Powstanie stosunku prawnego dożywocia

rozporządzającym (tzw. umowa wykonawcza – w celu wykonania umowy z następcą), jeżeli będą spełnione warunki do uzyskania tego świadczenia72.

Ponadto konieczne jest, aby gospodarstwo rolne stanowiło własność rolnika lub jego małżonka, lub współwłasność małżonków przez okres co najmniej ostatnich 5 lat przed złożeniem wniosku o przyznanie renty strukturalnej.

3. Powstanie stosunku prawnego dożywocia

Umowa o dożywocie to konsensualna czynność prawna. Taki sam charakter ma ona w przypadku, gdy przybiera postać czynności zobowiązująco-rozporządzającej. Zgodnie z treścią art. 910 § 1 k.c. przeniesienie własności nieruchomości w drodze zawartej umowy o dożywocie następuje z jednoczesnym obciążeniem nieruchomości prawem dożywocia. Stosunek dożywocia nie może zatem powstać ani przed przeniesieniem własności nieruchomości, ani po dokonaniu zmian własnościowych. Ponadto ustawodawca w treści art. 910 § 1 k.c. w sposób wyraźny wskazał także, że do obciążenia nieruchomości prawem dożywocia stosuje się odpowiednio przepisy o prawach rzeczowych ograniczonych. Oznacza to, że dożywocie nie jest prawem rzeczowym, a umowa o dożywocie posiada charakter umowy zobowiązaniowej. W konsekwencji zawarcie umowy dożywocia powoduje automatyczne powstanie stosunku o charakterze rzeczowym, a strony umowy nie mogą

pozbawić jej tego charakteru, jeżeli własność nieruchomości przeszła na zobowiązanego. Do powstania stosunku dożywocia wystarczające jest stwierdzenie, że zawarta umowa

przenosi własność nieruchomości w zamian za świadczenia przewidziane w art. 908 k.c.

Takie sformułowanie jest wystarczającą przesłanką do powstania uprawnień wynikających z umowy dożywocia. Tym samym zbyteczne jest zawieranie w umowach dożywocia

sformułowań, że nabywca „ustanawia prawo dożywocia” bądź „obciąża nieruchomość prawem dożywocia” z uwagi na fakt, że z chwilą zawarcia umowy prawo dożywocia powstaje z mocy prawa⁷³. Podobnie za zbyteczne należy uznać często spotykane w treści umów o dożywocie sformułowanie „zbywca przenosi własność nieruchomości na nabywcę, a nabywca własność tę przyjmuje” ze względu na to, że istotą samej umowy o dożywocie jest przeniesienie własności nieruchomości. Prawo dożywocia jest obciążeniem o charakterze

bezwzględnym na prawie własności nieruchomości i jest skuteczne erga omnes,

72 R. Budzinowski, [w:] A. Stelmachowski (red.), Prawo rolne, Warszawa 2003, s. 135.

34

w szczególności w odniesieniu do aktualnego właściciela, ale też przyszłych właścicieli tej nieruchomości74. Ponadto wywiera ono skutek nie tylko wobec stron i osób bliskich zbywcy nieruchomości, na rzecz których prawo dożywocia zostało zastrzeżone, ale wobec wszystkich innych osób75.

Umowa o dożywocie może także kreować stosunek prawny o charakterze wyłącznie obligacyjnym. Jednak w przypadku zawarcia takiej umowy nie wywołuje ona skutku rzeczowego w postaci przeniesienia własności nieruchomości, nie powstaje także prawo dożywocia w rozumieniu quasi prawa rzeczowego76. Dla powstania skutków o charakterze rzeczowym umowy o dożywocie niezbędne jest zawarcie drugiej umowy przenoszącej własność nieruchomości i ustanawiającej tym samym prawo dożywocia.

Umowa dożywocia, z uwagi na fakt, że w swojej treści zawiera zobowiązanie do przeniesienia własności nieruchomości, zgodnie z treścią art. 158 k.c., wymaga sporządzenia w formie aktu notarialnego. W przeciwieństwie zatem do k.z., który w treści art. 600 w sposób wyraźny zastrzegał szczególną formę dla umowy dożywocia, k.c. nie zawiera przepisu zastrzegającego wymaganej formy aktu notarialnego dla samej umowy dożywocia. Obecnie obowiązek przestrzegania formy aktu notarialnego umowy o dożywocie wynika z odwołania do treści art. 158 k.c.

