej przed niebezpieczeństwami.
W normalnych warunkach funkcjonowania państwa do działania na rzecz ochrony ludności kierowane są etatowe wyspecjalizowane jednostki, do których należy udzielanie społeczeństwu pomocy w niezbędnym zakresie. Problem poja-wia się dopiero wówczas, gdy „niepożądane zdarzenia zaczynają burzyć porządek dnia codziennego, zostają naruszone i zachwiane podstawowe procesy społeczne, społeczeństwo przestaje normalnie funkcjonować, z obawą oczekując rozwoju wydarzeń. Państwo w takiej sytuacji musi być szczególnie przygotowane do szyb-kiego i skutecznego opanowania i zlikwidowania lub zminimalizowania poten-cjalnego i realnego zagrożenia”3. Prymat bezpieczeństwa w działalności organów
1 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., art. 5 (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.).
2 Przyjmuje się, że jedną z najważniejszych potrzeb człowieka i grup społecznych (w tym gru-py państwowej i społeczności międzynarodowej) jest bezpieczeństwo. Przez potrzeby społeczeństwa w zakresie bezpieczeństwa narodowego można rozumieć „[…] powszechnie uświadomione i koniecz-ne dążenia do przygotowania państwa na wszystkich szczeblach i we wszystkich dziedzinach jego orga-nizacji dla ciągłej i skutecznej ochrony i obrony interesów i wartości narodowych przed zagrożeniami militarnymi i niemilitarnymi w warunkach niepewności i postępu – zapewniające przetrwanie narodu i jego wartości, pomyślność i dobrobyt oraz tworzenie korzystnych warunków rozwoju dla obecnych i przyszłych pokoleń” (źródło: J. Marczak, Potrzeby i udział społeczeństwa w tworzeniu bezpieczeństwa narodowego [w:] Wojskowe wsparcie władz cywilnych i społeczeństwa – założenia przygotowania i uży-cia, część 2 (opracowanie końcowe), W. Kitler (kier. nauk.), Wyd. AON, Warszawa 2004, s. 94).
3 R. Jakubczak, J. Flis (red. nauk.), Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku. Wyzwania i strategie, Bellona, Warszawa 2006, s. 338.
administracji publicznej wypływa z podstawowej zasady prawa administracyjnego, tj. zasady realizacji dobra wspólnego. A dobro wspólne jest pojęciem integrującym wszystkich ludzi i wszystkie wartości, dla ochrony których stanowi się prawo. Te skonkretyzowane w ustawach wartości wchodzące w zakres szeroko rozumianego bezpieczeństwa dotyczą m.in. ochrony ludności. Zatem w realizacji misji i celów ochrony ludności uczestniczą wszystkie podmioty prawa państwowego, mające na celu ochronę życia, zdrowia oraz dóbr i środowiska przed niebezpieczeństwami spowodowanymi zarówno działaniem sił natury, jak również działalnością czło-wieka. Dążą one do przezwyciężenia negatywnych następstw niebezpieczeństw, a także do zapewnienia warunków koniecznych do przetrwania4.
Problemy współczesnej ochrony ludności zostały dostrzeżone w licznych pub-likacjach z zakresu bezpieczeństwa, są również formułowane w oficjalnych doku-mentach. Ponadto zapewnienie bezpieczeństwa dla ludności cywilnej stanowi jed-no z kluczowych wyzwań XXI wieku. Z danych Międzynarodowego Czerwonego Krzyża wynika, że w konfliktach zbrojnych prowadzonych na przełomie XX i XXI wieku systematycznie rośnie procentowy udział strat wśród ludności cywilnej. War-to przy tym podkreślić, że w raporcie Barometru Konfliktów 2011 poliWar-tolodzy Insty-tutu Analiz Konfliktów Uniwersytetu w Heidelbergu zwracają uwagę, że 2011 rok z 20 wojnami i 18 ostrymi konfliktami był rokiem szczególnie niebezpiecznym dla