Pojęcie konwergencji, wywodzące się z łacińskiego terminu convergere („zbierać się”) 4, funkcjonuje w przestrzeni rozmaitych dyscyplin badawczych – zostało zaadaptowane na gruncie nauk ścisłych i przyrodniczych, a także humanistycz‑
nych i społecznych 5. We wszystkich wymienionych dziedzinach stosowane jest każdorazowo, choć w odmiennych kontekstach, na oznaczenie procesu wzajem‑
nego zbliżania się ku sobie wcześniej niepowiązanych fenomenów: wytworów kulturowych, cech organicznych, tendencji gospodarczych, postaw społecznych, wartości matematycznych i innych zmiennych. Do problematyki reportażu, któ- rego genezę i dalszy rozwój wyznaczyły środki masowego komunikowania, należy odnieść medioznawczą definicję konwergencji jako wielowymiarowe‑
go procesu „przemiany mediów, prowadzącej w efekcie do ich upodobnienia i integracji”6.
Powstanie wczesnych koncepcji naukowych tak rozumianego mechanizmu Anders Fagerjord i Tanja Storsul datują na lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte XX wieku 7. Wśród prekursorów badań nad zjawiskiem konwergowania wymieniani są Nicholas Negroponte oraz Ithiel de Sola Pool, który po raz pierwszy posłużył się pojęciem „konwergencji trybów” (convergence of modes) na oznaczenie zacierania granic między fizycznymi środkami przekazu 8. Przedmiotem systematycznych badań procesy konwergencyjne stały się jednak dopiero u progu nowego tysiąc‑
lecia, w związku z ekspansją techniki cyfrowej i upowszechnieniem internetu.
Złożoność zjawisk łączonych z konwergencją można rozpatrywać w aspekcie
„zewnętrznym”, zachodzącym na poziomie infrastruktury i kultury medialnej, oraz
4 Zob. W. Kopaliński: Konwergencja. W: Idem: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycz-nych z almanachem. Warszawa 1994, s. 278.
5 Na temat zróżnicowanych definicji konwergencji, przyjętych m.in. w biologii, meteorolo‑
gii, geologii, matematyce, socjologii, politologii i nauce o zarządzaniu – zob. K. Kopecka‑
‑Piech: Koncepcje konwergencji mediów. „Studia Medioznawcze” 2011, nr 3, s. 11–12.
6 Eadem: Leksykon konwergencji mediów. Kraków 2015, s. 18.
7 Zob. A. Fagerjord, T. Storsul: Questioning Convergence. In: Ambivalence towards Convergence:
Digitalization and Media Change. Eds. T. Storsul, D. Stuedahl. Göteborg 2007, s. 19.
8 Zob. I. de Sola Pool: Technologies of Freedom. Cambridge, MA 1983, s. 23.
„wewnętrznym”, odnoszącym się do zawartości przekazów obecnych w medios‑
ferze. Reportaż – jako gatunek literacko-dziennikarski funkcjonujący w środo‑
wisku mediów masowych – ewoluuje za sprawą obu wymienionych płaszczyzn.
Ich szczegółowe omówienie wydaje się więc konieczne dla ukazania bieżących przeobrażeń analizowanej formy gatunkowej.
W ujęciu „zewnętrznym” zwykle wyodrębnia się trzy wymiary konwergencji:
t e c h n o l o g i c z n y, e k o n o m i c z n y i s p o ł e c z n o - k u l t u r o w y. Pierw‑
szy polega na tworzeniu multifunkcjonalnych urządzeń integrujących zróżnico‑
wane modalności komunikacyjne, a także na łączeniu wielu platform medialnych 9 w kompleksową infrastrukturę oraz na „ujednolicaniu metod dostępu do sieci, procesów, usług i aplikacji” 10. Istotę drugiego typu konwergencji stanowi wzajem‑
ne przenikanie się rynku mediów, telekomunikacji, technologii informacyjnych i rozrywki, przybierające postać regulacyjną bądź korporacyjną. W tym wypadku mechanizm konwergowania wynika najczęściej ze zbieżności interesów przed‑
siębiorstw funkcjonujących w odmiennych sektorach rynkowych, czego efektem jest koncentracja kapitału poprzez fuzje, wymianę zawartości, wspólne działania promocyjne lub krzyżowanie struktur właścicielsko-organizacyjnych. Ostatni z wyróżnionych wariantów konwergencji uwidacznia się w diametralnej zmianie sposobów uczestnictwa we współczesnej kulturze medialnej, która nabiera charak‑
teru hybrydycznego. Cechuje ją bowiem stopniowe zacieranie granic dzielących sferę cyberprzestrzeni i realności, aktywnego i pasywnego użytkowania środków masowego przekazu, amatorstwa i profesjonalizmu, produkcji i konsumpcji. Tak pojmowaną technologiczną, ekonomiczną i społeczno-kulturową odsłonę pro‑
cesów konwergencji można więc utożsamić kolejno z trzema zjawiskami, które Henry Jenkins określił jako „przepływ treści pomiędzy różnymi platformami medialnymi, współpracę różnych przemysłów medialnych oraz migracyjne zacho‑
wania odbiorców mediów” 11.
