PRAWO DO GODZIWYCH WARUNKÓW SOCJALNYCH

Państwa–Strony będą uznawać prawo każdego dziecka do korzystania z systemu zabezpieczenia społecznego, w tym ubezpieczeń socjalnych (...).

(art. 26 Konwencji o prawach dziecka) W 2014 roku zgłoszono do Rzecznika Praw Dziecka ogółem 1 980 spraw związanych z prawem do godziwych warunków socjalnych.

Rzecznik zwracał się do innych organów i instytucji o podjęcie działań lub udzielenie informacji w sprawach dotyczących m.in.:

 alimentacji dzieci oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego,

 roszczeń majątkowych wobec dziecka,

 przyznawania zasiłku macierzyńskiego,

 przyznawania renty rodzinnej w drodze wyjątku,

 procedury przyznawania świadczeń rodzinnych,

 przyznawania świadczeń w ramach koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego,

 stanu technicznego i usytuowania lokali,

 realizacji prawa do wypoczynku i zabawy,

 dowozu dzieci do szkół,

 ochrony praw dziecka z niepełnosprawnością,

 orzeczeń o niepełnosprawności,

 problemów mieszkaniowych, w tym eksmisji.

3.1 Wystąpienia generalne

Wystąpienia generalne Rzecznika Praw Dziecka w zakresie prawa do godziwych warunków socjalnych w roku 2014 dotyczyły:

 warunków przyznawania jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka – wystąpienia z 8 kwietnia 2014 roku i 30 czerwca 2014 roku

W wystąpieniu¹⁷³ skierowanym do Ministra Pracy i Polityki Społecznej Rzecznik zwrócił się o wyjaśnienie, czy w przypadkach ubiegania się osoby samotnie wychowującej dziecko o jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka, na podstawie art. 15b

173 ZSS/500/9/2014/JZ.

ustawy z 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych¹⁷⁴, do składu rodziny osoby samotnie wychowującej dziecko należy zaliczyć drugiego z rodziców. Obowiązujące przepisy nie rozstrzygają jednoznacznie tej kwestii.

Konsekwencją uznania drugiego z rodziców za członka rodziny osoby samotnie wychowującej dziecko byłaby konieczność zaliczania dochodów tego rodzica do dochodu rodziny, co mogłoby prowadzić w pewnych przypadkach do odmowy przyznania zapomogi z powodu przekroczenia progu dochodowego. Ponadto odpowiednie zastosowanie art. 7 pkt 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych prowadziłoby do wniosku, że przyznanie zapomogi osobie samotnie wychowującej dziecko jest uwarunkowane zasądzeniem świadczenia alimentacyjnego na rzecz dziecka od jego rodzica.

W odpowiedzi¹⁷⁵ Minister Pracy i Polityki Społecznej poinformował, że w sytuacji, gdy o jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka występuje osoba, która jest osobą samotnie wychowującą dziecko (bez względu na fakt ustalenia ojcostwa dziecka), przepisy ww. ustawy nie uzależniają przyznania tego świadczenia od wpisania drugiego z rodziców do składu rodziny ani od zasądzenia od tego rodzica alimentów na rzecz dziecka. Jednocześnie zastrzeżono, że ostateczna ocena okoliczności indywidualnej sprawy, tj. rozpatrzenie wniosku strony o ustalenie prawa do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka (lub jakiegokolwiek innego świadczenia rodzinnego) oraz ustalenie wszystkich istotnych okoliczności sprawy w szczególności ustalenie, czy strona jest osobą samotnie wychowującą dziecko w rozumieniu art. 3 pkt 17a ww. ustawy o świadczeniach rodzinnych należy do kompetencji organu właściwego, tj. wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

 zasiłku macierzyńskiego dla osób przejmujących opiekę nad dzieckiem w przypadku śmierci matki lub porzucenia przez nią dziecka – wystąpienie z 13 maja 2014 roku

W wystąpieniu¹⁷⁶ skierowanym do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Rzecznik zaapelował o stosowanie właściwej wykładni art. 29 ust. 4 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa¹⁷⁷. Zgłaszane Rzecznikowi przypadki odmowy ustalenia prawa do zasiłku macierzyńskiego dla osób, które przejęły sprawowanie opieki nad dzieckiem w przypadkach niemożności jej sprawowania przez matkę prowadziły do wniosku, że stosowana wykładnia przywołanego przepisu nie

174 (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 1456 ze zm.).

