Prezentacja dobrych praktyk w zakresie jakości kształcenia zidentyfi kowanych w wyniku ocen programowych

Zespół nauk technicznych zidentyfi kował dobre praktyki podnoszące sku-teczność funkcjonowania systemów zapewniania jakości kształcenia, zmniej-szające obciążenie biurokratyczne, a także angażujące studentów i innych in-teresariuszy w realizację procesu kształcenia. Można wśród nich wskazać np. wdrażanie nowoczesnych systemów i metod udostępniania informacji do pu-blicznej wiadomości, informatyzację obsługi studentów, prowadzenie szkoleń dla studentów pierwszego roku studiów, umożliwiających im poznanie specyfi ki kształcenia na studiach wyższych, czy też powołanie Wydziałowego Brokera Innowacji (Wydział Fizyki Astronomii i Informatyki Stosowanej, UMK), który aktywizuje łączność jednostki z otoczeniem społeczno-gospodarczym.

Interesującą praktyką realizowaną na Wydziale Architektury Politechniki Poznańskiej jest sukcesywne tworzenie przez studentów portfoliów obejmujących dorobek z całego okresu studiów. Stanowią one świadectwo progresu nabywania kierunkowych efektów kształcenia przez danego studenta. Są też wizytówką po-siadanych umiejętności studenta i jakości kształcenia prowadzonego w jednostce. Wykorzystywane są w aplikowaniu o pracę studentów w biurach architektonic-znych. Część prezentowanych w nich projektów jest także patentowana. Dobrą praktyką jest również odpowiedzialne dostosowywanie koncepcji kształcenia np. pod konkretne potrzeby i wartości regionu z uwzględnieniem jego dziedz-ictwa historycznego i kulturowego. Taką misję realizują Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu, czy też Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie. Rzeczywiste włączanie przed-stawicieli otoczenia społeczno-gospodarczego poprzez Rady Przemysłowo-Programowe (np. Politechnika Warszawska) w celu wsparcia doskonalenia kon-cepcji kształcenia, to również przejaw wartych naśladowania dobrych praktyk. ZNT jako dobrą praktykę identyfi kuje również każdorazowe włączanie studentów w przygotowania do prowadzenia badań naukowych oraz ich realizację w sposób przekraczający określone prawem wymagania. Polegają one np. na umożliwieniu studentom prowadzenia samodzielnych badań, publikowania wyników, patentow-ania, udziału w projektach, współpracy z wybitnymi naukowcami, odbycie staży, udziału w konkursach i olimpiadach krajowych i zagranicznych itd.

3. Opinie dotyczące wniosków o utworzenie nowych kierunków

studiów

3.1. Szczegółowe zestawienia danych liczbowych dotyczących

opiniowania wniosków

Zespół nauk technicznych w roku 2017 sformułował opinię w sprawie utwo-rzenia 35 kierunków kształcenia. W przypadku 7 wniosków wydano opinie po-zytywne, 17 zakończyło się opiniami ze wskazaniem niezbędnych do wdrożenia przed uruchomieniem kształcenia zaleceń, 11 wniosków zaopiniowano nega-tywnie, natomiast opiniowanie 2 wniosków nie zostało zakończone. Ponadto w 2017 r. Zespół opracował projekt stanowiska Prezydium dla Ministerstwa Na-uki i Szkolnictwa Wyższego. Szczegółowe zestawienie wydanych opinii w po-dziale na kierunki przedstawiono w kolejnej tabeli.

