Jakościowa analiza danych uzyskanych w trakcie pogłębionego wywiadu z osobami z niepełnosprawnościami mieszkującymi w Białymstoku umożli-wiła zdefiniowanie podstawowych potrzeb ekonomiczno-mieszkaniowych badanej populacji. W związku z tym określono grupy potrzeb, które łączą się bezpośrednio ze stanem posiadanych środków finansowych oraz wa-runkami mieszkaniowymi badanych osób z niepełnosprawnościami:
l potrzeby finansowe (ekonomiczne);
l potrzeby mieszkaniowe;
l potrzeby opiekuńcze;
l potrzeby zdrowotne i rehabilitacyjne;
l potrzeby kulturalne;
l potrzeby związane z własnym rozwojem l potrzeby komunikacyjne.
TABELA 8. WYKAZ POTRZEB EKONOMICZNO-BYTOWYCH OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ
Rodzaj niepełno- sprawności
Rodzaj
potrzeb Potrzeby szczegółowe
Intelektualna ekonomiczne – zakup żywności i odzieży – zakup lekarstw
– zakup sprzętu do gospodarstwa domowego
mieszkaniowe – remont i przystosowanie mieszkania do potrzeb wynikających z niepeł-nosprawności (np. przy sprzężonej niepełniepeł-nosprawności)
– zapewnienie niepełnosprawnej osobie przyszłości, np. zakup mieszkania – dostęp do mieszkania wspomaganego (25% wskazań)
opiekuńcze – zapewnienie specjalistycznej opieki
– zapewnienie pomocy dodatkowego opiekuna w wykonywaniu podstawo-wych czynności życiopodstawo-wych
– pomoc asystenta osoby niepełnosprawnej
zdrowotne i rehabili- tacyjne
– wyjazdy na turnusy rehabilitacyjne – prywatne wizyty lekarskie
– zabiegi rehabilitacyjne przy niepełnosprawności sprzężonej kulturalne – zakup sprzętu komputerowego z odpowiednim oprogramowaniem
– wycieczki
– kursy kwalifikacyjne przygotowujące do pracy
komunika-cyjne – dostęp do informacji Wzrokowa ekonomiczne – zakup zdrowej żywności
– zakup odzieży
– udźwiękowione przedmioty codziennego użytku
mieszkaniowe – przystosowanie mieszkania do potrzeb wynikających z niepełnosprawno-ści (antypoślizgowe posadzki, kabina prysznicowa, drzwi przesuwne) – wyposażenie mieszkania w odpowiednie sprzęty dla osób z dysfunkcją
wzroku (dodatkowe oświetlenie, meble o zróżnicowanej fakturze i kolo-rze, likwidacja progów w drzwiach)
– remont mieszkania
– bieżące naprawy w mieszkaniu – wideo-domofon
zdrowotne i rehabili- tacyjne
– zabiegi rehabilitacyjne
– wyjazdy na turnusy rehabilitacyjne – zakup leków
– zakup sprzętu optycznego (okulary, lupy, inny sprzęt powiększający) – zakup sprzętu udźwiekowionego (zegarek, telefon, sprzęt audiowizualny
i in.)
