Treść umowy dożywocia na tle jej funkcji alimentacyjnej

Treść umowy dożywocia wyznacza art. 908 k.c., zgodnie z którym umowa dożywocia dochodzi do skutku, jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się do dożywotniego utrzymania zbywcy. Elementem przedmiotowo istotnym umowy dożywocia jest zatem zobowiązanie się zbywcy do przeniesienia na nabywcę własności nieruchomości w zamian za dożywotnie utrzymanie. W sytuacji, w której strony

umowy nie objęły istotnych postanowień umowy dożywocia formą zastrzeżoną

ad solemnitatem – przede wszystkim uprawnień dożywotnika, zawarta tak umowa nie może

być uznana za ważną280. Takie ograniczenie treści umowy dożywocia czyni ją nieważną z przyczyn formalnych²⁸¹.

W umowie dożywocia, tak jak w przypadku każdej umowy wzajemnej, mamy do czynienia z obowiązkami spoczywającymi na obu stronach umowy.

Zbywca nieruchomości, dożywotnik, zobowiązuje się do przeniesienia własności nieruchomości i jej wydania nabywcy. Wprawdzie art. 908 § 1 k.c. nie wskazuje na

279 Z. Policzkiewicz-Zawadzka, Umowa o dożywocie…, s. 83.

280 Uchwała SN z dnia 22 maja 2009 r., III CZP 21/09, OSNC 2010/1/13, LEX nr 493970.

281 A. Sylwestrzak, Glosa do uchwały SN z dnia 22 maja 2009 r., III CZP 21/09, GSP-Prz.Orz. 2010, nr 1, s. 85– 96.

95

obowiązek wydania nieruchomości, aczkolwiek wynika on z samego faktu przeniesienia własności. Skutek rzeczowy umowy dożywocia z reguły następuje z chwilą jej zawarcia. Nie dochodzi do niego jedynie w przypadku wyraźnej woli stron umowy dożywocia bądź też zastrzeżenia przez strony warunku lub terminu. W takim przypadku dopiero z chwilą wydania nieruchomości aktualizują się uprawnienia i obowiązki określone w umowie dożywocia282. Z uwagi na odpłatny charakter umowy dożywocia w kwestiach nieuregulowanych w przepisach o dożywociu, a dotyczących przeniesienia nieruchomości, odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy o umowie sprzedaży283. Oznacza to, że zbywca nieruchomości w stosunku dożywocia ponosi względem nabywcy odpowiedzialność z tytułu wad fizycznych i prawnych nieruchomości. Na dożywotniku spoczywają także, na podstawie art. 354 § 2 k.c., ogólne obowiązki wynikające z obowiązku współdziałania przy wykonywaniu zobowiązania przez dłużnika. W ramach tych obowiązków mieści się chociażby powinność należytego zachowania się. Poza wymienionymi, na zbywcy nie spoczywają żadne inne obowiązki wynikające z powstałego stosunku obligacyjnego, chyba że zostały one zgodnie z zasadą woli stron wprowadzone do umowy.

Dokonując analizy treści umowy dożywocia najważniejsze jest jednak scharakteryzowanie obowiązków, które spoczywają na nabywcy nieruchomości. Wynika to z faktu, że to właśnie rodzaj obowiązków nabywcy nieruchomości determinuje alimentacyjny charakter umowy dożywocia.

Przedstawiciele doktryny, dokonując wykładni przepisów odnoszących się do umowy dożywocia, wskazują, że dożywotnie utrzymanie przysługujące uprawnionemu z dożywocia może składać się z trzech kategorii uprawnień284:

 utrzymania sensu stricto (świadczenia wymienione w art. 908 § 1 k.c.);  użytkowania (lub służebności osobistej);

 innych świadczeń powtarzających się w postaci świadczeń w pieniądzach lub rzeczy oznaczonych co do gatunku.

Należy przy tym wskazać, że świadczenia, o których mowa w art. 908 § 1 k.c., mogą zostać uzupełnione ustanowieniem użytkowania lub służebności osobistej bądź zastrzeżeniem na rzecz dożywotnika świadczeń powtarzających się.

