Produkcja mleka i ceny produktów mleczarskich

W tabeli 27 oraz na rysunkach 41, 42 zamieszczono rezultaty symulacji cen produktów mleczarskich w Polsce przy zaoonych prognozach cen wiato-wych. Jak wynika z przeprowadzonych bada kierunek zmian cen rynkowych w Polsce i na wiecie w 2020 r. niezalenie od przyjtego scenariusza bdzie zbieny. Podobnie jak w przypadku cen wiatowych ceny w Polsce w scenariu-szu optymistycznym bd wysze w relacji do najbardziej prawdopodobnego i nisze w przypadku scenariusza pesymistycznego.

Ceny masa w Polsce w latach 2004-2009 za wyjtkiem 2008 roku byy

rednio o 36% wysze od cen wiatowych (rys. 41). Jak wskazuj wyniki anali-zy symulacyjnej relacja ta zostanie utranali-zymana w 2020 r. w pranali-zypadku scenariu-sza 3. W odniesieniu do dwóch pozostaych scenariuszy, a w szczególnoci do scenariusza optymistycznego, rónica midzy cenami w Polsce a cenami na rynku wiatowym zmniejszy si, podobnie jak w latach 2010-2011. W tym kon-tekcie mona stwierdzi, e nastpi proces zbliania si cen masa w Polsce do cen na rynku wiatowym.

Tabela 27. Ceny produktów mleczarskich na rynku wiatowym i w Polsce w 2020 r.

Wyszczególnienie

Scenariusz 1

– najbardziej prawdopodobny

Scenariusz 2 – optymistyczny

Scenariusz 3 – pesymistyczny wiat Polska wiat Polska wiat Polska

Maso 2380 2856 2900 3179 1490 2305

OMP 2280 2217 2650 2507 1630 1692

PMP 2350 2650 2760 3021 1680 2046

Ser Cheddar 3480 2836 3630 2970 3150 2781

ródo: Opracowanie wasne na podstawie tabeli 1 i rezultatów modelu CAPRI.

Rysunek 41. Ceny masa w Polsce i na wiecie w latach 2004-2011 i w 2020 r.

ródo: Opracowanie wasne na podstawie Rynek mleka – stan i perspektywy, Analizy rynkowe, nr 26-41, wyd. IERiG-PIB, ARR, MRIRW, Warszawa 2004-2011 oraz rezultatów z modelu CAPRI.

W wikszym zakresie proces konwergencji cen widoczny jest w odniesie-niu do odtuszczonego mleka w proszku (rys. 42). W analizowanych latach ró-nice midzy cenami OMP na rynku wiatowym i polskim nie przekraczay 10%, za wyjtkiem 2010 r. Naley jednoczenie podkreli, e ceny na rynku wiato-wym poczwszy od 2007 r. ksztatuj si na wyszym poziomie ni w Polsce.

Jak wynika z przeprowadzonych bada symulacyjnych tendencja ta zostanie utrzymana w przypadku scenariusza najbardziej prawdopodobnego i optymi-stycznego. Natomiast przy relatywnie najniszej cenie wiatowej wynoszcej 1630 EUR/t (scenariusz pesymistyczny) cena OMP w Polsce moe nieco prze-kroczy ten poziom i wynie 1692 EUR/t.

Odwrotn zaleno, ale przy nieco wikszych rónicach cen midzy ryn-kiem wiatowym i polskim, mona stwierdzi w przypadku PMP (rys. 43). Od 2007r. ceny PMP w Polsce s rednio o 12% wysze ni na rynku wiatowym i jak wskazuj wyniki symulacji podobne relacje zostan utrzymane dla scena-riusza najbardziej prawdopodobnego, w którym dla zaoonej w 2020r. wiato-wej ceny PMP wynoszcej 2350 EUR/t, cena w Polsce wyniesie 2650 EUR/t.

1200 1700 2200 2700 3200 3700 4200

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2020

EUR/t

scenariusz 1-PL scenariusz 2 -PL scenariusz 3-PL scenariusz 1 scenariusz 2 scenariusz 3

Rysunek 42. Ceny OMP w Polsce i na wiecie w latach 2004-2011 i w 2020 r.

ródo: Opracowanie wasne na podstawie Rynek mleka – stan i perspektywy, Analizy rynkowe, nr 26-41, wyd. IERiG-PIB, ARR, MRIRW, Warszawa 2004-2011 oraz rezultatów z modelu CAPRI.