opiekuńcze – pomoc asystenta osób niepełnosprawnych kulturalne – Rozwój kulturalny (bez konkretnych wskazań)
Słuchowa ekonomiczne – niezbędne dodatkowe środki finansowe na artykuły pierwszej potrzeby (bez szczegółowego wskazania)
mieszkaniowe – przystosowanie mieszkania do własnych potrzeb
– świetlna sygnalizacja bezpieczeństwa (np. świetlny czujnik gazu) – sprzęty codziennego użytku wspomagane oświetleniem (np. specjalny
budzik)
– remont mieszkania
– zakup mieszkania dla zapewnienia sobie przyszłości
komunika-cyjne – dostęp do usług tłumacza migowego
– zakup urządzeń audiowizualnych do komunikacji na odległość – wideo-domofon
– wideo-tłumacz – wideo-kamera – dostęp do informacji
opiekuńcze – pomoc asystenta osoby niepełnosprawnej znającego język migowy zdrowotne
i rehabilita-cyjne
– zakup aparatu słuchowego wysokiej jakości
kulturalne – podróże, wycieczki Autyzm Potrzeby
ekonomiczne – podwyższenie standardu życia (bez konkretnego wskazania) – zakup zdrowej żywności zgodnie z zalecaną dietą – zakup dobrej jakości odzieży
– spłata kredytów
mieszkaniowe – zakup sprzętów domowego użytku – zainstalowanie kabiny prysznicowej – zainstalowanie zamków cyfrowych w drzwiach
– zakup innych przedmiotów zapewniających bezpieczeństwo
opiekuńcze – zapewnienie specjalistycznej opieki niepełnosprawnym osobom z auty-zmem lub Zespołem Aspergera
– zapewnienie dodatkowej opieki specjalistów w godzinach popołud- niowych
– pomoc asystenta osób niepełnosprawnych przy wykonywaniu czynności dnia codziennego
– pomoc trenera aktywności
kulturalne – kino, teatr, filharmonia książki, rozwój zainteresowań – zakup sprzętu elektronicznego (komputer, telefon) – wyjazdy na wypoczynek
– rekreacja
Ruchowa ekonomiczne – zakup podstawowych artykułów niezbędnych do codziennego funkcjono-wania (wyżywienie, odzież)
– regulacja opłat za mieszkanie
mieszkaniowe – przystosowanie mieszkania do potrzeb wynikających z niepełnosprawno-ści (antypoślizgowa posadzka, prysznic, likwidacja progów w drzwiach, drzwi rozsuwne podjazdy)
– modernizacja mieszkania zainstalowanie włączników światła, umywalki na odpowiedniej wysokości, poszerzenie drzwi)
opiekuńcze – pomoc asystenta osób niepełnosprawnych przy wykonywaniu niektórych czynności
zdrowotne i
rehabilita-cyjne
– zakup sprzętu rehabilitacyjnego (wózki inwalidzkie, opony do wózków) – zakup środków medycznych (lekarstw)
– zabiegi rehabilitacyjne – turnusy rehabilitacyjne
– unowocześnienie sprzętu rehabilitacyjnego – dodatkowe zabiegi usprawniające
Psychiczna ekonomiczne – zakup podstawowych artykułów niezbędnych do codziennego funkcjono-wania (żywność, odzież, sprzęt gospodarstwa domowego)
– suplementacja diety – regulacja opłat za mieszkanie
mieszkaniowe – środki na usamodzielnienie się (np. wynajęcie samodzielnego mieszkania i oddzielenie się od rodziny)
– dostęp do mieszkania wspomaganego (50% wskazań) opiekuńcze – opieka i pomoc specjalisty w mieszkaniu chronionym
zdrowotne i
rehabilita-cyjne
– opieka lekarska – zakup leków
– dodatkowe ćwiczenia ruchowe (np. basen) – zabiegi rehabilitacyjne
kulturalne – zakup książek
– rozrywka i rekreacja (wczasy, podróże itp.) – zakup sprzętu elektronicznego (komputer) Źródło: opracowanie własne
U wszystkich badanych stwierdzono występowanie podobnych grup potrzeb, jednak odnotowano różnice w zakresie i jakości potrzeb szczegó-łowych. Dominują potrzeby finansowe, ponieważ zapotrzebowanie na dodatkowe środki zapewniające odpowiedni standard życia (np. jedzenie, odzież, sprzęty codziennego użytku, opłaty za mieszkanie, suplementacja diety, dieta wynikająca z niepełnosprawności itp.) występowały we wszyst-kich grupach niepełnosprawności.
