n warunkach reprodukcji rozszerzonej

Rys. 1. Kształtowanie się wie/kościinwestycji J

produkcji,P

l

kosztów eksploatacji„K "zo/eżaie od okresu eksp/oat

-

45

-E £ \-E "

Rys.

2 Zależność wskaźnika efektywności

od okresu eksploatacji,.,nty; tym: od

składnika Inwestycyjnego,, E ' i składnika

kosztów eksploatacji„E”

46

Rozdział II

WARUNKI EKSPLOATCJI I KOSZTÓW WYDOBYCIA KOPALŃ RUD ŻELAZA

1, Proces eksploatacji rud żelaza

Rudę żelaza wydobywa się w Polsce w następujących trzech rej onach t

- częstochowsko-kłobuckim, - świętokrzyskim,

- łęczyckim.

Rejon częstochowsko-kłobucki należy do pasma Jury Krakowsko- Wieluńskiej i rozciąga się nieregularnym pasmem, szerokości

3 - 15 km od okolicy Zawiercia do Wielunia® Głębokość zalegania rudy sięga od kilku metrów na wychodni^/ do 500 m w upadniej2/ części złoża. Obecnie eksploatuje się pas do głębokości 100 m. Dalsze zasoby stanowią obszar perspektywiczny. Ruda zawiera od 26 do 37 % żelaza /Fe/ i od 8 do 15 % krzemionki /SiOg/, Rejon częstochowsko-kłobucki jest największym rejonem eksploatacyjnym. Wydobywa się w nim około 80 % całości rudy. Czynnych jest 15 kopalń i 3 zakłady przeróbcze.

W rejonie świętokrzyskim ruda występuje w dwóch niezależnych od siebie obszarach, starachowickim i koneckim. Głębokość zale­ gania złoża wynosi około 80 m. Pokład tworzy kilka warstw rudy o zawartości od 28 do 30 % żelaza /Fe/ i od 17 do 19 % krzemion­ ki /Si02/.

Wielkość wydobycia wynosi około 9 % całości eksploatowanej rudy w kraju. W skład rejonu wchodzą 2 kopalnie. Osiąga się tu naj­

gorsze wskaźniki ekonomiczne, w porównaniu z innymi rejonami /koszty produkcji, wartość produkcji, dotacja/ i w związku

i

X

z tym rejon ten przeznaczony jest do likwidacji*’ 1/ Por. s*463.

- 4? ~

W rej oni© łęczyckim obszar rudonośny znajduje się w obrę­ bie wypiętrzenia kutnowskiego. Rozciąga się pasem szerokości

około 1,5 km od południa w pobliżu Solcy Kujawskiej do Sobótki na północy. Rudę wydobywa się w dwóch pokładach, "A" i "B". Pokład "A” stanowi syderyt^/ ilasty twardy o miąższości 17 cm i zawartości od 28 do 30 % żelaza /Fe/ i około 8 % krzemionki /Si02/* Pokład "B" składa się z kilku, najczęściej z trzech warstw rudy poprzerastanych łupkami ilastymi, o łącznej miąż­

szości2/ około 45 cm. Jest to syderyt muszlowy o zawartości od 19 do 20 % żelaza /Fe/ i około 9 % krzemionki /SiOg/. W rejonie łęczyckim czynne są 2 kopalnie i zakład przeróbczy. Wielkość eksploatacji wynosi około 11 % całości krajowego wydobycia.

W procesie eksploatacji kopalni można wyodrębnić następują­ ce podstawowe czynności! - roboty przygotowawcze, - urabianie^/ i ładowanie, - transport kopalniany, - obudowa wyrobisk, - przewietrzanie wyrobisk, - odwodnienie.

Robotami przygotowawczymi nazywamy szereg wyrobisk poziomych lub pochyłych, zadaniem których jest przygotowanie złoża do ek­ sploatacji. Ze względu na przeznaczenie i czas trwania, wyro­ biska te możemy podzielić na dwie grupy*

- długotrwałe - są to przekopy^/, pochylnie^/f komory6/, chodniki główne przewozowe i wentylacyjne,

- krótkotrwałe - które ulegają likwidacji po spełnieniu swego zadania, są to chodniki wybierkowe*

1/ Por. s. 468. 4/ Por. s, ^68. 2/ Por. s./ifet. 5/ Por. s./ifif. 3/ Por0 s* a 6/ Por. s.

48

Prowadzi się zawsze dwa główne równoległe chodniki,

odległe od siebie od 10 do 20 m. Jeden z nich jest przewozowy, drugi wentylacyjny. Oo 150 - 200 m łączy się je przecinkami1^ w celu wentylacji, Pole górnicze rozcina się chodnikami wybier­ kowymi na mniejsze odcinki, przeznaczone do bezpośredniego wybierania złoża. Ilość chodników wybierkowych i ich odległość

od siebie zależy od systemu wybierania.

