Rady rodziców, samorząd uczniowski

3. Z kim współpracuje szkoła?

sukcesami się też chwalą, czyli sukcesy uczniów w konkursach i po to ta współpraca jest, żeby miesz-kańcy też wiedzieli, że uczniowie odnoszą sukcesy, że się po prostu życie toczy w tych szkołach, oprócz nauki [L08_IDI_B10];

Telewizja X ma stronę internetową można pooglądać co się dzieje. Ale oni przyjechali właśnie do nas i nakręcali ostatnio w ogóle reportaż na temat patrona naszego [L04_IDI_B02]; Rodzice czytają, dzą co się dzieje w szkole, czyli od razu rodzic też się dowiaduje wszystko, co … jakby czasem nie wie-dział, co było to wie. To przeczyta i wie [L08_IDI_B08]

Zdarza się, że współpraca szkoły z lokalną gazetą nabiera personalnego kontekstu – nauczyciele, na zasadzie wolontariatu, regularnie publikują w niej teksty na temat wydarzeń, które mają miejsce w szkole. Wówczas transferowi informacji towarzyszy transfer zasobów ludzkich (pracy wykonywa-nej przez pracownika szkoły na rzecz, np. lokalwykonywa-nej gazety):

Znaczy artykuły piszą nauczyciele, którzy robią imprezę, dadzą mi oczywiście do korekty jak coś trzeba będzie. Nie? I my piszemy to, e-mailem wysyłamy. Zdjęcia też robią, mamy aparat szkolny, także robią zdjęcia. Wysyłamy to. Kiedyś to musieliśmy zawozić, no wiadomo, teraz to już, wysłać nie ma proble-mu(…). Umowa jest taka, że każdy, kto robi uroczystość musi ją opisać dać do Informatora Gminnego i do kroniki [L08_IDI_B02].

3.18. Rady rodziców, samorząd uczniowski

Dyrektor szkoły w wykonywaniu swoich zadań współpracuje z radą szkoły lub placówki, radą

peda-gogiczną, rodzicami i samorządem uczniowskim (Art. 39 pkt. 4. Ustawy o systemie oświaty). W skład

rady rodziców wchodzą przedstawiciele wszystkich rodziców uczniów danej szkoły wybrani w de-mokratycznych wyborach. Reprezentują oni ogół rodziców w szkole, np. w kontaktach z radą pe-dagogiczną oraz poza szkołą, np. we współpracy z radami rodziców innych szkół. Działanie rad rodziców reguluje art. 53-54 Ustawy. Mogą one występować do organów szkoły, nadzoru peda-gogicznego z wnioskami/opiniami we wszystkich sprawach szkoły. Do kompetencji rady należy uchwalanie, w porozumieniu z radą pedagogiczną, programu wychowawczego szkoły, programu profilaktyki, opiniowanie również planu finansowego szkoły. Pkt. 8 art. 54 mówi o tym, że rada

ro-dziców może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek roro-dziców oraz innych źródeł, co ma istotne

znaczenie dla szkół, dzięki temu bowiem mają one możliwość pozyskiwania dodatkowych źródeł finansowania36.

Samorząd uczniowski jest ciałem przede wszystkim opiniującym. Poza tym, że jego przedstawiciele wchodzą do rady szkoły, dyrektor ma obowiązek zasięgnięcie opinii samorządu m.in. dokonując skreślenia osoby z listy uczniów (art. 39, pkt.2). Samorząd ma m.in. prawo do przedstawiania ra-dzie szkoły, rara-dzie pedagogicznej oraz dyrektorowi (art. 55, pkt. 5) wniosków dotyczących: prawa do informacji w zakresie realizacji programu nauczania, prawa do jawnej oceny postępów w nauce i zachowaniu, prawa do organizacji życia szkolnego itp.

Omawiane w niniejszym raporcie badania nie były ukierunkowane na poznanie działalności rad ro-dziców, ani na ich ocenę, jednakże w wielu wypadkach dyrektorzy szkół wymieniali radę jako istot-nego partnera współpracy (sytuacja ta miała miejsce w 7 szkołach), zaliczając ją do katalogu part-nerów, z którymi współpraca ma charakter obligatoryjny (6 szkół). Inni nie wspominali o działalności rady, być może ze względu na fakt, iż nie uważali jej za podmiot, który ma istotne znaczenie, ale być może po prostu nie postrzegali rady jako „instytucji zewnętrznej”, ale organ wewnętrzny szkoły. Trud-no więc na tej podstawie wnioskować o działalTrud-ności rad, ich aktywTrud-ności. Badanie pozwala jednak

3.18. Rady rodziców, samorząd uczniowski

3. Z kim współpracuje szkoła?

na określenie roli rodziców w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji z instytucjami z otoczenia, a zwłaszcza indywidualnych ról rodziców, jaką przyjmują oni w tych relacjach.

