Potencjalne lokalizacje elektrowni jądrowych w Polsce

Wybór odpowiednich i optymalnych lokalizacji dla elektrowni jądrowych jest procesem złożonym oraz praco- i czasochłonnym. Konieczne jest bowiem jednoczesne uwzględnienie wielu różnorodnych czynników i kryteriów.

Główne czynniki jakie należy uwzględnić przy wyborze lokalizacji i szczegółowo je przebadać (w ramach badań lokalizacyjnych) to:

– Warunki sejsmo-tektoniczne;

– Warunki geologiczne i geotechniczne;

– Warunki hydrologiczne i dostępność wody chłodzącej;

– Warunki meteorologiczne;

– Zagrożenia zewnętrzne: naturalne i powodowane przez człowieka;

– Integracja z systemem elektroenergetycznym;

– Rozmieszczenie ludności i gospodarcze zagospodarowanie terenu;

– Infrastruktura komunikacyjna.

Należy też sprawdzić czy w rejonie lub na terenie rozpatrywanej lokalizacji nie występują czynniki wykluczające zlokalizowanie elektrowni jądrowej, takie jak:

– Wysoka sejsmiczność rejonu lokalizacji (> VII stopni w skali EMS-98);

– Niestabilność geologiczna terenu;

– Zagrożenia powodziowe;

– Zagrożenia wybuchem, pożarowe i upadku samolotu;

– Duża gęstość zaludnienia bliskość dużych skupisk ludności.

Zalecenia dotyczące zakresu i metodologii badań oraz ocen lokalizacji elektrowni jądrowych – lecz jedynie w aspektach bezpieczeństwa (potencjalnych zagrożeń) – podane są w zbiorze standardów bezpieczeństwa Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) dotyczących tego obszaru tematycznego: IAEA Safety Standards - Site evaluation.

W szczególności: w dokumencie Site Evaluation for Nuclear Installations. Safety Requirements. No. NS-R-3 zaleca się przeanalizowanie 3-ch następujących aspektów lokalizacji EJ:

1. Wpływ na EJ zdarzeń zewnętrznych (naturalnych lub spowodowanych przez człowieka) mogących wystąpić w regionie lokalizacji;

2. Charakterystyki lokalizacji i jej środowiska, które mogą wpływać na przenoszenie materiałów radioaktywnych do osób i środowiska;

3. Gęstość i rozkład zaludnienia i inne charakterystyki strefy zewnętrznej, mogące mieć wpływ na działania ochronne (w razie awarii) i ocenę ryzyka dla osób i populacji.

Ocena zdarzeń zewnętrznych, powinna obejmować następujące rodzaje potencjalnych zagrożeń:

 Zagrożenia sejsmo-tektoniczne:

– Trzęsienia ziemi – analiza sejsmiczność regionu;

– Tektonika – uwzględnienie wpływu aktywnych uskoków tektonicznych w regionie lokalizacji;

 Zjawiska meteorologiczne:

– Ekstremalne wartości zjawisk meteorologicznych (temperatura, prędkość wiatru, wielkości opadów atmosferycznych)

– Rzadkie zdarzenia meteorologiczne: wyładowania atmosferyczne, trąby powietrzne

 Powodzie:

– Powodzie spowodowane opadami lub innymi przyczynami;

– Fale wodne wywołane trzęsieniami ziemi lub innymi zjawiskami geologicznymi;

– Fale wodne wywołane uszkodzeniami budowli hydrotechnicznych;

 Zagrożenia geotechniczne:

– Niestabilność zbocza;

– Zapadanie, osiadanie lub wypiętrzanie się powierzchni terenu;

– Upłynnienie gruntu;

– Zachowanie się materiałów podłoża;

 Zdarzenia wywołane przez człowieka:

– Uderzenie samolotu;

– Wybuchy chemiczne;

– Inne zdarzenia: uwolnienia substancji palnych, wybuchowych, trujących, itp., generacja odłamków, możliwość zapchania wlotów powietrza lub ujęć wody.

Natomiast, charakterystyki lokalizacji i analizy potencjalnego wpływu EJ na region, powinny obejmować:

 Rozprzestrzenianie się materiałów radioaktywnych w:

– atmosferze;

– wodach powierzchniowych i podziemnych;

 Rozkład zaludnienia;

 Wykorzystanie terenu i wód w regionie;

 Radioaktywność otoczenia.

Standardy bezpieczeństwa MAEA odnoszą się jednak tylko do aspektów bezpieczeństwa, a więc nie obejmują one wszystkich aspektów optymalnego wyboru i oceny przydatności lokalizacji, w szczególności takich jak:

 dostępność i wystarczalność zasobów wód dla potrzeb EJ (technologicznych, bytowych) oraz wpływ na akweny:

– warunki hydrologiczne – zasoby wód powierzchniowych (dla potrzeb chłodzenia), – warunki hydrogeologiczne – zasoby wód podziemnych;

 wystarczalność terenu;

 integracja z systemem elektroenergetycznym (warunki niezawodnego wyprowadzenia mocy i rezerwowego zasilania potrzeb własnych);

 infrastruktura transportowa (w tym: możliwości transportu ładunków ponadnormatywnych);

 wpływ na region (aspekty gospodarcze i społeczne);

 ograniczenia związane z ochroną przyrody, itp.

