Potrzeba niskoemisyjnego rozwoju na poziomie lokalnym jest dostrzegana na ca-łym świecie. Tematem tym zainteresowane są takie organizacje jak Międzynarodo-wa Rada na rzecz Lokalnych Inicjatyw Środowiskowych. Działa również wiele ini-cjatyw światowych i europejskich, jak np. Porozumienie Burmistrzów. W Polsce można zaobserwować duże zainteresowanie tematem i chęć realizacji niskoemi-syjnych programów oraz projektów, co może wynikać z faktu, że polskie miasta i gminy muszą zmierzyć się z problemami takimi jak zatory drogowe powodowa-ne przez nadmierpowodowa-ne korzystanie z samochodów, niska efektywność wykorzystania energii i jej marnotrawstwo, zbyt mała powierzchnia terenów zieleni w miastach i na osiedlach, spadek różnorodności biologicznej, zła jakość powietrza i ogólna degradacja zasobów przyrodniczych. Dlatego też samorządy lokalne podejmują kroki, które mają przyczynić się do poprawy stanu środowiska i wzrostu jakości życia mieszkańców145.
Inicjatywy w polskich miastach to146:
■ Bydgoszcz – budowa Centrum Demonstracyjnego Odnawialnych Źródeł Energii; miasto promuje efektywność energetyczną i tworzenie pasywnych budynków użyteczności publicznej. Budynek wykorzystuje innowacyjne 145 Ibidem.
rozwiązania, tj. system odnawialnych źródeł energii elektrycznej, odwracal-ną pompę ciepła, zewnętrzne ściany z cegły silikatowej zaizolowane zgodnie z normą budynku pasywnego, hybrydowe oświetlenie zewnętrzne, doświe-tlanie pomieszczeń światłem naturalnym oraz dach zaprojektowany w tech-nologii dachu odwróconego147.
■ Charsznica – modernizacja systemu oświetlenia ulicznego. Przedsięwzięcie obejmowało unowocześnienie 1011 punktów oświetleniowych (posiadają-cych głównie oprawy rtęciowo-żarowe) spośród 1107 punktów oświetlenio-wych na terenie gminy.
■ Chorzów – zmniejszenie zużycia energii elektrycznej i mocy biernej w bu-dynkach użyteczności publicznej. W tym celu realizowany jest szereg pro-jektów, takich jak wdrażanie elementów systemu zarządzania popytem na energię w budynkach użyteczności publicznej.
■ Częstochowa – kompleksowe kształtowanie lokalnej polityki energetycznej i wodno-kanalizacyjnej jest szansą na znaczne oszczędności dla samorzą-du. W ramach programu „Zarządzanie energią i środowiskiem w obiektach użyteczności publicznej miasta Częstochowy” realizowane są działania ter-momodernizacyjne oraz działania zarządcze mające na celu optymalizację zużycia mediów oraz ograniczenie kosztów z nimi związanych.
■ Gdańsk – zwiększenie roli ruchu rowerowego w systemie transportowym miasta, budowa ścieżek rowerowych i infrastruktury wspierającej oraz pro-mowanie roweru jako środka transportu. Projekt polegał na rozbudowie i in-tegracji infrastruktury dróg rowerowych z transportem zbiorowym na te-renie Gdańska, Gdyni i Sopotu. Zakładał rozwój funkcji miejskich poprzez poszerzenie i integrację efektywnego oraz przyjaznego środowisku systemu transportu rowerowego, zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska pocho-dzącego ze spalin samochodów, poprawę wydajności systemu komunikacyj-nego, a także jakości i czasu przejazdu do poszczególnych dzielnic miasta, obejmujących także tereny rekreacyjne poza miastem, oraz ograniczenie licz-by wypadków z udziałem rowerzystów.
■ Gdynia – komunikacja miejska jako przykład wykorzystania niskoemisyj-nych technologii i paliw. Miasto podejmuje liczne działania w celu zwięk-szenia dywersyfikacji paliw w transporcie publicznym. W Gdyni realizuje się projekt „CNG148 – Ekologiczny Transport Miasta Gdynia”, natomiast uno-wocześniono już system trolejbusów, pojazdy stały się bardziej komfortowe, cichsze, ekonomiczne i energooszczędne, zmodernizowano również infra-strukturę sieci trakcyjnej.
■ Gliwice – upłynnienie ruchu samochodowego w mieście i ograniczenie za-torów drogowych, zmniejszenie emisji. To pierwsze miasto w Polsce, które 147 A. Węglarz, E. Winkowska, W. Wójcik, Gospodarka niskoemisyjna zaczyna się w
gminie, Adel-phi research gemeinnützige GmbH, Berlin 2011, s. 18–22, 33–40, 48–50, 64–66. 148 CNG – Gaz ziemny w postaci sprężonej (Compressed Natural Gas).
stworzyło i wdrożyło system sterowania ruchem drogowym ITS (inteligentny system transportowy), co poskutkowało podniesieniem komfortu użytkowa-nia dróg, wzrostem bezpieczeństwa, zwiększeniem niezawodności i polep-szeniem wydajności komunikacyjnej.