Członkowie rad rodziców często wcielają się w specyficzne role, w zależności od tego, jakie możli-wości działań na rzecz szkoły posiadają. Warto zwrócić uwagę, że rada rodziców może generować niemały kapitał społeczny (w rozumieniu zasobu szkoły) – pomocne mogą się okazać nie tylko kon-takty należących doń rodziców, ale również ich wiedza, doświadczenie lub „wpływy”. Zdarza się rów-nież, że rodzice pełnią rolę sponsorów różnego rodzaju aktywności swoich dzieci. Nie tylko finansują wycieczki oraz zajęcia językowe, ale także łożą na drobne remonty w szkole. Poniżej pokrótce scha-rakteryzujemy poszczególne role pełnione przez rodziców.

Najczęściej występującą rolą jest rodzic – facylitator. Rodzice służą często jako ogniwa pośredniczą-ce między szkołą a jej partnerami. W takich sytuacjach mamy do czynienia z personalnym kontek-stem zawiązania współpracy – rodzice zazwyczaj pośredniczą w kontaktach z instytucjami, w któ-rych sami pracują:

Zainicjowała to Pani, opiekun Samorządu Uczniowskiego, wcześniej właśnie opiekowaliśmy się szpita-lem onkologicznym. Tutaj jeden z rodziców pracuje w tym szpitalu, mówił o tym, o sytuacji materialnej tego szpitala, więc po prostu prosił o wsparcie [L02_IDI_B04].

Rodzice ze względu na swoje miejsca pracy są także w stanie zapewnić uczniom możliwość dostępu do specyficznych dóbr, które w innej sytuacji pozostałyby zamknięte. W wypadku gimnazjów taka sytuacja powtarzała się, szczególnie w większych miejscowościach, w sytuacji, gdy rodzice praco-wali w instytucjach naukowych, a ich „wstawiennictwo” pozwalało na wizytę w nich oraz przepro-wadzenie warsztatów lub innego typu zajęć. Takie przypadki bywają początkiem szerszego otwarcia się danej szkoły na wizyty uczniów. Sposób postrzegania takiej „wspomaganej” współpracy dzięki pomocy rodzica opisuje poniższa wypowiedź jednego z nich:

Znaczy korzyści są obopólne. Z jednej strony szkoła skorzystała na informacjach zasadniczo ogólnie trudno dostępnych, bo to są wyniki badań pracowników naukowych i badawczych, którzy populary-zują tą wiedzę na pojedynczych lekcjach w trakcie roku i właśnie podczas tego tygodnia związanego z Festiwalem Nauki. Ze względu na to, że to jest ogólnodostępne, właściwie każdy by mógł z tego sko-rzystać, skorzystała akurat szkoła tutejsza, gimnazjum. Poza tym mamy bardzo szeroką współpracę z naszymi sponsorami i dzięki temu młodzież też indywidualnie na tym korzysta, a szkoła na materia-łach, po prostu [L05_FGI_G03].

W tym wypadku instytucja zewnętrzna korzysta na „pośrednictwie” w ten sposób, że ma spolegli-wego partnera:

Ja mam wtedy pewność, że jest konkretna szkoła, konkretne klasy, wiem, że przyjadą zorganizowani pod dobrą opieką, na pewno nas nie zawiodą na tej zasadzie, że zarezerwują lekcje i w ostatniej chwili odwołają, jest możliwość bezpośredniego kontaktu. Dla mnie jako koordynatora, który w ciągu tygo-dnia przyjmuje czterystu, pięciuset młodych ludzi z opiekunami, w różnym wieku od przedszkola do szkół średnich, no jest to, nie powiem, że ułatwienie ale tak właśnie powinna współpraca wyglądać

[L05_FGI_G03].

Rodzice przyczyniają się nierzadko do rozszerzenia zakresu współpracy obligatoryjnej na dodatko-we pola – np.: z Ochotniczą Strażą Pożarną. Poza tym ze względu na swoje aktywności życiododatko-we ini-cjują kontakty z organizacjami pozarządowymi. Często to dzięki zabiegom rodziców szkoły bardziej otwierają się na środowisko lokalne, zwłaszcza w mniejszych miejscowościach – jako członkowie organizacji pozarządowych, pracownicy instytucji lokalnych, czy po prostu jako członkowie wspól-noty lokalnej pośredniczą w zaangażowaniu szkoły w różnego rodzaju lokalne aktywności.

