Pojęcie rozwoju potencjału społecznego biblioteki

W ostatnich latach wzmożone zainteresowanie na gruncie bibliotekarskim wzbudza problematyka zarządzania potencjałem społecznym. Świadczą o tym liczne publikacje naukowe, dotyczące różnych dziedzin funkcji personalnej, z których na uwagę zasługuje praca

„Zarządzanie kadrami w bibliotece, praca zbiorowa pod red. J.Kamińskiej i B.Żołędowskiej – Król”¹. Zarządzanie potencjałem społecznym zdecydowanie wkroczyło w krąg zainteresowań bibliotekoznawców.

Centralne miejsce w procesie zarządzania a szczególnie czynnikiem ludzkim jak słusznie zauważa A.Sajkiewicz posiada rozwój potencjału społecznego²

Literatura bibliotekarska niestety nie dostarcza odpowiedzi na pytanie czym jest rozwój potencjału społecznego pracowników. Terminu tego nie tłumaczy zarówno Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego

. Ranga rozwoju, tkwiącego w pracownikach biblioteki potencjału społecznego wzrasta zwłaszcza obecnie, w czasach nieustannie wzrastającej konkurencji, przechwytującej nierzadko formy pracy bibliotek. Biblioteki powinny poszukiwać przewagi konkurencyjnej przede wszystkim w rozwoju zatrudnianych pracowników. Konieczne zatem wydaje się wyjaśnienie pojęcia rozwoju potencjału społecznego pracowników.

3 jak również Encyklopedia wiedzy o książce⁴

1 Zarządzanie kadrami w bibliotece. Praca zbiorowa pod red. J. Kamińskiej i B. Żołędowskiej – Król.

Wydawnictwo SBP, Warszawa 2008.

. Definicja rozwoju

2 Zarządzanie potencjałem pracy..., dz. cyt., s. 7

3 Encyklopedia współczesnego..., dz. cyt.,

4 Encyklopedia wiedzy..., dz. cyt.,

potencjału społecznego pracowników nie występuje także w Słowniku terminologicznym informacji naukowej pod red. M.Dembowskiej⁵

Interpretacje pojęcia rozwój potencjału społecznego występują dopiero na łamach piśmiennictwa z zakresu organizacji i zarządzania.

Wśród tych definicji brak jednak jednoznacznej interpretacji znaczenia rozwoju potencjału społecznego. Poszczególni autorzy prac naukowych różnie definiują rozwój tkwiącego w pracownikach potencjału społecznego. Do określenia treści tego pojęcia używana jest nierzadko także zróżnicowana terminologia. Termin rozwój potencjału społecznego stosowany jest obok takich pojęć, jak rozwój potencjału pracy, rozwój pracowników, a także rozwój personelu który jest pojęciem o szerszym zakresie znaczeniowym. Proces rozwoju potencjału społecznego stanowi jedynie jakościowy aspekt rozwoju personelu. Pojecie rozwoju personelu, w ślad za A.Pocztowskim można zdefiniować jako ogół zmian ilościowych i jakościowych w systemie społecznym organizacji, które prowadzą do podniesienia wielkości rynkowej zasobów ludzkich oraz efektywności pracy

.

6. Jak pisze A. Pocztowski pojęcie rozwoju potencjału społecznego jest jedną z prób ograniczenia zakresu znaczeniowego terminu rozwój personelu, która zostały podjęte ze względu na utrudnioną operacjonalizację terminem rozwój personelu⁷

Rozwój potencjału społecznego bywa także bardzo często niesłusznie utożsamiany ze szkoleniem. Wytłumaczeniem takiego stanu rzeczy może być uznanie na łamach literatury przedmiotu za rozsądne, traktowanie szkolenia i rozwoju jako procesów współgrających ze sobą i wzajemnie się uzupełniających

.

8

5 Słownik terminologiczny..., dz. cyt.,

. Szkolenia pracowników stanowią element

6 Pocztowski A.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Zarys..., dz. cyt., s. 221

7 Pocztowski A.: Rozwój potencjału pracy jako problem zarządzania zasobami ludzkimi. Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Seria Specjalna, Monografie, nr 118, Kraków 1993, s.

30

8 McKenna E. , Beech N. : Zarządzanie..., dz. cyt., s. 198

rozwoju potencjału społecznego pracowników⁹. Leksykon HRM podaje, że szkolenie to zorganizowana forma nauki, mająca na celu podniesienie → wiedzy z zakresu danej dziedziny, ogólnej świadomości na temat tej dziedziny czy też poznanie zachowań i postaw pozwalających radzić sobie z poszczególnymi problemami w danej dziedzinie. Jest to jedna z najbardziej popularnych form rozwoju pracowników i tym samym ważny element systemu motywacyjnego¹⁰. M. Armstrong, wymieniając elementy rozwoju zasobów ludzkich pisze, że rozwój to powiększanie lub urzeczywistnianie zdolności i potencjału danej osoby w drodze uczenia się i edukacji¹¹

Poniżej przestawione zostaną również inne definicje rozwoju potencjału społecznego, odnoszące się do całej organizacji. Pojecie rozwoju potencjału społecznego w ślad za terminem rozwój personelu, z którego się wywodzi można bowiem interpretować na trzech poziomach

.

12

- całej organizacji,

:

- zespołów pracowniczych, - indywidualnych pracowników.

W niniejszej pracy pojecie rozwoju potencjału społecznego rozpatrywane będzie na poziomie całej biblioteki.

