gospodarki o obiegu zamkniętym raportowanych przez firmy krajowe
3. Rekomendowane wskaźniki
Bazując na dokonanej analizie i biorąc pod uwagę cele GOZ, stworzono listę wskaźników rekomendowanych, które mogą zostać wykorzystane do ewaluacji branży rolno-spożywczej (tab. 2). Uwzględniono w niej najważniejsze aspekty, które są kluczowe dla prezentowanej branży. Wskaźniki zostały podzielone na kilka obszarów (rys. 1).
W każdym obszarze zdefiniowane zostały wskaźniki bezwzględne informujące o skali problemu, oraz wskaźniki względne wskazujące na stopień zbliżenia do idealnego stanu z punktu widzenia GOZ.
Wskaźniki środowiskowe powinny być obowiązkowo względne i odniesione do jed-nostki funkcjonalnej. Pozwoli to na dokonywanie porównań pomiędzy poszczególnymi podmiotami bez względu na ich wielkość. Efekt użyteczny powinien uwzględniać walory użytkowe, stosowalność, masę oraz wielkość. Dobór zależy od pożądanego efektu, który
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Społeczne
Struktura zatrudnienia – – – – – + – – 1/8
Szkolenia + + – + – + – + 5/8
Społeczne akcje informacyjne + – – – – + – – 2/8
Źródło: opracowanie własne.
Tabela 2. Rekomendowane wskaźniki GOZ dla branży rolno-spożywczej
Wskaźnik całkowitej emisji CO2 przypadający na FU. Emisje obejmują wszystkie procesy technologiczne oraz różne etapy (produkcja, transport etc.). Dla pełnego zobrazowania miejsc występowania emisji można wprowadzić wskaźniki cząstkowe, np. dla transportu ECO2t, dla produkcji ECO2p etc. Zsumowanie wszystkich wskaźników cząstkowych powinno dać wskaźnik całkowity ECO2
ECO2% (emisje) %
Udział emisji ze źródeł odnawialnych (krótki obieg węgla) do emisji całkowitej. Podobnie jak w przypadku wskaźnika ECO2 można zdefiniować wskaźniki dla poszczególnych etapów, np. dla transportu ECO2%t, dla produkcji ECO2%p etc.
En
(energia) MJ/FU lub kWh/FU
Energochłonność całkowita przypadająca na jednostkę funkcjonalną.
Energochłonność całkowita powinna się składać z dwóch podstawowych form EnEl – zużycie energii elektrycznej, oraz EnC – zużycie ciepła. Dla pełnego zobrazowania miejsc występowania energochłonności można wprowadzić wskaźniki cząstkowe, np. dla transportu Ent, dla produkcji Enp etc. Zsumowanie wszystkich wskaźników cząstkowych powinno dać wskaźnik całkowity En. Analogicznie można wprowadzić EnElt, EnElp oraz EnCt i EnCp etc.
En%
(energia) %
Udział zużycia energii ze źródeł odnawialnych do całkowitego zużycia energii. Podobnie jak w przypadku wskaźnika En można zdefiniować wskaźniki dla poszczególnych etapów, np. dla transportu En%t, dla produkcji En%p jak również EnEl%, EnC%, EnEl%t, EnEl%t, EnC%t, EnC%t, etc.