3.18. Rady rodziców, samorząd uczniowski

3. Z kim współpracuje szkoła?

W niektórych wypadkach rodzic – facylitator może stać się rodzicem – lobbystą. Z taką sytuacją mamy do czynienia w sytuacji, kiedy głos rodzica ma wpływ na przyznanie szkole środków fi-nansowych lub „załatwienie” innych spraw. Pojawiają się przykłady osób piastujących stanowiska w samorządzie lokalnym – radnych bądź pracowników magistratu. Nie ukrywają oni wówczas swoich zabiegów o poprawienie sytuacji szkoły, w której uczy się ich dziecko, nawet kosztem in-nych szkół w gminie. Innym przykładem jest zasiadanie rodzica w gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych i decydowanie o przyznaniu środków na działania profilaktyczne danej szkoły: B2:

Poczekaj, ty jesteś w tej, w tej waszej komisji, bo to jest gminna komisja do rozwiązywania problemów alkoholowych, to jest ta Twoja rola taka, taka urzędowa, czy taka bardziej społeczna? B4: Znaczy, praw-dę powiedziawszy, no urzędowa, jestem członkiem, jakby takiej… taką obsługę administracyjną od tego prowadzę, ymm cóż… B2: Czyli, czyli to jest trochę tak że obejmujesz tą współpracą rodziców z przedszkola, tak to można powiedzieć? Powiedz (…) to jest tak że działasz jakoś na tych rodziców z przedszkola? B4: Znaczy no, nie powiem że działam, w każdym razie no zawsze mogę tam swoje 3 grosze (…) dopowiedzieć, za bądź przeciw, jakoś tak żeby dobre słowo powiedzieć za tym projektem, i no i nie raz w zeszłym roku przedszkole otrzymało dotacje na organizację, jak to było, z okazji dnia dziecka, festyn rodzinny w przedszkolu. To jest skierowane do właściwie do wszystkich, to nie tylko do…

[L07_FGI_G01].

Dość częstą sytuacją jest obecność w radzie kogoś z grona pedagogicznego, kto dzięki temu ma możliwość wpływania na politykę szkoły.

Kolejną rolą podejmowaną przez rodziców jest rodzic – sponsor. Polega ona na pomocy materialnej, która czasem znacznie wykracza poza składki na komitet rodzicielski. W badaniach wzięła udział szkoła, w której rodzice ufundowali wyposażenie trzech sal multimedialnych, a do tego sami pomo-gli w montażu. Zdarzają się także sytuacje, gdy rodzic jednego z dzieci uczęszczających do szkoły jest lokalnym przedsiębiorcą, który bezpośrednio angażuje się we wsparcie szkoły w formie:

(…) i sponsoringu, i informacji, i również po prostu pomocy takiej, że robi takie rzeczy dla nas, które my nie moglibyśmy załatwić. No, zmienianie tych żarówek [L03_FGI_G03].

Pojawiały się sytuacje, w których poszczególni rodzice z racji zajmowanych stanowisk dzielili się obowiązkami mającymi na celu poprawę sytuacji szkoły. Rodzice, którzy chcą wesprzeć szkołę, po-trafią uruchomić szereg kontaktów, znaleźć sponsorów, a także samemu zaangażować się w pracę na rzecz szkoły, np.: wykonując szereg drobnych prac remontowych, czy szyjąc dzieciom stroje na przedstawienie:

Na przykład pani szyła stroje, jakieś spódniczki na tańce (…) Tam niekoniecznie pieniądze, bo to nie musi wszystko chodzić o jakieś środki finansowe, ogólnie o jakieś właśnie gesty, o jakieś darowanie cze-goś po drodze, wszystko na zasadach wolontariatu więc [L08_FGI_G02].

Rada rodziców, ze względu na ograniczone możliwości przyjmowania środków przez szkołę jako taką, staje się też punktem, przez który przepływa duża ilość środków finansowych pozyskanych ze źródeł zewnętrznych, takich jak darowizny od sponsorów, fundusze charytatywne na dożywianie dzieci czy na wypoczynek dla uczniów37.

Zakres współpracy rady rodziców ze szkołami oraz jej intensywność nie są stałe – w dużej mierze zależą od chęci do działania rodziców wchodzących w jej skład. Jeśli są to osoby aktywne, wówczas współpraca ta zdecydowanie wykracza poza obowiązkowe ramy.