Rysunek 43 Ceny PMP w Polsce i na wiecie w latach 2004-2011 i w 2020 r.

ródo: Opracowanie wasne na podstawie Rynek mleka – stan i perspektywy, Analizy rynkowe, nr 26-41, wyd. IERiG-PIB, ARR, MRIRW, Warszawa 2004-2011 oraz rezultatów z modelu CAPRI.

Najwiksz zmiennoci relacji cen w Polsce do cen wiatowych w anali-zowanym okresie charakteryzoway si ceny sera Edamskiego o jakoci odpo-wiadajcej serowi Cheddar (rys. 44). Rónice cenowe, zwizane z reguy z wy-szym poziomem cen wiatowych, wahay si w granicach od 5 do 40%

odpowiednio w 2010 i 2004 r. Jak wskazuj przeprowadzone badania symulacyj-ne, cena sera Edamskiego, odpowiadajcego jakoci serowi Cheddar, w

przy-1200 1400 1600 1800 2000 2200 2400 2600 2800 3000 3200

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2020

EUR/t

scenariusz 1-PL scenariusz 2 -PL scenariusz 3-PL

scenariusz 1 scenariusz 2 scenariusz 3

1200 1700 2200 2700 3200 3700

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2020

EUR/t

scenariusz 1-PL scenariusz 2 -PL scenariusz 3-PL scenariusz 1 scenariusz 2 scenariusz 3

padku scenariusza najbardziej prawdopodobnego bdzie w Polsce w 2020 r. ok.

18% nisza ni zaoona cena wiatowa i wyniesie 2836 EUR/t. Jednoczenie warto zauway, e jest to relatywnie niski poziom ceny, zbliony do poziomu przewidywanego dla Polski w scenariuszu pesymistycznym.

Rysunek 44. Ceny sera Edamskiego oraz sera Cheddar* na wiecie w latach 2004-2011 i w 2020 r.

*FOB porty Europy Zachodniej

ródo: Opracowanie wasne na podstawie danych GUS oraz rezultatów z modelu CAPRI.

W tabeli 28 przestawiono wartoci podstawowych wskaników ekonomiczno--produkcyjnych dotyczcych produkcji mleka w Polsce w 2020 r. dla trzech anali-zowanych scenariuszy. Obliczono równie wzgldne rónice midzy scenariuszem optymistycznym i pesymistycznym w relacji do najbardziej prawdopodobnego.

Wyniki symulacji modelowych wskazuj, e w 2020 r. w scenariuszu najbardziej prawdopodobnym pogowie krów wyniesie ok. 1836 tys. szt., co przy redniej wy-dajnoci rzdu 6,2 tys. litrów bdzie skutkowa produkcj mleka wynoszc

11 455 mln l. W scenariuszu optymistycznym produkcja mleka bdzie o 5,3%

wysza i wyniesie 12,1 mld l. Determinowane to bdzie reakcj producentów rol-nych na wysz o blisko 8% cen ni w przypadku scenariusza 1. Najnisz cen

mleka w granicach 225,3 EUR/t, czyli na zblionym poziomie do ceny w 2009 r., przewiduje si z kolei w odniesieniu do scenariusza pesymistycznego. Jak

wykaza-y przeprowadzone badania relatywnie niska cena w stosunku do scenariusza naj-bardziej prawdopodobnego (o 11,5%) bdzie skutkowaa ograniczonymi zmianami we wskanikach okrelajcych sytuacj ekonomiczno-produkcyjn na rynku mle-ka. Produkcja mleka bdzie mniejsza ni w scenariuszu najbardziej prawdopodob-nym o ok. 3,5%, a pogowie krów o 2,4%.

