Realizacja praw obligatariusza

z obligacji z prawem pierwszeństwa przez banki

Jak wspomniano we wprowadzeniu niniejszego artykułu, obligacje z prawem pierwszeństwa stanowią papiery wartościowe. Z powyższego wynika ich prze-noszalność. W doktrynie podkreśla się, że zdolność obrotowa papierów warto-ściowych przejawia się w dwojaki sposób w aspekcie materialnym i formalnym.

W aspekcie materialnym zdolności obrotowej dochodzi do scalenia prawa podmio-towego z jego materialnym nośnikiem; z kolei aspekt formalny to stopień ochrony przyznanej stronom stosunku zobowiązaniowego wynikającego z emisji papierów wartościowych²⁴. Również prawo pierwszeństwa (wynikające z obligacji z prawem pierwszeństwa) stanowi samodzielne prawo majątkowe, a w konsekwencji jest samodzielnym przedmiotem obrotu. Należy jednak zauważyć, że wartość ob-ligacji z prawem pierwszeństwa będzie wyższa niż wartość obob-ligacji, od której prawo pierwszeństwa zostało odłączone²⁵.

Zgodnie z definicją zawartą w Ustawie o obligacjach, obligacje mogą wystę-pować jako imienne i na okaziciela. Podział ten ma istotne znaczenie w przypadku przenoszenia obligacji: imienne obligacje z prawem pierwszeństwa przenoszo-ne są w drodze przelewu i wydania dokumentu (art. 9218 Kodeksu cywilprzenoszo-nego).

Z kolei obligacje z prawem pierwszeństwa, będące obligacjami na okaziciela przenoszone są w drodze wydania dokumentu (art. 92112 Kodeksu cywilne-go)²⁶.

Jak wynika z powyższego, oprócz przepisów szczególnych zawartych w Usta-wie o obligacjach, istotne znaczenie dla kwestii przenoszalności obligacji zamien-nych będą miały postanowienia Kodeksu cywilnego.

Jak zauważa J. Jastrzębski, „reżim przeniesienia prawa z papierów wartościo-wych jest autonomicznym, równoległym względem przelewu mechanizmem singularnej sukcesji w prawo podmiotowe”²⁷. Stosownie do art. 92112 Kodeksu cywilnego przeniesienie praw z dokumentu na okaziciela wymaga wydania tego dokumentu. Co do zasady właściciel obligacji może nią swobodnie rozporządzać, co obejmuje możliwość przeniesienia obligacji na inny podmiot, zarówno odpłat-nie, jak i nieodpłatodpłat-nie, a także rozporządzać nią między żyjącymi, tj. inter vivos, jak i na wypadek śmierci (mortis causa)²⁸.

24 I. Gębusia, Warranty subskrypcyjne…, s. 177.

25 R. Czerniawski, Ustawa o obligacjach…, s. 150-151.

26 M. Romanowski, Zagadnienia ogólne papierów wartościowych, [w:], A. Szumański (red.), Prawo papierów wartościowych, Warszawa 2010, s. 102.

27 J. Jastrzębski, Pojęcie papieru wartościowego wobec dematerializacji, Warszawa 2009, s. 169.

28 I. Weiss, Obligacje…, s. 465.

Konwersja obligacji z prawem pierwszeństwa na akcje stanowi zdarzenie przyszłe i niepewne (może ono, ale nie musi nastąpić). Wykonanie prawa pierw-szeństwa polega na złożeniu przez obligatariusza oświadczenia o objęciu akcji, co skutkuje następującymi konsekwencjami:

- złożenie oświadczenia przez każdego obligatariusza powoduje podwyższenie ka-pitału zakładowego. Suma złożonych oświadczeń składa się na sumę podwyż-szonego kapitału zakładowego;

- prawo obligatariusza do objęcia akcji przekształca się w prawa wynikające z ob-jętych akcji;

- status obligatariusza zmienia się z wierzyciela spółki w jej akcjonariusza;

- jeżeli cena emisyjna obligacji jest wyższa niż cena nominalna akcji, różnica po-większa kapitał zapasowy spółki (art. 396 § 2 k.s.h.);

- obligatariuszowi służy roszczenie o wydanie akcji;

- spółce służy roszczenie o wniesienie przez obligatariusza wkładu w postaci kwo-ty pieniężnej odpowiadającej cenie emisyjnej akcji²⁹.

Wykonanie prawa pierwszeństwa do subskrybowania akcji nowej emisji nie powoduje skutku w postaci umorzenia obligacji³⁰.

Istotną odmiennością związaną z realizacją uprawnień z obligacji z prawem pierwszeństwa emitowanych przez banki jest kwestia subskrypcji akcji. Jeżeli bowiem subskrypcja taka powoduje przekroczenie określonych w Prawie ban-kowym³¹ progów zaangażowania kapitałowego³² wymagane będzie zgłoszenie zamiaru objęcia akcji KNF. Należy podkreślić, że nabycie akcji wbrew postano-wieniom Prawa bankowego skutkuje szeregiem sankcji, w tym zakazem wyko-nywania prawa głosu; oraz powoduje nieważność uchwał walnego zgromadzenia albo zakaz uczestniczenia w czynnościach z zakresu reprezentacji banku przez członków zarządu banku powołanych przez podmiot dominujący.

