Inspiracją do rozwoju miast coraz częściej stają się czynniki społeczno–
kulturowe, wśród których szczególną uwagę warto zwracać na trendy docierające
w rezultacie globalnego rozprzestrzeniania się wzorców zachowań. Idee świata po-nowoczesnego przenikają do polskich miast stając się szansą na ich rozwój, w tym lepszą pozycję konkurencyjną na międzynarodowych rynkach ofert terytorialnych.
Postrzegane są jednak również jako zagrożenie istnienia lokalnej hierarchii wartości.
Stopień oddziaływania i akceptacji poglądów propagatorów ponowoczesno-ści można mierzyć wykorzystując różne mierniki. Ich stosowanie w ocenie gospoda-rowania miejskimi zasobami powinno przyczynić się do lepszego uwzględniania potrzeb użytkowników miasta w procesie wyznaczania kierunków jego rozwoju.
Rosnąca świadomość zmian kulturowych musi być dostrzegana przez podejmują-cych decyzje dotyczące alokacji zasobów miejskich, aby minimalizować konflikty i jednocześnie spełniać oczekiwania użytkowników przestrzeni miast.
Literatura
Bauman Z., 2004. Ponowoczesność. W: B. Szlachta (red.), Słownik społeczny. Wyd. WAM, Kraków.
Bauman Z., 2006. Płynna nowoczesność. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Bugno–Janik A., 2012. Istota i cechy ponowoczesności. W: M. Czornik (red.), Gospodarowanie prze-strzennymi zasobami miasta w świecie ponowoczesnym. Wydawnictwo UE Katowice.
Czornik M. (red.), 2012a. Gospodarowanie przestrzennymi zasobami miasta w świecie ponowoczesnym, Wydawnictwo UE Katowice.
Czornik M. 2012b. Konsumpcja miejska. Ekonomiczne refleksje nad ewoluowaniem funkcji miejskich.
Wydawnictwo UE Katowice.
Jayne M., 2006. Cities and Consumption. Routledge, London.
Kościelny H., Rosenbaum S., 2007. Tarnowskie Góry. Przyroda. Urząd Miasta Tarnowskie Góry.
Makowski G., 2003. Świątynia konsumpcji. Geneza i społeczne znaczenie centrum handlowego, Wydaw-nictwo TRIO, Warszawa.
Pawlak M.,2003 Od pierwszej do czwartej generacji. Home & Market, 3 / 2003.
Renne J., 2009a. From Transit–Adjacent to Transit–Oriented Development. Local Environment 14/2009, 1–15.
Renne J., 2009b. Measuring the Success of Transit Oriented Development. W: C. Curtis, J. Renne, L. Bertolini (red.), Transit Oriented Development: Making It Happen. Ashgate, 241–255.
Rewers E., 2005. Post–polis. Wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta. UNIVERSITAS, Kraków.
www.tarnowskiegory.pl. strona urzędu miasta Tarnowskie Góry.
The proposal of evaluation measures of town’s spatial resources in post-modern world
Summary: Management of town’s spatial resources in postmodern world can be evaluated by using of measures, despite of ambiguous meaning it specific features.
They should adapted from a few knowledge domains, which make possible analyz-ing of complicated social–cultural trends. There are 13 such measures in this article.
They can be useful in urban spatial planning or creating of local development objec-tives.
Keywords: spatial resources, postmodernity, spatial economy
dr Małgorzata Czornik
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Katedra Badań Strategicznych i Regionalnych ul. Bogucicka 14,
40–287 Katowice,
malgorzata.czornik@ue.katowice.pl
Julita Łukomska
Uniwersytet Warszawski
Czynniki lokalnego rozwoju gospodarczego w Polsce
Streszczenie: W dobie ponownego zwrotu ku lokalności określanego mianem rene-sansu lokalizmu, przedmiotem zainteresowania wielu badaczy stają się przyczyny zróżnicowania w poziomie rozwoju gospodarczego regionów czy miejsc. Różno-rodne i liczne są czynniki, które warunkują ten poziom. Niewątpliwie w ciągu ostat-nich dwóch dekad mamy do czynienia ze wzrostem znaczenia czynnika wpływają-cego na lokalny rozwój gospodarczy, jakim jest aktywność władz lokalnych. Autor-ka stosując metody ilościowe podejmuje w artykule próbę weryfiAutor-kacji znaczenia czynników zależnych od samorządu i lokalnej społeczności dla poziomu lokalnego rozwoju ekonomicznego w Polsce.
Słowa kluczowe: rozwój lokalny, samorząd lokalny, gospodarka lokalna
1. Wprowadzenie
Celem artykułu jest zaprezentowanie wybranych wyników badania, które przeprowadzone zostało w ramach przygotowanej przez Autorkę pracy doktor-skiej 1. W pracy tej Autorka podjęła się weryfikacji znaczenia różnych czynników dla lokalnego rozwoju gospodarczego w Polsce.
