Podsumowanie w jêzyku polskim

© OECD 2004

Niniejsze podsumowanie nie jest oficjalnym t³umaczeniem materia³ów OECD.

Kopiowanie niniejszego podsumowania jest dozwolone pod warunkiem zamieszczenia informacji o prawach autorskich OECD i tytu³u oryginalnej publikacji.

Wielojêzyczne podsumowania s¹ t³umaczeniami fragmentów dokumentów OECD, pierwotnie opublikowanych w jêzykach angielskim i francuskim.

S¹ one dostêpne bezp³atnie w internetowej ksiêgarni OECD: www.oecd.org/bookshop/

Dok³adniejsze informacje mo¿na uzyskaæ, kontaktuj¹c siê z Dzia³em Praw Autorskich i T³umaczeñ w Dyrektoriacie do Spraw Publicznych i Komunikacji: rights@oecd.org Faks: +33 (0)1 45 24 13 91

OECD Rights and Translation unit (PAC) 2 rue André-Pascal 75116 Paris

France

Zachêcamy do odwiedzania naszej strony internetowej: www.oecd.org/rights/

Konwencja MOP nr 142Konwencja MOP nr 168Zalecenie MOP nr 195MemorandumRezolucjaProgram LLLPPodrêcznik

194

Poradnictwo zawodowe w oficjalnych dokumentach oraz opracowaniach o zasiêgu miêdzynarodowym Roœnie znaczenie dobrze zorganizowanych us³ug

do-radztwa zawodowego. Kraje OECD i Unia Europejska wdra¿aj¹ strategie kszta³cenia ustawicznego, a tak¿e polityki maj¹ce promowaæ poprawê mho¿liwoœci i zdolnoœci zatrudnienia ich obywateli. Pomyœlne

wdro-¿enie takich strategii i polityk wymaga, aby obywatele posiadali umiejêtnoœci zarz¹dzania w³asnym wykszta³-ceniem i zatrudnieniem oraz aby wszyscy oni mieli dostêp do wysokiej jakoœci informacji i doradztwa dotycz¹cego oœwiaty, kszta³cenia i zatrudnienia. Jed-nak us³ugi doradztwa zawodowego i cele polityki

spo-³ecznej znacznie siê rozmijaj¹. Celem niniejszego pod-rêcznika jest pomoc twórcom polityki w krajach OECD i Unii Europejskiej w opracowywaniu skutecznych polityk doradztwa zawodowego w zakresie edukacji, szkolenia i zatrudniania. Materia³ ten zosta³ opraco-wany przez Komisjê Europejsk¹ i OECD w odpowie-dzi na nieustanne zmiany w politykach oœwiaty, kszta³-cenia i zatrudniania. W Europie zmiany te wyra¿aj¹ cele tzw. strategii lizboñskiej (z 2000 r.) mówi¹ce o uczynieniu z Europy do roku 2010 obszaru maj¹cego najbardziej konkurencyjn¹ gospodarkê, spo³eczeñstwo i gospodarkê oparte na wiedzy, a ponadto odznacza-j¹cego siê spójnoœci¹ spo³eczn¹. Podrêcznik oparto na miêdzynarodowych przegl¹dach polityk dotycz¹-cych doradztwa zawodowego, podejmowanych przez OECD, Europejskie Centrum Kszta³cenia Zawodowe-go, Europejsk¹ Fundacjê Kszta³cenia i Bank Œwiato-wy. W sposób jasny i klarowny przedstawia on twór-com polityk dotycz¹cych oœwiaty, szkolenia i zatrud-nienia nastêpuj¹ce tematy:

l stoj¹ce przed nimi wyzwania, zwi¹zane z zapew-nieniem, by us³ugi doradztwa zawodowego spe³-nia³y cele polityki spo³ecznej;

l pytania, które musz¹ sobie zadaæ, podejmuj¹c te wyzwania;

l niektóre dostêpne mo¿liwoœci œwiadczenia us³ug doradztwa zawodowego w ramach d³ugofalowe-go programu kszta³cenia i mo¿liwoœci zatrudnie-nia;

l przyk³ady skutecznych reakcji, zapo¿yczone z krajów OECD i UE.

Podrêcznik obejmuje cztery obszerne tematy politycz-ne: poprawê us³ug doradztwa zawodowego dla m³o-dych ludzi, poprawê us³ug doradztwa zawodowego dla doros³ych, poprawê dostêpu do doradztwa

zawo-dowego i poprawê systemów wspieraj¹cych doradz-two zawodowe.