Bez wątpienia wymagana forma aktu notarialnego odnosi się do umów wywierających skutki zobowiązująco-rzeczowe. Natomiast umowa o dożywocie zawarta bez zachowania wymaganej formy może być prawnie skuteczna tylko jako umowa przedwstępna i to przy założeniu, że jej treść czyniłaby zadość wymaganiom art. 389 k.c. Jednakże nawet w takiej sytuacji brak formy aktu notarialnego wyłącza możliwość dochodzenia zawarcia umowy przyrzeczonej (art. 390 § 2 k.c.), umożliwiając stronie uprawnionej jedynie wystąpienie z roszczeniem o naprawienie szkody (art. 390 § 1 k.c.)⁷⁷.

Brak zachowania formy aktu notarialnego powoduje nieważność zawartej umowy z mocy art. 58 § 1 k.c., a zatem forma zastrzeżona dla umowy dożywocia ma charakter formy

ad solemnitatem. W związku z tym wszelkie zawarte umowy, tzw. dobrowolne, są dotknięte

bezwzględną nieważnością. Pomimo bezwzględnej nieważności umowy o dożywocie,

74 J. Jezioro, [w:] E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2014, s. 1608.

75 S. Dmowski, [w:] G. Bieniek, H. Ciepła, S. Dmowski, J. Gudowski, K. Kołakowski, M. Sychowicz, T. Wiśniewski, C. Żuławska, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. 2, Warszawa 2009, s. 981.

76 Z. Policzkiewicz-Zawadzka, Umowa o dożywocie…, s. 49.

35

zawartej bez przepisanej prawem formy aktu notarialnego, jej strony z reguły podejmują takie działania, jakby umowa była prawnie skuteczna. Przystąpienie do wykonywania umowy dożywocia, czyli objęcie w posiadanie nieruchomości przez nabywcę i świadczenie przez niego świadczeń na rzecz dożywotnika, pozostaje jednak okolicznością relewantną dla bezwzględnej nieważności czynności prawnej i nie może ona być w ten sposób sanowana. Nieformalne umowy o dożywocie stanowią jednak źródło braku pewności pozycji prawnej stron zawierających umowę. W każdym bowiem momencie może ona zostać rozwiązana, co z punktu widzenia gospodarczego i społecznego nie zawsze jest korzystne. Z jednej strony przekazana nieruchomość staje się ponownie własnością podmiotu, który z reguły nie jest w stanie dokonywać jej prawidłowego zarządu, z kolei dożywotnik zostaje pozbawiony niezbędnych świadczeń.

Zachowanie formy aktu notarialnego przy zawieraniu umowy dożywocia wymagane jest także w odniesieniu do umowy dożywotnich świadczeń wraz z utrzymaniem uregulowanej w k.c. ros.⁷⁸. Umowa ta dodatkowo wymaga rejestracji państwowej. Zgodnie z treścią art. 551 ust. 1 k.c. ros. płatnik wynajęcia (zobowiązany z umowy dożywocia) nabywa własność nieruchomości dopiero po rejestracji umowy. Niezachowanie formy notarialnej oraz brak jej rejestracji powoduje nieważność umowy. W przypadku, gdy strona umowy umiera po zawarciu umowy w formie notarialnej, a przed dokonaniem jej państwowej rejestracji, umowę taką traktuje się jako nieważną i nie podlega ona rejestracji. Natomiast we włoskim systemie

prawnym, umowa renty dożywotniej dla swojej ważności wymaga formy pisemnej

ad substantiam, zaś w przypadku, gdy źródłem renty dożywotniej jest umowa darowizny

wymagane jest sporządzenie dokumentu urzędowego⁷⁹.

Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną regulację prawną mającą związek z dożywociem. Ustawą z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych80 uwłaszczono wszystkich nieformalnych nabywców gospodarstw rolnych. Negatywne skutki tej ustawy odczuwane są do dziś, chociażby w postaci spraw w sądach powszechnych dotyczących uregulowania stosunków własnościowych zachwianych tą ustawą. Zgodnie z treścią art. 8 tej ustawy skutek uwłaszczenia został rozciągnięty także do

78 N. Razkazowa, [w:] J. Tołstoj (red.), N. Razkazowa (red.), Grażdanskoje prawo, t. II, Moskwa 2012, s. 171.

79 G. Pescatore, C. Ruperto, [w:] M. Barbuto, U. Bellini, G. Capo, L. Delli Priscoli, M. Dellli Priscoli, G. Finochiaro, L. Panzani, V. Pescatore, R. Rordorf, L. Rovelli, S. Ruerto, M.R. San Giorgio, G. Servello, H. Simonetti, L. Tria, R. Triola, Codice Civile, Annotato Con La Giurisprudenza Della Corte Costituzionale, Della Giurisdizioni Amministrative Superiori, Tomo II (Artt. 1470-2969), Milano 2007, s. 3138.