Najbardziej ogólne określenie obowiązków nabywcy nieruchomości wyznaczone treścią art. 908 § 1 k.c. sprowadza się do stwierdzenia, że nabywca nieruchomości zobowiązuje się

282 Z. Radwański, [w:] J. Panowicz-Lipska (red.), System Prawa Prywatnego…, t. 8, s. 616.

283 Z. Policzkiewicz-Zawadzka, Umowa o dożywocie…, 96.

96

do zapewnienia dożywotnikowi bądź bliskim mu osobom dożywotniego utrzymania. Przepis ten ma jednak charakter względnie obowiązujący²⁸⁵. Strony umowy dożywocia, w zdecydowanej większości przypadków na etapie formułowania zawieranej umowy, starają się rozwinąć zakres ciążących na nabywcy nieruchomości obowiązków, wykraczając poza ogólne sformułowanie „zapewnienia dożywotniego utrzymania”. W pierwszej kolejności o treści i zakresie świadczeń należnych dożywotnikowi przesądza zatem umowa dożywocia, gdyż w tym zakresie zasada swobody umów nie doznaje ustawowego ograniczenia286.

Dopiero w przypadku braku szczegółowego oznaczenia w umowie dożywocia uprawnień dożywotnika bądź określeniu obowiązków w sposób ogólnikowy jako dożywotnie utrzymanie, z pomocą przychodzi dyspozycja art. 908 § 1 k.c. Zgodnie z jego treścią nabywca nieruchomości zobowiązany jest do przyjęcia zbywcy jako domownika, dostarczenia mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, a także odpowiedniej pomocy i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawienia mu własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego miejscowym zwyczajom.

Jak już zaznaczono, art. 908 k.c. ma charakter względnie obowiązujący. Treść art. 908 zd. 1 k.c. zakreśla ogólne ramy obowiązków nabywcy nieruchomości oraz

determinuje sposób wykładni terminu zapewnienia utrzymania dożywotnika. Na jego podstawie SN wskazał, że treść obowiązku nabywcy nieruchomości w ramach stosunku dożywocia w zasadzie sprowadza się do spełniania takich świadczeń na rzecz dożywotnika, które zaspokoją jego potrzeby tak, aby nie musiał on przyczyniać się do zdobywania środków na zaspokojenie niezbędnych wymagań życiowych287. Biorąc pod uwagę istotę umowy dożywocia, cel przepisów ustawy, jakim jest ochrona dożywotnika, nabywca nieruchomości powinien zapewnić zaspokojenie potrzeb życiowych dożywotnika tak dalece, że w wyniku przekazania na ten cel nieruchomości dożywotnik nie musi podejmować żadnych dodatkowych prac i starań dla możliwości swojego utrzymania288. Obowiązki nabywcy nieruchomości sprowadzają się zatem do zaspokajania ogółu potrzeb życiowych uprawnionego. W literaturze wskazuje się, że zaspokojenie potrzeb, w zależności od stanu faktycznego, odbywa się: periodycznie (np. w postaci regularnego dostarczania dożywotnikowi żywności, ubrania, środków pieniężnych), ciągle (poprzez zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych, pomoc w chorobie) bądź jednorazowo (w odniesieniu do

285 Wyrok SN z dnia 8 grudnia 2004 r., I CK 296/04, LEX nr 284161.

286 Wyrok SA w Katowicach z dnia 11 września 2012 r., V ACa 270/12, LEX nr 1223190.

287 Wyrok SN z dnia 9 maja 2008 r., III CSK 359/07, LEX nr 453125.

97

obowiązku sprawienia pogrzebu)289. Odróżnia to stosunek dożywocia od umowy o rentę, w której podstawowym świadczeniem jest świadczenie spełniane periodycznie. Cechą wspólną świadczeń tworzących dożywocie jest ich losowy charakter zarówno w odniesieniu do występującej niepewności czasowej determinowanej długością życia uprawnionego, a także niepewności jakościowej i ilościowej zastrzeżonych świadczeń uzależnionych od aktualnych potrzeb zobowiązanego²⁹⁰. Losowy charakter umowy dożywocia powoduje zaś możliwość powstania nieekwiwalentności świadczeń z uwagi na niemożliwy do przewidzenia w chwili zawierania umowy czas trwania życia dożywotnika291. Przyczyną tego jest obiektywny brak możliwości określenia w chwili zawierania umowy dożywocia ostatecznego rodzaju i zakresu świadczeń na rzecz dożywotnika i w konsekwencji ekwiwalentności świadczeń stron umowy. Jak słusznie zauważył Ł. Węgrzynowski, umowa dożywocia jest jednym z typów umów, która jest umową wzajemną z mocy samej definicji, czyli jej wzajemność jest przewidziana przez ich postanowienia przedmiotowo istotne292.

