Przejrzystość polityki pienięŜnej w wybranych krajach uprzemysłowionych – analiza porównawcza

Wyniki przeprowadzonych badań potwierdzają wysoki stopień przejrzystości polityki pienięŜnej Szwecji, Wielkiej Brytanii i Nowej Zelandii w analizowanym okresie.

4.3.1.Przejrzystość polityczna

Na przejrzystość polityczną - według miernika GE – składają się formalno-prawne aspekty funkcjonowania banku centralnego (związane z istnieniem umów lub ustaw regulujących cele banku centralnego oraz jego związki z rządem, parlamentem itp.). Wyniki badań wskazują, Ŝe BRNZ i Bank Anglii przez cały okres objęty badaniem charakteryzowały się maksymalną przejrzystością polityczną, podczas gdy przejrzystość Banku Szwecji w tym zakresie – mimo wzrostu jeszcze w 1999 r. o 0,5 punktu - nie uzyskała swojej maksymalnej wartości 3 punktów (tabela 12 i wykres 1). Oznacza to, Ŝe wszystkie trzy banki mają wyraźnie określone w zapisach ustawy ramy instytucjonalne, które zapewniają im niezaleŜność (przede wszystkim operacyjną). Wszystkie teŜ liczbowo definiują cel prowadzonej polityki pienięŜnej. Jedynym powodem, dla którego Bank Szwecji nie uzyskał maksymalnej ilości punktów za przejrzystość polityczną jest fakt, iŜ w odróŜnieniu od pozostałych dwóch

30 Mówiąc o wyborze wersji językowej publikowanych dokumentów naleŜy oczywiście mieć na myśli banki

banków centralnych, nie precyzuje on w sposób równie jednoznaczny co one, który cel uwaŜa

za absolutnie nadrzędny³¹. RBNZ oraz Bank Anglii wyraźnie podkreślają, Ŝe najwaŜniejszym

celem ich polityki pienięŜnej jest utrzymanie stabilności cen.

Tabela 12.Kształtowanie się wartości wskaźnika przejrzystości politycznej banków centralnych krajów E-3 w latach 1998 i 2010

Kraj 1998 2010 Zmiana w pkt

Szwecja 2 2,5 + 0,5

Nowa Zelandia 3 3 0

Wielka Brytania 3 3 0

Źródło: opracowanie własne

Wykres 1. Kształtowanie się wartości wskaźnika przejrzystości politycznej banków centralnych krajów E-3 w latach 1998 – 2010

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Szwecja Nowa Zelandia Wielka Brytania

Źródło: opracowanie własne

4.3.2.Przejrzystość ekonomiczna

Na przejrzystość ekonomiczną składają się publikacje wszelkich danych, modeli i prognoz, na których bank centralny opiera swoje decyzje. Z badań wynika, Ŝe wszystkie trzy banki centralne dołoŜyły starań, aby ją zwiększyć do maksymalnej wartości, co ostatecznie nastąpiło w 2002 r. (wykres 2, tabela 13). Bank Szwecji od początku okresu badawczego podawał do publicznej wiadomości własne prognozy makroekonomiczne (inflacji i PKB), zaś juŜ od 2000 r. zaczął publikować pełen zakres danych makroekonomicznych, tj. podaŜ

31 Sformułowanie in addition to that (tj. „ponadto”) uŜyte w Ustawie (Sveriges Riksbank Act, Chapter 1, art.2)

zostało uznane za mniej jednoznaczne niŜ wyraźne podkreślenie przez np. Bank Anglii wyŜszości stabilności cen nad wspieraniem wzrostu gospodarczego za pomocą sformułowania subject to that („podlegający”, „podległy”, „uzaleŜniony od”).

pieniądza, dane dotyczące inflacji, PKB, poziomu bezrobocia i wykorzystania mocy produkcyjnych. NajdłuŜej – gdyŜ do 2002 roku zwlekał z publikacją modelu ekonomicznego. Bank Anglii natomiast w 2002 r. uzupełnił publikację danych makroekonomicznych o wykorzystanie mocy produkcyjnych, co – wraz z publikacją prognoz od początku badanego okresu oraz wykorzystywanego modelu makroekonomicznego od roku 1999 – umoŜliwiło mu osiągnięcie pełnej przejrzystości ekonomicznej (wg standardów GE). Bank Rezerw Nowej Zelandii od początku badanego okresu cechowała wysoka przejrzystość ekonomiczna (maksymalna punktacja za modele i prognozy), dodatkowo zwiększona do w 2002 r. publikacją wszystkich pięciu kategorii danych makroekonomicznych.