80 Ustawa z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, Dz.U. 1971, Nr 27, poz. 250 ze zm.

36

nieformalnych stosunków dożywocia. Dożywotnicy i ewentualne bliskie żyjące im osoby nabyli z mocy prawa uprawnienia dożywotnie⁸¹. Znalazło to potwierdzenie w wyroku SN z dnia 14 lutego 1975 r.⁸², w którym wyraził on pogląd, iż faktycznie wykonana, aczkolwiek ze względu na brak formy nieważna, umowa o dożywocie, zawarta przez strony przed wejściem w życie ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych z dnia 26 października 1971 r., staje się z mocy prawa z dniem wejścia jej w życie ważną umową o dożywocie, która wywiera skutek w postaci przeniesienia własności nieruchomości rolnej oraz powstania prawa dożywocia, do której stosuje się odpowiednio przepisy k.c.

Natomiast dla ważności umowy dożywocia nie jest wymagane dokonanie wpisu do księgi wieczystej. Wynika to z faktu, że wpis taki nie ma charakteru konstytutywnego, a prawo dożywocia powstaje na podstawie umowy. Tym samym bezprzedmiotowe są zastrzeżenia zawierane w treści aktów notarialnych ustanawiających umowę dożywocia, że nabywca nieruchomości wyraża zgodę na wpis prawa dożywocia do księgi wieczystej urządzonej dla nieruchomości zbywanej w zamian za świadczenia dożywotnie. Osobiste prawa w postaci dożywocia uzyskują skuteczność względem praw nabytych przez czynność prawną po ujawnieniu dożywocia w księdze wieczystej (art. 17 u.k.w.h.)83. Należy także wskazać, że rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie działa przeciwko prawu dożywocia (art. 7 pkt 2 u.k.w.h.). W tym zakresie stanowisko wyraził także SN w wyroku z dnia 12 sierpnia 1999 r.⁸⁴, który wskazał, że przepis art. 7 pkt 2 u.k.w.h. wyłącza rękojmię przeciwko dożywociu, co oznacza, że skoro dożywocie powstaje niezależnie od wpisu, to nabywca własności nieruchomości nie może powoływać się na rękojmię przeciwko dożywociu tzn. dowodzić, iż nabył nieruchomość bez obciążenia dożywociem, skoro nie była ona ujawniona w księdze wieczystej. Zdaniem T. Czecha85 wyłączenie działania rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych jest związane z pełnieniem przez dożywocie funkcji alimentacyjnej, polegającej na zapewnieniu uprawnionemu utrzymania do końca życia oraz ochrony podstawowych interesów osobistych i majątkowych dożywotnika.

Na tle rozważań dotyczących w jakiej formie powinna zostać zawarta umowa o dożywocie, powstaje zagadnienie odnoszące się do zawarcia umowy o zmianę, uzupełnienie

81 S. Dmowski, [w:] S. Rudnicki (red.), Prawo obrotu nieruchomości, Warszawa 1997, s. 462.

82 Wyrok SN z dnia 14 lutego 1975 r., I CR 811/74, LEX nr 7660.

83 Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, Dz.U. 2013, poz. 707 ze zm.

84 Wyrok SN z dnia 12 sierpnia 1999 r., I CKN 118/98, LEX nr 1216909.

85 T. Czech, Art. 7 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (pkt 33), [w:] Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz [online], Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, http://sip.lex.pl/#/komentarz/587618447/415887, stan na dzień 16 maja 2016 r.