Jednym z dominujących nurtów współczesnych studiów nad rozwojem staje się jego lokalny wymiar. Na całym świecie mamy do czynienia z inicjatywami w kierunku lokalizmu, coraz częściej podkreślana jest rola lokalnych odpowiedzi na globalne wyzwania (Shuman 1998, Syrett 1995, Swyngedouw 2004). Powszechnie zauważalny jest wzrost roli układów lokalnych, które postrzegane są jako specyficz-ne systemy z wiodącą rolą społeczności lokalnych. W dobie ponowspecyficz-nego zwrotu ku lokalności przyczyny zróżnicowania w poziomie rozwoju regionów czy miejsc stają się przedmiotem zainteresowania wielu badaczy. O zwrocie w kierunku rozwoju lokalnego świadczy nie tylko rozkwit literatury na ten temat, ale także wielość
1 Rozprawa doktorska pt. „Czynniki lokalnego rozwoju gospodarczego w Polsce” obroniona została w 2012 roku na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego.
misji, zespołów problemowych i innych instytucji powoływanych w celu wspierania rozwoju lokalnego 2.
W literaturze odnajdujemy cztery podstawowe płaszczyzny rozwoju lokal-nego: gospodarcza (rozwijanie indywidualnej i zbiorowej przedsiębiorczości przy wykorzystaniu lokalnych zasobów), społeczna (możliwość artykułowania interesów grupowych), polityczna (znaczna autonomia układu lokalnego w zakresie alokacji zasobów i możliwość podejmowania decyzji w sposób demokratyczny i samorząd-ny) i kulturowa (możliwość korzystania z własnych kanałów komunikacji społecz-nej) (Jałowiecki 1989). Problematyka artykułu oscyluje wokół płaszczyzny gospo-darczej rozwoju lokalnego.
Tak jak złożone są zagadnienia dotyczące rozwoju lokalnego (jego charak-ter, dynamika, kierunek oraz struktura), tak różnorodne i liczne są warunkujące go czynniki. Środowisko przyrodnicze ma swoje miejsce wśród najważniejszych de-terminant rozwoju lokalnego (Landes 2010). J. J. Parysek (2001) podkreśla jednak, że zdecydowana większość warunków kształtujących klimat rozwoju lokalnego koncentruje się w sferze społecznej. Wielu autorów w tym kontekście zainteresowa-nie swe kieruje przede wszystkim ku wpływowi warunków gospodarczych na roz-wój (Blakely 1989). Już od połowy lat 70. XX wieku zwraca się uwagę na zwrot lokalnej polityki miejskiej w kierunku przesłanek ekonomicznych. W szczególności podkreślana jest waga działań zorientowanych na poprawę przewagi konkurencyjnej danego obszaru (Harvey 1989). Na roli czynników ekonomicznych i społecznych w rozwoju skupia także uwagę J. Hryniewicz (2000) utrzymując, że dotychczasowe doświadczenia badawcze wskazują na fakt, iż procesy rozwoju lokalnego są efektem koincydencji zjawisk ekonomicznych, społeczno–kulturowych i politycznych.
W artykule skoncentrowano się na analizie ekonomicznych i społecznych czynni-ków rozwoju lokalnego.
Przegląd literatury przedmiotu oraz analiza wyników wcześniejszych badań nad lokalnym rozwojem gospodarczym wskazują na istotną rolę lokalnych władz i społeczności w jego wspieraniu. Stąd podstawowy podział czynników rozwojo-wych, który proponuje Autorka niniejszego opracowania uwzględnia czynniki za-leżne od władz lokalnych i charakterystyki lokalnej społeczności (czynniki zaza-leżne) oraz czynniki, na które społeczność lokalna i samorząd nie posiadają wpływu (czyn-niki niezależne).
Można postawić pytanie o rolę czynników zależnych i niezależnych w sty-mulowaniu lokalnego rozwoju gospodarczego w Polsce. Interesujące jest czy zróż-nicowanie wagi różnych czynników dla rozwoju zależy od rodzaju i położenia re-gionalnego danej jednostki. Kolejne pytanie, na które podjęto próbę odpowiedzi w świetle przeprowadzonych badań, dotyczy tego, które z czynników zależnych
2 Liczne tego typu instytucje utworzono w USA i w Wielkiej Brytanii (patrz Dominelli 2007).
mają największe znaczenie (w największym stopniu wyjaśniają poziom lokalnego rozwoju gospodarczego w Polsce)?
2. Model lokalnego rozwoju gospodarczego – koncepcja