Identyfikacja rodzaju świadczeń na rzecz dożywotnika, wymienionych dyspozytywnie w art. 908 k.c., nie sprawia wątpliwości interpretacyjnych. Należy jednak wskazać, że pojęcie dostarczania mieszkania trzeba interpretować szeroko. Mieści się w nim także obowiązek utrzymania mieszkania w stanie zdatnym do użytku, a zatem obowiązek nabywcy nieruchomości do dostarczenia ogrzewania, oświetlenia, zapewnienia remontu, a w przypadku zniszczenia bez winy dożywotnika także obowiązek odbudowy i dostarczenia na ten czas mieszkania zastępczego293. Przyjęcie dożywotnika jako domownika, obok zapewnienia uprawnionemu potrzeb mieszkaniowych, oznacza także prawo dożywotnika do korzystania z różnych pomieszczeń w miejscu zamieszkania, a także prawo do korzystania z przedmiotów i urządzeń stanowiących jego wyposażenie. W szczególności odnosi się to do niektórych mebli, wyposażenia audiowizualnego itp.294 Przyjęcie dożywotnika jako domownika nie ogranicza się jedynie do dostarczania bądź udostępniania dóbr materialnych. Wiąże się z tym także obowiązek odpowiedniego traktowania dożywotnika, jak również utrzymywania z nim kontaktów umożliwiających stronom umowy porozumiewanie się w zakresie bieżących potrzeb dożywotnika295. Z kolei dostarczanie żywności to nie tylko dostarczenie samych

289 Idem, Uwagi o dożywociu, NP 1951, nr 11, s. 19.

290 Wyrok SA we Wrocławiu z dnia 17 października 2013 r., I ACa 1068/13, LEX nr 1416505.

291 Wyrok SA w Warszawie z dnia 17 września 2014 r., VI ACa 1851/13, LEX nr 1544990.

292 Ł. Węgrzynowski, Ekwiwalentność świadczeń w umowie wzajemnej, Warszawa 2011, s. 138.

293 W. Zabagło, Treść dożywocia…, s. 1082.

294 Z. Policzkiewicz-Zawadzka, Umowa o dożywocie…, s. 88.

98

produktów spożywczych, ale także przygotowanie gotowych posiłków. Podobnie sytuacja przedstawia się w odniesieniu do odzieży, gdzie dostarczenie odzieży powiązane jest z obowiązkiem jej uzupełniania, naprawy. Szerokiej wykładni wymaga także obowiązek udzielenia dożywotnikowi niezbędnej pomocy. Nie istnieje możliwość sporządzenia katalogu tego typu świadczeń, należy go jednak interpretować jako normalne czynności wykonywane przez domowników w prawidłowo funkcjonującym gospodarstwie domowym. Z pewnością należy do nich zaliczyć udzielenie niezbędnej pomocy w chorobie, załatwieniu spraw urzędowych, jak również pomoc w domu. Natomiast przez obowiązek sprawienia pogrzebu należy rozumieć urządzenie ceremonii pogrzebowej. W pojęciu tym nie mieści się jednak prawny obowiązek wzniesienia nagrobku296.

Jak już wspominałem, katalog obowiązków nabywcy nieruchomości względem dożywotnika ma jedynie charakter względnie wiążący i należy traktować go jako katalog ramowy. Uzasadnione jest jednak przyjęcie, że katalog uprawnień dożywotnika uregulowany w art. 908 k.c. pozwala na wypełnienie przez umowę dożywocia głównego jej celu w postaci szerokiego zabezpieczenia interesów dożywotnika. Oczywiście strony umowy dożywocia mogą samodzielnie, w ramach zasady wolności umów, katalog ten rozszerzyć, zawęzić czy też niektóre ze zobowiązań zmodyfikować. W zakresie kształtowania treści i świadczeń zastrzeżonych na rzecz dożywotnika zasada swobody umów nie doznaje ograniczenia297. Istotne jest jedynie to, aby formułując zakres praw dożywotnik nie doprowadził do zniweczenia specyficznej funkcji instytucji dożywocia. Redakcja umowy dożywocia musi zawierać niezbędne minimum uprawnień dożywotnika, które zapewnia mu możliwość dożywotniego utrzymania. Umowy, których regulacja uprawnień dożywotnika przeczy temu, nie mogą być traktowane jako umowy dożywocia298. W orzecznictwie pojawił się pogląd, że zakres świadczeń na rzecz dożywotnika powinien być taki, aby jego potrzeby życiowe były zaspokojone w stopniu wykluczającym konieczność zdobywania przez niego środków do życia z innych źródeł, a umowa o odmiennym zakresie świadczeń dożywotnika nie może być kwalifikowana jako umowa dożywocia299.