1900 2100 2300 2500 2700 2900 3100 3300 3500 3700 3900

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2020

euro/t

scenariusz 1-PL scenariusz 2 -PL scenariusz 3-PL

scenariusz 1 scenariusz 2 scenariusz 3

Przedstawione wyniki s zgodne z teori niskiej cenowej elastycznoci poday produktów rolnych. W przypadku obnienia si cen rynkowych produ-cenci rolni czsto kontynuuj produkcj nawet wówczas, gdy cena nie zwróci im wszystkich poniesionych kosztów. Produkcja kontynuowana jest do momentu, gdy jej warto przewysza poziom kosztów zwizanych ze zmian kierunku produkcji. W odniesieniu do produkcji zwierzcej wprowadzenie nowego kie-runku produkcji wymaga dugiego okresu (20-30 lat), std zmiany poday w tym przypadku bd stosunkowo niewielkie⁹⁷. Ponadto, jak podkrela Tracy (1997), przewidujc obnik cen produktów rolnych trudno jest jednoznacznie powiedzie, czy i w jakim stopniu spowoduje ona redukcj produkcji. Z duym prawdopodobiestwem mona jednak powiedzie, e po okresie dostosowywa-nia si produkcja ta bdzie nisza ni w innym przypadku.

Tabela 28. Pogowie i wydajno krów oraz produkcja i cena mleka w Polsce w 2020 r.

Wartoci

Produkcja/ha (l) 723,8 764,6 5,3 700,3 -3,4

Produkcja ogóem

(mln l) 11 455,3 12 100,2 5,3 11 083,3 -3,4

Cena mleka (EUR/t) 251,1 271,9 7,6 225,3 -11,5

ródo: Obliczenia wasne na podstawie rezultatów z modelu CAPRI.

Odnoszc wyniki symulacji modelowych do obecnej sytuacji w Polsce, produkcja mleka niezalenie od przyjtego scenariusza obniy si. Spadek ten pomimo wzrostu popytu na rynku mleka, a w lad za tym wzrostu poday w skali

wiata, moe by wynikiem stosunkowo niskiej w porównaniu do gównych pro-ducentów mleka, konkurencyjnoci produkcji w Polsce i Unii Europejskiej. Jak wskazuj analizy sytuacji obecnej i prognozy OECD i FAO dotyczce wiatowe-go rynku mleka systematycznie maleje udzia pastw rozwinitych w produkcji globalnej mleka na korzy pastw rozwijajcych si. Ponad 50% wzrost produk-cji mleka w latach 2010-2019 dotyczy ma Chin, a 30% Indii. Silne tendencje wzrostowe maj utrzyma si take w Ameryce Poudniowej. Unia Europejska pozostanie w grupie najwikszych producentów mleka, jednak mimo zniesienia

97 W. Heijman, Z. Krzyanowska, S. Gdek, Z. Kowalski, Ekonomika rolnictwa, Zarys teorii, Fundacja Rozwój SGGW, Warszawa 1997.

kwot mlecznych wzrost produkcji bdzie niewielki i w latach 2009-2019 ma wy-nie jedynie ok. 3%. Ponadto, jak dowiody symulacje przeprowadzone na po-ziomie Unii Europejskiej, zniesienie systemu kwotowego prawdopodobnie spo-woduje przeniesienie produkcji mleka w te regiony Europy, gdzie warunki klima-klimatyczne oraz relatywnie niskie koszty sprzyjaj rozwojowi produkcji⁹⁸. 4.1.2. Analiza regionalna produkcji mleka

Tabela 29. Produkcja, pogowie i obsada krów mlecznych w Polsce w 2010 r.

Województwa Pogowie

Dolnolskie 47,0 4069,0 178,0 172,2 1,4

Lubuskie 28,4 4244,0 240,0 108,4 0,9

Opolskie 48,3 6109,0 559,0 290,2 2,4

Pomorskie 75,8 4096,0 354,0 268,2 2,2

43,4 4575,0 182,0 174,3 1,5

lskie 53,9 4425,0 503,0 228,5 1,9

Razem region A0 –

rednia^a 296,8 4586,3 336,0 1241,8 10,4

Kujawsko-Pomorskie 177,0 4683,0 799,0 868,6 7,3

ódzkie 216,1 4215,0 959,0 963,6 8,1

Warmisko-Mazurskie 207,9 4549,0 874,0 922,3 7,7

Wielkopolskie 304,5 4767,0 800,0 1431,1 12,0

Razem region B0 –

rednia^a 905,5 4553,5 858,0 4185,6 35,1

Mazowieckie 543,4 5216,0 1 375,0 2772,9 23,3

Podlaskie 457,7 4105,0 1 840,0 1987,4 16,7

Razem region C0 –

rednia^a 1001,1 4660,5 1 607,5 4760,3 39,9

Lubelskie 187,3 4078,0 524,0 742,4 6,2

Maopolskie 112,7 3140,0 532,0 353,0 3,0

Podkarpackie 74,6 3581,0 392,0 271,9 2,3

witokrzyskie 79,4 4412,0 665,0 366,1 3,1

Razem region D0 –

rednia^a 454,0 3802,8 528,3 1733,4 14,5

Polska 2657,4 4487,0 769,0 11921,1 100,0

adla pogowia (tys. szt.) i produkcji (mln l) podano sumy dla poszczególnych regionów, ródo: Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, GUS, Warszawa 2011.