37

lub rozwiązanie dożywocia. Należy zadać pytanie: czy tego typu umowy dla swojej ważności wymagają zachowania formy aktu notarialnego? Odpowiedzi na tak postawione pytanie należy szukać w treści art. 77 k.c. Zgodnie z jego dyspozycją wszystkie czynności prawne, które pozostają w związku z uprzednio zawartą umową, wymagają zachowania takiej formy, jaką ustawa przewidziała w celu jej zawarcia. W odniesieniu do czynności prawnych zawartych w zwykłej formie pisemnej, ich zmiana, uzupełnienie lub rozwiązanie objęte zostało nakazem formy pisemnej ad probationem. Wprawdzie umowa o dożywocie dla swojej ważności wymaga zachowania formy pisemnej ad solemnitatem, jednak w literaturze przedmiotu zgodnie przyjmuje się, że akt notarialny stanowi kwalifikowaną postać formy pisemnej, a tym samym dyspozycja art. 77 k.c. znajduje także zastosowanie do aktu notarialnego86. W związku z tym wszelkie czynności prawne dotyczące uprzednio zawartej umowy, która dla swojej ważności wymagała zachowania formy aktu notarialnego, wywierają

przewidziane prawem skutki w przypadku zachowania formy pisemnej ad probationem. Dla rozważanego problemu ważne znaczenie odgrywa także fakt, że formę aktu notarialnego

dla umowy o dożywocie statuuje wyłącznie art. 158 k.c. Zastrzeżenie formy aktu notarialnego w odniesieniu do dożywocia ma zatem jedynie charakter ogólny. Treść art. 158 k.c. znajduje bowiem zastosowanie do wszystkich umów przenoszących własność nieruchomości. Umowa o dożywocie dla swojej ważności wymaga zatem zachowania formy aktu notarialnego

wyłącznie z tego względu, że zobowiązuje do przeniesienia własności nieruchomości. Należy zatem stwierdzić, że zmiana, uzupełnienie czy też rozwiązanie umowy o dożywocie

powinno nastąpić w formie aktu notarialnego wyłącznie w sytuacji, gdy forma ta wynika z przepisu prawa, a zatem strony zawierają umowę, o której mowa w art. 158 k.c. Zatem w przypadku gdyby strony umowy, w uzupełnieniu łączącej je umowy o dożywocie, chciały przez kolejną czynność prawną obciążyć własność przekazanej nieruchomości dodatkowo użytkowaniem bądź służebnością, to powinny to zrobić z zachowaniem formy aktu

notarialnego z uwagi na treść art. 245 k.c., który bezpośrednio odwołuje się do przepisów o przeniesieniu własności nieruchomości, w tym art. 158 k.c.

Natomiast wszelkie czynności prawne, które mają za przedmiot zmianę lub uzupełnienie umowy dożywocia w zakresie odnoszącym się do obowiązków nabywcy nieruchomości względem dożywotnika bez wpływu na skutki rzeczowe umowy dożywocia, dla swojej ważności nie wymagają zachowania formy przewidzianej w art. 158 k.c. Umowy

86 S. Buczkowski, [w:] Z. Resich (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Księga Trzecia. Zobowiązania, t. 2, Warszawa 1972, s. 908.

38

tego typu dla swojej ważności wymagają wyłącznie zachowania formy pisemnej

ad probationem.

Ustanowienie dożywocia nie ma prawnego znaczenia przy rozporządzaniu obciążoną nieruchomością. Przepis art. 910 § 2 k.c. przewiduje możliwość zbycia przez właściciela nieruchomości obciążonej prawem dożywocia. Obciążenie nieruchomości prawem dożywocia nie wyłącza, a nawet nie ogranicza możliwości rozporządzania nią przez jej aktualnego właściciela, zarówno odpłatnie, jak też w drodze zawartej umowy darowizny. Dopuszczalność zbycia takiej nieruchomości nie jest także uzależniona od wyrażenia przez dożywotnika zgody na jej zbycie⁸⁷. Nabywca nieruchomości ponosi odpowiedzialność nie tylko rzeczową, ale i osobistą za świadczenia tym prawem objęte, za wyjątkiem sytuacji, gdy stały się one wymagalne w czasie, kiedy nieruchomość nie była jego własnością. Charakterystyczną cechą dla tego typu umów jest to, że nabywca nieruchomości staje sie dłużnikiem z mocy samego prawa, a nie przez czynność przejęcia długu⁸⁸. Ograniczenie prawa właściciela do rozporządzenia nieruchomością nie jest zatem konieczne dla ochrony uprawnień dożywotnika, albowiem bez względu na rodzaj sukcesji nabywca nieruchomości obciążonej tym prawem staje się z mocy prawa podmiotem obowiązków odpowiadających prawu dożywocia89. Natomiast w przypadku, gdy dojdzie do zniesienia współwłasności nieruchomości obciążonej prawem dożywocia, obciążenie utrzymuje się na wszystkich powstałych w wyniku podziału nieruchomościach.