Tabela 6. Zestawienie wyników opinii dotyczących wniosków o utworzenie kierunków

Wnioski

Ogó

łem ^{Kierunki studiów}

Profi le Razem kierunki Rodzaj opinii Opinia pozy-tywna Opinia nega-tywna _W ^toku

Wnioski o nadanie uprawnień do prowadzenia kształcenia w nowo tworzonych uczelniach

architektura praktyczny 1 1

budownictwo praktyczny 1 1

Razem 2 2 2

Wnioski o nadanie uprawnień do prowadzenia kształcenia na poziomie studiów I stopnia

architektura praktyczny 1 1

automatyka

i elektronika praktyczna ^{praktyczny 1 1} automatyka

i robotyka ^{praktyczny 1 1} budowa maszyn

i pojazdów ^{praktyczny 1 1} bioinformatyka praktyczny 1 1

ekoinżynieria _{ogólnoakademicki}^{praktyczny 1}₁ ¹₁ energetyka praktyczny 1 1 informatyka praktyczny 5 4 1 inteligentne systemy bim

w budownictwie ^{ogólnoakademicki 1 1} inżynieria i analiza

danych ^{ogólnoakademicki 1 1} inżynieria multimediów praktyczny 1 1 inżynieria zarządzania praktyczny 1 1 mechatronika praktyczny 1 1 projektowanie wnętrz praktyczny 1 1

transport praktyczny 1 1

transport i logistyka praktyczny 1 1 zarządzanie i inżynieria

produkcji ^{praktyczny 1 1}

Wnioski o nadanie uprawnień do prowadzenia kształcenia na poziomie studiów II stopnia i jednolitych studiach

magister-skich

bezpieczeństwo

i higiena pracy ^{ogólnoakademicki 1 1} budownictwo ogólnoakademicki 1 1

logistyka praktyczny 1 1

mechatronika ogólnoakademicki 1 1

Razem 4 4 3 1

Wnioski o przyznanie istnie-jącemu lub nowo tworzonemu

wydziałowi zamiejscowemu/ fi lii uprawnień do prowadzenia

kształcenia

informatyka praktyczny 1 1

inżynieria meblarstwa praktyczny 1 1

logistyka praktyczny 3 1 2 mechanika i budowa maszyn ^{praktyczny 1 1} zarządzanie i inżynieria produkcji ^{praktyczny 1 1} Razem 7 7 4 3

Wnioski o przywrócenie upraw-nień do prowadzenia kształcenia

na kierunku

1 informatyka praktyczny 1 1

Inne 1 ^{wniosek o zmianę}

sie-dziby ^{1 1}

Ogółem wszystkie wnioski 37 37 24 11 2

Dane opracowane przez PKA, 2018 r.

3.2 Omówienie wyników opinii z uwzględnieniem mocnych i

sła-bych stron

Wnioski w sprawie nadania uprawnień do prowadzenia kształcenia opinio-wane są ze szczególnym uwzględnieniem: (1) Struktury kwalifi kacji absolwenta, (2) Planów studiów i programów nauczania, (3) Sylabusów, (4) Kadry nauko-wo-dydaktycznej, (5) Obsady kadrowej, (6) Badań naukowych, (7) Bazy dydak-tycznej, (8) Zasobów bibliotecznych oraz czytelni, (9) Praktyk studenckich, (10) WSZJK, (11) Zasad rekrutacji, (12) oraz innych istotnych dla specyfi ki danego kierunku warunków. Kolejna tabela zawiera informacje dotyczące uwag sformu-łowanych w odniesieniu do wskazanych w powyższym opisie warunków wpły-wających na wydaną opinię.

Tabela 7. Zestawienie szczegółowych opinii dotyczących wniosków o utworzenie kierunków Lp. Nazwa kierunku studiów Poziom kszta łcenia Rodzaj uwag Kryteria ocen Struktura kwali fi kacji

absolwenta _{Plany studiów}

i programy nauczania

Sylabusy

Kadra naukowo- ^-dydaktyczna Obsada kadrowa _{Badania naukowe Baza dydaktyczna}

Zasoby biblioteczne, czytelnia Praktyki studenckie WSZJK Zasady rekrutacji Inne (wymieni ć jakie)