P

ZAWODOWEGO DLA LUDZI M£ODYCH

Dla poprawy us³ug doradztwa zawodowego dla ludzi m³odych konieczne jest, aby twórcy polityk reagowali na wyzwania zwi¹zane ze szkolnictwem obowi¹zko-wym, szkolnictwem œrednim i wy¿szym, a tak¿e szkol-nictwem dla m³odych ludzi z obszarów ryzyka. Wy-zwanie stanowi¹ ró¿nice w dostêpie do kszta³cenia, jak równie¿ poprawa charakteru, poziomu i jakoœci us³ug. W przypadku szkó³ najwa¿niejszymi wyzwania-mi s¹: zapewnienie wystarczaj¹cych w³aœciwych za-sobów ludzkich i kapita³owych, zarówno w szko³ach, jak i w spo³ecznoœciach wokó³ tych szkó³; zapewnie-nie, ¿e zasoby te zostan¹ przeznaczone na doradztwo zawodowe; a tak¿e jak najlepsze wykorzystanie do-stêpnych zasobów. Ró¿nice w dostêpie s¹ szczegól-nie wyraŸne w szko³ach podstawowych i w szko³ach

œrednich o profilach zawodowych. Opcje polityki obej-muj¹ formalne zacieœnienie wspó³pracy wszystkich interesariuszy, skupienie programów kszta³cenia za-wodowego na nabywaniu przez uczniów

umiejêtno-œci zarz¹dzania karier¹ zawodow¹ oraz poprawê me-chanizmów rozliczania za wykonane zadania.

Znaczna liczba m³odych ludzi opuszcza szko³ê

wcze-œnie, bez uzyskania kwalifikacji. Potrzebne im s¹ pro-gramy spo³eczne, które pomog³yby w przejœciu do

œwiata osób pracuj¹cych, a jednoczeœnie ponownie zaanga¿owa³y ich w dalsze kszta³cenie siê, a doradz-two zawodowe musi byæ elementem takich progra-mów. Doradztwo zawodowe musi te¿ staæ siê istot-niejsz¹ czêœci¹ sk³adow¹ realizowanych w szko³ach programów maj¹cych na celu zapobieganie wczesne-mu porzucaniu nauki.

Ogólnie rzecz bior¹c, widoczny jest brak us³ug doradz-twa zawodowego dla studentów szkó³ wy¿szych, mimo

¿e studia wi¹¿¹ siê ze znacznymi kosztami, ponoszo-nymi zarówno przez samych studentów, jak i przez podatników. Nale¿y poszerzyæ zakres us³ug doradztwa zawodowego oferowanych w szkolnictwie wy¿szym.

Nale¿y wzmocniæ dŸwignie polityki maj¹ce zapewniæ udostêpnienie szerszego zakresu us³ug. Twórcy poli-tyk mog¹ dok³adnie okreœliæ cele us³ug doradztwa za-wodowego w szkolnictwie wy¿szym i stworzyæ wyraŸ-niej sze powi¹zania uzgodnieñ dotycz¹cych œrodków

Doradztwo zawodowe: Podrêcznik dla twórców polityki – podsumowanie

Konwencja MOP nr 142Konwencja MOP nr 168Zalecenie MOP nr 195MemorandumRezolucjaProgram LLLPPodrêcznik

publicznych dla szkolnictwa wy¿szego z poziomem i jakoœci¹ us³ug doradztwa zawodowego.

P

ZAWODOWEGO DLA DOROS£YCH

Niejednorodny charakter populacji osób doros³ych stwarza rozmaite wyzwania dla twórców polityk, któ-rzy staraj¹ siê ulepszyæ us³ugi doradztwa zawodowe-go. Oferta us³ug skierowana do doros³ych pracuj¹-cych nie jest zbyt bogata; niewiele przedsiêbiorstw uwzglêdnia potrzeby rozwoju kariery zawodowej swo-ich pracowników; oferta p³atnych prywatnych us³ug jest bardzo ograniczona; pracodawcy i zwi¹zki zawo-dowe wykazywa³y dotychczas ograniczone zaintere-sowanie œwiadczeniem us³ug doradztwa zawodowe-go, mimo ¿e czêsto z zasady uznaj¹ oni potrzeby kszta³cenia pracowników w celu poprawy konkuren-cyjnoœci i równoœci. Pomimo tych problemów, nowa wspó³praca organizacji pracodawców, instytucji oœwiatowo-szkoleniowych, pañstwowych agencji za-trudnienia i innych odpowiednich organizacji mo¿e doprowadziæ do œwiadczenia us³ug doradztwa zawo-dowego dla pracowników w miejscu pracy, a us³ugi takie powinny stanowiæ nierozerwaln¹ czêœæ progra-mów kszta³cenia doros³ych.

