Por. str

159

-- według "b" branżowego wariantu I -- o 46,1 % - według "bw branżowego wariantu II - o 48,6 % Branżowy okres zwrotu nakładów inwestycyjnych "SP"

jest dla obu wariantów równy i wynosi 11 lat. W porównaniu z obowiązującym okresem zwrotu "T", który wynosi 6 lat, zwiększa się on prawie dwukrotnie. Zastsowanie branżowego okresu "T" powoduje, rzecz jasna, zmniejszenie się wskaźni­ ka efektywności "E”.

Tablica 50

Porównanie wskaźników efektywności "E" wyliczonych według okresu zwrotu "T" ustalonym przez Komisję Planowania ze wskaźnikami "E" według branżowego okresu

1Kopalnia T"EW według ^"E" wg okresu ^Itóżnica*Hóżnicał o okresu "T" - "T" - branżo- miedzy w częś- wydobyciu Komis.] i Planów, we$o____ _____ "T” ci inw.

tys.ton t "E" Iw tym I ME" !w tym llf Kom.,wskaż- , zł/t częśó zł/t część nw5«

HI 4 v h w q « 4 —r - r __ X JB f

! icyjna I Icyjna jbranżo-|3-5* % | wskaźni- wskaźni-^,, ka ka Edt * »£&. - % * e js t i i

— Ł__ L„2___ ______ L__ 5__ i__ §__ J__ Z__ t

- 160

B ran żow y okres zwrotu n a k ła d ó w inwestycyjnych ”T" zmniejsza wskaźnik efektywności "E" zależnie od modelu kopalni, w granicach od 16,5 procent dla kopalni o wydoby­

ciu 325 tys. ton do 24 procent dla kopalni o wydobyciu

1000 tys. ton. Zmianie ulega część inwestycyjna wskaźnika "E" / § / .

Przy obowiązującej obecnie metodologii obliczania efektywności ekonomicznej inwestycji na podstawie której wskaźnik "E" ma służyć do porównania efektywności różnych wariantów inwestycyjnych tej samej A u b podobnej/ produkcji,

a nie do porównania między branżami, zróżnicowanie wielkości okresu zwrotu "T" jest bez większego znaczenia. W każdej branży funkconowałby bowiem jednakowy dla wszystkich zamie­ rzeń inwestycyjnych branżowy okres "T" i zmieniałaby się tylko, w poszczególnych branżach bezwzględna wartość wskaź­ nika "E".

Na podstawie przeprowadzonych w niniejszej pracy rozważań na temat kryteriów ekonomicznej efektywności inwestycji kopalń rud żelaza można wyciągnąć następujące wnioskis

1* W analizie efektywności ekonomicznej inwestycji kopalń rud żelaza istotną sprawą jest kształtowanie się kosztów własny oh wydobycia, gdyż stanowią one poważny udział we wskaźniku efektywności n£n« Analiza czynników kształtują­ cych poziom kosztów wydobycia wykazuje że t

a/ porównanie kosztów wydobycia i żywotności kopalni nie wykazuje ładny oh zależności,

b/ podobnie nie występują zależności między wielkością produkcji a wielkością kosztów mimo, że powiększenie produkcji powoduje obniżenie się grupy kosztów stałyoh* Wpływ wielkości wydobycia /w zbiorze kopalń o różnej miąższości złoża/ jest anulowany większym wpływem czyn­ nika miąższości złoża i dlatego jest niewidoczny,

c/ określenie wpływu wielkości produkcji na koszty wydoby­ cia może być przeprowadzone dla kopalń o jednakowych warunkach geologicznych. Analiza tych czynników dla

kopalń o jednakowej miąższości złoża wykazuje dość wyraź­ ną zależność, wyrażająoą się prostą o równaniu

y » - 0,2546 x + 488,57»

d/ zależność kosztów własnych od wydajności pracy ma kształt hiperboli o równaniu y m + 43,9.

Zależność przebiega bardzo wyraźnie, gdyż udział kosztów osobowyoh w całości kosztów wydobycia stanowi około

- 162

-e/ czynnikiem wpływającym bardzo silnie na poziom kosztów wydobycia jest miąższość złoża# Zależność ma kształt hiperboli o równaniu y » .1P;7££xl2 - 2 3,3 3,

f/ nie osiąganie szczytowego wydobycia wpływa na poziom kosztów eksploatacji szczególnie w dwóch okresach ży­ wotności kopalni, a mianowicie t

f1/ w lataoh kiedy kopalnia nie osiąga swej zdolności produkcyjnej - wówczas na zwiększenie się kosztów tego okresu wpływają następujące czynniki «

- niewielka ilość produkcji w stosunku do zainsta­ lowanych maszyn i urządzeń,

- konieczność prowadzenia dużej ilości robót przy­ gotowawczych dla udostępnienia złoża i wzrostu wydobycia,

- znaczny stopień nawodnienia kopalni, - trudności organizacyjne,

f2/ w okresie likwidaoji kopalni - w tym okresie wzrost kosztów jest znacznie mniejszy niż w początkowych latach eksploatacji, gdyż zwiększenie kosztów

eksploatacji na skutek zmniejszenia się ilości pro­ dukcji jest częściowo kompensowane takimi czynnika­ mi jak s

- nie wykonywanie chodników przygotowawczych, - znaczne zmniejszenie dróg dołowego transportu

poziomego i konserwacji wyrobisk.