świata. Jednocześnie ostrzegają, że sytuacja może się jeszcze zaostrzyć, gdyż wielu trwającym mniejszym konfliktom grozi eskalacja. Do tej pory rekordowym pod względem liczby wojen na świecie był 1993 rok. Wzrasta również liczba ofiar klęsk żywiołowych, czyli ekstremalnych zjawisk naturalnych powodujących znaczne szkody na terenie objętym tym zjawiskiem, pozostawiających po sobie często zmie-niony obraz powierzchni ziemi. Powodują one także wysokie straty w gospodarce człowieka, mogą przemodelować stan przyrody, a nawet zagrażać ludzkiemu życiu5. Warto zauważyć, że według wstępnych szacunków największej firmy reasekuracyj-nej Swiss Re, straty gospodarki światowej spowodowane klęskami żywiołowymi i katastrofami wywołanymi przez człowieka sięgnęły w 2010 r. – 222 mld dolarów, czyli ponad trzy razy więcej niż w 2009 r. Łącznie koszty sektora ubezpieczenio-wego wyniosły 36 mld dolarów w 2010 r., czyli o 34 procent więcej niż w roku po-przednim. Swiss Re tłumaczy ten wzrost licznymi dramatycznymi wydarzeniami, które naznaczyły tamten rok, począwszy od styczniowego trzęsienia ziemi na Haiti, przez upalne lato w Rosji, po powodzie w Chinach i Pakistanie. Jednocześnie prócz strat materialnych, klęski te przyniosły wysoki bilans ofiar śmiertelnych – ponad 260 tysięcy, z czego najwięcej ludzi zginęło na Haiti. Dla porównania liczba ofiar w 2009 r. wynosiła 15 tysięcy. Można zatem przyjąć, że idea ochrony ludności jest w dzisiejszych czasach jak najbardziej aktualna.
4 R. Jakubczak, J. Flis, Bellona (red. nauk.), Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku. Wy-zwania i strategie, , Warszawa 2006, s. 338.
5 B. Wiśniewski, S. Zalewski (red. nauk.), Bezpieczeństwo RP w ujęciu systemowym, Wyd. WSA, Bielsko-Biała 2006, s. 29.
Podstawowe problemy ochrony ludności – aspekt teoretyczny 63
„W większości krajów Unii Europejskiej funkcjonują systemy bezpieczeństwa oparte o nowoczesne rozwiązania organizacyjno-prawne, obejmujące sferę ochro-ny ludności jako sposób przeciwdziałania niebezpieczeństwom wynikającym głównie z rozwoju cywilizacyjnego, anomalii pogodowych, zagrożeń terrorystycz-nych i interrorystycz-nych. Potrzeba wdrożenia systemowych rozwiązań, ukierunkowaterrorystycz-nych na wykorzystanie istniejącego w państwie potencjału, zdolnego do podjęcia niezbęd-nych przedsięwzięć organizacyjniezbęd-nych, zapewnienia obywatelom poczucia bezpie-czeństwa w ich codziennej rzeczywistości, a nie tylko na czas wojny, czemu głównie służy obrona cywilna, staje się dziś nieodzownym atrybutem sprawnego zarządza-nia bezpieczeństwem”6.
Warto w tym miejscu dokonać krótkiego przeglądu założeń ochrony ludności w wybranych krajach europejskich. Głównym zadaniem systemu ochrony ludności w Austrii jest zapewnienie ochrony społeczeństwu przed wszelkimi zagrożeniami i niebezpieczeństwami. Ochrona ludności jest rozumiana jako zbiór wszystkich moż-liwych środków zapobiegawczych oraz działań umożliwiających przetrwanie ludno-ści cywilnej podczas katastrofy lub sytuacji kryzysowej. Na Cyprze główną misją Sił Obrony Cywilnej jest realizowanie różnych zadań humanitarnych mających na celu ochronę ludności cywilnej i udzielenie wsparcia w procesie odbudowy po skutkach działań wojennych lub katastrofy, a także zapewnienie niezbędnych warunków do przetrwania. Ogólnym celem duńskiej ochrony ludności jest natomiast przygoto-wanie do niezakłóconego funkcjonowania społeczeństwa w czasie kryzysu i wojny.
