o Polskiej Komisji Akredytacyjnej i Biurze PKA
2. Zadania Komisji
(Autorzy: dr hab. Bożena Stawoska-Jundziłł, mgr inż. Małgorzata Piechowicz)
Zadania realizowane przez Polską Komisję Akredytacyjną określa ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym, której kolejne nowelizacje wprowadzają zmia-ny ich zakresu. Niezmienzmia-nym celem podejmowazmia-nych działań pozostaje dbałość o spełnianie standardów jakościowych przyjętych dla szkolnictwa wyższego, nawiązujących do najlepszych wzorców obowiązujących w europejskiej i glo-balnej przestrzeni edukacyjnej, przede wszystkim poprzez wspieranie uczelni w procesie doskonalenia jakości kształcenia oraz budowania kultury jakości. Zgodnie z misją Komisji podejmowane przez nią działania mają na celu zapew-nienie absolwentom polskich szkół wyższych wysokiej pozycji na krajowym i międzynarodowym rynku pracy oraz zwiększenie konkurencyjności polskich uczelni jako instytucji europejskich.
W omawianym roku sprawozdawczym nie dokonano nowelizacji ustawy, wo-bec czego realizowane przez Polską Komisję Akredytacyjną zadania pozostały takie jak w roku ubiegłym. Zgodnie z art. 49 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym Komisja przedstawia ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego:
– opinie w sprawie utworzenia uczelni oraz przyznania uczelni lub jej pod-stawowej jednostce organizacyjnej uprawnienia do prowadzenia studiów na określonym kierunku, poziomie i profi lu kształcenia;
– wyniki oceny programowej, w tym kształcenia przygotowującego do wy-konywania zawodu nauczyciela, a także przestrzegania warunków prowa-dzenia studiów;
– opinie w sprawie przywrócenia zawieszonego uprawnienia do prowadze-nia studiów na określonym kierunku, poziomie i profi lu kształceprowadze-nia; – opinie w sprawie utworzenia przez uczelnię zagraniczną uczelni lub fi lii. Komisja opiniuje wnioski w sprawie przyznania uprawnienia do prowadze-nia kształceprowadze-nia o profi lu ogólnoakademickim lub praktycznym przez jednostki nieposiadające uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora habilito-wanego w obszarze kształcenia i dziedzinie, do których jest przyporządkowany kierunek studiów, z tym że w przypadku jednostek organizacyjnych nieposia-dających uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora w obszarze kształcenia i dziedzinie, o uprawnienia dotyczące kształcenia o profi lu ogólno-akademickim mogą ubiegać się tylko takie jednostki, które uprzednio uzyskały, na prowadzonych na tym kierunku studiach pierwszego lub drugiego stopnia, co najmniej pozytywną ocenę jakości kształcenia Polskiej Komisji Akredytacyjnej, a ponadto zatrudniają w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej ośmiu uczycieli akademickich posiadających tytuł naukowy profesora lub stopień na-ukowy doktora habilitowanego lub będących osobami, które nabyły uprawnie-nia równoważne z uprawnieuprawnie-niami doktora habilitowanego na podstawie art. 21a ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, dla których uczelnia stanowi podstawowe miejsce pracy, reprezentujących dziedzinę nauki lub sztuki związaną z danym kierunkiem studiów oraz prowadzą badania naukowe w dziedzinie związanej
z kierunkiem studiów. Zgodnie z wyszczególnionymi w ustawie kompetencja-mi, Komisja wydaje również opinie o jakości kształcenia, które są wymogiem w procesie ubiegania się o uzyskanie przez jednostki organizacyjne uprawnienia do nadawania stopni naukowych.