U wszystkich respondentów ważną grupę potrzeb stanowiły potrzeby mieszkaniowe. U osób z niepełnosprawnością ruchową oraz wzrokową przede wszystkim ważne było dostosowanie mieszkania do potrzeb wyni-kających z niepełnosprawności. U osób z niepełnosprawnością ruchową, to – modernizacja lokalu zapewniająca swobodne poruszanie się, np. an-typoślizgowa posadzka, montaż prysznica, likwidacja progów w drzwiach, montaż drzwi przesuwnych, poszerzenie drzwi. Natomiast u osób z dys-funkcją wzroku, to – wyposażenie mieszkania w dodatkowe oświetlenie, meble o zróżnicowanej fakturze i kolorze, likwidacja progów w drzwiach, montaż wideo-domofonu, ale także modernizacja lokalu pod kątem swo-body poruszania się (kabina prysznicowa, drzwi przesuwne, antypośli-zgowa posadzka). Osoby z niepełnosprawnością słuchową potrzebują z kolei świetlnej sygnalizacji bezpieczeństwa (np. świetlny czujnik gazu), sprzętów codziennego użytku ułatwiających funkcjonowanie (np. specjal-ny świetlspecjal-ny budzik). Potrzeby mieszkaniowe osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz osób z chorobami psychicznymi koncentrowały się na możliwości usamodzielnienia się i oddzielenia od rodziny. Osoby takie
zgłaszały potrzebę dostępu do docelowych mieszkań wspomaganych oraz mieszkań treningowych.
Potrzeby opiekuńcze zgłaszane były przez respondentów wszystkich badanych grup niepełnosprawności, jednak sposób ich interpretacji był zgoła odmienny. W grupie osób z niepełnosprawnością intelektualną i z autyzmem konieczne jest zapewnienie dodatkowej specjalistycznej opieki (szczególnie po to, by asystować osobie niepełnosprawnej przy wykonywa-niu czynności codziennych), pomocy dodatkowego opiekuna (szczególnie w godzinach popołudniowych), pomocy asystenta osoby niepełnosprawnej i trenera aktywności oraz opieki specjalistów w mieszkaniach chronionych.
Dla osób z niepełnosprawnością słuchową istotną potrzebą jest łatwiejszy dostęp do tłumacza języka migowego w sytuacjach społecznych.
We wszystkich badanych grupach ważną potrzebą jest opieka zdro-wotna i rehabilitacja. Na to składały się głównie turnusy rehabilitacyjne, opieka zdrowotna, dodatkowe zabiegi usprawniające (ich rodzaj i zakres uzależniony był od rodzaju niepełnosprawności), zakup nowoczesnego sprzętu rehabilitacyjnego (szczególnie w przypadku osób z niepełnospraw-nością wzrokową, ruchową i słuchową), zakup niezbędnych leków.
Wśród wymienianych potrzeb znalazły się także potrzeby kulturalne.
Nie były one priorytetowe dla żadnego respondenta, jednak wymieniano je ze zróżnicowaną częstotliwością w każdej grupie niepełnosprawności.
Najczęściej wyrażano chęć uczestnictwa w życiu kulturalnym (teatr, kino, filharmonia, zakup książek, zakup sprzętu elektronicznego z oprogramo-waniem itp.), wymieniano też podróże, wycieczki, wczasy z rodziną.
Szczególnie dla osób z niepełnosprawnością słuchową ważne było za-spokojenie potrzeb komunikacyjnych związanych z możliwością porozu-miewania się z innymi osobami. Wskazywano tutaj na konieczność większej dostępności do pomocy tłumacza migowego, ale także do informacji o moż-liwych formach wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Taka potrzebę mają również osoby z niepełnosprawnością intelektualną (ten rodzaj potrzeb często zgłaszali opiekunowie dorosłych niepełnosprawnych osób).
Tylko nieliczne osoby zgłaszały potrzebę własnego rozwoju (mowa tutaj była o dodatkowych, kwalifikacjach, kursach przysposabiających do konkretnego zawodu). W związku ze sporadycznością tego typu potrzeb – uznano je za usytuowane poza głównym nurtem potrzeb badanej grupy osób z niepełnosprawnościami.