W celu zabezpieczenia na zbywcy nie spoczywają żadne inne obowiązki wynikające z powstałego stosunku obligacyjnego, chyba że zostały one zgodnie z zasadą woli stron wprowadzone do umowy.

296 B. Kordasiewicz, Glosa do uchwały SN z dnia 22 listopada 1988 r., III CZP 86/88, NP 1990, nr 7–9, s. 202.

297 Wyrok SA w Katowicach z dnia 11 września 2012 r., V ACa 270/12, LEX nr 1223190.

298 W. Zabagło, Treść dożywocia…, s. 1082.

99

Określając treść umowy dożywocia należy także rozważyć możliwość uregulowania kwestii dotyczącej zabezpieczenia wykonania lub należytego wykonania umowy. W pierwszej kolejności należy odnieść się do zagadnienia zastrzeżenia w umowie dożywocia kary umownej. Jak wynika z treści art. 483 § 1 k.c. w umowie można zastrzec, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kary umownej). Oznacza to, że zastrzeżenie kary umownej dotyczy jedynie wykonania zobowiązania niepieniężnego. W związku z tym w przypadku gdy świadczenia wynikające z umowy dożywocia mają charakter niepieniężny, nic nie stoi na przeszkodzie, aby w treści umowy, oprócz typowych obowiązków wynikających z art. 908 § 1 k.c., dodatkowo zastrzec karę umowną z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Niedopuszczalne jest jednak, aby w umowie dożywocia strony zastrzegły możliwość powstania powinności zapłaty kary umownej w zakresie, w jakim w umowie zostaną przewidziane przez dożywotnika i zobowiązanego świadczenia pieniężne. Strony, powołując się na zasadę swobody woli kształtowania treści stosunku prawnego, nie mogą czynić takiej zmiany, gdyż stanowiłoby to zaprzeczenie istoty kary umownej i nie odniosłoby skutku prawnego.

Drugim rozwiązaniem chroniącym interesy dożywotnika w przypadku niewykonywania lub niewłaściwego wykonywania przez zobowiązanego obowiązków wynikających z umowy

dożywocia, jest zamieszczenie w umowie klauzuli o poddaniu się egzekucji w oparciu o art. 777 pkt 4 k.p.c. Obejmuje ona obowiązek zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej lub

uiszczenia przez nabywcę nieruchomości rzeczy oznaczonych co do gatunku, stanowiących przedmiot umowy. Zastosowanie takiego rozwiązania w praktyce pozwoli na zapewnienie dożywotnikowi niezbędnego utrzymania i może okazać się niezwykle pomocne przy dochodzeniu uprawnień, których źródło stanowi stosunek dożywocia. W związku z tym istotną rolę przy właściwej redakcji treści umowy dożywocia odgrywa notariusz, który mając na uwadze przede wszystkim ochronę interesów dożywotnika, powinien wskazać na możliwość uregulowania w umowie dożywocia zarówno klauzuli z art. 777 pkt 4 k.p.c., jak również zastrzeżenia kary umownej.

Praktyka notarialna wskazuje, że w większości przypadków, za wyjątkiem woli ustanowienia służebności mieszkania lub zastrzeżenia prawa korzystania z określonej części nieruchomości, strony umowy dożywocia, przystępując do jej sporządzenia, nie zawierają sprecyzowanego katalogu obowiązków nabywcy nieruchomości i odpowiadających im konkretnych potrzeb dożywotnika. Stąd też w zawieranych umowach dożywocia najczęściej

