Przepływ wiedzy w procesie otwartych innowacji

Rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych ma duży wpływ na możliwości współtworzenia innowacji, stąd też model „otwartej innowacji” staje się modelem coraz częściej stosowanym w niektórych przedsiebiorstwach. Idea „otwartej innowacji”, omawiana w literaturze przedmiotu, ma dwie ważne cechy. Po pierwsze, otwartość to pojęcie względne i nie zawsze oznacza to samo – na co wskazuje wielość podejść do tego zagadnienia. Po drugie, ową otwartość można zdefiniować przede wszystkim jako „chęć przekroczenia granicy przedsiębior-stwa tak w celu poszukiwania źródeł innowacji, jak i dyfuzji gotowych rozwią-zań” [Roy i in. 2010: 764-778].

Przedstawiony model innowacji jest próbą generalizowania procesu prze-pływu wiedzy w otwartym procesie innowacji. Sam model może być podzielo-ny na kilka części. Część pierwszą stanowi wiedza publiczna (będąca efektem badań podstawowych) lub upubliczniona (przechodząca ze sfery wewnętrznej

82 Elżbieta Pohulak-Żołędowska

firmy do jej otoczenia), którą cechuje otwarty dostęp. Jest ona wykorzystywana we wstępnej, szerokiej części modelowego „lejka”. Niewątpliwie jest to najbar-dziej „otwarty” element badanego modelu. Wiedzę o takim charakterze można uznać za dobro wspólne – ogólnodostępne, jednak wartościowe dla nielicznych. Wiedza taka, powstając, czy to wskutek badań podstawowych, czy też jako efekt „uwolnienia” niedopracowanych, nieskomercjalizowanych pomysłów przedsię-biorstwa, lub też będąc efektem crowdsourcingu – nie jest tworzona dla zysku, lecz nie wyklucza możliwości osiągnięcia go dzięki jej wykorzystaniu. Literatura przedmiotu podaje wiele przykładów nowych struktur badawczo-rozwojowych wykorzystywanych przez firmy farmaceutyczne, których celem jest inicjowanie otwartości na linii przedsiębiorstwo – uniwersytet. Dotyczy to przede wszystkim badań podstawowych. Można tu wspomnieć Eli Lilly-PD2 Initiative, Merck-Sa-ge Bionetworks, GSK-caBIG Collaboration czy Structural Genomic Consortium. Z kolei wiele przykładów „uwolnienia” wiedzy wytworzonej w przedsiębiorstwie można znaleźć wśród umów in-licensingu [Comer 2010]. Polega to na tym, że fir-ma (w tym przypadku farfir-maceutyczna) rezygnuje z praw do części wytworzonej wiedzy i umieszcza ją w sferze publicznej. Z reguły mowa tu o projektach, które zostały zablokowane na którymś z etapów rozwoju nowego leku i nigdy nie trafiły na rynek. Firmy farmaceutyczne poprzez przekazanie tych projektów do domeny publicznej zwiększają prawdopodobieństwo stworzenia nowego produktu, jedno-cześnie obniżając koszty własne prowadzonych badań. Kupują licencję dopiero wówczas, gdy projekt znajdzie rozwiązanie. Ponieważ ten rodzaj umów może do-tyczyć produktu w każdej fazie jego rozwoju, odnosi się zarówno do opisywanej części „lejka innowacji”, jak i następnych.

Strefa firmy w modelu otwartych innowacji składa się przede wszystkim z innowacji z sukcesem wprowadzonych na rynek i innowacji, które z różnych względów nie ujrzały światła dziennego. Taki rodzaj otwartości można nazwać otwartością kooperacyjną. Wiedza, która tu powstaje, ma bardziej charakter dobra klubowego niż publicznego. Transfer wiedzy w tym przypadku przyjmuje formę kontraktu. Istnieje wiele różnych form kontraktów kooperacyjnych stosowanych w przedsiębiorstwach [Lee i in. b.d.].

Kontrakt najczęściej zawierany jest przez przedsiębiorstwo i uniwersytet lub inną publiczną jednostkę badawczą (np. National Institut of Health, NIH, w USA). Kontrakty te są kosztowne, a ich idea daleka jest od idei „otwartości”. Można więc stwierdzić, że w strefie firmy idea otwartych innowacji czy też sam fakt współ-pracy jest wykorzystywany do osiągnięcia zysku. Polega to na wymianie mają-cej na celu komercyjne (przemysłowe) wykorzystanie stworzonej wiedzy. Dla przedsiębiorstwa czerpiącego korzyści z wiedzy tworzonej poza firmą oznacza to konieczność zakupu praw własności intelektualnej, zaś dla dostawców wiedzy – konieczność nadania wiedzy formy umożliwiającej obrót rynkowy. Ogranicza to niepewność transakcji i jej koszty [Merges 1996]. Istnieje wiele przykładów