98 A. Baer-Nawrocka, E. Kiryluk-Dryjska, Konsekwencje zniesienia kwot mlecznych dla pro-ducentów mleka w Polsce z uwzgldnieniem zrónicowania regionalnego (wyniki symulacji modelowych), Zagadnienia Ekonomiki Rolnej 2(323), 2010.

Produkcja mleka w Polsce wykazuje istotne zrónicowanie regional-ne⁹⁹. W celu zbadania czy szacowane zmiany cen bd miay wpyw na wskaniki produkcyjne w poszczególnych regionach kraju utworzono grupy województw o podobnych cechach zwizanych z produkcj mleka. W pierw-szej kolejnoci dokonano grupowania bazujc na danych z 2010 roku (tab. 29). Podobn procedur zastosowano wobec otrzymanych wyników sy-mulacji dla trzech analizowanych scenariuszy (tab. 30). Przyjto, e rónice w ukadzie województw pomidzy sytuacj biec a wynikami symulacji bd wiadczy o odmiennej reakcji producentów mleka w rónych regionach kraju na zaistniae sygnay rynkowe.

Do grupowania zastosowano metod k-rednich analizy skupie, dzielc województwa na cztery wewntrznie jednorodne obszary. Po eliminacji cech skorelowanych sporód wskaników produkcji i pogowia do analizy wzito pod uwag: wielko produkcji na 1 ha UR, wydajno oraz pogowie krów. W celu oszacowania zrónicowania skupie wyliczono rednie dla kadego skupienia.

W wyniku grupowania wyznaczono regiony (A₀, B₀, C₀, D₀) o podobnych ce-chach produkcji mleka (rys 45).

A0 B0 C0 D0

ródo: Opracowanie wasne na podstawie tabeli 29.

99 J. Rembeza J. Seremak-Bulge Asymetria w transmisji cen na rynku mleka i jego produktów, Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr 3 (308), Warszawa 2006.

Rysunek 45. Zrónicowanie regionalne produkcji mleka w 2010 roku

W 2010 roku pogowie krów w Polsce wynosio 2 657 tys. sztuk, co przy

redniej wydajnoci niespena 4,5 tysica litrów skutkowao produkcj na po-ziomie 11,9 mld litrów. Niemal 40% cakowitej wielkoci produkcji mleka w Polsce pochodzi z dwóch województw: mazowieckiego i podlaskiego (region C0). Jest to obszar o najwyszej, sporód analizowanych regionów, produkcji przypadajcej na 1 ha UR (1 607 l). Pogowie krów w regionie C0 stanowi bli-sko 38% cakowitego pogowia w kraju. Wydajno krów w tym regionie prze-wysza redni dla kraju i wynosi 4 660 litrów.

Regionami o zblionej wydajnoci krów s tereny Polski zachodniej i rodkowej (A₀ i B₀). Regiony te róni si jednak istotnie wartociami

pozosta-ych wskaników. Region B0, tworzony przez województwa warmisko-mazurskie, kujawsko-pomorskie, wielkopolskie, ódzkie, jest drugim pod wzgl-dem produkcji mleka i pogowia regionem w Polsce. W regionie A₀ natomiast – skupiajcym województwa pomorskie, zachodniopomorskie, lubuskie, dolnol-skie i opoldolnol-skie – najnisza jest, w porównaniu ze redni w Polsce produkcja przypadajc na 1 ha UR. Region ten charakteryzuje si jednak, relatywnie naj-wiksz koncentracj produkcji mleka sporód analizowanych grup województw w Polsce¹⁰⁰. Najmniej korzystna struktura produkcji, a w konsekwencji najnisza wydajno wystpuje natomiast w regionie D₀ tworzonym przez województwa poudniowo-wschodnie kraju.