Tabela 13.Kształtowanie się wartości wskaźnika przejrzystości ekonomicznej banków centralnych krajów E-3 w latach 1998 i 2010

Kraj 1998 2010 Zmiana w pkt

Szwecja 1,5 3 +1,5

Nowa Zelandia 2,5 3 +0,5

Wielka Brytania 1,5 3 +1,5

Źródło: opracowanie własne

Wykres 2. Kształtowanie się wartości wskaźnika przejrzystości ekonomicznej banków centralnych krajów E-3 w latach 1998 – 2010

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Szwecja Nowa Zelandia Wielka Brytania

Źródło: opracowanie własne

4.3.3.Przejrzystość proceduralna

Przejrzystość proceduralna dotyczy jawności w zakresie procedur rządzących procesem decyzyjnym w polityce pienięŜnej. W całym badanym okresie BRNZ i Bank Anglii charakteryzowały się najwyŜszą moŜliwą (wg wskaźnika GE) przejrzystością proceduralną

(tabela 14 i wykres 3). Maksymalna przejrzystość proceduralna oznacza, Ŝe banki te dbają o to, aby podmioty znały stosowaną przez nie strategię polityki pienięŜnej (tu: strategię BCI) oraz podają do publicznej wiadomości zapis dyskusji z obrad kierownictwa wraz z imiennymi wynikami głosowania, wskazując na sposób podjęcia decyzji przez poszczególnych członków

gremium³². Bank Szwecji zdecydował się na publikację imiennych wyników głosowania

dopiero od 2002 r., co pozwoliło mu zwiększyć swoją przejrzystość w tym zakresie o 1 punkt i „dogonić” pozostałe dwa banki.

Tabela 14.Kształtowanie się wartości wskaźnika przejrzystości proceduralnej banków centralnych krajów E-3 w latach 1998 i 2010

Kraj 1998 2010 Zmiana w pkt

Szwecja 2 3 +1

Nowa Zelandia 3 3 0

Wielka Brytania 3 3 0

Źródło: opracowanie własne

Wykres 3. Kształtowanie się wartości wskaźnika przejrzystości proceduralnej banków centralnych krajów E-3 w latach 1998 - 2010

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Szwecja Nowa Zelandia Wielka Brytania

Źródło: opracowanie własne

4.3.4.Przejrzystość prowadzonej polityki

Przejrzystość prowadzonej polityki dotyczy usuwania asymetrii informacji między władzą monetarną a podmiotami gospodarczymi na temat sposobu prowadzenia polityki

32

Wyjaśnić tu naleŜy pewną nieścisłość dotyczącą BRNZ: otóŜ bank ten de facto nie publikuje imiennych wyników głosowania czy zapisów dyskusji władz monetarnych, a to z tego prostego powodu, Ŝe – co zdaje się stanowić ewenement w skali światowej - wszelkie decyzje dotyczące polityki pienięŜnej podejmuje i uzasadnia Gubernator BRNZ, ponosząc za nie osobistą odpowiedzialność. Nie moŜna zatem zarzucić centralnemu bankowi Nowej Zelandii braku przejrzystości w tym zakresie.