Na marginesie warto nadmienić, że z uwagi na fakt, że większość banków w Pol-sce jest notowana na GPW³³, zastosowanie mogą znaleźć przepisy dotyczące obo-wiązków informacyjnych związanych z nabywaniem akcji spółek publicznych czy też obowiązki wezwaniowe.

29 L. Lipiec-Warzecha, Ustawa o obligacjach. Komentarz, Lex.

30 Ibidem.

31 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tj. Dz.U. 2002 nr 72, poz. 665 ze zm.).

32 Obowiązek notyfikowania KNF występuje w przypadku zamiaru bezpośredniego lub pośrednie-go, nabycia albo objęcia akcji lub praw z akcji banku krajowego w liczbie zapewniającej osią-gnięcie albo przekroczenie odpowiednio 10%, 20%, jednej trzeciej, 50% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu lub udziału w kapitale zakładowym banku.

33 Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA.

6. Podsumowanie

Niniejszy artykuł stanowi próbę zwięzłego, a jednocześnie możliwie pełnego przedstawienia zagadnień teoretycznoprawnych związanych emisją obligacji z pra-wem pierwszeństwa przez banki. Autor podjął próbę wskazania najistotniejszych problemów związanych z regulacjami prawnymi dotyczącymi emisji obligacji z pra-wem pierwszeństwa przez banki oraz przedstawić je na tle ogólnych uregulowań prawnych w tym zakresie.

Jak wynika analizy przedstawionej w tym artykule, proces emisji obligacji z pra-wem pierwszeństwa przez banki nie odbiega znacząco od procesu emisji obligacji przez podmioty niebędące regulowane. Jednym z wyjątków jest obowiązek uzyska-nia zgody KNF na zmianę statutu banku związanego z uchwaleniem warunkowego podwyższenia kapitału. Upoważnienie do emisji obligacji z prawem pierwszeństwa nie musi być jednak zapisane w statucie, jak np. obligacji zamiennych.

Istotną odmiennością procesu emisji obligacji z prawem pierwszeństwa przez banki jest kwestia konwersji obligacji i potencjalny obowiązek notyfikacji KNF za-miaru przekroczenia określonych w Prawie bankowym progów uczestnictwa w ka-pitale zakładowym banku.

Bibliografia

• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. 2002 nr 72, poz. 665 ze zm.).

• Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (Dz.U. 1995, nr 83, poz. 420 ze zm.).

• Bartnik A., Obligacje zamienne i obligacje z prawem pierwszeństwa, Kraków 1998.

• Bilewska K., Wyłączenie prawa poboru akcji a interes spółki, „Monitor Prawniczy”, nr 14, 2006.

• Czerniawski R., Ustawa o obligacjach. Komentarz, Warszawa 2003.

• Grasela M., Obligacje zamienne na akcje, Kraków 1999.

• Grzybczyk M., Wyłączenie prawa poboru akcji w związku z emisją obligacji zamiennych, „Monitor Prawniczy”, nr 2, 1998.

• Grzybek M., Emisja obligacji zamiennych przez spółkę akcyjną, PUG, nr 2, 1997.

• Jastrzębski J., Pojęcie papieru wartościowego wobec dematerializacji, Warszawa 2009.

• Kropiwnicki J., Ustawa o obligacjach. Komentarz, Warszawa 2010.

• Lipiec-Warzecha L., Ustawa o obligacjach. Komentarz, Warszawa 2010.

• Michalski M., Prawne uwarunkowania tzw. zdolności emisyjnej banków, „Prawo Bankowe”, nr 5, 2003.

• Mirecki A., Tryb podwyższenia kapitału akcyjnego w drodze emisji obligacji zamiennych na akcje,

„Prawo Spółek”, nr 12, 1998.

• Ptak B., Ustawa o obligacjach. Komentarz, Kraków 1996.

• Romanowski M., Uchwała o emisji obligacji zamiennych, PPH nr 3, 1997.

• Sobolewski L., Ustawa o obligacjach, Warszawa 1997.

• Szumański A. (red.), System prawa prywatnego. Prawo papierów wartościowych, t. 18, Warszawa 2006.

• Wyrok SN z 13 maja 2004 r., V CK 452/03, niepubl. (Lex nr 145300).

• Raport Fitch Polska, Podsumowanie IV kwartału 2011 i roku 2011 na rynku nieskarbowych in-strumentów dłużnych w Polsce, http://inwestycje.pl/resources/Attachment/2012/02_17/file13831.

pdf (18.03.2012).

Wojciech Kalinowski

Ustalanie ceny oferowanej w wezwaniu do zapisywania się