Przytoczone tendencje znacząco zmodyfikowały sposób funkcjonowania tra‑
dycyjnych utworów piśmiennych, w tym reportaży pierwotnie publikowanych w prasie i w formie zwartej. Wraz z postępującą w XXI wieku dynamiczną multipli‑
kacją cyfrowych nośników treści i nowych kanałów dystrybucji k o n w e r g e n c j i
9 Mianem platformy medialnej Kopecka-Piech określa „[m]aterialno-symboliczny obiekt i przestrzeń, umożliwiające tworzenie i użytkowanie zawartości medialnej” (K. Kopecka‑
‑Piech: Leksykon konwergencji…, s. 42).
10 Eadem: Koncepcje konwergencji…, s. 16.
11 H. Jenkins: Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów. Przeł. M. Bernatowicz, M. Filiciak. Warszawa 2007, s. 9.
w w y m i a r z e t e c h n o l o g i c z n y m uległy w pierwszej kolejności metody utrwalania i rozpowszechniania tekstów reportażowych. Ich wersjom druko‑
wanym odpowiadają obecnie kompatybilne wydania elektroniczne w postaci e-booków, audiobooków lub – w odniesieniu do prasowej odmiany gatunku – gazet udostępnianych w internecie i w aplikacjach mobilnych. Mechanizm ten można zilustrować głębiej, przywołując ponownie casus koncernu Agora (choć, oczywiście, przytaczane dalej tendencje dotyczą niemal wszystkich współczesnych wydawców prasy).
Właściciel „Gazety Wyborczej” aktywnie uczestniczy w omówionej przez Mar‑
cina Rychlewskiego „wirtualizacji” rynku wydawniczo-księgarskiego, tzn. czerpie zyski zarówno ze stacjonarnej, jak i z wysyłkowej oraz internetowej sprzedaży książek 12. Statystyczny konsument – a zatem i potencjalny nabywca reportaży 13 – zyskuje w ten sposób równoczesny dostęp do kilku różnych, lecz konwergujących ze sobą formatów medialnych. Należy wśród nich wymienić drukowane publikacje rozprowadzane drogą tradycyjną oraz za pośrednictwem e-księgarni Kulturalny‑
sklep.pl, której właścicielem jest Agora. Ofertę tę uzupełniają edycje elektroniczne dostępne na wspomnianym już portalu Publio.pl, czyli należącej do koncernu plat‑
formie z e-bookami, audiobookami i e-prasą. Analogiczny proces zachodzi w przy‑
padku prasowych tytułów wchodzących w skład analizowanej grupy medialnej.
Papierowej wersji „Wyborczej” i ukazującym się w druku dodatkom tematycz‑
nym towarzyszą z jednej strony teksty umieszczane na stronie Wyborcza.pl oraz w powiązanych serwisach internetowych, z drugiej natomiast – wydania instalowane w postaci aplikacji mobilnych na przenośnych urządzeniach. W kon‑
tekście twórczości reportażowej przykładem tej tendencji rynkowej jest ucyfrowie‑
nie reporterskiego magazynu „Duży Format”, który od 2015 roku można pobrać w wersji przeznaczonej na telefony komórkowe z systemami iOS i Android. Pod względem czysto technologicznym, tj. na poziomie infrastruktury medialnej,
12 Zob. M. Rychlewski: Książka jako towar. Książka jako znak. Studia z socjologii literatury. Gdańsk 2013, s. 57. Łączenie stacjonarnej i wirtualnej dystrybucji książek badacz uznaje za praktykę powszechnie stosowaną zarówno przez wielkie sieci księgarni, jak i pomniejsze placówki księgarskie.
13 Określenia typu: „nabywca”, „konsument”, „konsumpcja” czy „produkt medialny” mogą budzić negatywne konotacje w kontekście literatury. Wydają się szczególnie ryzykowne w odniesieniu do polskiego reportażu literackiego, uchodzącego – o czym była już mowa – za gatunek o szczególnej doniosłości społecznej. W niniejszym rozdziale stosuję jednak terminologię medioznawczo-ekonomiczną w pełni świadomie. Dążę bowiem do ukazania procesów czysto rynkowych, którym – w mojej opinii – podlegają w mniejszym bądź więk‑
szym stopniu wszelkie utwory wprowadzane do masowej dystrybucji.
obecność reportażu w kulturze konwergencji wiąże się zatem ze zjawiskiem
„dywergencji platform dostarczających skonwergowane treści” 14.
Agora aktywnie uczestniczy nie tylko w procesie wdrażania innowacyjnych rozwiązań w zakresie urządzeń i usług 15, ale i w postępującej od 1989 roku kon‑
solidacji polskiego rynku mediów masowych. Koncern ten funkcjonuje w seg‑
mencie prasy codziennej i czasopism, posiada wydawnictwo książkowe i agencję reklamy zewnętrznej, rozwija ofertę kilkudziesięciu serwisów internetowych, jest właścicielem ogólnopolskiej sieci kin i szeregu rozgłośni radiowych, inwestuje też w dystrybucję filmów. Agora realizuje więc w pełni wizję k o n w e r g e n c j i w w y m i a r z e e k o n o m i c z n y m, gdyż – medioznawczo rzecz ujmując –
„łączy w sobie działalność programową i produkcyjną zorientowaną na różne platformy dystrybucji” 16. Co oczywiste, wielobranżowy profil omawianej spółki nie wiąże się bezpośrednio z sytuacją książek reportażowych w dobie konwergen‑
cji mediów. Reportaż literacki – jakkolwiek promowany przez redakcję „Gazety Wyborczej” – stanowi bowiem nadal pozycję marginalną z punktu widzenia globalnych interesów całego koncernu Agora.