1 architektura I _negatywna^opinia 1 1 1 1

2

automatyka i elektronika

praktyczna ^{I zalecenia 1}

3 ^bioinforma-_tyka I zalecenia 1 1 1

4 ^{budowa maszyn} _{i pojazdów} I zalecenia 1 1

5 budownictwo I _negatywna^opinia 1 1 1 1 1

6 budownictwo II _negatywna^opinia 1 1 1 1 1 1 7 ekoinżynieria I _negatywna^opinia 1 1 1

8 energetyka I zalecenia 1

9 informatyka I ^zalecenia_opinie ^{3 1 2}

negatywne ^{2 2 1 2 1 1} 10 inteligentne systemy bim w budownic-twie I zalecenia 1 1 1

11 _meblarstwa ^inżynieria I zalecenia 1 12 _multimediów^inżynieria I zalecenia 1

13 _zarządzania^inżynieria I zalecenia 1 1

14 logistyka ^I zalecenia 1 1 1 opinie negatywne ^{1 2 1 2 1 1} II zalecenia 1 1 15 ^mechanika i budowa maszyn I zalecenia 1 1

16 ^{projektowanie} _wnętrz I _negatywna^opinia 1 1 1

17 transport I zalecenia 1 RAZEM I ^zalecenia 3 9 5 2 1 2 2 1 4 opinie negatywne ^{4 11 3 4 3 8 2 3 1} II ^zalecenia_opinie ^{1 5} negatywne ^{1 1 1 1 1 1}

3.2.1. Koncepcja kształcenia i uzasadnienie utworzenia kierunku studiów

Z obserwacji członków Zespołu nauk technicznych wynika, iż rośnie licz-ba kierunków studiów, których koncepcje kształcenia obejmują kilka obszarów nauki, przy czym ujmowany w nich procentowy udział obszaru nauk technicz-nych maleje. Jednocześnie proponowane koncepcje w dalszym ciągu, według wnioskodawców, doprowadzają do kształtowania pełnego zakresu kompetencji inżynierskich i możliwości nadania tytułu zawodowego inżyniera lub magistra inżyniera, co budzi uzasadnione wątpliwości i spotyka się z negatywną opinią Zespołu. W przypadku 4 wniosków wydano ocenę negatywną proponowanej koncepcji kształcenia, a 3 dalszych sformułowano zalecenia. Uwagi ZNT do-tyczyły w szczególności niewłaściwego ulokowania proponowanej koncepcji kształcenia w obszarach wiedzy, braku określenia dyscyplin naukowych, do któ-rych odnoszą się zakładane efekty kształcenia, nieuzasadnionego zdobywanymi podczas studiów kompetencjami nadawania tytułu zawodowego inżyniera.

3.2.2. Efekty kształcenia

W ocenie efektów kształcenia badana jest ich spójność z koncepcją kształ-cenia oraz możliwość ich osiągnięcia poprzez realizację przyjętego programu kształcenia z uwzględnieniem zatrudnionej kadry dydaktycznej i dostępnej infrastruktury. Stwierdzane braki spójności wynikają często z nieprawidłowe-go defi niowania kierunkowych efektów kształcenia, czy też nieuwzględniania w ich opisie pełnego zakresu efektów prowadzących do uzyskania kompetencji inżynierskich.

3.2.3. Program i plan studiów

Zastrzeżenia dotyczące programów kształcenia w zdecydowanej większo-ści odnosiły się do braku możliwowiększo-ści osiągnięcia zakładanych przez jednostkę efektów kształcenia. Spostrzeżenie to dotyczy zwłaszcza efektów związanych z umiejętnościami, ponieważ plan studiów nie przewidywał wystarczającej licz-by zajęć laboratoryjnych, projektowych lub praktycznych.