W kolejnym etapie bada, na podstawie danych uzyskanych z analizy sy-mulacyjnej dla trzech zakadanych scenariuszy przeprowadzono analogiczn

procedur grupowania województw. Pomimo, e reakcja sektora na zmiany cen produktów mleczarskich i mleka na poziomie kraju róni si pomidzy scenariu-szami (tab. 28) to jak wykazaa przeprowadzona analiza symulacyjna nie wpy-wa to na zmiany w ukadzie województw. Mona wic wnioskowpy-wa, e przewi-dywane zmiany wskaników produkcyjnych na poziomie województw w 2020 r.

w wikszym stopniu bd wynikiem kontynuacji ogólnych tendencji produkcji mleka w Polsce (wzrost koncentracji i wydajnoci krów w regionach o lepszej strukturze produkcji) ni zmian cen produktów mleczarskich. Biorc pod uwag

powysze, wyniki zrónicowania regionalnego przestawiono jedynie dla scena-riusza najbardziej prawdopodobnego (tab. 29, 30).

Regionem o zdecydowanie najwyszej produkcji na 1 ha i skupiajcym najwiksz cz pogowia krów pozostaby region C1. Udzia województw na-lecych do tego regionu w produkcji krajowej utrzymaby si na poziomie po-nad 39%. W regionie tym nastpiby wzrost wydajnoci, ale byby on relatywnie niski na tle pozostaych regionów. Grup województw wyróniajc si pod wzgldem najwyszej wydajnoci natomiast byyby województwa tworzce re-gion A1. rednia wydajno w tym regionie bdzie przekracza 8 tys. litrów co

100 A. Baer-Nawrocka, E. Kiryluk-Dryjska, Konsekwencje zniesienia kwot mlecznych dla pro-ducentów mleka w Polsce z uwzgldnieniem zrónicowania regionalnego (wyniki symulacji modelowych), Zagadnienia Ekonomiki Rolnej 2(323), 2010.

oznacza przewidywany wzrost o blisko 43% w stosunku do sytuacji obecnej.

Znaczny wzrost wydajnoci (o ok. 1/3), przewidywany jest równie w regionie B_1. Relatywnie gorsza sytuacja, w stosunku do pozostaych regionów, pod wzgldem produkcji mleka utrzymaaby si w regionie D₁. Podobnie jak w re-gionie D0 w 2010 roku poniej redniej ksztatowayby si na tym obszarze wskaniki wydajnoci krów mlecznych (5,8 tys. litrów) i produkcji na 1 ha (600 l). Wskutek tego udzia regionu D₁ w produkcji krajowej zmniejszyby si

z 14,5% w 2010 roku do niespena 12% w 2020 r.

Tabela 30. Produkcja, pogowie i obsada krów mlecznych w Polsce w 2020 r.

– scenariusz najbardziej prawdopodobny

Województwa Pogowie (tys. szt.)

Wydajno

(l/krow/rok)

Produkcja na 1 ha UR (l)

Produkcja (mln l)

Udzia w produkcji

krajowej (%)

Dolnolskie 28,1 7 737,3 235,0 217,6 1,9

Lubuskie 14,8 8 504,2 258,3 126,1 1,1

Opolskie 31,4 9 280,0 533,3 291,8 2,5

Pomorskie 44,2 7 297,0 423,8 322,7 2,8

Zachodniopomorskie 25,9 7 583,7 185,2 196,6 1,7

lskie 32,8 7 772,2 601,8 254,7 2,2

Region A1 – rednia^a 177,3 8 029,1 372,9 1 409,3 12,3

Kujawsko-Pomorskie 127,3 6 216,6 729,1 791,2 6,9

ódzkie 128,4 7 085,3 900,0 909,5 7,9

Warmisko-Mazurskie 128,7 6 603,2 825,8 849,6 7,4

Wielkopolskie 237,3 6 934,3 869,6 1 645,4 14,4 Region B1 – rednia^a 621,6 6 709,8 831,2 4 195,8 36,6 Mazowieckie 439,4 5 576,0 1 125,2 2 450,2 21,4