Według Słownika zarządzania kadrami pod red. T.Listwana rozwój potencjału społecznego to działania mające na celu przygotowanie pracowników do wykonywania pracy i zajmowania stanowisk o większej odpowiedzialności (zazwyczaj w przyszłości). Działania te obejmują procesy: planowania (→ plan rozwoju pracowników), → zarządzanie rozwojem zawodowym pracowników, → oceniania pracowników, → doskonalenia, → integracji organizacyjnej, → integracji społecznej i

9 Szerzej szkolenia pracowników zostały przedstawione w dalszej części niniejszej pracy.

10 Padzik K.: Leksykon HRM: podstawowe pojęcia z dziedziny zarządzania zasobami ludzkimi.

Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2002, s. 98

11 Armstrong M.: Zarządzanie zasobami..., dz. cyt., s. 478

12 Pocztowski A.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Zarys..., dz. cyt., s. 218

przemieszczenia pracowników¹³. Leksykon zarządzania pod red. A.Olczaka i I.Kołodziejczyk – Olczak podaje, że rozwój potencjału społecznego to proces polegający na uaktualnianiu kompetencji pracowniczych. Jest on wymuszony licznymi zmianami zachodzącymi w organizacji, jak i w jej otoczeniu¹⁴. A.Szałkowski definiuje rozwój potencjału społecznego jako sterowany proces wzbogacania potencjału pracy zatrudnionych pracowników, którego efektem będzie wzrost kompetencji przydatnych do rozwoju organizacji. Proces ten dotyczy systematycznego pomnażania specjalistycznej wiedzy i umiejętności zawodowych oraz doskonalenia zachowań i motywacji pracowników, niezbędnych w realizowaniu obecnych i perspektywistycznych zadań organizacji¹⁵. Najbardziej precyzyjna definicję rozwoju potencjału społecznego sformułował A.Pocztowski. zdaniem cytowanego autora rozwój potencjału społecznego obejmuje ogół celowych i systematycznych działań adresowanych do pracowników wszystkich szczebli hierarchicznych w postaci określonych form kształcenia i doskonalenia wiedzy zawodowej, planowania i realizacji karier zawodowych oraz organizacji i strukturyzacji pracy, mogących mieć charakter doraźny i/lub antycypacyjny, zmierzających do wzbogacenia ich potencjału pracy o określone treści, niezbędne do prawidłowego wykonywania pracy na obecnie zajmowanych stanowiskach, jak i sprostania przyszłym wymaganiom w tym zakresie oraz odbywających się w szerszym kontekście zmian zachodzących w organizacji i jej otoczeniu¹⁶.

13 Słownik zarządzania..., dz. cyt., s. 134

14 Leksykon zarządzania. Red. A.Olczak i I.Kołodziejczyk – Olczak. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno – Ekonomicznej w Łodzi, 2005, s. 142

15 Rozwój personelu..., dz. cyt., s. 9

16 Pocztowski A.: Rozwój..., dz. cyt., s. 31

Podstawę sformułowania tej definicji stanowiły następujące założenia¹⁷

- potencjał pracy jest atrybutem zasobów ludzkich, określającym możliwość ich zastosowania w procesie pracy oraz posiadającym zdolność rozwoju,

:

- rozwój potencjału pracy powinien być wkomponowany w strategię rozwoju całej organizacji,

- rozwój potencjału pracy stanowi jedno z podstawowych zadań zarządzania zasobami ludzkimi.

Na podstawie dokonanego przeglądu różnych interpretacji pojęcia rozwoju potencjału społecznego sformułowano i przyjęto w niniejszej pracy definicję zgodnie, z którą rozwój potencjału społecznego biblioteki to ogół celowych i systematycznych działań adresowanych do pracowników wszystkich szczebli hierarchicznych w bibliotece w postaci różnych form szkolenia i doskonalenia, mogących mieć charakter doraźny lub antycypacyjny, zmierzających do wzbogacenia ich potencjału społecznego o cechy i właściwości niezbędne do wykonywania pracy na aktualnie zajmowanym stanowisku, zwiększenia poziomu (wartości) na jakim plasują się dotychczas posiadane przez nich cechy i właściwości oraz wyposażenia ich w cechy i właściwości, decydujące o ich przyszłej zdolności do wykonywania pracy na stanowiskach o większej odpowiedzialności.

Rozwój potencjału społecznego pracowników biblioteki podobnie jak również pozostałych organizacji stanowi złożony proces, którego urzeczywistnienie wymaga podjęcia różnorodnych działań.

Przedsięwzięcia te koncentrują się wokół przygotowania a następnie

17 Tamże, s. 16

wdrożenia rozwoju potencjału społecznego pracowników. Niewątpliwie jednak pierwszą czynnością jaką biblioteka musi wykonać jest ustalenie celów rozwoju potencjału społecznego, które zostaną przedstawione w kolejnym podrozdziale niniejszej pracy.

Na podstawie przeprowadzonych badań w różnych bibliotekach publicznych Krakowa można stwierdzić, że realizacja rozwoju potencjału społecznego jest czynnością bardzo powszechną na gruncie bibliotekarskim. Proces rozwoju potencjału społecznego praktykowany jest w wszystkich badanych bibliotekach. Należy jednak zaznaczyć, że aktualny stan działań personalnych na gruncie bibliotekarskim zależał będzie w dużej mierze od poziomu rozwoju na jakim znajduje się biblioteka.