100

mamy do czynienia z odzwierciedleniem obowiązków nabywcy nieruchomości znajdujących uregulowanie w treści art. 908 § 1 k.c. z niewielkimi modyfikacjami. Trudno uznać wskazaną praktykę za błędną, skoro ustawodawca w sposób ogólny, aczkolwiek szeroki, określił katalog zobowiązań względem dożywotnika. Należy przy tym zwrócić uwagę, że nawet precyzyjne i wyczerpujące uregulowanie obowiązków dożywotnika w chwili powstania stosunku obligacyjnego nie daje gwarancji, że będą one w pełni aktualne, zapewnią utrzymanie dożywotnikowi oraz wyeliminują powstanie sytuacji wytworzenia się między stronami dożywocia złych stosunków. Mimo tego, strony umowy dożywocia powinny dostosowywać zawierany stosunek obligacyjny do ich okoliczności życiowych.

W przypadku ogólnego określenia zobowiązań nabywcy nieruchomości największy problem stwarza ustalenie ich zakresu. W tego typu sytuacjach z pomocą niewątpliwe przychodzi dyspozycja art. 354 § 1 k.c., która wskazuje na oczekiwany sposób spełnienia świadczenia przez podmiot zobowiązany300. W przypadku zbyt ogólnego określenia zobowiązań nabywcy nieruchomości i powstania wątpliwości przy jej wykonaniu istnieje zatem możliwość, w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, określenia zarówno

ilościowego, jak i rodzajowego zakresu obowiązków wynikających z umowy dożywocia. W ten sam sposób istnieje możliwość określenia zobowiązań względem dożywotnika w przypadku zmiany okoliczności, w których funkcjonuje stosunek obligacyjny. Jak już

wskazano, charakterystyczny dla umowy dożywocia jest element losowości zastrzeżonych świadczeń, które mogą pozostawać na stałym poziomie, czasami zaś, np. w przypadku poważnej choroby, wymagają znacznej modyfikacji, która wiąże się ze znacznym wzrostem potrzeb dożywotnika. Naruszenia art. 908 k.c. nie stanowi także ukształtowanie w sposób odmienny od pierwotnie umówionych wzajemnych obowiązków umowy o dożywocie301.

Pewnego rodzaju wskazówką w zakresie określenia rodzaju i jakości zobowiązań

nabywcy nieruchomości względem dożywotnika jest użycie przez ustawodawcę w art. 908 § 1 k.c. jako uprawnienia dożywotnika, przyjęcia jako domownika. Użyty przez

ustawodawcę zwrot nakazuje zatem przyjąć, że dożywotnikowi przysługują świadczenia na poziomie takim, na jakim żyje sam nabywca nieruchomości.

W oparciu o przedstawione rozważania należy stwierdzić, że przy sporządzaniu umowy dożywocia ważną rolę odgrywa notariusz, który wprawdzie nie może samodzielnie, wyręczając strony umowy, określić obowiązków nabywcy nieruchomości względem

300 Z. Policzkiewicz-Zawadzka, Umowa o dożywocie…, s. 90.

101

dożywotnika, jednak wobec braku jakichkolwiek oczekiwań ze stron umowy powinien podjąć próbę rozpoznania sytuacji życiowej dożywotnika. Pozwoli to poznać motywy kierujące dożywotnikiem przy zawarciu umowy dożywocia i w oparciu o tak ustaloną pozycję dożywotnika zaproponować sposób redakcji umowy dożywocia.