175 DSR–IV–073–10–1–TW/14.

176 ZSS/500/14/2014/JZ.

177 (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159).

uwzględniała słusznego interesu osoby ubiegającej się o świadczenie macierzyńskie, ani tym bardziej nie uwzględnia dobra dziecka, któremu za cenę świadczenia macierzyńskiego może być zapewniona osobista opieka najbliższego członka rodziny. Rzecznik wskazał, że zasiłek macierzyński należy się ubezpieczonemu przejmującemu opiekę nad dzieckiem od matki, która z powodu trwałej przeszkody nie może osobiście sprawować opieki nad dzieckiem, a przyznanie zasiłku powinno być niezależne od posiadania przez matkę dziecka statusu osoby ubezpieczonej. Rzecznik wniósł o upowszechnienie jednolitej i niebudzącej wątpliwości wykładni przepisu art. 29 ust. 4 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

W odpowiedzi¹⁷⁸ Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych poinformował, że postulat Rzecznika Praw Dziecka w zakresie uchwalenia przepisów niebudzących wątpliwości interpretacyjnych został uwzględniony w pracach nad projektem ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. 16 października 2014 roku projekt został wniesiony do Sejmu RP (druk 2832).

 dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego – wystąpienie z 20 maja 2014 roku

Rzecznik Praw Dziecka w wystąpieniu¹⁷⁹ do Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego wniósł o podjęcie uchwały w sprawie rozstrzygnięcia rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych w zakresie przysługiwania dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego na każde dziecko urodzone podczas jednego porodu (przy ciąży mnogiej).

Naczelny Sąd Administracyjny 26 czerwca 2014 roku w sprawie I OPS 15/13 podjął uchwałę, w której uznał, że dodatek do zasiłku rodzinnego, w przypadku korzystania z urlopu wychowawczego w celu sprawowania opieki nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu, przysługuje na każde z tych dzieci.

 orzekania o niepełnosprawności osób w wieku do 16. roku życia – wystąpienie z 24 września 2014 roku

W wystąpieniu¹⁸⁰ do Ministra Pracy i Polityki Społecznej Rzecznik poruszył problematykę braku normatywnej definicji niezdolności do samodzielnej egzystencji osób,

178 Znak 992800/601/581/2014/WZN/4.

179 ZSS/500/15/2014/JZ.

180 ZSS/500/21/2014/KT.

które nie ukończyły 16. roku życia. Organy orzekające o niepełnosprawności odwołują się do definicji niezdolności do samodzielnej egzystencji odnoszącej się do osób powyżej 16. roku życia¹⁸¹, zgodnie z którą niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację. W rezultacie małe dziecko pozbawione zostaje wskazania do konieczności stałej i długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, a poprzez to dalszych uprawnień wynikających z udzielenia wskazania. W ocenie Rzecznika dla uznania osoby w wieku do 16.

roku życia za osobę ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji konieczne jest uwzględnienie nie tylko umiejętności samodzielnego realizowania podstawowych czynności życiowych, do których należą czynności samoobsługowe, samodzielne poruszanie się i komunikowanie, lecz również innych okoliczności. Konieczna jest całościowa regulacja uwzględniająca rodzaj schorzenia oraz specyfikę poziomu rozwoju psychofizycznego osoby (umiejętność dokonania oceny następstw działań, zdolność do odroczonej gratyfikacji, zdolność do rozumienia zasadności ograniczeń w życiu codziennym itp.).

W odpowiedzi¹⁸² Sekretarz Stanu, Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych poinformował, że o przyznaniu wskazania konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji decyduje zakres ograniczeń funkcjonalnych skutkujących całkowitą zależnością dziecka od otoczenia i powodujących konieczność sprawowania długotrwałej opieki i pomocy w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Podkreślił, że proces orzekania jest działaniem o charakterze autonomicznym ze względu na charakter podmiotu tego procesu, którym jest indywidualna osoba, zaś zapewnieniu jego prawidłowości służy mechanizm instancyjnej kontroli wydawania orzeczeń polegający na ich weryfikacji przez organ wyższego stopnia.