Odp
(odpady) kg/FU Odpady i z podziałem na grupy materiałowe (spożywcze, papierowe, aluminium etc.) przypadające na jednostkę funkcjonalną
Odp%
(edpady) % Udział odpadów odzyskanych w odniesieniu do poszczególnych grup materiałowych
(woda)Wod l/FU Zużycie wody – zdefiniowany jako: woda pobrana minus woda obecna w produktach przypadające na jednostkę funkcjonalną
Wod%
(woda) % Udział wody odzyskanej przypadającej na jednostkę funkcjonalną Ściek
(ścieki) l/FU Generowane ścieki przypadające na jednostkę funkcjonalną Ściek%
(ścieki) % Udział ścieków unieszkodliwionych Opak
(opakowania) Kg/FU Całkowita masa opakowań przypadająca na jednostkę funkcjonalną Opak%
(opakowania) % Udział opakowań poddawanych recyklingowi w całkowitej masie opakowań OpakR%
(opakowania) % Udział materiałów pochodzących z recyklingu w całkowitej masie opakowań
powinien wynikać z wykorzystania wyprodukowanego towaru lub usługi. W branży spo-żywczej rekomendowane jest użycie jednostki wyprodukowanych dóbr konsumpcyjnych jako jednostki funkcjonalnej, np. 1 kg, 1 szt., 1 l etc. W stosunku do innych branż zwró-cono szczególną uwagę na:
• opakowania wielorazowego użytku,
• recykling odpadów opakowaniowych,
• uwzględnienie w zużyciu wody i surowców ilości składowych produktu,
• uwzględnienie w sposobie zagospodarowania strumienia odpadów frakcji związa-nych z żywnością.
Wskaźniki mogą ujawnić aktualną sytuację w obszarze lub w firmie, w którym są wyznaczane. W przypadku GOZ, idealistyczne podejście zakłada, że w świecie gospo-darki obiegu zamkniętego wartości wskaźników będą odzwierciedlać idealną sytuację.
Byłaby to firma, w której 100% odpadów jest poddawanych recyklingowi, energia uży-wana w procesie produkcji jest w 100% ze źródeł odnawialnych, woda jest w 100%
poddawana oczyszczaniu, opakowania są zwrotne i pochodzą z recyklingu etc. W tabeli 3 przedstawiono idealny stan dla zaproponowanych wskaźników w branży rolno-spo-żywczej.
1 2 3
OpakZ%
(opakowania) % Udział opakowań zwrotnych R
(środowisko) Kg/FU Ilość odzyskanych materiałów według kategorii materiałowych R%
(środowisko) % Procent odzyskanych materiałów (recykling) według kategorii materiałowych np. RAl%, RPap% etc.
(środowisko)Sur kg/FU Zużycie surowców wg. kategorii materiałowych – zdefiniowany jako:
surowiec pobrany minus surowiec obecny w produkcie przypadające na jednostkę funkcjonalną
Sur%
(środowisko) % Udział surowca pochodzącego z recyklingu w całkowitej masie produktu Źródło: opracowanie własne.
WSKAŹNIKI
Energia Woda Ścieki Emisje Odpady Opakowania Środowisko
Rys. 1. Klasyfikacja wskaźników wg obszarów Źródło: opracowanie własne
Tabela 3. Wartości lub oczekiwane kierunki zmian wskaźników GOZ w idealnym przedsiębiorstwie branży rolno-spożywczej
Wskaźnik Wartość Jednostka
ECO2 ↓ kg/FU
ECO2% 100 %
En ↓ MJ/FU lub kWh/FU
En% 100 %
Odp ↓ kg/FU
Odp% 100 %
Wod ↓ l/FU
Wod% 100 %
Ściek ↓ l/FU
Ściek% 100 %
Opak ↓ kg/FU
Opak% 100 %
OpakR% 100 %
OpakZ% 100 %
R ↑ kg/FU
R% 100 %
Sur ↓ kg/FU
Sur% 100 %
Źródło: opracowanie własne.
Mimo iż stan ten wydaje się być trudny do osiągnięcia, każde przedsiębiorstwo w idei GOZ powinno do niego dążyć.
Podsumowanie
Z przeprowadzonej analizy można wyciągnąć wiele wniosków, wśród których najważ-niejsze to:
• Raportowane są wskaźniki o charakterze środowiskowym, ekonomicznym i spo-łecznym.
• Największa liczba wskaźników jest podawana dla obszaru środowisko.
• Sposób raportowania wskaźników środowiskowych, ekonomicznych i społecz-nych jest dowolny i nie jest ujednolicony, mimo pewspołecz-nych wspólspołecz-nych punk- tów.