Spośród ww. aspektów szczególnie ważnymi i limitującymi możliwości lokalizacji EJ są:

dostępność wystarczających zasobów wód dla potrzeb chłodzenia, oraz warunki integracji elektrowni z systemem elektroenergetycznym.

Do chłodzenia jądrowych bloków energetycznych, których moce elektryczne przekraczają 1000 MW, trzeba dysponować znacznymi zasobami wodnymi. Np. natężenie przepływu wody w obiegach chłodzenia bloków z reaktorami EPR i AP1000 wynosi odpowiednio ok. 70 m³/s i 55 m³/s, a straty bezzwrotne wody – z zamkniętego układu chłodzenia z mokrą chłodnią kominową o ciągu naturalnym – są rzędu 1 m³/s (zmieniają się one zależnie od mocy oraz warunków atmosferycznych – pory roku). Dlatego odpowiednie zasoby wodne dostępne są jedynie w środkowym lub dolnym biegu największych polskich rzek, w północnych i wschodnich regionach kraju: Wisły, Odry, Warty, Bugu, Narwi i Wieprza, oraz dużych zbiorników wodnych (Morze Bałtyckie, duże jeziora lub sztuczne zbiorniki wodne – istniejące lub planowane). Przy tym – mając na uwadze ograniczenia wynikające z

aktualnych przepisów¹¹⁷, a zwłaszcza restrykcyjne podejście organów odpowiedzialnych za ochronę środowiska w urzędach marszałkowskich – w praktyce może okazać się niemożliwe zastosowanie otwartych obiegów chłodzenia, nie tylko przy wykorzystaniu jezior, ale nawet w dolnym biegu Wisły lub Odry.

Warunki chłodzenia skraplaczy turbin mają istotne znaczenie ekonomiczne – preferowane są otwarte obiegi chłodzenia (tańsze inwestycyjnie – bez chłodni kominowych), przy możliwie niskich temperaturach pobieranej wody chłodzącej i braku ograniczeń hydrotermicznych (wyższa sprawność).

Bardzo ważne jest także wybranie optymalnego miejsca lokalizacji EJ w KSE oraz zapewnienie niezawodnego wyprowadzania mocy i zasilania potrzeb własnych w stanach normalnej eksploatacji, oraz przy zakłóceniach i awariach – nie tylko w EJ ale także w KSE.

Konieczne jest wykonanie odpowiednich symulacyjnych analiz współpracy EJ (przyłączonej w konkretnym miejscu KSE) z systemem elektroenergetycznym.

Dnia 16.03.2010 r. Ministerstwo Gospodarki ogłosiło ranking 27 potencjalnych lokalizacji dla elektrowni jądrowych w Polsce zgłoszonych przez samorządy lokalne i firmy energetyczne, sporządzony przez Energoprojekt-Warszawa na podstawie wstępnej analizy kryteriów dla 17 czynników wyboru lokalizacji podanych w dokumencie informacyjnym MAEA TECDOC-1513

„Podstawowa Infrastruktura dla budowy Elektrowni Jądrowych”:

1) integracja z systemem elektroenergetycznym – możliwości przyłączeniowe i przesyłowe według stanu Krajowego Systemu Elektroenergetycznego przewidywanego w 2020 r.;

2) geologia i tektonika – warunki hydrologiczne terenów, własności mechaniczne gruntów, uwarunkowania geomorfologiczne i zagrożenie ruchami masowymi;

3) sejsmologia – warunki sejsmologiczne, geotektoniczne i antropogeniczne;

4) hydrologia – możliwości wystąpienia powodzi, wielkość średniorocznych opadów;

5) dostępność wody chłodzącej (ujęcie i zrzut);

6) demografia i użytkowanie ziemi – odległość od centrów miast;

7) meteorologia i warunki atmosferyczne - kierunki wiatru, możliwości wystąpienia tornad i huraganów;

8) studia flory i fauny – występowanie chronionych gatunków roślin i zwierząt;

9) bezpieczeństwo jądrowe i aspekty ochrony radiologicznej;

10) ogólne skutki środowiskowe;

11) ryzyko zdarzeń wywołanych działaniem człowieka – np. upadek samolotu, wybuch chemiczny, przerwanie zapory wodnej;

12) miejscowa infrastruktura – stan dróg, linii kolejowych, lotnisk;

13) miejsca kulturowe i historyczne – zasoby dziedzictwa kulturowego;

14) drogi ewakuacyjne – możliwe kierunki ewakuacji;

15) możliwość transportu powietrznego, lądowego i wodnego – odległość od stacji kolejowych, lotnisk, portów;

16) aspekty prawne – plany zagospodarowania przestrzennego, warunki zabudowy, własność gruntów;

17) konsultacje publiczne – wcześniejsze decyzje lokalizacyjne i stosunek miejscowych władz.