181 Artykuł 4 ust. 4 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2011 r. nr 127, poz.721, z późn. zm).

182 BON–IV–0712–2–2–MTK/14.

 ulg za przejazdy środkami transportu publicznego – wystąpienie z 1 października 2014 roku

Rzecznik Praw Dziecka w wystąpieniu¹⁸³ do Rzecznika Praw Obywatelskich ponownie wniósł o analizę problemu i rozważenie zasadności złożenia do Trybunału Konstytucyjnego wniosku o stwierdzenie niezgodności art. 4 oraz 5 ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej w części pomijającej przyznanie ulg dzieciom i młodzieży uczęszczającej do szkół lub przedszkoli za granicą lub przy przedstawicielstwie dyplomatycznym obcego państwa w Polsce.

Rzecznik wskazał, że obecnie obowiązujące przepisy powodują nierówne traktowanie poprzez niezapewnienie prawa do korzystania z ulg dzieciom posiadającym obywatelstwo polskie, ale uczącym się za granicą Rzeczypospolitej Polskiej lub w szkołach przy przedstawicielstwie dyplomatycznym obcego państwa w Polsce posiadającym legitymacje szkolne wystawione w języku obcym. Rzecznik stoi na stanowisku, że ulgi przewozowe powinny być dostępne także dla tej grupy dzieci.

W odpowiedzi¹⁸⁴ Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował, że w dalszym ciągu prowadzi postępowanie, którego celem jest wyeliminowanie nierównego traktowania w dostępie do ulgowych przejazdów środkami komunikacji zbiorowej. Ponadto poinformował, że jako odpowiedni sposób procedowania uznaje kierowanie kolejnych wystąpień generalnych mających skłonić stronę rządową do przyspieszenia prac nad zmianami legislacyjnymi.

 środków dyscyplinujących dłużników alimentacyjnych – wystąpienie z 21 października 2014 roku

Rzecznik Praw Dziecka wystąpił¹⁸⁵ do Ministra Sprawiedliwości w sprawie projektu założeń do ustawy¹⁸⁶ przewidującego rezygnację z wpisu do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych dłużników, których zaległości alimentacyjne przekraczają okres sześciu miesięcy. Zdaniem Rzecznika istotne jest utrzymanie w systemie obowiązującego prawa wszelkich norm prawnych mających na celu zmianę postaw dłużników alimentacyjnych i ich dyscyplinowanie do regulowania należności alimentacyjnych.

Ponadto Rzecznik podkreślił, że z uwagi na problemy z egzekwowaniem tych należności

183 ZSS/500/23/2014/MW.

184 V.565.111.2014.ŁK.

185 ZSS/500/28/2014/KT.

186 projekt założeń do ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw.

należy rozważyć kolejne, jeszcze bardziej restrykcyjne środki służące realizowaniu prawa dziecka do godziwych warunków socjalno–bytowych.

W odpowiedzi¹⁸⁷ Minister Sprawiedliwości wskazał, że jak wynika z danych statystycznych, zagrożenie wpisem do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych nie stanowi dla dłużników alimentacyjnych czynnika motywującego do uregulowania należności. Minister zapewnił, że z uwagi na wniosek Rzecznika za pośrednictwem Ministra Pracy i Polityki Społecznej do pracowników urzędów gmin odpowiedzialnych za postępowania wobec dłużników alimentacyjnych skierowane zostaną ankiety, w celu poczynienia dodatkowych ustaleń, czy wpis dłużnika alimentacyjnego do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych wpływa na skuteczność egzekucji należności alimentacyjnych.

 Karty Dużej Rodziny – wystąpienie z 2 grudnia 2014 roku

Rzecznik Praw Dziecka zwrócił się¹⁸⁸ do Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie kryteriów przyznawania Karty Dużej Rodziny. Wskazał, że obecnie obowiązujące przepisy rozporządzenia¹⁸⁹ uniemożliwiają otrzymanie Karty rodzinom, w których rodzice pozostają w związku nieformalnym i wychowują wspólnie swoje dzieci oraz dzieci partnera.