pienięŜnej. Na początku badanego okresu bank centralny Nowej Zelandii cechowała najniŜsza wśród analizowanych banków centralnych przejrzystość prowadzonej polityki, kształtująca się na poziomie 1 pkt wg indeksu GE. Punkt ten został przyznany za bezzwłoczne (tj. w dniu wdroŜenia) ogłaszanie decyzji dotyczących głównego instrumentu. Pozostałe dwa banki centralne – choć niewiele bardziej przejrzyste w tym zakresie – przewyŜszały RBNZ o 0,5 pkt dzięki dodatkowej publikacji wyjaśnień podjętych decyzji, ale tylko w przypadku zmiany polityki. Korekta strategii informacyjnej, wprowadzona przez BRNZ w ciągu trzech pierwszych lat badanego okresu, a polegająca na publicznym ogłaszaniu przyszłego nastawienia władz monetarnych (od 1999 r.) oraz dostarczaniu pełnych (tj. z uwzględnieniem przewidywanych rezultatów działań) wyjaśnień podjętych decyzji (od 2001 r.), pozwoliła mu na osiągnięcie pełnej przejrzystości w tym zakresie (wg indeksu GE). Rok później (tj. w 2002 r.) dorównał mu w tym względzie szwedzki Riksbank, uzupełniając publikowane dane o prowadzonej polityce o przyszłe nastawienie władz monetarnych, podczas gdy Bank Anglii nie podjął Ŝadnych działań w tym zakresie pozostając na poziomie 1,5 pkt przez cały okres badawczy. Oznacza to, Ŝe informacje dotyczące polityki prowadzonej przez Bank Anglii ograniczone są do ogłaszania podjętych decyzji, przy częściowym ich uzasadnianiu (tabela 15 i wykres 4).

Tabela 15.Kształtowanie się wartości wskaźnika przejrzystości prowadzonej polityki banków centralnych krajów E-3 w latach 1998 i 2010

Kraj 1998 2010 Zmiana w pkt

Szwecja 1,5 3 +1,5

Nowa Zelandia 1 3 +2

Wielka Brytania 1,5 1,5 0

Wykres 4. Kształtowanie się wartości wskaźnika przejrzystości prowadzonej polityki banków centralnych krajów E-3 w latach 1998 – 2010

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Szwecja Nowa Zelandia Wielka Brytania

Źródło: opracowanie własne

4.3.5.Przejrzystość operacyjna

Przez przejrzystość operacyjną naleŜy rozumieć zaznajamianie otoczenia

gospodarczego z kompleksową oceną skutków prowadzonej przez władze monetarne polityki pienięŜnej. Największy wzrost przejrzystości operacyjnej w badanym okresie ponownie przypadł w udziale bankowi centralnemu Nowej Zelandii (o 1,5 punktu), choć jedynie Bank Szwecji zdołał uzyskać maksymalną notę wg wskaźnika GE za swoją przejrzystość operacyjną, co miało miejsce w 2000 r. (tabela 16 i wykres 5). Zarówno Bank Szwecji, jak i Bank Anglii, wykorzystują stopę repo w roli podstawowego instrumentu polityki pienięŜnej (przez co otrzymały po 1 punkcie za pierwszy aspekt przejrzystości operacyjnej). BRNZ regularnie ocenia kontrolę nad swoim celem operacyjnym (Official Cash Rate) od 1999 r. (otrzymując równieŜ 1 pkt). Ponadto, oprócz analizy sytuacji makroekonomicznej i upubliczniania krótkoterminowych prognoz dotyczących inflacji i produkcji (w kwartalnych Raportach o Inflacji), wszystkie trzy banki zamieszczają takŜe analizę błędów owych prognoz: szwedzki Riksbank i Bank Anglii - od 2000 r., zaś RBNZ – dopiero od 2007 r., za co wszystkie otrzymały kolejny punkt. Tylko Bank Szwecji jednak zamieszcza pełną ocenę skutków prowadzonej polityki z uwzględnieniem roli polityki pienięŜnej w osiągnięciu danych celów makroekonomicznych, czyniąc to od 2000 r., za co otrzymał 1 punkt. Pozostałe dwa banki centralne nie precyzują, w jaki sposób konkretne posunięcia w zakresie polityki pienięŜnej przyczyniły się do uzyskania danych wyników makroekonomicznych, przez co

przez cały okres objęty badaniem ich przejrzystość operacyjna w tym aspekcie kształtowała się na poziomie 0,5 punktu.

Tabela 16.Kształtowanie się wartości wskaźnika przejrzystości operacyjnej banków centralnych krajów E-3 w latach 1998 i 2010

Kraj 1998 2010 Zmiana w pkt

Szwecja 2 3 +1

Nowa Zelandia 1 2,5 +1,5

Wielka Brytania 2 2,5 +0,5

Źródło: opracowanie własne

Wykres 5. Kształtowanie się wartości wskaźnika przejrzystości operacyjnej banków centralnych krajów E-3 w latach 1998 – 2010

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Szwecja Nowa Zelandia Wielka Brytania

Źródło: opracowanie własne