Szczegółowe kryteria i warunki przyznawanych przez Komisję ocen zosta-ły określone w jej statucie, natomiast skalę ocen zawarto w ustawie. Uzależ-nienie wydania oceny wyróżniającej, pozytywnej, warunkowej lub negatyw-nej od poziomu spełnienia poszczególnych kryteriów (wyróżniająco, w pełni, zadowalająco, częściowo, niedostatecznie), nadaje formułowanym przez PKA ocenom charakter jednoznaczności i transparentności. Zgodnie z postanowie-niami statutu Polskiej Komisji Akredytacyjnej kolejną ocenę programową przeprowadza się po upływie 6 lat, w przypadku uzyskania oceny pozytyw-nej lub 8 lat w przypadku uzyskania oceny wyróżniającej, jeżeli nie zaistnie-ją przesłanki od przeprowadzenia jej we wcześniejszym terminie. Kryteria przeprowadzanych przez Polską Komisję Akredytacyjną ocen programowych koncentrują się przede wszystkim na ocenie: koncepcji kształcenia i jej zgod-ności z misją oraz strategią uczelni, programu kształcenia oraz możliwości osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia, skuteczności wewnętrznego systemu zapewnienia jakości kształcenia, kadry prowadzącej proces nia, współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym w procesie kształce-nia, umiędzynarodowienia procesu kształcekształce-nia, infrastruktury wykorzystywa-nej w procesie kształcenia, opieki nad studentami oraz wsparcia w procesie uczenia się i osiągania efektów kształcenia. Dokonując oceny programowej Polska Komisja Akredytacyjna uwzględnia akredytacje i certyfi katy uzyskane w wyniku oceny przeprowadzonej przez międzynarodowe i krajowe komisje dokonujące ocen w wybranych obszarach kształcenia oraz przez agencje akre-dytacyjne zarejestrowane w Europejskim Rejestrze Agencji Akredytacyjnych (EQAR) lub agencje, z którymi zawarła umowy o uznawalności ocen. Zgodnie z wyznaczonym w ustawie zakresem zadań Komisja współpracuje z krajowy-mi i krajowy-międzynarodowykrajowy-mi instytucjakrajowy-mi i organizacjakrajowy-mi działającykrajowy-mi w obszarze szkolnictwa wyższego, w szczególności z tymi, których przedmiotem działa-nia jest ocena jakości kształcedziała-nia i akredytacja.
Do zadań Komisji należy ponadto gromadzenie, przekazywanych przez mini-stra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego, danych odnośnie zawieszenia lub cofnięcia podstawowej jednostce organizacyjnej uprawnień do prowadze-nia studiów oraz przywróceprowadze-nia zawieszonych uprawnień. Zawarte w zintegro-wanym systemie informacji o szkolnictwie wyższym POL-on dane dotyczące nauczycieli akademickich, studentów, czy też studiów prowadzonych na okre-ślonych kierunkach służą Komisji m.in. do weryfi kacji zgodności danych przed-stawianych przez Uczelnię we wnioskach w sprawie przyznania uprawnienia do prowadzenia studiów, w procesie oceny programowej, a także są pomocne w opracowywaniu wykazu jednostek i kierunków studiów podlegających ocenie w danym roku akademickim.
Zgodnie z przyjętą misją, Komisja tworzy płaszczyznę dialogu między wszyst-kimi interesariuszami szkolnictwa wyższego oraz współuczestniczy w procesie doskonalenia jakości kształcenia m.in. poprzez upublicznianie wyników swojej
pracy, w tym zamieszczanie uchwał Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyj-nej zawierających oceny i ich uzasadnienie w Biuletynie Informacji PubliczAkredytacyj-nej, a na stronie internetowej – także raportów zespołów oceniających. W przypadku uczelni nadzorowanych przez ministra innego niż minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, tzn. uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycz-nych, medycznych oraz morskich, Komisja przekazuje stosowne opinie i wyniki ocen programowych także tym ministrom.
W ramach prowadzonych prac Komisja opiniuje również projekty aktów prawnych, których regulacje odnoszą się do obszaru szkolnictwa wyższego. W 2017 roku Polska Komisja Akredytacyjna zaopiniowała przedstawiony przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego projekt rozporządzenia zmieniają-cego rozporządzenie w sprawie warunków prowadzenia studiów, projekt ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, a także projekt ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.
Decyzją nr 1/2017 Przewodniczącego PKA z dnia 17 stycznia 2017 r., w ra-mach struktury organizacyjnej Komisji, został powołany Zespół do spraw wy-pracowania wzorców projakościowych kształcenia na kierunkach pedagogicz-nych oraz kierunkach z prowadzoną specjalnością nauczycielską W skład zespo-łu wchodzą członkowie i eksperci PKA. Przewodniczącą Zespozespo-łu jest dr hab. Bożena Stawoska-Jundziłł.