Obok ustanowienia umowy o dożywocie w drodze czynności prawnej w orzecznictwie⁹⁰ i doktrynie⁹¹ wskazuje się także na możliwość ustanowienia dożywocia w drodze orzeczenia sądowego. Możliwość wydania przez sąd orzeczenia, które uchyla konieczność zachowania formy aktu notarialnego, istnieje w postępowaniu sądowym, którego przedmiotem jest zniesienie współwłasności bądź dział spadku obejmujących nieruchomość92. Orzeczenie sądu jest jednak uzależnione od złożenia zgodnego wniosku przez wszystkich współwłaścicieli bądź spadkobierców. Podobne stanowisko wyraził SN w wyroku z dnia 4 października 2000 r.93, który uznał, że w wyjątkowych wypadkach, ale za zgodą

87 Postanowienie SN z dnia 12 października 1973 r., III CRN 194/73, LEX nr 4878.

88 S. Madej, Umowa o dożywocie…, s. 333.

89 J. Jezioro, [w:] E. Gniewek (red.), Kodeks cywilny…, s. 1608.

90 Wyrok SN z dnia 15 listopada 1968 r., III CRN 257/68, OSP 1970, Nr 1, poz. 5.

91 J.S. Piątkowski, Glosa aprobująca do wyroku SN z dnia 15 listopada 1968 r., III CRN 257/68, OSPiKA 1970, nr 1, poz. 5.

92 Z. Radwański, [w:] J. Panowicz-Lipska (red.), System Prawa Prywatnego. Prawo zobowiązań – część szczegółowa, t. 8, Warszawa 2011, s. 618.

39

uprawnionego i zobowiązanego, dopuszczalne jest określenie spłat lub dopłat wyrównujących wysokość udziału w przedmiocie współwłasności, także w innej niż świadczenie pieniężne formie, w szczególności przez zastosowanie w drodze analogii art. 908 k.c. Oznacza to, że dożywocie może powstać nie tylko w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego, ale także orzeczenia sądowego. Jednakże istotną różnicą stosunku dożywocia powstałego wskutek prawomocnego orzeczenia sądowego jest niedopuszczalność jego rozwiązania, a zatem nie znajduje wówczas zastosowania art. 913 § 1 k.c. Zdaniem SN rozwiązanie w takiej sytuacji dożywocia byłoby z jednej strony sprzeczne z celem i istotą zniesienia współwłasności i działu spadku, jakimi są ostatecznie wyjście ze stanu niepodzielności i stabilizacja stosunków własnościowych, z drugiej zaś strony oznaczałoby uchylenie prawomocnego orzeczenia podziałowego, do czego nie ma żadnej podstawy procesowej94. Zgodnie z treścią art. 913 § 1 k.c. rozwiązanie umowy dożywocia może nastąpić jedynie w drodze prawomocnego orzeczenia sądowego. W związku z tym dopuszczenie możliwości rozwiązania przez sąd stosunku dożywocia powstałego w wyniku orzeczenia sądowego spowodowałoby wydanie orzeczenia uchylającego prawomocne orzeczenie wydane w innej sprawie o zniesienie współwłasności lub dział spadku, co nie znajduje podstawy prawnej i czyni takie działanie niemożliwym. Dlatego też przewidziana przez SN możliwość powstania dożywocia w drodze orzeczenia sądowego w konsekwencji ogranicza zarówno prawo dożywotnika, jak i zobowiązanego do rozwiązania istniejącego stosunku prawnego. Tym samym należy zastanowić się, czy sąd w takich sprawach nie powinien pouczać strony postępowania o konsekwencji prawnej powstania stosunku dożywocia w drodze orzeczenia sądowego. W praktyce pozwoliłoby to na świadome i zgodne z wolą stron podjęcie decyzji w zakresie zgodnego wniosku, na podstawie którego sąd ukształtowałby wzajemne prawa i obowiązki stron postępowania.

Zaprezentowane stanowisko SN znajduje aprobatę w doktrynie. Zdaniem J. S. Piątkowskiego spadkobiercy, w przypadku zawarcia ugody sądowej w sprawie

dotyczącej działu spadku, dokonując podziału mogą wykorzystać w tym celu formę umowy dożywocia, która jest jedną z postaci umowy o przeniesienie własności nieruchomości, gdyż postanowienie wydane przez sąd opiera się wówczas na woli stron, które pragną zawarcia takiej właśnie umowy. Dlatego też istnieje podstawa do zastosowania w sprawie o dział spadku przepisów regulujących umowę dożywocia.