Ochrona ludności w Hiszpanii jest zdefiniowana jako fizyczna ochrona osób oraz dóbr materialnych na wypadek kryzysów stanowiących zagrożenie dla życia i zdro-wia ludzi. Ponadto hiszpański system ochrony ludności obejmuje społeczeństwo oraz wszystkie instytucje i organizacje sfery publicznej oraz prywatnej zaangażowa-ne w działania na rzecz ochrony życia i zdrowia ludności oraz mienia w przypadku wystąpienia poważnego zagrożenia, klęski lub nadzwyczajnej katastrofy. W Islandii podstawowym celem ochrony ludności jest planowanie, organizowanie, wdrażanie środków ukierunkowanych na zapobieganie oraz minimalizowanie skutków kata-strof, w szczególności udzielenie wsparcia psychologicznego i pomocy medycznej poszkodowanym, a także odbudowa środowiska i mienia. Na Litwie głównym ce-lem ochrony ludności jest zapewnienie gotowości i rozwój potencjału na wszystkich poziomach systemu zarządzania kryzysowego oraz spełnienie podstawowego wy-magania dotyczącego bezpieczeństwa narodowego i ochrony ludności w sytuacjach kryzysowych, w tym reagowanie oraz usuwanie skutków katastrof. Na Łotwie przez ochronę ludności rozumie się zbiór działań o charakterze organizacyjnym, technicz-nym, ekonomicztechnicz-nym, finansowym, społecztechnicz-nym, edukacyjnym i naukowym, które są podejmowane w celu zapewnienia reagowania na wypadek katastrofy, jak również wsparcia systemu obronnego państwa. Podstawowym zadaniem ochrony ludności w Republice Czeskiej jest ograniczenie skutków sytuacji kryzysowych oraz ochrona życia i zdrowia mieszkańców, mienia i środowiska. Ochrona ludności na Słowacji
6 Uzasadnienie do projektu ustawy z dnia 31 sierpnia 2009 r. o ochronie ludności.
obejmuje uzupełniające się działania niezbędne do realizacji zadań, takich jak pla-nowanie, organizowanie oraz dostarczanie materialnych i technicznych zasobów, a także kontrolę. Zadania te są realizowane, jeżeli zostanie ogłoszony stan podwyż-szonej gotowości. W Słowenii termin ochrona ludności jest określeniem stosowa-nym w odniesieniu do poszczególnych jednostek operacyjnych realizujących zadania interwencyjno-ratownicze w nagłych konkretnych wypadkach, które nie mogą być realizowane przez inne służby. Pojęcie to obejmuje również dowodzenie (koordy-nowanie) operacyjne strukturami (podmiotami) złożonymi z dowódców ochrony ludności i ich pracowników. Oznacza to, że w Słowenii ochrona ludności odnosi się do znacznie węższego specyficznego zakresu działań, niż w przypadku innych rozwiązań przyjętych w krajach UE. Celem szwedzkiego systemu ochrony ludno-ści jest z kolei zapewnienie bezpieczeństwa publicznego, tj. ochrony życia i zdrowia ludzi oraz infrastruktury krytycznej przed różnego rodzaju zagrożeniami, wypad-kami nadzwyczajnymi i innymi sytuacjami kryzysowymi poprzez przygotowanie kompleksowego, opartego na analizie ryzyka programu reagowania kryzysowego.
Zadania związane z ochroną ludności ukierunkowane są na minimalizację ryzyka i skutków zagrożeń oraz na zwiększenie ogólnej zdolności reagowania na poważne katastrofy. Węgierski system ochrony ludności jest częścią systemu zarządzania kry-zysowego, którego zadaniem jest ochrona życia ludności cywilnej oraz przygotowa-nie na wypadek konfliktów zbrojnych lub katastrof naturalnych. Natomiast ochrona ludności we Włoszech jest zintegrowanym systemem pozwalającym na skoordyno-wane wykorzystanie wszystkich dostępnych zasobów państwowych i prywatnych.
Główną misją włoskiej ochrony ludności, zarówno na szczeblu centralnym, jak i lo-kalnym, jest ochrona życia, mienia, środowiska przed uszkodzeniem lub zagroże-niami spowodowanymi przez katastrofy naturalne i technologiczne oraz inne klęski.
Podstawowe zadania systemu ochrony ludności to planowanie i zapobieganie, dzia-łania ratownicze i pomoc poszkodowanym, opanowanie stanu kryzysowego/klęski i odbudowa systemu socjalno-ekonomicznego, powrót do stanu sprzed katastrofy.
Celem ostatniego z omówionych systemów ochrony ludności – systemu rosyjskiego – jest połączenie wysiłków w zakresie zapobiegania i reagowania na sytuacje nadzwy-czajne oraz katastrofy wszystkich struktur krajowych na każdym poziomie admini-stracyjnym. Działania te skoncentrowane są głównie na zapobieganiu zagrożeniom, sytuacjom kryzysowym i nadzwyczajnym oraz likwidacji skutków ich wystąpienia.