Doradztwo zawodowe jest uwa¿ane za kluczowy czyn-nik zapobiegaj¹cy wzrostowi liczby bezrobotnych, zw³aszcza d³ugoterminowych. W wiêkszoœci krajów czo³ow¹ rolê odgrywaj¹ tu pañstwowe agencje zatrud-nienia. Mimo to us³ugi doradztwa zawodowego w pañstwowych agencjach zatrudnienia nie s¹ w pe³ni rozwiniête. Silne strategie wspó³pracy pomiêdzy pañ-stwowymi agencjami zatrudnienia a us³ugami doradz-twa zawodowego na poziomie indywidualnym i po-ziomie wspólnot, a tak¿e pomiêdzy instytucjami oœwia-towo-szkoleniowymi, mo¿e umo¿liwiæ osobom bez-robotnym znalezienie zatrudnienia i ponowne podjê-cie nauki.

Starzenie siê spo³eczeñstw i problemy finansowania emerytur w wielu krajach bêd¹ wymaga³y zarówno przesuniêcia wieku emerytalnego, jak i stworzenia bardziej elastycznych systemów przechodzenia na emeryturê. Obecnie twórcy polityk nieœpiesznie mo-bilizuj¹ us³ugi doradztwa zawodowego, tak aby wspie-ra³y one aktywne starzenie siê. Przedstawiciele pra-codawców i pracowników mog¹ propagowaæ i podej-mowaæ inicjatywy dotycz¹ce œwiadczenia us³ug w

za-kresie poradnictwa trzeciego wieku przy wykorzysta-niu ró¿nego typu partnerstw publiczno-prywatnych.

P

DORADZTWA ZAWODOWEGO

Popyt na us³ugi doradztwa zawodowego jest wiêkszy ni¿ poda¿. Bardziej elastyczne metody œwiadczenia us³ug, w tym wykorzystanie technologii informacyj-nych i telekomunikacyjinformacyj-nych oraz telefoniczinformacyj-nych cen-trów obs³ugi, maj¹ wielki potencja³ poszerzenia do-stêpu do tych us³ug. Jeœli wszyscy obywatele maj¹ mieæ dostêp do doradztwa zawodowego, czêsto po-jawia siê potrzeba dotarcia z tymi us³ugami do grup ryzyka. Czynne anga¿owanie zagro¿onych grup w opracowywanie, planowanie, wdra¿anie i monitoro-wanie przeznaczonych dla nich polityk i us³ug doradz-twa zawodowego znacznie poprawia opracowywanie us³ug odpowiadaj¹cych ich potrzebom.

Poprawa jakoœci i przydatnoœci materia³ów informa-cyjnych o tematyce zawodowej w celu wspierania po-wszechnego dostêpu stanowi nieustanne wyzwanie.

Czêsto widoczny jest brak wspó³pracy miêdzy po-szczególnymi ministerstwami i agencjami a samorz¹-dem krajowym i regionalnym w zakresie dostarcza-nia informacjami w zakresie rozwoju kariery zawodo-wej i udostêpniania tych informacji. Materia³y opra-cowane przez sektor prywatny nie podlegaj¹ ¿adnym ustalonym standardom. W celu opracowania spójnej polityki i strategii dostarczania obywatelom wysokiej jakoœci informacji dotycz¹cych kariery zawodowej, niezbêdnym punktem wyjœcia jest przyst¹pienie do przygotowania na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym mapy informacji o tematyce zawodowej do-starczanych przez ró¿ne media (np. gazety i telewi-zjê) wielu grupom docelowym (m³odzie¿y, osobom pracuj¹cym, bezrobotnym).

P

WSPIERAJ¥CYCH DORADZTWO

ZAWODOWE

Istniej¹ znaczne ró¿nice miêdzy jakoœci¹ a rodzajami us³ug doradztwa zawodowego œwiadczonych obywa-telom zarówno wewn¹trz krajów, jak i poza granica-mi, co wynika z istotnych ró¿nic w szkoleniu dorad-ców zawodowych. D³ugoœæ okresu ich wstêpnego kszta³cenia wynosi od trzech tygodni do piêciu lat.