3.2.4. Rekrutacja, kompetencje oczekiwane od kandydata na studia, we-ryfi kacja i ocena efektów kształcenia

Zespól nauk Technicznych dostrzega przypadki nadawania absolwentom studiów drugiego stopnia tytułu zawodowego magistra inżyniera lub magistra w zależności od kwalifi kacji rekrutowanych kandydatów na studia. Istotnym jest pokreślenie, iż tytuł zawodowy inżyniera może być nadany wyłącznie w wyniku realizacji programu kształcenia, który doprowadza do zdobycia pełnego zakresu efektów związanych z uzyskaniem kompetencji inżynierskich.

Zastrzeżenia dotyczące sposobu realizacji praktyk zawodowych przez studen-tów obejmowały: niewystarczającą liczbę miejsc realizacji praktyk dla wszyst-kich studentów, brak możliwości osiągania kierunkowych efektów kształcenia w proponowanych miejscach odbywania praktyk, brak możliwości weryfi kacji osiąganych efektów kształcenia zdobywanych podczas praktyki zawodowej, czy też bezkrytyczne zaliczanie wykonywanej przez studenta pracy zawodowej jako praktyki studenckiej.

3.2.5 Kadra prowadząca zajęcia, w tym minimum kadrowe i obsada zajęć

Zastrzeżenia dotyczące kadry najczęściej wynikają z braku wymaganego do-robku naukowego lub doświadczenia zawodowego zdobytego w obszarze spo-łeczno-gospodarczym, błędnej obsady zajęć, zbyt małej liczby kadry, czy też braku stabilności zatrudnienia kadry w przypadku studiów drugiego stopnia.

3.2.6 Infrastruktura dydaktyczna i naukowa, zasoby edukacyjne

Zastrzeżenia dotyczące infrastruktury dotyczą braków uniemożliwiających kształtowanie zakładanych efektów kształcenia, w tym efektów inżynierskich, braku lub niekompletności właściwego dla proponowanego kierunku zaplecza laboratoryjnego, braku wyposażenia w specjalistyczny sprzęt, a także niereal-nych planów inwestycyjniereal-nych.

4. Opinie dotyczące jakości kształcenia w jednostkach

nau-kowych ubiegających się o nadanie uprawnień do nadawania

stopnia naukowego

Zespół nauk technicznych w 2017 roku nie wyrażał opinii o jakości kształce-nia w jednostkach ubiegających się o uprawniekształce-nia do nadawakształce-nia stopni nauko-wych.

5. Podsumowanie pracy Zespołu wraz ze wskazaniem

czyn-ników sprzyjających i ograniczających działalność odnoszących

się do:

Zespół nauk technicznych zgodnie z przyjętym harmonogramem prac re-alizował swoje zadania w kolejnym, drugim roku V kadencji Polskiej Komisji Akredytacyjnej. Członkowie zespołu zdobyli dalsze doświadczenie oraz zwięk-szyli swoje kompetencje merytoryczne. Prowadzone przez nich postępowania oceniające, w tym organizacja pracy, uległy znacznej profesjonalizacji. Przyczy-niło się do tego także wprowadzenie do zespołów wizytujących nowego eksperta – Eksperta ds. postępowania oceniającego. Pozytywny efekt widoczny jest także w poprawie sprawności pracy Zespołu, skróceniu czasu przygotowania raportów powizytacyjnych oraz opinii wniosków. Zmiana w procedurze ocen programo-wych polegająca na przejęciu przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższe-go formalnej oceny kierunków znacząco zmniejszyła obciążenie biurokratyczne Zespołu, a także wizytowanych jednostek. Pozytywnie należy ocenić także de-cyzję Prezydium PKA o włączaniu w skład zespołu wizytującego przedstawi-ciela pracodawców. W większości przypadków uczelnie pozytywnie reagują na uwagi i zalecenia ZNT. Wykorzystują sformułowane uwagi do udoskonalania koncepcji kształcenia, poprawy programów kształcenia, procesu dyplomowania, wyposażenia laboratoriów i organizacji praktyk.

Zespół działający w ramach obszaru nauk medycznych