Zadania rosyjskiego systemu zarządzania kryzysowego i ochrony ludności obejmują:
– zapewnienie ekspertyz rządowych, nadzór i kontrolę w obszarze ochrony ludności oraz zapobiegania zagrożeniom, sytuacjom kryzysowym i nad-zwyczajnym;
– opracowanie i wdrożenie regulacji prawnych i ekonomicznych w obszarze ochrony ludności oraz zapobiegania zagrożeniom, sytuacjom kryzysowym i nadzwyczajnym;
– wdrażanie programów naukowo-technicznych ukierunkowanych na osiąg-nięcie celów w zakresie zapobiegania zagrożeniom;
Podstawowe problemy ochrony ludności – aspekt teoretyczny 65 – zapewnienie sił i środków w działaniach mających na celu zapobieganie
za-grożeniom i reagowanie na katastrofy;
– zbieranie, analizowanie, wymianę i dystrybucję informacji w zakresie ochrony ludności oraz zapobiegania sytuacjom kryzysowym i nadzwyczaj-nym;
– realizację programów edukacyjnych, uświadamiających społeczeństwu, jak zachować się w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej;
– planowanie i szacowanie możliwych konsekwencji socjalno-ekonomicz-nych powstałych w wyniku sytuacji kryzysowej;
– gromadzenie finansowych rezerw i środków rzeczowych przeznaczonych na reagowanie w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych;
– prowadzenie działań ochrony społecznej oraz udzielanie pomocy humani-tarnej, w przypadku gdy ludność cywilna ucierpi w wyniku sytuacji kryzy-sowej;
– współpracę z międzynarodowymi organizacjami humanitarnymi oraz kra-jowymi strukturami/podmiotami działającymi w obszarze ochrony ludno-ści i zarządzania kryzysowego7.
Pragmatyczne podejście do problematyki ochrony ludności determinuje potrze-bę podejmowania działań adekwatnych do charakteru współczesnych zagrożeń.
Ujawnia się jednocześnie potrzeba dostosowania uregulowań prawnych i organiza-cyjnych do zmian cywilizai organiza-cyjnych, społecznych i politycznych. Również w Polsce podjęto działania mające na celu zbudowanie systemu prawa w zakresie szeroko rozumianego bezpieczeństwa obywateli. Podkreślić należy, że podejmowane do tej pory przez parlament inicjatywy ustawodawcze w przedmiocie ochrony ludności niestety w każdym przypadku kończyły się niepowodzeniem. Podczas prac doko-nano m.in. przeglądu rozwiązań stosowanych w krajach europejskich pod kątem możliwości wykorzystania ich w Polsce, starając się dostosować polskie prawo do standardów stosowanych w UE.
Celem projektu ustawy o ochronie ludności z 2009 r. było „stworzenie odpowied-nich ram dla zapewnienia warunków niezbędnych dla ochrony życia i zdrowia lu-dzi oraz podstawowych warunków przetrwania, współpracy i współlu-działania syste-mów, organów, służb i innych podmiotów wykonujących zadania ochrony ludności, usprawnienie koordynowania przyjmowania i udzielania pomocy humanitarnej oraz zapewnienie odpowiednich zasobów. Projekt ustawy kładzie duży nacisk na kształ-towanie świadomości społeczeństwa oraz promowanie odpowiednich zachowań w obliczu zagrożenia w celu zwiększenia bezpieczeństwa obywateli oraz zmniejszenia bezpośrednich skutków zagrożeń”8. Warto zaznaczyć, że zadania ochrony ludności w projektowanej ustawie oparto na następujących podstawowych zasadach:
7 Vademecum Komisji Europejskiej: Humanitarian Aid & Civil Protection na: https://www.
msw.gov.pl/pl/bezpieczenstwo/ochrona-ludnosci/10187,Ochrona-ludnosci-w-innych-krajach.
html, dostęp: 07.09.2013 r.