Wykorzystanie idei dobra wspólnego w otwartym modelu innowacji... 83 Tabela 1. Reprezentatywne leki będące efektem „otwartej” współpracy

między firmą farmaceutyczną a instytutami badawczymi

Produkt Wskazanie Licencjobiorca Sprzedaż (2011 r.) _{(w mln)} Licencjodawca

Copaxone SM Teva 3570 USD Weizmann Institute

Rebif SM Merck-Serono 1691 Eur Weizmann Institute

Exelon choroba

Alzheimera ^{Novartis 1067 USD Hebrew University} Doxil/Caelyx rak Scheering-Plough 320 USD Hebrew University

and Hadassah Hospital Aziltec choroba

Parkinsona ^{Teva 290 USD Technion Medical Scholl}

Erbitux rak Merck-Serono 855 Eur Weizmann Institut

Procrit anemia Johnson&Johnson 4300* USD University of Chicago Epogen anemia Kirin 2300* USD University of Chicago Neupogen neutropenia

Kirin&Hoffmann--La Roche ^{1400* USD} Sloan Kettering^Memorial Remicade przeciw-

zapalne ^{Schering-Plough} &Tanabe ^{1300* USD University of Munich}

Rituxan rak Genetech and

Zenyaku Kogyo ^{1200* USD Stanford University} Humulin cukrzyca Eli Lilly 1000* USD University of California Betaseron sm Schering AG 800* USD Stanford University

Gardasil szczepionka

przeciw HPV ^{Merck Na KU, National Cancer} Institute

Kepivance bd Amgen Na National Cancer Institute,

NIH

Leustatin bd J&J Na Scripps, Brigham Young

Myozyme bd Genzyme Na Recomb Erasmus

University Medical Center

Natrecor bd J&J Na Washington University /

Clinical Research Institu-te of Montréal Nizoral przeciw-

łupieżowy ^{J&J Na University of Tennessee}

Pepcid bd J&J/Merck Na Brigham

and Women’s Hospital Prezista

(TMC114) ^{bd J&J Na University of Illinois}

PROCRIT®/ EPREX® epoetin alfa

anemia J&J Na University of Chicago

REMI- CADE®: anti-TNF mAb

zaburzenia

odporności ^{J&J Na New York University}

84 Elżbieta Pohulak-Żołędowska

korzystnej pod względem finansowym współpracy podmiotów bazujących na pa-radygmacie otwartych innowacji (tab. 1).

Otwarcie procesu innowacyjnego w omawianych branżach jest nierozerwal-nie związane ze swobodnym przepływem wiedzy. Ale przepływ wolnej wiedzy nie jest procesem tanim. Jak wskazują przytoczone przykłady, opłaca się to jednak każdemu z biorących w nim udział uczestników. Trzeba zauważyć, że w przeci-wieństwie do rynku oprogramowania, gdzie idea otwartych innowacji ma postać otwartego kodu źródłowego, czyli nie opiera się na ochronie praw własności inte-lektualnej, rynek farmaceutyków i produktów biotechnologicznych wykorzystuje ideę otwartości, jednocześnie chroniąc własność intelektualną. Podstawą takiego traktowania własności wiedzy jest jej ufundowanie.

Podsumowanie

Model otwartych innowacji stosowany w przemyśle farmaceutycznym do tworzenia leków innowacyjnych ma znamiona otwartości o różnym natężeniu. Chmura wiedzy, podobna w swojej naturze do idei otwartego kodu źródłowego, stosowanej w tworzeniu oprogramowania, jest pierwszą, najogólniejszą, najbar-dziej dostępną i otwartą formą wiedzy jako dobra wspólnego. Różne źródła za-silające chmurę wiedzy łączy to, że wiedza, którą tworzą, jest dla nich dobrem wspólnym. W miarę dookreślania rozwiązania innowacyjnego, wraz z postępu-jącym rozwojem produktu, w procesie otwartych innowacji idea otwartości jest stopniowo zastępowana zamkniętymi kontraktami między zainteresowanymi stronami. Otwartość procesu innowacyjnego polega na tym etapie bardziej na do-puszczaniu możliwości korzystania z wiedzy spoza firmy czy też zbyciu praw do obiecujących rozwiązań niż na tworzeniu lub korzystaniu z ogólnodostępnej wie-dzy. Rosnący poziom rozwoju produktu i coraz bliższa perspektywa osiągnięcia zysku zdaje się zamykać możliwość tworzenia i korzystania z wiedzy ogólnodo-stępnej. Zdarzają się jednak przypadki, gdy firmy farmaceutyczne umieszczają w domenie publicznej własne nieukończone projekty i kupują licencję do gotowej innowacji. Można powiedzieć, że następuje powtórne zasilenie chmury wiedzy, która jest dobrem wspólnym.

Należy zwrócić uwagę, że wiedza tworząca chmurę stanowi istotny zasób wy-korzystywany w procesie innowacyjnym, a brak szczególnych kosztów dostępu do niej wpływa korzystnie na obniżenie kosztów otwartego procesu innowacji.

Literatura

Allarakhia M., 2011, Novartis Institutes for Biomedical Research, @CanBiotech Inc.