Celem prac zespołu jest wypracowanie projakościowych wzorców w kształce-niu nauczycieli oraz narzędzi do oceny specjalności w ramach oceny programo-wej. Realizując założone cele, Zespół podjął działania w zakresie zdiagnozowania dobrych praktyk i uchybień w realizacji standardów kształcenia nauczycieli oraz dostosowania standardów do wymagań zmieniającego się rynku pracy. Analizę przeprowadzono w oparciu o raporty powizytacyjne oceny programowej PKA za lata 2015-2016. W ramach comiesięcznych spotkań, Zespół podejmował dyskusję w następujących sprawach: studia podyplomowe w kształceniu nauczycieli, mode-le praktyki zawodowej dla kierunków z prowadzoną specjalnością nauczycielską oraz kierunków: pedagogika, pedagogika specjalna, pedagogika wczesnoszkolna i przedszkolna, znaczenie oceny specjalności nauczycielskiej dla oceny kryterium 2 oceny programowej PKA, zakres prac eksperta ds. specjalności nauczycielskiej w trakcie przeprowadzanej oceny programowej kierunku, zadania eksperta ds. specjalności nauczycielskiej przy opiniowaniu wniosków o nadanie uprawnienia do prowadzenia kształcenia na kierunku ze specjalnością nauczycielską, kryteria rekrutacji ekspertów ds. specjalności nauczycielskiej, a także narzędzia do oceny specjalności nauczycielskiej. Wypracowane konkluzje pozwoliły m.in. na przygo-towanie stanowisk zespołu przedstawionych w Ministerstwie Edukacji Narodo-wej i na spotkaniach Zespołu ds. wypracowania standardów kształcenia Minister-stwa Edukacji Narodowej w sprawie podniesienia jakości kształcenia nauczycieli, a także korekty projektu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie szczegółowych kwalifi kacji wymaganych od nauczycieli. Warto również podkre-ślić, iż członkowie Zespołu uczestniczą w pracach nad przygotowaniem nowych standardów kształcenia nauczycieli opracowywanych w Ministerstwie Edukacji Narodowej. Ponadto Zespół sformułował opinię na temat Ustawy 2.0 w zakresie dotyczącym kształcenia nauczycieli.
W ramach działalności prowadzonej przez Zespół jego członkowie zaanga-żowali się w organizację Forum Jakości PKA pt. „O nową jakość kształcenia na-uczycieli”. Wspomniana konferencja, zorganizowana we współpracy z Uniwer-sytetem Pedagogicznym im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, odbyła się w dniach 16-17 listopada 2017 r. Członkowie zespołu w swoich wystąpieniach odnieśli się do następujących problemów: ocena i diagnoza kształcenia nauczy-cieli w doświadczeniach członków i ekspertów PKA (dr hab. Bożena Stawoska-Jundziłł, mgr Marcin Wojtkowiak), kwalifi kacje pedagogiczne i nauczycielskie w rzeczywistości akademickiej nauczania przedmiotowego i pedagogicznego (prof. dr hab. Amadeusz Krause), kształcenie nauczycieli – prezentacja prze-biegu prac prowadzonych w ramach projektu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pn. „Opracowanie modelowych programów kształcenia nauczycieli” (prof. dr hab. Bożena Muchacka), praktyki pedagogiczne i zawodowe w kształ-ceniu nauczycieli (dr hab. Beata Jachimczak, dr hab. Bożena Stawoska-Jundziłł, mgr Marcin Wojtkowiak).Ponadto członkowie Zespołu uczestniczyli w konfe-rencji Narodowego Kongresu Nauki w Lublinie w dniach 29-30 marca 2017 r. pt. „Doskonałość edukacji akademickiej – jak przeorientować uczelnie na jakość kształcenia?”, a także obradach Konferencji Rektorów Uczelni Pedagogicznych (KRUP) w Częstochowie w dniach 24-25 marca 2017 r.