Dokonując analizy przedstawionych uprawnień jakie mogą zostać zastrzeżone na rzecz dożywotnika, wątpliwości nie budzi fakt, że pełnią one funkcję alimentacyjną. Katalog uprawnień dożywotnika zawarty w art. 908 § 1 k.c., który znajduje zastosowanie w przypadku braku stosownej regulacji umownej, a także założenie, że postanowienia umowy ukształtowane w ramach swobody umów muszą gwarantować minimum uprawnień dożywotnikowi zgodnych z celem samej instytucji, wskazuje na dążenie ustawodawcy, aby instytucja dożywocia zapewniała dożywotnikowi możliwość prawidłowej egzystencji. W ramach tego ogólnego sformułowania mieści się szeroki katalog uprawnień niemożliwych do enumeratywnego wyliczenia, który w przypadku realizacji umowy, zgodnie z jej postanowieniami, zapewnia dożywotnikowi (osobie najczęściej starszej) – zgodnie z celem umowy dożywocia – komfort przeżycia spokojnej starości. Dożywotnik, oprócz zagwarantowanego miejsca zamieszkania, otrzymuje wyżywienie, ubranie itp., a przede wszystkim pomoc we wszystkich aspektach życia. Definiowane w ten sposób obowiązki nabywcy nieruchomości względem dożywotnika w pełni odpowiadają istocie instytucji świadczenia alimentacyjnego uregulowanego w k.r.o., w ramach którego uprawniony do alimentacji także otrzymuje środki utrzymania, a w miarę potrzeby środki wychowania. Cele obu instytucji są zatem takie same. W obu przypadkach podstawową funkcją świadczeń podmiotu zobowiązanego jest zapewnienie osobie środków potrzebnych do prawidłowej egzystencji, na rzecz której świadczenia są spełniane. Oczywiście w odniesieniu do dożywotnika – osoby starszej, nie sposób mówić o środkach wychowania, ale w ramach ogólnego uprawnienia wynikającego z umowy dożywocia w postaci przyjęcia dożywotnika jako domownika, swoistego rodzaju odpowiednikiem środków wychowania jest np. zapewnienie wsparcia psychicznego, chociażby w postaci rozmowy, zainteresowania, które osobom starszym zapewnia poczucie bycia osobą potrzebną, a w konsekwencji komfort psychiczny.

Przedstawiony charakter świadczeń przysługujących dożywotnikowi dodatkowo z reguły przesądza o konieczności pozostawania stron w bezpośredniej ze sobą styczności i bliskich stosunkach osobistych. Przede wszystkim przyjęcie jako domownika, ale także zapewnienie wyżywienia i ubioru, wymaga stałej bądź co najmniej okresowej styczności.

102

Umowa dożywocia stanowi zatem źródło powstania pomiędzy stronami więzi typowych dla stosunków alimentacyjnych, mających swoje źródło w ustawie302.

Dotychczas zaprezentowane uprawnienia przysługujące dożywotnikowi, uregulowane w art. 908 § 1 k.c., składające się na treść dożywocia, niewątpliwe mają charakter stricte alimentacyjny. Artykuł 908 § 2 k.c. dopuszcza ustanowienie na rzecz dożywotnika także dodatkowych kategorii uprawnień w postaci obciążenia ograniczonej części zbywanej nieruchomości użytkowaniem, ustanowienia służebności osobistej, a także obowiązek spełniania powtarzających się świadczeń w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku. Wprawdzie użytkowaniu ustanowionemu na części zbywanej nieruchomości lub służebności osobistej, jako dodatkowemu uprawnieniu dożywotnika, nie można przypisać wprost funkcji alimentacyjnej, tym niemniej wpisują się one w ogólny charakter alimentacyjny umowy dożywocia. Stąd też konieczność zaprezentowania także dodatkowych możliwych do określenia zastrzeżeń umownych, które wpisują się w treść umowy dożywocia. Dodatkowe zastrzeżenia umowne wymienione w art. 908 § 2 k.c. nie należą do kategorii niezbędnych elementów umowy dożywocia, mogą one zostać ustanowione fakultatywnie w przypadku woli obu stron umowy. Pozwala to na zakwalifikowanie ich do accidentalia

negotii umowy dożywocia³⁰³. Konsekwencją tego jest przyjęcie, że stosunek obligacyjny powstający między stronami, w którym przeniesienie własności nieruchomości następuje wyłącznie w zamian za użytkowanie, ustanowienie służebności osobistej bądź świadczenia okresowe, nie stanowi stosunku prawnego dożywocia³⁰⁴. Ukształtowany w ten sposób stosunek prawny, z uwagi na brak wyraźnego zapewnienia dożywotnikowi dożywotniego utrzymania, nie wypełnia treści umowy dożywocia. Dodatkowe zastrzeżenia w postaci ograniczonych praw rzeczowych oraz renty muszą zatem współtworzyć z roszczeniem o utrzymanie jedną logiczną całość, która łącznie będzie określała alimentacyjny charakter powstałego stosunku prawnego. Tak ukształtowanej jednolitej umowie dożywocia, realizującej cele alimentacyjne, sprzeciwiają się umowy – najczęściej sprzedaży i darowizny z zastrzeżonym dla zbywcy prawem dalszego władania przedmiotem umowy, które są określane przez A. Sylwestrzak jako transakcje wiązane305.

Istotne jest przy tym, aby element dożywotniego utrzymania w treści całego stosunku