8 Uzasadnienie do projektu ustawy z dnia 31 sierpnia 2009 r. o ochronie ludności.
– troska o obywateli oraz osoby przebywające na terytorium RP jest obowiąz-kiem Państwa;
– powinnością obywateli jest dbanie o własne bezpieczeństwo;
– szczegółowa odpowiedzialność organów władzy publicznej regulowana jest przez właściwe przepisy prawne i wynika z kompetencji tych organów;
– szeroko dostępna wiedza w zakresie bezpieczeństwa stanowi skuteczny spo-sób powszechności ochrony ludności;
– organem sprawującym nadzór nad ochroną ludności w kraju jest minister właściwy do spraw wewnętrznych;
– organizacja ochrony ludności w czasie wojny realizowana będzie tak jak w czasie pokoju z wypełnieniem postanowień Protokołu Dodatkowego I do Konwencji Genewskich;
– regulacje powinny wzmocnić integrację struktur i systemów ratowniczych państwa poprzez posiadanie wspólnych centrów operacyjnych, bezpieczne-go systemu łączności, a także wspólnych procedur ratowniczych;
– stworzenie skutecznych mechanizmów współpracy międzynarodowej powin-no zapewnić integrację podmiotów ochrony ludpowin-ności, szczególnie z krajów UE;
– systemy informowania, alarmowania i ostrzegania powinny być znane ca-łemu społeczeństwu;
– konieczności zwiększania aktywności społecznej m.in. poprzez wzmoc-nienie organizacji pozarządowych, humanitarnych, wolontariatu, pomocy społecznej w ich statutowej działalności;
– organizowanym przygotowaniu działań w sferze ochrony ludności pozwa-lających na stworzenie programów poprawy bezpieczeństwa, które w uwie nazwano programami ochrony ludności, będących zw uwieńczeniem sta-rań organów państwa w zakresie ograniczania zagrożeń;
– dotychczasowe zasoby obrony cywilnej stają się zasobami ochrony ludności9. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że kluczowym elementem ochrony ludności w projektowanej ustawie był „dobrze przygotowany i poinformowany obywatel, któremu należy umożliwić zdobycie wiedzy i umiejętności na temat za-chowania się w sytuacjach zagrożenia jego życia bądź zdrowia, a także w zakresie ich zapobiegania, określając jego prawa i powinności”10.
Zgodnie z koncepcją zawartą w projekcie ustawy przez ochronę ludności należy rozumieć zintegrowaną działalność organów administracji publicznej i podmiotów realizujących zadania ochrony ludności mającą na celu zapewnienie bezpieczeństwa obywateli, porządku publicznego, ochronę życia i zdrowia osób przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz ochronę mienia, środowiska i dziedzi-ctwa kulturowego na wypadek wystąpienia sytuacji zagrożenia11 poprzez:
9 Tamże.
10 Tamże.
11 Sytuacja zagrożenia – każde zdarzenie, którego wystąpienie stwarza zagrożenie życia lub zdro-wia ludzi lub mogące spowodować znaczne straty w ich mieniu, a także środowisku naturalnym.
Podstawowe problemy ochrony ludności – aspekt teoretyczny 67 – zapewnienie warunków niezbędnych dla ochrony życia i zdrowia ludzi oraz
zapewnienie podstawowych warunków przetrwania w sytuacjach zagrożenia;
– zapewnienie współpracy wszystkich systemów ratowniczych, monitorowa-nia, ostrzegania i alarmowamonitorowa-nia, powiadamiania o zagrożeniach, a także or-ganów, służb i innych podmiotów realizujących zadania z zakresu ochrony ludności;
– merytoryczne, organizacyjne, rzeczowe i finansowe wsparcie organizacji pozarządowych w zakresie wykonywania zadań z zakresu ochrony ludno-ści, a w szczególności społecznych organizacji ratowniczych, humanitar-nych i wolontariatu;
– organizowanie i koordynowanie pomocy humanitarnej12;
– zapewnienie zasobów13, które mogą być wykorzystane do realizacji zadań ochrony ludności;
– edukację społeczeństwa w zakresie kształtowania świadomości zagrożeń i odpowiednich zachowań na wypadek ich wystąpienia14.
Celem ochrony ludności jest ponadto wspieranie przedsięwzięć ochrony ludno-ści poza granicami kraju w ramach pomocy humanitarnej, ratowniczej, technicznej i eksperckiej, w trybie i na zasadach wynikających z prawa międzynarodowego oraz zawartych umów.
Projekt ustawy o ochronie ludności zakłada, że na ochronę ludności składa się zespół działań podejmowanych przez właściwe organy władzy publicznej, pod-mioty ratownicze i komponent humanitarny, jak również przez pojedynczych obywateli, których generalnym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa całemu społeczeństwu poprzez zminimalizowanie skutków zdarzeń zagrażających życiu i zdrowiu obywateli, ich mieniu i środowisku naturalnemu.