40

Odmienne stanowisko w zakresie możliwości powstania stosunku dożywocia w drodze orzeczenia sądowego wyraził SN w uchwale z dnia 5 kwietnia 1971 r., gdzie wprawdzie uznał, że w postanowieniu orzekającym o dziale spadku lub o zniesieniu współwłasności sąd może, na zgodny wniosek osób zainteresowanych, przyznać należne spłaty w postaci dożywotnich świadczeń w naturze95, lecz z drugiej strony wskazał, że dożywocie, ze względu na swój złożony charakter, jak i dopuszczalność zmian co do skutków obligacyjnych oraz rzeczowych wynikających z umowy, stanowi odrębną instytucję przewidzianą w k.c., co uniemożliwia połączenie jej z innymi instytucjami kodeksowymi, a mianowicie zniesieniem współwłasności oraz działu spadku. W przypadku zniesienia współwłasności lub działu spadku przewidziane zostały spłaty mające na celu wyrównanie wysokości udziału we współwłasności, przez które należy rozumieć określoną kwotę pieniężną. Jednocześnie brakuje regulacji prawnych, które uniemożliwiałyby określenie innego sposobu uiszczenia spłat pod warunkiem, że obie strony wyrażą na to zgodę. Sąd Najwyższy w cytowanej uchwale wskazał, że w takiej sytuacji, w drodze analogii, możliwe jest stosowanie do spłaty art. 908 k.c. regulującego stosunek dożywocia. Tym samym SN przewidział możliwość przyznania uprawnionemu spłaty odpowiednich świadczeń w naturze określonych w art. 908 § 1 k.c. Ponadto uznał, że możliwe jest wydzielenie – w celu zapewnienia środków utrzymania współwłaścicielowi lub współspadkobiercy będącemu w podeszłym wieku – działki ziemi do dożywotniego użytkowania, zaliczając wartość tego użytkowania na należną mu spłatę, a także ustanowienie służebności mieszkania lub innej służebności osobistej96.

Powstanie stosunku dożywocia w drodze orzeczenia sądowego nie spotkało się z aprobatą przedstawicieli doktryny97. Zdaniem E. Kremer w postępowaniu sądowym o zniesienie współwłasności lub dział spadku sąd nie może określić spłaty w postaci dożywocia w rozumieniu art. 908 k.c. W pierwszej kolejności wskazuje ona, że dożywocie zarówno ze względu na swój złożony charakter, jak i dopuszczalność zmian co do skutków obligacyjnych i rzeczowych wynikających z umowy, stanowi odrębną instytucję przewidzianą w k.c. i w żadnym wypadku nie da się jej wtłoczyć w ramy innych odmiennych z kolei

95 Uchwała SN z dnia 5 kwietnia 1971 r., III CZP 12/71, LEX nr 1281.

96 Postanowienie SN z dnia 15 listopada 1968 r., III CRN 257/68, LEX nr 6415.

97 Zob. E. Kremer, W kwestii spłat z gospodarstwa rolnego ustalonych formie świadczeń naturalnych, Pal. 1990, z. 4–5, s. 30; E. Janeczko, Praktyka państwowych biur notarialnych w zakresie umów o dożywocie i rentę oraz umów darowizny zawierającej obciążenia, „Zeszyty Problemowo-Analityczne Ministerstwa Sprawiedliwości” 1972, nr 22, s. 79 cyt. za E. Kremer, W kwestii spłat…, s. 30; S. Flasiński, Spłata czy dożywocie, „Gazeta Prawnicza” 1978, nr 22, s. 5.

41

instytucji kodeksowych, jakimi są zniesienie współwłasności i dział spadku. Instytucje te nie przewidują bowiem możliwości korzystania z instytucji dożywocia98. Argumentem przemawiającym przeciwko jest także cel jakiemu służy zniesienie współwłasności i dział spadku, którym jest ostateczne wyjście z niepodzielności i stabilizacja stosunków własnościowych. Dlatego też nie może nastąpić ustanowienie dożywocia na rzecz jednego ze współwłaścicieli lub współspadkobiercy, gdyż przewidziana w przepisach prawa możliwość rozwiązania stosunku dożywocia byłaby w konsekwencji sprzeczna z celem, któremu ma służyć zniesienie współwłasności i dział spadku99. Możliwość powstania stosunku dożywocia