Rzecznik podkreślił, że Karta Dużej Rodziny powinna być dostępna dla wszystkich dzieci bez względu na typ związku, w jakim pozostają ich rodzice (opiekunowie). Dodatkowo Rzecznik wskazał, że ustawa, na podstawie której wprowadzono rozporządzenie, posługuje się definicją rodziny, której zakres podmiotowy został określony szerzej¹⁹⁰. Obecnie obowiązujące przepisy mogą spotkać się z zarzutem nierównego traktowania rodzin wychowujących dzieci w związkach osób, które nie zawarły małżeństwa. Ponadto Rzecznik wyraził zaniepokojenie, że w projekcie ustawy o Karcie Dużej Rodziny przekazanym 25 listopada 2014 roku do Sejmu powielono rozwiązania przyjęte w omawianym wyżej rozporządzeniu.

Wystąpienie nie wymagało pisemnej odpowiedzi. Stanowisko Ministra Pracy i Polityki Społecznej zostało przekazane podczas prac Sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny nad projektem ustawy o Karcie Dużej Rodziny¹⁹¹. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w pracach nad ww. ustawą nie podzielił stanowiska Rzecznika Praw Dziecka.

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podpisał ustawę 22 grudnia 2014 roku.

187 DPrC–III–4392–2/13.

188 ZSS/500/32/2014/MW.

189 rozporządzenie Rady Ministrów z 27 maja 2014 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji rządowego programu dla rodzin wielodzietnych (Dz.U. z 2014 r. poz. 755).

190 art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2013 r. poz. 182, ze zm.).

191 Ustawa z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny (Dz.U. z 2014 r. poz. 1863).

3.2 Sprawy indywidualne

Zgłaszane do Rzecznika Praw Dziecka sprawy indywidualne związane z prawem dziecka do godziwych warunków socjalnych dotyczyły m.in.:

 niealimentacji dzieci

Wiele spraw zgłaszanych do Rzecznika dotyczyło problemów związanych z egzekucją alimentów na dzieci. Głównymi przyczynami niewykonywania obowiązku alimentacyjnego była zła sytuacja życiowa i majątkowa zobowiązanych do alimentacji rodziców lub świadome zaniechanie i unikanie regulowania należnych zobowiązań.

Przykładem może być sprawa, w której Rzecznik podjął interwencję na skutek zawiadomienia skierowanego przez matkę dziesięcioletniej dziewczynki¹⁹², która od 2005 roku usiłuje wyegzekwować alimenty od ojca dziecka, obywatela Włoch. Pomimo licznych interwencji ze strony matki kierowanych do właściwych organów w Polsce, matka dziecka nie uzyskała skutecznej pomocy, co stanowiło podstawę do skierowania wystąpienia Rzecznika do Sądu Apelacyjnego w L. z żądaniem objęcia nadzorem administracyjnym przedmiotowej sprawy oraz podjęcia niezwłocznych działań na rzecz dziecka w zakresie posiadanych kompetencji. Prezes Sądu Apelacyjnego objął nadzorem przedmiotowe postępowanie. Sprawa nadal jest monitorowana przez Rzecznika.

W innej sprawie Rzecznik został poinformowany, że ojciec małoletniej Pauliny G.¹⁹³, skazany prawomocnym wyrokiem za uporczywe uchylanie się od ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego na warunkowo zawieszoną karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, nadal nie wykonywał ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego. Rzecznik zwrócił się do Sądu Rejonowego w S. Sekcji Wykonywania Orzeczeń i Należności Sądowych, który w odpowiedzi na interwencję Rzecznika zapewnił, że sprawa będzie podlegała okresowej kontroli co 3 miesiące – jeżeli skazany nie wykona obowiązku łożenia na utrzymanie córki, Sąd niezwłocznie podejmie czynności w postępowaniu wykonawczym.

W sprawach, w których egzekucja alimentów okazywała się bezskuteczna, Rzecznik interweniował, aby komornicy korzystali z dostępnych środków prawnych i składali wnioski o wpisanie zobowiązanego do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych oraz wniosków do sądu o wyjawienie majątku dłużnika¹⁹⁴.