Należy w tym miejscu jednocześnie zaznaczyć, że w definiowaniu ochrony lud-ności istnieje wiele, często wzajemnie się wykluczających, poglądów. „Jeden z nich, w opinii autora trudny (wręcz niemożliwy) do zaakceptowania, zakłada tożsamość ochrony ludności z zarządzaniem kryzysowym, a ściślej zarządzanie kryzysowe określa się jako całokształt działań w zakresie ochrony ludności. Inny, mający solidne uzasadnienie, że ochrona ludności ma charakter prewencyjny i jest działaniem pro-filaktycznym wyprzedzającym ratowanie (ratownictwo), które traktowane jest jako działanie interwencyjne”15. Z kolei w opinii W. Kitlera: „ze względu na silną presję
12 Pomoc humanitarna – działania organów administracji publicznej oraz innych podmiotów re-alizujących zadania z zakresu ochrony ludności, prowadzonych w celu udzielenia pomocy ludności dotkniętej skutkami klęsk żywiołowych, kryzysów, konfliktów zbrojnych, konsekwencjami wymuszo-nej migracji, realizowaną na zasadach bezstronności, neutralności i niezależności, a także adekwatno-ści i szybkoadekwatno-ści reagowania.
13 Zasoby – siły i środki, które mogą być wykorzystywane w celu realizacji zadań ochrony ludności, w tym ludzi, infrastrukturę, materiały i środki finansowe oraz bazy danych i systemy informatyczne.
14 Projekt ustawy z dnia 31 sierpnia 2009 r. o ochronie ludności, art. 2.
15 W. Kitler, Ochrona ludności jako podstawowa misja bezpieczeństwa narodowego, [w:] Ochrona ludno-ści w czasie pokoju oraz w okresie kryzysu i wojny, Konferencja z okazji 61. rocznicy podpisania Konwencji
praktyki, najbardziej uzasadniony wydaje się jednak pogląd, wedle którego ochro-na ludności obejmuje kompleks działań związanych z zapobieganiem bezpośrednim zagrożeniom życia i zdrowia ludzi, mienia, środowiska i dziedzictwa kulturowego (prewencja), przeciwdziałaniem ich skutkom (reagowanie, w tym ratownictwo) oraz usuwaniem konsekwencji (odbudowa) po ustąpieniu zagrożenia i jego skutków”16.
Zadania wykonywane w ramach ochrony ludności można podzielić na zada-nia związane z możliwością wystąpiezada-nia sytuacji zagrożezada-nia oraz zadazada-nia związane z wystąpieniem sytuacji zagrożenia. Do zadań związanych z możliwością wystąpie-nia sytuacji zagrożewystąpie-nia zaliczymy:
– monitorowanie zagrożeń i szacowanie ryzyka ich wystąpienia;
– przeciwdziałanie ich występowaniu;
– przygotowanie organizacyjne i rzeczowe do reagowania;
– przygotowanie warunków do ewakuacji ludności;
– przygotowanie warunków do ochrony ludności, zabezpieczenia mienia i pro-duktów żywnościowych, w tym budowa i utrzymanie budowli ochronnych oraz dostosowanie istniejących obiektów do pełnienia funkcji takiej budowli;
– szkolenie podmiotów ochrony ludności oraz ich przygotowanie do współ-działania, w tym prowadzenie ćwiczeń;
– opracowywanie i wdrażanie programów ochrony ludności;
– tworzenie rezerw zasobów służących ochronie ludności;
– prowadzenie edukacji społeczeństwa z zakresu ochrony ludności, w tym kształtowanie świadomości zagrożeń i adekwatnych zachowań społecznych;
– planowanie i przygotowanie procesu podniesienia poziomu gotowości do reagowania podmiotów ochrony ludności;
– planowanie i przygotowanie procesu przekształcenia podmiotów ochrony ludności w organizacje obrony cywilnej.
Z kolei wśród zadań realizowanych w związku z wystąpieniem sytuacji zagroże-nia należy wymienić:
– informowanie, ostrzeganie i alarmowanie ludności;
– wymianę i analizowanie informacji pochodzących z systemów monitoro-wania sytuacji zagrożeń pomiędzy podmiotami ochrony ludności;
– reagowanie i podejmowanie interwencji oraz działań ratowniczych przez właściwe podmioty ochrony ludności;
– wskazywanie i oznaczanie stref niebezpiecznych;
– prowadzenie ewakuacji ludności;
– zapewnienie funkcjonowania służb użyteczności publicznej;
– zapewnienie funkcjonowania służb użyteczności publicznej;