Wśród tych 27 lokalizacji poddanych wstępnej ocenie znalazło się 8 lokalizacji dla elektrowni jądrowych wytypowanych do 1990 r.: w tym:

 2 lokalizacje, dla których wykonano wówczas pełny zakres badań i zostały one zatwierdzone: Żarnowiec¹¹⁸ i Warta-Klempicz; oraz

117 Ustawa Prawo wodne (art. 39, ust. 2, pkt 3) dopuszcza wprowadzanie do jezior oraz ich dopływów wód chłodniczych o temperaturze ≤ 26°C. Natomiast Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 24.07.2006r. ws.

warunków jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi… (§ 18, ust. 1) dopuszcza wprowadzanie do wód lub do ziemi wód chłodniczych o temperaturze ≤ 35°C.

118 Lokalizacja Żarnowiec uzyskała też pozytywną opinię MAEA (IAEA: Final Report. Site Safety Review Mission.

Zarnowiec. Poland. 26-30 March 1990.)

 6 lokalizacji, dla których wykonano wstępne badania: Kopań, Nowe Miasto, Wyszków, Małkinia, Chotcza i Gościeradów.

Ogłoszone przez Ministerstwo Gospodarki potencjalne lokalizacje dla elektrowni jądrowych w Polsce, wraz z ich rankingiem, pokazane są na poniższej mapce Rys. 3.35.

Trzy pierwsze miejsce w tym rankingu zajęły następujące lokalizacje: 1) Żarnowiec;

2) Warta-Klempicz, 3) Kopań.

Rys. 3.35. Ranking potencjalnych lokalizacji dla elektrowni jądrowych w Polsce ogłoszony przez Ministerstwo Gospodarki dnia 16.03.2010 r.

Pierwsze elektrownie jądrowe w Polsce zlokalizowane będą na północy Polski, w Województwach Pomorskim i Zachodnio-pomorskim (być może nawet blisko brzegu Bałtyku – wykorzystanie do chłodzenia wody morskiej).

Korzystną lokalizacją jest też Warta-Klempicz, położona w północnej części Województwa Wielkopolskiego (między Poznaniem i Piłą) – zamknięty obieg chłodzenia uzupełniany wodą z Warty.

Spółka PGE S.A. (wskazana przez Rząd jako inwestor pierwszych dwóch elektrowni jądrowych) przeprowadziła własne rozpoznanie potencjalnych lokalizacji dla pierwszej elektrowni jądrowej. W wyniku tych prac 25.11.2011 r. PGE S.A. ogłosiła 3 potencjalne lokalizacje pierwszej elektrowni jądrowej: „Choczewo”, „Gąski” i „Żarnowiec”. Lokalizacje

„Choczewo” i „Żarnowiec” były już oczywiście na liście potencjalnych lokalizacji ogłoszonej przez Ministerstwo Gospodarki. Natomiast „Gąski” to lokalizacja zupełnie nowa: położona nad morzem, w rejonie wsi Gąski, w Gminie Mielno, w odległości ok. 25 km od Koszalina – rejon ten jest bardzo atrakcyjny i popularny turystycznie. Właśnie obawa utraty turystów (wprawdzie nieuzasadniona) wywołała gwałtowne protesty miejscowej społeczności, a

głosujących wypowiedziało się przeciwko budowie elektrowni jądrowej. Ewentualne wykorzystanie tej lokalizacji wydaje się więc mało realne, prawdopodobnie zostanie wskazana jeszcze lokalizacja dodatkowa.

Przez dwa lata (2013-2014) we wstępnie wybranych lokalizacjach mają zostać przeprowadzone szczegółowe badania oraz analizy lokalizacyjne i środowiskowe¹¹⁹. Wyniki tych badań i analiz pozwolą wskazać ostateczną lokalizację dla pierwszej polskiej elektrowni jądrowej. Potencjalne, w tym aktualnie preferowane, lokalizacje dla elektrowni jądrowej pokazano na poniższej mapce (Rys. 3.36). Lokalizacje „zalecane” pokazane na tej mapce są to lokalizacje rekomendowane w „Prognozie oddziaływania na środowisko Programu Polskiej Energetyki Jądrowej” (Ministerstwo Gospodarki, grudzień 2010 r.).

Rys. 3.36. Potencjalne lokalizacje elektrowni jądrowych w Polsce [ekovert Łukasz Szkudlarek].

119 Przetarg na wykonawcę badań lokalizacyjnych zostanie prawdopodobnie rozstrzygnięty do końca 2012 r.