■ Jelenia Góra – realizacja programu priorytetowego „NFOŚiGW KAWKA” mającego na celu likwidację niskiej emisji, wspieranie wzrostu efektywno-ści energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii. Pro-jekt zakłada likwidację 508 źródeł ciepła opalanego paliwem stałym (węgiel, koks) w 292 lokalach. Zaplanowano również termomodernizację 14 budyn-ków wielorodzinnych w ramach zmiany instalacji grzewczej.
■ Karczew – kompleksowa termomodernizacja budynków użyteczności pu-blicznej gminy Karczew w formule partnerstwa publiczno-prywatnego. Celem projektu było uzyskanie oszczędności w zużyciu energii cieplnej i elektrycznej, poprawa estetyki obiektów oraz usprawnienie systemu zarządzania energią. Unowocześnienie budynków polegało m.in. na budowie zdalnego systemu monitoringu i zarządzania energią, systemów sterownia temperaturą, moder-nizacji oświetlenia, wymianie źródeł ciepła oraz ociepleniu budynków.
■ Poznań – wsparcie mieszkańców zainteresowanych poprawą efektywności cieplnej i energetycznej swoich domów (ze środków miasta pokryto koszty badań termowizyjnych budynków prywatnych).
■ Siedlce – modernizacja lokalnej oczyszczalni ścieków, w tym zmniejszenie zużycia energii i wytwarzanie własnej energii z biogazu powstającego wsku-tek procesu fermentacji osadów.
■ Szczecin – jako pierwsze miasto w Polsce został włączony do inteligentnego systemu zarządzania oświetleniem ulic w mieście. Projekt jest realizowany w ramach programu „SOWA” od 2015 roku.
■Warszawa – współpraca sektora prywatnego i ośrodków badawczych w dziedzinie ograniczania emisji z transportu oraz rozwoju transportu zrównoważonego na obszarze metropolitalnym stolicy. Warszawa unowo-cześnia swój system transportu publicznego poprzez inwestycję w transport szynowy (metro, tramwaje i pociągi podmiejskie) oraz stworzenie systemu zarządzania ruchem, wprowadzenie preferencji dla transportu publiczne-go (np. buspasy), a także budowę parkingów „Parkuj i jedź” na obrzeżach miasta w pobliżu głównych węzłów komunikacyjnych. W stolicy powstał „Warszawski Klaster E-Mobil”; władze miasta, Politechnika Warszawska oraz wiele firm zewnętrznych i instytucji podejmują działania na rzecz transportu wykorzystującego energię elektryczną, paliwa alternatywne oraz nowe formy mobilności.
■ Wrocław – udzielenie wsparcia finansowego dla mieszkańców, którzy zde-cydowali się na wymianę starych kotłów węglowych na ogrzewanie gazowe, elektryczne lub OZE bądź na podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej. Możliwe było także uzyskanie dodatkowej pomocy w termomodernizacji bu-dynków.
Wybrane dobre praktyki pozwalają na wskazanie czynników pozwalających na realizację działań gospodarki niskoemisyjnej. Podstawą do upowszechniania naj-lepszych niskoemisyjnych rozwiązań jest przepływ informacji. Istotne są wszyst-kie inicjatywy służące wymianie doświadczeń pomiędzy różnymi interesariuszami zainteresowanymi działaniami na rzecz ograniczania emisji gazów cieplarnianych i poprawy jakości powietrza. Inne ważne kwestie to chęć podejmowania decyzji dotyczących wdrażania innowacyjnych programów i prowadzenia nowatorskich działań oraz konsekwencja w ich realizacji, zaangażowanie pracowników miasta w projekty, gotowość do dokonywania niestandardowych wyborów, ciągłość pro-jektów, ich niezależność od zmieniającego się otoczenia politycznego zarówno w zakresie organizacyjnym, jak i w odniesieniu do oferty skierowanej do społecz-ności lokalnej, zaangażowanie wszystkich interesariuszy – integrowanie miesz-kańców w procesie planowania i programowania, łączenie wykorzystania różnych narzędzi informacyjnych, komunikacyjnych i konsultacyjnych, budowanie zaufa-nia we współpracy pomiędzy administracją a lokalnymi interesariuszami, dobra promocja projektów, zdolność tworzenia przekazu edukacyjnego i informacyjne-go, umiejętność pozyskiwania źródeł finansowania oraz włączenie do projektów partnerów biznesowych149.
149 I. Bach, N. Evans, Z. Karaczun, A. Riedel, A. Skajewska, Budowa gospodarki niskoemisyjnej…, s. 29–43.