Czynność bezpośredniego wybierania minerału użytecznego nazywamy urabianiem, a wyrobiska służące do tego celu wyrobi­ skami wybierkowymi. Ogółem w branży wydobywa się około 5 mil­ iony ton rudy rocznie* Średnia zawartość żelaza /Fe/ w wydo­ byciu wynosi około 29 procent* Oprócz rudy wywozi się na po­ wierzchnię tę część skały płonnej, która pozostaje po podsa­ dzeniu2^ ścian lub filarów. Masa wywożonej skały płonnej jest objętościowo 1,7 razy większa od rudy. Zawartość żelaza w sto­ sunku do całej ilości wydobytej rudy i skały płonnej wynosi około 12 procent.

Stosowane są dwa systemy rozcięcia złoża i urabiania^* - system filarowy - stanowi 10 % wydobycia w 1967 r.

- system ścianowy - stanowi 90 % ” w 1967 r.

W systemie filarowym złoże rozcina się chodnikami wybierko­ wymi na filary o szerokości 15 - 30 m. Przy systemie ścianowym chodniki wybierkowe wykonuje się w odległości 60 do 120 m od siebie*

System ścianowy posiada wiele zalet*

- wymaga mniejszej ilości-robót przygotowawczych niż przy systemie filarowym,

1/ Por. s.^8. 2/ Por. s./it?.

49

-- charakteryzuj© się dużą koncentracją wydobycia,

- zwiększa możliwość mechanizacji urabiania i odstawy, - zwiększa wydajność pracy,

Do zadań transportu należy wywiezienie urobku ' i skały płonnej2^ z przodków wydobywczych do miejsca odbioru na po­ wierzchnię. W przeciwnym, kierunku transportowane są materiały, urządzenia i sprzęt potrzebny do eksploatacji. Rozróżniamy następujące rodzaje transportu kopalnianego*

- transport poziomy, gdzie urobek z przodków eksploatacyjnych i przygotowawczych przewozi się kopalnianymi wozami dołowymi do oddziałowych stacji zbiorczych, a później chodnikami

przewozowymi pod szyb wydobywczy,

- transport pionowy, w którym wywozi się urobek z podszybia szybem na powierzchnię,

- transport powierzchniowy - końcowa faza transportu, gdzie rudę kieruje się bądź do sortowni, bądź bezpośrednio do zbiorników załadowczych i stamtąd kolejką wąskotorową do zakładu wzbogacania, a skałę płonną transportuj© się prze­ nośnikami taśmowymi na zwał.

Obok urabiania, zasadniczą czynnością górnika jest wykony­ wanie obudowy^ wyrobisk, Jest to czynność trudna i pracochłon­ na, na którą górnik zużywa około 25 procent efektywnego czasu pracy. Od prawidłowego wykonania obudowy zależy trwałość wy­ robisk i pewność ruchu. Do niedawna jedynym materiałem używa­ nym do obudowy było drewno. Obecnie coraz części©# stosuje

się obudowę stalową.

1/ Por. S.469. 2/ Por, s,/t6e. 3/ Por, s.-tfeł.

50

Korzyści stosowania obudowy stalowej są duże. Obudowa drew­ niana jest bowiem nietrwała i wymaga ciągłej konserwacji i wymiany,

W kopalni podziemnej istnieje konieczność doprowadzenia do wszystkich miejsc pracy potrzebnej ilości świeżego powie­ trza i szybkiego usuwania powietrza zużytego* Aby przewiew

1 /

był możliwy, kopalnia musi mieć minimum dwa szyby’7 - jeden wlotowy, drugi wylotowy. Małe kopalnie przewietrzane były

ciągiem naturalnym. W kopalniach większych dla wytworzenia ruchu powietrza stosuje się wentylatory ustawione na po­ wierzchni.

Woda, z którą mamy do czynienia w kopalni pochodzi z opa- dów atmosferycznych, przedostających się coraz głębiej przez szpary i pęknięcia w skałach. Kiedy woda napotyka na warstwy nieprzepuszczalne zaczyna się gromadzić i tworzy poziomy wodne. Prawdopodobieństwo napotykania wody istnieje wszędzie

tam, gdzie prowadzone są roboty górhicze. Szczególnie zaś utrudnione są roboty prowadzone na upad. Na robotach eksplo­ atacyjnych spotyka się mniejszy dopływ wody, ponieważ są one częściowo odwodnione w czasie wykonywania chodników. Dla usu­ wania wody kopa£mianej buduje się specjalne urządzenia

odwad-2/ niające. Do urządzeń tych należąt ścieki, chodniki wodne ', zbiorniki wodne, komory pomp. Woda z dołu kopalni odprowadzo­ na jest pompami o napędzie elektrycznym na powierzchnię.

Techniczno-organizacyjne warunki eksploatacji kształtują poziom i strukturę kosatów wydobycia kopalni.

1/ Por. s, 468. 2/ Por. s.4*ł.

a '"o f ! s ! ph/i/in Hentu/ocylL&L— Ph/>łin. orzehicuo^Ą eo 20 c>D P_'/// 77 _/ A w.

Skład mat cybuch.

F ila r y

Szyb ętonny . wydobywczy

Rys 3 Schemat rozcięcia złoża

na fila ry i śctuny.

I

iLĄoc/n.prte/Yoz. fioóóao/7a/ry. Rys. 4 P r r e tr o j pofactem a w y ra b isła ścianow ego

z

<

Podsadzka

_i