Przegld rozwiza w zakresie zarzdzania ryzykiem w ramach programów rozwojów obszarów wiejskich WPR 2014-2020

Zarzdzanie ryzykiem stanowi istotny obszar, w którym zaangaowana jest zarówno polityka rolna na poziomie ponadnarodowym (WPR UE), jak i po-szczególne krajowe polityki rolne. Powoduje to problem zwizany z doborem róde finansowania, z uwzgldnieniem rodków w ramach I filaru, jak i II filaru WPR, a take rodków w budetach krajowych. Biorc pod uwag konstrukcj

budetu WPR 2014-2020, w porównaniu do poprzedniego okresu programowa-nia nastpio przesunicie rodków zarówno z I do II filaru WPR, jak i w od-wrotnym kierunku (tabela 11). Polska, a take Chorwacja, Malta, Sowacja i Wgry nale do grupy pastw, w których nastpi transfer rodków uszczupla-jcy planowan pul na programy rozwojów obszarów wiejskich (PROW).

Tabela 11 Przesunicia budetowe w ramach WPR 2014-2020

Rodzaj przesunicia

Pastwa

I -> II filar WPR FR, LV, UK, BE, CZ, DK, DE, EE, EL, NL, RO, BU,IE,ES, IT, CY, PT, SE

II -> I filar WPR HR, MT, PL, SK, HU

czna kwota przesunicia: 4 mld EUR.

Objanienie: tradycyjnie stosowane symbole pastw UE.

róda: European Commission, 2016.

W tabeli 12 przedstawiono zaaprobowane w ramach WPR 2014-2020 me-chanizmy finansowania instrumentów zarzdzania ryzykiem. Sposoby wsparcia Mutual Funds (MF) i narzdzia stabilizacji dochodów zasadniczo nie róni si

(cho fundusze ubezpiecze wzajemnych mog mie charakter sektorowy – w ramach I filaru). Warto doda , e wsparcie udzielone w ramach II filaru

nale-y do tzw. zielonego pudeka (green box), natomiast pomoc publiczna z budetu krajowego, przeznaczona na finansowanie instrumentów zarzdzania ryzykiem, jest klasyfikowana jako element „pudeka bursztynowego” (amber box) (Direc-torate-General For Internal Policies…, 2016, s. 54).

Tabela 12 Instrumenty zarzdzania ryzykiem a wsparcie finansowe

w ramach WPR 2014-2020

Wyszczególnienie

Ubezpieczenia upraw i ywego

inwentarza

MF IST

Intensywno

wsparcia [%]

Straty [%]

Intensywno

wsparcia [%]

Straty [%]

Intensywno

wsparcia [%]

Straty [%]

Filar I Owoce i warzywa

80⁽¹⁾ >30 10/8/4 %⁽³⁾ 50⁽²⁾ <30 5/4/2 %⁽⁴⁾

Wino 80⁽¹⁾ >30

50⁽²⁾ <30

Filar II 65 >30 65 >30 65 >30

Wytyczne do pomocy krajowej

65 - 65 >30 65 >30

ABER 65 - - -

Objanienie: MF – fundusze ubezpiecze wzajemnych (Mutual Funds); IST – narzdzie stabi-lizacji dochodów (Income Stabilisation Tool); ABER - ‘pomoc wyczona z procesu notyfika-cji przedstawiona w The Agricultural Block Exemption Regulation (std akronim ABER);

(1): niekorzystne zjawiska klimatyczne porównywalne do klsk katastroficznych; (2) inne straty spowodowane zjawiskami klimatycznymi, chorobami rolin lub zwierzt, rolin oraz epidemiami; (3): udzia procentowy wkadu organizacji producentów do funduszu w pierw-szym, drugim i trzecim roku jego dziaania dla pastw, które wstpiy do UE po 2003 r.;

(4) jak w pkt. (3), ale dotyczy pozostaych pastw czonkowskich.

ródo: Directorate-General For Internal Policies…, 2016, s. 54.

Na rysunku 21 przedstawiono przesunicie rodków na instrumenty za-rzdzanie ryzykiem w WPR 2014-2020.

79

Rysunek 21 Transfer wydatków na instrumenty zarzdzania ryzykiem w WPR 2014-2020

Objanienie: wyd. – wydatki; MF – fundusze ubezpiecze wzajemnych (Mutual Funds);

IST – narzdzie stabilizacji dochodów (Income Stabilisation Tool).

ródo: Directorate-General For Internal Policies…, 2016, s. 40-42.