Z przeprowadzonej analizy czynników kształtujących pozioi kosztów wydobycia wynika, że największy ciężar gatunkowy /po­ mijając stopień osiągnięcia projektowanej wielkości wydobycia, który działa tylko w pierwszych lataoh rozpoczęcia produkcji i w okresie likwidacji kopalni/ wykazują - miąższość złoża

163

-i w-ielkość wydobyc-ia., Te dwa czynn-ik-i określają przedz-iał wysokości kosztów. Pozostałe czynniki oddziaływują tylko w obrębie określonego przedziału. Przy czym miąższość zło­

ża jest czynnikiem podstawowym, wiodącym i narzucającym

produkcyjno-organizacyjne warunki eksploataoji* Zmiany kosz4? tów wypływająoe ze wzrostu wielkośoi wydobycia można badać porównując tylko kopalnie o jednakowej miąższości złoża* W przypadku ażżnych miąższości złoża wpływ wielkości wydo­ bycia może być niezauważalny, zakłócony przez czynnik miąż­

szości złoża*

2* Próby przypisywania z góry szczególnego znaczenia pewnym elementom formuły efektywności inwestycji i zmniejszania

roli pozostałych czynników są nieuzasadnione* Ciężar gatun* kowy elementów raohunku zależy bowiem od rodzaju inwesty­ cji typowych dla każdej branży.

W wyniku anal izy kształtowania się poszczególnyoh składni­ ków formuły efektywności "EM dwóch kopalń /O wydobyciu 323 tys* ton/rok i 500 tys.ton/rok/przeprowadzonej przy pomocy metody różnic cząstkowych stwierdzono, że kolejność i sposób oddziały­ wania /w procentach/ poszczególnych czynników jest następująoai

a/ wielkość wydobycia 35,0 b/ koszty wydobycia /K+S/ 23,0 c/ nakłady inwestycyjne 18,3 d/ okres eksploataoji 1,6

Metoda różnic cząstkowych nie może mieć zastosowania w badaniach teoretyczny oh* Przy jej pomocy można porównywać tylko rzeczywis­ te warianty kopalń i analizować wpływ poszczególnyoh czynników

- 164

powodujących zmiany tych wariantów* Z tych względów podane wyżej wielkośoi określające wpływ poszczególnych czynników na poziom wskaźnika efektywności nie dają pełnego poglądu na zagadnienie ekonomicznej efektywności kopalń rud żelaza, gdyż zawężają obszar badań do kopalń o wydobyciu od 325 tys. ton/rok do 500 tys.ton/rok*

3.Analiza czynników wykazanych w punkcie 1 i 2 umożliwiła prze­ prowadzenie dalszych badań, celem których było pełne naświetle­ nie problemu ekonomicznej efektywności kopalń rud żelaza w ca­ łym przedziale kopalń istniejących i projektowanych, to jest w granicach wydobycia od 50 tys.ton/rok do 1000 tys.ton/rok i miąższości złoża od 13 cm do 36 cm. W wyniku tych badań ustalono wielkość i kształt następujących zależności t

a/ nakładów inwestycyjnych z zamrożeniem od wielkości produl&- cji-wyrażających się równaniem y * - 0,342 x ♦ 232,43

b/ nakładów inwestycyjnych bez zamrożenia od wielkości produk- cji-wyrażających się równaniem y * - 0,354* ♦ 176,78

c/ kosztów grupy "K" od miąższośoi złoża-wyrażających się równaniem y * + 3 ,7 4

x

d/ kosztów grupy "K” od wielkości wydobycia przy jednakowej miąższości złoża-wyrażających się równaniem y * - 0,13x+22?,3J e/ kosztów grupy MSn od miąższośoi złoża-wyrażających się

równaniem y « „ 30,63

f/ kosztów grupy "SM od wielkości wydobycia przy jednakowej miąższośoi złoża-wyrażającyoh się równaniem y * -10x+l94,58 g/ współczynnika ,fb ”

-

165

-Suma zmian wykazanych wyżej czynników określa zależność wskaźnika efektywności "E" od wielkości wydobycia 1 miąż- szóści złoża. Pozwalają one określić wstępnie efektywność budowy nowej kopąlni na podstawie znajomości jej podstawo­ wych parametrów /wielkości wydobycia i miąższości złoża/ bez konieczności opracowania projektu. Może to ułatwić wy­ bór właściwych kierunków zmian modelowych i niektórych wa­ riantów budowy kopalń, szczególnie na etapie programowania inwestycji i prac koncepcyjnych.

4. Analiza współczynników ,łb" korygujących wskaźnik efektyw­