196

Poradnictwo zawodowe w oficjalnych dokumentach oraz opracowaniach o zasiêgu miêdzynarodowym Rz¹dy niechêtnie definiuj¹ program i proces

wstêp-nego szkolenia doradców zawodowych i bardzo po-woli realizuj¹ proces porównania programów kszta³-cenia z efektami oczekiwanymi w zakresie polityki spo³ecznej w dziedzinie kszta³cenia, szkolenia i zatrud-nienia. Dla zape³nienia tej luki konieczne s¹ silniejsze sygna³y ze strony ministerstw.

W wiêkszoœci krajów przeprowadza siê niewiele re-gularnych i systematycznych ocen jakoœci us³ug do-radztwa zawodowego. Standardy œwiadczenia us³ug nie istniej¹ lub istniej¹ jedynie w niektórych sekto-rach. Tam, gdzie struktura jakoœci istnieje, jest ona na ogó³ dobrowolna, a nie obowi¹zkowa – i funkcjonuje na zasadzie wytycznych. Osoby korzystaj¹ce z us³ug doradztwa zawodowego odgrywaj¹ kluczow¹ rolê w opracowywaniu i ocenie us³ug.

Podstawa dowodowa wspieraj¹ca tworzenie polityk w zakresie œwiadczenia us³ug doradztwa zawodowe-go jest bardzo s³aba. Obecnie niewiele rz¹dów dys-ponuje gotowymi danymi niezbêdnymi do przedsta-wienia ogólnego obrazu œwiadczenia us³ug doradz-twa zawodowego lub skutecznoœci tego doradzdoradz-twa w realizacji celów polityki spo³ecznej. Niewiele mini-sterstw jest w stanie precyzyjnie okreœliæ kwotê œrod-ków publicznych wydatkowanych na us³ugi doradz-twa zawodowego i sposoby ich wydatkowania. Bra-kuje informacji na temat prywatnych inwestycji i wy-datków w tej dziedzinie. Wspó³praca stron zaintere-sowanych (np. u¿ytkowników, administratorów, part-nerów spo³ecznych i doradców) na poziomie krajo-wym pomo¿e okreœliæ odpowiednie i przydatne ro-dzaje danych i procedury oceny danych Ÿród³owych,

procesów i danych wynikowych oraz rezultatów do-radztwa zawodowego.

Cele doradztwa zawodowego w wiêkszoœci krajów znajduj¹ s³abe odzwierciedlenie w polityce oœwiato-wej, szkoleniowej i polityce zatrudnienia. Nie jest to zaskakuj¹ce, bior¹c pod uwagê nieodpowiednie pod-stawy oceny us³ug doradztwa zawodowego. Co wiê-cej, œwiadczenie us³ug doradztwa zawodowego sta-nowi czêsto zbiór ró¿nych podsystemów w zakresie kszta³cenia, szkolenia, zatrudnienia, sektora prywat-nego i publiczprywat-nego, przy czym ka¿dy ma swoj¹ histo-riê, podstawy i czynniki napêdzaj¹ce, a rzadziej spój-ny i zintegrowaspój-ny zbiór ustaleñ. Tworzenie krajowe-go forum ds. opracowania polityki i systemów do-radztwa zawodowego uwzglêdniaj¹cego zarówno przedstawicieli rz¹du, jak i g³ównych stron zaintere-sowanych, np. pracodawców i zwi¹zki zawodowe, a tak¿e g³ówne organizacje œwiadcz¹ce takie us³ugi, jest wa¿nym dzia³aniem, które mo¿e byæ podejmowane przez rz¹dy w celu skoncentrowania uwagi na tej kwe-stii i opracowywania agend politycznych oraz wzmoc-nienia procesu tworzenia polityki.

Wiêkszoœæ kosztów œwiadczenia us³ug doradztwa za-wodowego ponosz¹ podatnicy. Rozwój pod wzglêdem zakresu, zasiêgu i ró¿norodnoœci œwiadczonych us³ug wymuszony perspektyw¹ nieustaj¹cego kszta³cenia sy-gnalizuje nowe zapotrzebowanie na œrodki i zobowi¹-zania ze strony rz¹dów w dziedzinie, która nie cieszy siê zbytnim zainteresowaniem inwestorów prywatnych i indywidualnych. Mo¿liwe jest ograniczenie zapotrze-bowania na œrodki publiczne, jeœli uda siê pobudziæ wzrost inwestycji prywatnych w tym obszarze.

Dokument dostêpny na stronie http://www.oecd.org/dataoecd/54/15/34061523.pdf

39