192 ZSS/412/90/2014/KS.

193 ZSS/412/35/2014/KT.

194 ZSS/412/71/2014/KT.

Kolejnym przykładem może być sprawa, w której Rzecznik Praw Dziecka podjął interwencję na skutek zawiadomienia skierowanego przez matkę małoletniej Aleksandry K.¹⁹⁵, starającą się od 2012 roku wyegzekwować alimenty od ojca małoletniej mieszkającego i pracującego w Belgii. Pomimo licznych interwencji kierowanych do właściwych organów w Polsce matka dziecka nie uzyskała skutecznej pomocy, co stanowiło podstawę do skierowania wystąpienia Rzecznika do Sekcji Oddziału Obrotu Prawnego z Zagranicą Sądu Okręgowego w L. z żądaniem udzielenia wyjaśnień oraz nadesłania dokumentacji zgromadzonej w toku postępowania prowadzonego przez ten organ. Rzecznik został poinformowany o działaniach podjętych w celu wyegzekwowania obowiązku alimentacyjnego na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie szczegółowych czynności sądów w sprawach z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego oraz karnego w stosunkach międzynarodowych. Dalsze postępowanie w tej sprawie jest monitorowane przez Rzecznika.

 ochrony majątku dziecka

Przykładem może być zgłoszenie matki małoletniego Kamila M., która zwróciła się do Rzecznika Praw Dziecka z prośbą o interwencję w sprawie zobowiązania dwunastolatka do zapłaty na rzecz uprawnionych do zachowku kwoty 62 tys. zł.¹⁹⁶

Rzecznik podjął natychmiastową interwencję w sprawie, występując do Sądu Okręgowego w O., w którym zawisła sprawa dotycząca zachowku po zmarłym ojcu małoletniego o udostępnienie akt sądowych oraz do Ośrodka Pomocy Społecznej w W.

Rzecznik, po zbadaniu akt, podjął decyzję o monitorowaniu postępowania sądowego. Ustalił, że rodzinie udzielona została bezpłatna pomoc prawna, a interesy małoletniego w postępowaniu sądowym reprezentowane są przez pełnomocnika przydzielonego z urzędu.

Na skutek apelacji wniesionej od wyroku Sądu Okręgowego w O. Sąd Apelacyjny w W.

zmienił zaskarżany wyrok, obniżając kwotę zobowiązania małoletniego do ok. 32 tys. zł.

Skarga kasacyjna od tego wyroku nie jest dopuszczalna, albowiem wartość przedmiotu zaskarżenia nie przekracza 50 tys. zł. Zobowiązanie małoletniego zostało znacznie obniżone, a część środków na poczet jego wykonania uzyskana zostanie ze sprzedaży części nieruchomości otrzymanej przez niego w spadku po zmarłym ojcu. Chłopiec został zwolniony od ponoszenia kosztów sądowych.

195 ZSS/412/28/2014/KZ.

196 ZSS/441/231/2014/KS.

Inną sprawą dotyczącą ochrony majątku dziecka była sprawa, z którą do Rzecznika Praw Dziecka zwróciła się matka małoletniej Liliany D.¹⁹⁷ Z treści zgłoszenia wynikało, że małoletnia została wezwana do zapłaty kwoty 18 tys. euro tytułem kosztów wypadku komunikacyjnego, w którym zginął jej ojciec. Wezwanie skierowała firma, w której zmarły ojciec pracował.

W wyniku podjętych przez Rzecznika działań firma, w której zatrudniony był zmarły ojciec, wycofała się z roszczeń, a postępowanie przeciwko małoletniej o zapłatę zostało umorzone. Jednocześnie na skutek niezwłocznego uregulowania przez pracodawcę zmarłego ojca należności z tytułu odprawy pośmiertnej oraz zaległych wynagrodzeń należnych małoletniej po zmarłym postępowanie zostało umorzone ze względu na wycofanie powództwa przez działającą w imieniu małoletniej matkę.

 zasiłku macierzyńskiego dla osób przejmujących od matki z niepełnosprawnością osobistą opiekę nad dzieckiem

Obowiązujące przepisy nie dają podstaw do przyznania zasiłku macierzyńskiego osobie z najbliższej rodziny dziecka przejmującej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem od matki, która z powodu własnej niepełnosprawności nie jest w stanie opiekować się dzieckiem.