Podlaskie 374,9 5 469,0 1 867,1 2 050,1 17,9

Region C1 – rednia^a 814,3 5 522,5 1 496,1 4 500,3 39,3

Lubelskie 129,6 5 608,3 491,0 726,9 6,3

Maopolskie 42,5 5 406,0 373,2 229,9 2,0

Podkarpackie 27,0 6 088,6 262,3 164,4 1,4

witokrzyskie 35,4 6 456,5 378,9 228,7 2,0

Region D1 – rednia^a 234,6 5 816,4 600,3 1 350,0 11,8

Polska 1 835,7 6 240,4 723,8 11 455,3 100,0

adla pogowia (tys. szt.) i produkcji (mln l) podano sumy dla poszczególnych regionów.

ródo: Obliczenia wasne z wykorzystaniem modelu CAPRI.

Reasumujc, na podstawie przeprowadzonych bada symulacyjnych mona stwierdzi, e przewidywane zmiany cen produktów mleczarskich

nieza-lenie od scenariusza nie wpyn w istotny sposób na analizowane wyniki pro-dukcyjno-ekonomiczne w poszczególnych województwach. Najwikszy wzrost wydajnoci nastpi w regionach A₁ i B₁. Utrzyma si te pozycja województwa mazowieckiego i podlaskiego w tworzeniu poday na poziomie krajowym.

W Polsce poudniowo-wschodniej, gdzie wskaniki wydajnoci ksztatoway si

poniej przecitnej, oczekiwany wzrost wydajnoci bdzie relatywnie niski.

Mona zatem konstatowa, i sytuacja prognozowana dla 2020 r., niezalenie od przyjtego scenariusza, bdzie pogbia tendencj regionalnej specjalizacji w produkcji mleka.

4.2. Cz druga

W drugiej czci bada analizie poddano wpyw dwóch scenariuszy zmian na rynku mleka i produktów mlecznych. Scenariusz A zakada zachowa-nie dotychczasowego instrumentarium zwizanego z interwencj rynkow oraz polityk handlow na rynku mleka i jego przetworów. W scenariuszu alterna-tywnym (scenariusz B) przewidziano liberalizacj handlu przetworami mlecz-nymi, obejmujc redukcj ce importowych o 70% w stosunku do obecnego poziomu¹⁰¹. Zakres rynkowych instrumentów interwencyjnych pozosta w tym scenariuszu bez zmian. Obydwa scenariusze natomiast zakadaj, zgodnie z de-cyzj podjt na podstawie redniookresowej oceny funkcjonowania WPR, tzw.

Health Check, likwidacj kwot mlecznych w 2015r.

Podkreli naley, e w tej czci bada ceny produktów mlecznych s

wynikiem moduu rynkowego modelu CAPRI i uksztatowane zostay pod wpywem mechanizmu rynkowego uwzgldniajcego reakcj producentów rol-nych na zmiany na rynku mleka, wywoane zmianami w polityce rolnej. W od-rónieniu zatem od zaoenia z pierwszej czci niniejszego opracowania, ceny te maj charakter endogenny, std ich poziom moe odbiega od poziomu cen produktów rolnych w Polsce ksztatowanych pod wpywem prognozowanych zmian na rynku wiatowym zaprezentowanych w pierwszej czci opracowania.

Wyniki bada

4.2.1. Produkcja mleka, a ceny mleka surowego

Analizujc zmiany ceny mleka surowego w Polsce przy zakadanych sce-nariuszach przewiduje si, e w przypadku scenariusza uwzgldniajcego brak liberalizacji uksztatuje si ona na zblionym do 2011 roku poziomie 291,8 EUR/ton (rys. 46). Mona zatem wnioskowa o powrocie do tendencji sprzed kryzysu wiatowego, podczas którego ceny wikszoci produktów rol-nych, w tym mleka, znaczco obniyy si. Sytuacja ta determinowana bdzie dobr koniunktur na wiatowym rynku mleka. Analizy OECD oraz FAO wska-zuj bowiem, e w najbliszej dekadzie na rynkach wiatowych utrzymaj si

101 W sytuacjach kryzysowych moliwe bdzie zastosowanie art. 186 z Reg. o Single CMO, tzw. disturbance clause.

relatywnie wysokie ceny co wynika bdzie w znacznej mierze ze wzrostu zapo-trzebowania na mleko i jego przetwory w krajach rozwijajcych si. Jak wyka-zay przeprowadzone symulacje cena mleka surowego w Polsce w 2020 r. bya-by nisza przy zaoeniu scenariusza uwzgldniajcego liberalizacj rynku i wyniosaby 276,9 EUR/t. W scenariuszu tym przewiduje si w konsekwencji gbszy spadek produkcji mleka, która wyniesie 11 263,5 mln t (tab. 31).