Tabela 13 przedstawia planowane wydatki na „nowe” instrumenty zarz-dzania ryzykiem (MF i IST), przewidziane w programach rozwoju obszarów wiejskich WPR 2014-2020. Jak wynika z zestawienia, zaledwie w 5 pastwach czonkowskich przewidziano wydatki na co najmniej jeden z instrumentów:

fundusze ubezpiecze wzajemnych (Mutual Funds, MF) bd narzdzie stabili-zacji dochodów (income stablisation tool, IST). W Hiszpanii i na Wgrzech za-planowano finansowanie IST, natomiast we Francji i Rumunii jedynie MF. War-to doda jednak, e w przypadku woskiego PROW-u przewidziane zostay

rodki na finansowanie ww. „perspektywicznych” instrumentów zarzdzania ryzykiem (odpowiednio, po 97 mln euro, co stanowi okoo 12% wydatków na instrumenty zarzdzania ryzykiem). Wskazuje to na przewag modelu wspófi-nansowania instrumentów zarzdzania ryzykiem, w którym ewentualna dotacja pochodzi z budetu krajowego. Na uwag zasuguje Rumunia jako przykad nowego pastwa czonkowskiego: a 200 mln euro rodków PROW zostao przeznaczonych na rozwój funduszy ubezpiecze wzajemnych. Reasumujc,

zaangaowanie pastw UE w wykorzystanie PROW jako narzdzia wspófinan-sujcego „nowoczesne” narzdzia zarzdzania ryzykiem jest relatywnie niedue.

Tabela 13 Planowane wydatki na wybrane dziaania zwizane z zarzdzaniem ryzykiem

w ramach programów rozwoju obszarów wiejskich (2014-2020)

Kraj/region MF [mln euro]

IST [mln euro]

cznie [mln euro]

Udzia

wydatków na MF i IST [%]

Wkad UE [%]

Hiszpania/ Castilla y León 0 14 14 100,0 53

Francja 60 0 600,7 10,0 97,85

Wochy 97 97 1590,8 12,2 45

Wgry 0 19 95,3 19,9 82

Rumunia 200 0 200 100,0 85

Razem 357 130 2500,8 - -

Objanienie: MF – Mutual Funds; IST – Income Stabilisation Tool; cznie – w tym równie

skadki na ubezpieczenia, wkad UE – dotyczy sumy wydatków, wczajc skadki na ubez-pieczenia, podano tylko pastwa (bd tylko regiony), w których wystpuje co najmniej z ww. instrumentów.

ródo: Directorate-General…, Research for Agri Committee State of Play of Risk Management Tools…, op. cit.

W tabeli 14 zestawiono szacowan liczb gospodarstw objtych wybranymi dziaaniami zwizanymi z zarzdzaniem ryzykiem w ramach programów rozwo-ju obszarów wiejskich (2014-2020). Niespena 96% gospodarstw rolniczych we Francji moe korzysta ze wspófinansowanych w ramach PROW funduszy wzajemnego inwestowania. We Woszech liczba gospodarstw, które mog by beneficjentami dziaa PROW dotyczcych dwóch ww. „nowoczesnych” in-strumentów zarzdzania ryzykiem, szacowana jest na 5 tys. Podobnie, na W-grzech instrumenty zarzdzania ryzykiem bd kierowane do 4,5 tys. gospo-darstw rolniczych. W Hiszpanii narzdzie IST zostanie skierowane jedynie do podmiotów w regionie Castilla y León,co wskazuje, e jest to dopiero pilota

zwizany z upowszechnieniem tego instrumentu.

81

Tabela 14 Szacowana liczba gospodarstw rolniczych objtych wybranymi dziaaniami

zwizanymi z zarzdzaniem ryzykiem w ramach Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich (2014-2020)

Kraj/region MF [liczba gospodarstw]

Udzia gospodarstw objtych dziaaniami w populacji tych podmiotów

w danym kraju [%]

Objanienie: cznie – w tym równie skadki na ubezpieczenia; MF – Mutual Funds; IST – Income Stabilisation Tool; podano tylko pastwa (bd tylko regiony), w których wystpuje co najmniej z ww. instrumentów.

ródo: Directorate-General For Internal Policies…, 2016, s. 40-42.

W zaczniku A (Aneks) wyodrbniono z programów rozwoju obszarów wiejskich pastw (WPR 2014-2020) dziaania/poddziaania odnoszce si do zarzdzania ryzykiem. Naley zauway , e w niektórych pastwach s równie

obecne dziaania wspomagajce inwestycje, które towarzysz instrumentom za-rzdzania ryzykiem. Przykadem jest hiszpaski region Andaluzja, którego PROW 2014-2020 uwzgldnia wsparcie inwestycji w infrastruktur wodn (np.

systemy irygacji). W niewielkich pastw UE, w których sektor rolny odgrywa w istocie marginaln rol w tworzeniu PKB (bardzo dobrym przykadem jest tu Luksemburg), programy rozwoju obszaru wiejskich w ogóle pomijaj kwesti

zarzdzania ryzykiem w rolnictwie. Dominujc rol odgrywaj dziaania mity-gujce zmiany klimatu i wspomagajce zachowanie biorónorodnoci w ekosys-temach wiejskich. Analiza rozwiza w ramach PROW niektórych pastw czonkowskich UE wskazuje na obecno dziaa w ramach krajowej polityki rolnej, a take obecno instrumentów oferowanych przez sektor prywatny.

3.3. „Nowe” instrumenty zarzdzania ryzykiem w ramach Wspólnej Polityki Rolnej i krajowych polityk rolnych