Przykładem może być sprawa¹⁹⁸, w której Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił ojcu dziecka przyznania zasiłku macierzyńskiego, ponieważ ustawa o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa¹⁹⁹ określa dwie okoliczności, w których możliwe jest przyznanie zasiłku macierzyńskiego ojcu dziecka. Są to: śmierć matki lub porzucenie przez nią dziecka. Ponadto ustawa wymaga, by matka dziecka miała status osoby ubezpieczonej (podlegała ubezpieczeniu chorobowemu). W tym przypadku matka dziecka nie była jednak objęta ubezpieczeniem chorobowym, a niemożność sprawowania opieki nad dzieckiem z powodu własnej niepełnosprawności w myśl ustawy nie stanowiła przesłanki przyznania świadczenia.

Sąd Rejonowy w W. oddalił odwołanie od decyzji ZUS wniesione przez Dariusza K.

Wyrok Sądu został zaskarżony apelacją do Sądu Okręgowego w W. Rzecznik Praw Dziecka podjął interwencję i zgłosił udział w postępowaniu apelacyjnym, popierając apelację.

Zdaniem Rzecznika przywołany przepis ustawy jest niezgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej oraz Konwencją o prawach dziecka. Narusza zasadę

197 ZSS/441/467/2014/KS.

198 ZSS/400/1/2014/JZ.

199 Tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159.

demokratycznego państwa prawnego, stawiając zbyt wygórowane i zbyteczne wymagania przy nabywaniu prawa do zasiłku, nie respektuje ustrojowej zasady ochrony rodziny, zasady równości, a także nienależycie respektuje prawo rodzin w trudnej sytuacji materialnej i społecznej do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. Ponadto nie realizuje prawa rodziców do otrzymania pomocy w wykonywaniu przez nich obowiązków związanych z wychowywaniem dzieci.

W konsekwencji Sąd Okręgowy w W. zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję ZUS, przyznając zasiłek macierzyński ojcu dziecka.

Rzecznik Praw Dziecka już w wystąpieniu z 19 grudnia 2013 roku²⁰⁰ skierowanym do Ministra Pracy i Polityki Społecznej postulował zmianę zasad przyznawania zasiłku macierzyńskiego. W 2014 roku Prezes Rady Ministrów wniósł do Sejmu projekt²⁰¹ ustawy uwzględniający w całości postulaty Rzecznika.

 zasiłku macierzyńskiego przyznawanego po likwidacji pracodawcy

Akceptowana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wykładnia przepisów regulujących przyznawanie prawa do zasiłku macierzyńskiego w okresie po rozwiązaniu stosunku pracy z powodu likwidacji zakładu pracy jest niekorzystna dla ubezpieczonych.

ZUS zakłada bowiem, że przesłanka rozwiązania stosunku pracy z powodu likwidacji pracodawcy prowadzącego działalność gospodarczą zachodzi tylko wtedy, gdy ustanie stosunku pracy i zaprzestanie prowadzenia działalności następują w bliskim okresie czasu.

Przykładem z tej kategorii może być sprawa, w której Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił Karolinie K. prawa do zasiłku macierzyńskiego w okresie przypadającym po dacie rozwiązania stosunku pracy z powodu likwidacji pracodawcy²⁰². Organ rentowy przyjął, że rozwiązanie umowy o pracę nie nastąpiło z powodu likwidacji pracodawcy, bowiem z wpisu w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej wynikało, że pracodawca zaprzestał działalności po upływie 2 miesięcy od daty rozwiązania umowy o pracę. Wobec tego zasiłek macierzyński nie przysługuje.

W toku działań wyjaśniających prowadzonych przez Rzecznika przed zgłoszeniem udziału w postępowaniu sądowym, ZUS zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do zasiłku macierzyńskiego. Wskutek uwzględnienia odwołania postępowanie odwoławcze przed sądem zostało umorzone.

200 ZSS/500/33/2013/JZ.

201 Projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (druk 2832).

201 Projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (druk 2832).

W dokumencie Informacja o Działalności Rzecznika Praw Dziecka za Rok 2014 : oraz uwagi o stanie przestrzegania praw dziecka (Stron 75-91)