Bianchi M., 2011, Organisational modes for Open Innovation in the bio-pharmaceutical industry: An exploratory analysis, Technovation, 31, 22-33.

Wykorzystanie idei dobra wspólnego w otwartym modelu innowacji... 85 Castells M., 2001, The Internet Galaxy: Reflections on the Internet, Business, and Society, Oxford:

Oxford University Press.

Chesbrough H., 2003, Open Innovation. The New Imperative for Creating and Profiting from

Technology, Boston: Harvard Business School Press.

Chesbrough H., 2006, Open Innovation: A New Paradigm for Understanding Industrial Innovation, W: Open Innovation Researching a New Paradigm, red. H. Chesbrough, W. Vanhaverbeke, J. West, Oxford: Oxford University Press.

Chesbrough H., 2010, Open Services Innovation, Rethinking Your Busines to Grow and Compete in

a New Era, New York: John Wiley & Sons.

Comer B., 2010, GSK signed the most in-license drug deals in ‘08-’09, Medical Marketing & Media, April, www.scmagazine.com/gsk-signed-the-most-in-license-drug-deals-in-08-09/article/ 168387/ [dostęp 20.02.2017].

Czetwertyński S., 2012, Produkcja partnerska w internecie jako przykład globalnej dezintegracji procesu produkcji, W: Ekonomia i prawo. Procesy integracyjne we współczesnej

gospodar-ce. Część V. Integracja i dezintegracja w sektorze realnym, red. B. Polszakiewicz, J. Boehlke,

Toruń: Wyd. UMK.

Edwards M., Murray F., Yu R., 2010, Value Creation and Sharing Among Universities, Biotechnology and Pharma, https://rolph.recap.com/signalsmag.nsf/0/C233187B7556141E88256D8700658B E9/$file/Value_Creation0603.pdf [dostęp: 20.02.2017].

Hardin G., 1968, The Tragedy of the Commons, Science, 162, 1243-1248, doi:10.1126/science. 162.3859.1243.

Hedner T., 2012, Change in the Pharmaceutical Industry. Aspects on Innovation, Entrepreneurship,

Openness, and Decision Making, Linköping Studies in Science and Technology, Dissertations,

no. 1393, Linköping: Linköping University Electronic Press.

Herzog Ph., 2011, Open and Closed Innovation. Different Cultures for Different Strategies, Wies- baden: Gabler Research.

Hippel E. von, 2002, Open source projects as horizontal innovation networks – by and for users, MIT Sloan School of Management Working Paper No. 4366-02 June.

Kelly K., 2001, Nowe reguły nowej gospodarki. Dziesięć nowych strategii biznesowych dla świata

połączonego siecią, Warszawa: WIG Press.

Lee N. i in., Interfacing Intellectual Property Rights and Open Innovation, www.wipo.int/edocs/ mdocs/mdocs/en/wipo_ipr_ge_11/wipo_ipr_ge_11_topic6.pdf [dostęp 20.02.2017].

Levy H.V., 2011, The Transformation of Basic Research Into Commercial Value: Economic Aspects and Practical Issues, Journal of Entrepreneurship, Management and Innovation, 7, 4-15. Merges R.P., 1996, Contracting into Liability Rules: Intellectual Property Rights and Collective

Rights Organizations, California Law Review, 1293, http://scholarship.law.berkeley.edu/califor-nialawreview/vol84/iss5/1 [dostęp: 20.02.2017].

Novartis Repository, http://oak.novartis.com [dostęp 20.02.2017].

Ostrom E., 1990, Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action, Cambridge: Cambridge University Press.

Pohulak-Żołędowska E., 2010, In Finding Sources of Innovation – Transformation of Universities, W: Policies for Improving Growth Potential of Economy: International Perspective, red. A.P. Balcerzak, Toruń: Wyd. UMK.

Pohulak-Żołędowska E., 2011, Knowledge Production: Industrial Science as a Source of Economies Innovations, Wrocław University of Economics, Argumenta Oeconomica, 19(26), 284-296. Pohulak-Żołędowska E., 2013, Industrial Meaning of University Basic Research in Modern

Economies, Managerial Economics, 14, 137-150.

Roy A. i in., 2010, Open access high throughput drug discovery in the public domain: a Mount Everest in the making, Current Pharmaceutical Biotechnology, 11(7), 764-778.

86 Elżbieta Pohulak-Żołędowska

Roy A. i in., 2011, Recent Trends in Collaborative, Open Source Drug Discovery, The Open

Conference Proceedings Journal, http://benthamscience.com/open/toprocj/articles/V002/130

TOPROCJ.pdf [dostęp 20.02.2017].

Waguespack D.M., Fleming L., 2009, Scanning the Commons? Evidence on the Benefits to Startups Participating in Open Standards Development, Management Science, 55(2), 210-223.

Waldron R.F., 2012, Open Innovation in Pharma – Defining Dialogue, www.pharmexec.com/phar-mexec/article/articleDetail.jsp?id=788391&pageID=1&sk=&date= [dostęp: 20.02.2017].

Using the Idea of the Commons in an Open Innovation Model