W obu scenariuszach nastpi, w stosunku do sytuacji obecnej, wzrost wy-dajnoci produkcji oraz spadek pogowia. Stosunkowo niewielkie rónice po-midzy wynikami produkcyjnymi w sytuacji liberalizacji i jej braku wynikaj

z faktu, e w 2020 r. w Polsce, podobnie jak w pozostaych pastwach UE, nie bdzie ju systemu kwot mlecznych, który w najwikszym stopniu okrela sy-tuacj na rynku mleka.

Rysunek 46. Ceny mleka w Polsce w latach 2004-2011 i w 2020 r.

ródo: Opracowanie wasne na podstawie Rynek Mleka…, op.cit. oraz wyników mode-lu CAPRI.

Kontynuowane wic bd zachodzce dotychczas procesy restrukturyzacji i koncentracji produkcji, prowadzce do przyspieszenia wzrostu wydajnoci, a liberalizacja procesy te jedynie nieznacznie pogbi. Podobnie jak w czci pierwszej niniejszego opracowania zbadano wpyw przyjtych zaoe w anali-zowanych scenariuszach na regionalne zrónicowanie produkcji mleka. Prze-prowadzone badania dowiody, e zarówno kontynuacja dotychczasowej polity-ki na rynku mleka jak i jej liberalizacja prowadz do wzmocnienia procesu

150 170 190 210 230 250 270 290 310

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2020

EUR/t

brak liberalizacji liberalizacja

polaryzacji tej produkcji. Ukad regionów i ich skad po przeprowadzonej pro-cedurze grupowania województw pozosta bowiem bez zmian w stosunku do 2010 roku.

Tabela 31. Wskaniki produkcyjne na rynku mleka w Polsce w 2010 r. i 2020 r.

Wyszczególnienie Produkcja/1haUR (l) 769,0 708,5 -7,9 701,9 -8,7 -0,9 Produkcja (mln l) 11 921,1 11 369,4 -4,6 11 263,5 -5,5 -0,9 Cena mleka (EUR/t) 266,0 291,8 9,7 276,9 4,1 -5,1 ródo: Opracowanie wasne na podstawie danych statystycznych GUS oraz wyników modelu CAPRI.

4.2.2. Produkcja mleka, a ceny produktów mleczarskich

Analiza szacowanej wielkoci produkcji przetworów mlecznych w 2020 r.

wskazuje na spadek produkcji masa zarówno w przypadku liberalizacji handlu, jak i jej braku (tab. 32, rys. 47). Przewiduje si obnienie produkcji masa w sto-sunku do redniej z lat 2004-2011 o 15,3 i 22,5% odpowiednio w scenariuszu A i B. Mona przewidywa, i obnienie ce zwikszy dostp do rynku tasze maso z pastw, gdzie koszty produkcji s relatywnie nisze. Std wikszy spa-dek produkcji w sytuacji liberalizacji rynku mleka i jego przetworów ni za-chowania status quo. Tendencja spadkowa w produkcji masa w Polsce jest zgodna z wystpujc w krajach wysoko rozwinitych i odwrotna do notowanej na rynku wiatowym.

Wedug prognoz OECD produkcja masa na wiecie bdzie systematycznie wzrasta gównie za spraw wzrostu produkcji w krajach rozwijajcych si. Z kolei systematycznie zmniejsza si bdzie udzia pastw wysoko rozwinitych w pro-dukcji wiatowej. Malejca produkcja masa dotyczy równie Unii Europejskiej bdcej drugim najwaniejszym wiatowym regionem produkcji masa¹⁰².