• Szczególną uwagę w bilansie materiałowym zwraca się na odpady spożywcze.
• Obszary wymieniane w raportach to: surowce, energia, odpady, woda, ścieki, emi-sja gazów cieplarnianych.
• Widoczny jest wyraźny podział w podejściu do aspektów środowiskowych i CSR w zależności od wielkości firmy. Koncerny międzynarodowe publikują standardo-wo pełne raporty. Firmy polskie, nawet duże, publikują raporty o zdecydowanie mniejszej objętości i mniej dokładne. Wiąże się to najczęściej z wielkością przed-siębiorstw, coraz mniejsze rzadziej mają CSR.
• Przypuszcza się, że firmy chętnie chwalą się certyfikatami z zakresu jakości lub zarządzania, a mniej swoimi działaniami środowiskowymi, ponieważ uważają, że ich działania nie są jeszcze wystarczające, i ich nie publikują. Częściej pojawiają się one w planach i strategiach większych firm.
• W raportach polskich firm brak jest wskaźników typu ekonomicznego i środowi-skowego. Wskaźniki społeczne prezentowane są sporadycznie, raczej w formie opisowej. W komunikacji firmy tego typu ograniczają się do przedstawienia cer-tyfikatów jakości i niekiedy podawania przykładów działalności społecznej. Dzia-łania te nie są jednak skwantyfikowane. Pojawiają się też informacje o nagrodach, niekiedy również typu środowiskowego. Komunikacja przedsiębiorstw tego typu jest nastawiona głównie na marketing firmy. Pojawiają się informacje o produktach i karierze, nt. jakości (certyfikaty ISO) oraz ceny. Brakuje informacji środowisko-wych.
• Potrzeba podjęcia działań edukacyjnych w szerokich kręgach społecznych oraz związanie celów środowiskowych z celami firm i przedsiębiorców.
W opracowaniu zaproponowano listę wskaźników, które mogą zostać wykorzystane do oceny przedsiębiorstw w branży rolno-spożywczej w zakresie wdrażania GOZ. Wskaź-niki zostały podzielone a kilka obszarów: emisje, energia, odpady, woda, ścieki, opako-wania, surowce.
O zgodności zaawansowaniu wdrażania GOZ w przedsiębiorstwie informują wskaźni-ki względne, których idealną wartością jest każdorazowo 100%.
Literatura
Danone 2018 Annual report.
Danone Exhaustive 2018: environmental data.
FAO 2013. Food Wastage Footprint: Impacts on Natural Resources. Summary Report.
Ferrero 2018. Corporate Social Responsibility Report.
FPBŻ 2013. Zapobieganie marnowaniu żywności z korzyścią dla społeczeństw. Raport Federacji Polskich Ban-ków Żywności, Warszawa.
G4 GRI Raport; https://raportcsr-cchellenic.pl/raport_gri/raport – Coca Cola HBC Polska.
Gzella https://gzella.pl/pl/ofirmie/politykajakosci.
Kompania Piwowarska 2018. Raport zrównoważonego rozwoju.
Nestle 2018. Annual Review.
Nestle 2018. Consolidated Nestlé Environmental Performance Indicators.
Nestle 2018. Creating Shared Value and meeting our commitments 2018 – progress report.
Philips Morris International 2018 Sustainability report 2018.
PIE 2019. Tygodnik Gospodarczy, Polski Instytut Ekonomiczny 2019; https://pie.net.pl/wp-content/up-loads/2019/08/Tygodnik_PIE_29-19.pdf.
Unilever Sustainability performance data.
UN 2019 Department of Economic and Social Affairs, Population ivision World Population Prospects 2019:
Highlights (ST/ESA/SER.A/423).
Unilever’s Basis of Preparation 2018 for those Unilever Sustainable Living Plan (USLP) and Environmental and Occupational Safety (EOS) performance measures selected for independent assurance 2018: Unilever.
Unilever Sustainable Living Plan: Progress in 2018.