Jak wykazay przeprowadzone symulacje zmniejszenie produkcji masa w Polsce wywoane bdzie spadkiem cen tego produktu (tab. 33, rys.47). Po-dobnie jak w przypadku produkcji gbszy spadek przewidywany jest w scena-riuszu zwizanym z liberalizacj rynku mleka i jego przetworów. Cena masa w tym scenariuszu uksztatuje si na poziomie redniej z lat 2004-2006 i 2008-2009 i wyniesie 2531,6 EUR/t. Bdzie to poziom o 8,9% niszy w

102 Polska jest obecnie czwartym krajem pod wzgldem wielkoci produkcji masa w UE.

równaniu ze scenariuszem A. Pod wpywem zaostrzonej konkurencji cenowej na rynku masa, wywoanej przez atwiejszy dostp do rynku masa taszego spoza granic UE, producenci w Polsce najprawdopodobniej bd rezygnowali z pro-dukcji ze wzgldu na spadek opacalnoci.

Tabela 32. Produkcja wybranych produktów w Polsce w latach 2004-2011 i w 2020 r.

Produkty

1Kategoria zawiera sery dojrzewaj ce, twarogi i sery topione.

ródo: Opracowanie wasne na podstawie Rynek mleka – stan i perspektywy, Analizy rynko-we, nr 26-41, wyd. IERiG-PIB, ARR, MRIRW, Warszawa 2004-2011 oraz rezultatów z modelu CAPRI.

Tabela 33. Ceny wybranych produktów w Polsce w latach 2004-2011 i w 2020 r.

Produkty

1Kategoria zawiera sery dojrzewaj ce, twarogi i sery topione. Dostpne dane GUS nie uwzgldniaj cen serów topionych, st d nie podano redniej ceny dla tej grupy produktów.

ródo: Opracowanie wasne na podstawie Rynek mleka – stan i perspektywy, Analizy rynko-we, nr 26-41, wyd. IERiG-PIB, ARR, MRIRW, Warszawa 2004-2011 oraz rezultatów z modelu CAPRI.

tys. t

Rysunek 47. Produkcja i ceny masa w Polsce w latach 2004-2011 i w 2020 r.

ródo: Opracowanie wasne.

Odmienny kierunek zmian w zakresie produkcji w porównaniu do ma-sa zauwaalny jest w odniesieniu do pozostaych produktów mleczarskich.

Do 2010 roku w Polsce produkcja OMP systematycznie zmniejszaa si. Jak wykazay przeprowadzone symulacje trend ten ma zosta odwrócony, co wi-doczne jest ju w 2011 roku, a produkcja powinna powróci do redniego po-ziomu z lat 2004-2005. Nieznacznie wikszy wzrost produkcji przewidywany jest w przypadku utrzymania status quo. Powyszy kierunek zmian jest zgod-ny z wystpujcym w UE, gdzie produkcja OMP wyrónia si najwiksz dy-namik wzrostu, mimo i udzia tej produkcji w produkcji wiatowej nie-znacznie zmniejsza si¹⁰³. Wedug OECD wzrost produkcji wiatowej OMP w duym stopniu determinowany jest wzrostem popytu na OMP ze strony ryn-ków wschodzcych. Zgodnie z wynikami analizy symulacyjnej cena OMP w przypadku scenariusza B uksztatuje si na poziomie o 4,1% wyszym w po-równaniu ze scenariuszem A i wyniesie 2306,7 EUR/t (tab. 33, rys. 48).

103 W 2010 roku produkcja ta stanowia ponad ¼ cznej wiatowej produkcji OMP, podczas gdy w 2005 roku byo to blisko 30%.

1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500 5000

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2020

Cena (EUR/t)

Produkcja (tys. t)

P-brak liberalizacji P-liberalizacja C-brak liberalizacji C-liberalizacja

Rysunek 48. Produkcja i ceny OMP w Polsce w latach 2004-2011 i w 2020r.

ródo: Opracowanie wasne na podstawie, Rynek Mleka…, op.cit. oraz wyników modelu CAPRI.

Wzrost produkcji w obu przyjtych scenariuszach bdzie mia miejsce równie w przypadku PMP. W latach 2004-2011 produkcja ta ulegaa istotnym wahaniom (rys. 49). Wedug przeprowadzonych symulacji, po istotnym spadku

Wzrost produkcji w obu przyjtych scenariuszach bdzie mia miejsce równie w przypadku PMP. W latach 2004-2011 produkcja ta ulegaa istotnym wahaniom (rys. 49). Wedug przeprowadzonych symulacji, po istotnym spadku

W dokumencie nr nr 34 34 (Stron 111-0)