Powiązany z literaturą reportażową mechanizm rynkowej zbieżności moż‑
na w większym stopniu dostrzec w inicjatywach przywołanego we wcześniej‑
szych rozważaniach Instytutu Reportażu. Funkcjonuje on na zdecydowanie mniejszą skalę niż Agora, lecz koncentruje się ściśle na popularyzacji literatury faktu. Organizacyjnym trzonem instytutu jest działalność kulturalno-oświato‑
wa, realizowana równolegle na kilku płaszczyznach. Pierwszą – edukacyjną – stanowi Polska Szkoła Reportażu, czyli roczny kurs warsztatu reporterskiego, prowadzony pod kierunkiem aktywnych zawodowo dziennikarzy i redakto‑
rów. Instytut funkcjonuje także w branży wydawniczej (za sprawą Wydaw‑
nictwa Dowody na Istnienie), dystrybucyjnej (dzięki stacjonarnej księgarni Wrzenie Świata i wysyłkowej platformie Wrzenie.pl) oraz promocyjno-even‑
towej (związanej z impresariatem autorów uruchomionym przy Faktycznym Domu Kultury). Podejmuje ponadto rozmaite akcje społeczne w porozumie‑
niu z ośrodkami zewnętrznymi, np. lokalnymi mediami i organizacjami poza- rządowymi.
14 K. Kopecka-Piech: Koncepcje konwergencji…, s. 16.
15 Analizując przemiany poetyki reportażowej po 1989 roku, nie sposób pominąć pionierskiej roli koncernu Agora w popularyzacji reportaży multimedialnych, udostępnianych na inte‑
raktywnych platformach internetowych „Gazety Wyborczej”. Kwestię tę omawiam szerzej w czwartym rozdziale książki.
16 K. Jakubowicz: Nowa ekologia mediów. Konwergencja a metamorfoza. Warszawa 2011, s. 35.
Typowy dla konwergencji rynkowej efekt synergii, tj. wzajemnego wzmoc‑
nienia podmiotów medialnych poprzez m.in. wspólne działania marketingo- we i wymianę zawartości 17, uwidacznia się we współpracy Instytutu Reportażu z placówkami upowszechniającymi prozę reportażową. Spotkania autorskie i inne wydarzenia odbywające się w Faktycznym Domu Kultury są zwykle współor‑
ganizowane przez wiodących krajowych wydawców literatury faktu, a teksty studentów Polskiej Szkoły Reportażu często ukazują się na łamach „Dużego Formatu” 18. Warto też zaznaczyć, że współtwórcą i członkiem zarządu instytu‑
tu jest Paweł Goźliński – redaktor naczelny wydawnictwa książkowego Agory, który do początku 2019 roku kierował również tworzonym przez zespół „Gazety Wyborczej” czasopismem „Książki. Magazyn do czytania”. Scharakteryzowana na podanych przykładach sieć wzajemnych relacji instytucjonalnych pełni pozytywną rolę animującą, gdyż pozwala skuteczniej rozwijać kulturę nonfiction i promować wartościowe inicjatywy twórcze z nią związane. Wydaje się to możliwe głównie dlatego, że Instytut Reportażu stanowi placówkę dostosowaną do standardów konwergencji, tzn. hybrydyczną z uwagi na profil działalności i synergiczną pod względem strategii rynkowej.
Oprócz wymienionych mechanizmów organizacyjno-ekonomicznych miarą konkurencyjności we współczesnym systemie medialnym staje się w coraz więk‑
szym stopniu aktywna eksploracja cyberprzestrzeni. Tendencja ta uwidacznia się zarówno na poziomie instytucjonalnym, jak i bezpośrednio w odniesieniu do użytkowników mediów. Ich tożsamość ulega obecnie przekształceniom wsku‑
tek przenikania się dwóch podstawowych typów uczestnictwa w mediosferze:
„nadawania, czyli produkcji zawartości medialnej oraz odbioru, czyli jej kon‑
sumpcji” 19. Konwergencję obu tych sfer Jenkins utożsamia ze zmianą kulturową zachodzącą „w umysłach pojedynczych konsumentów i poprzez ich społeczne interakcje z innymi konsumentami” 20. Tak rozumianej aktywizacji odbiorców
17 Zob. K. Kopecka-Piech: Leksykon konwergencji…, s. 64–65.
18 Zob. np. N. Kaptur: Jak sterylizacja, to tylko w czwartek. „Duży Format” 01.10.2015, nr 39, s. 14–15; J. Pelczar: Uwaga! Fala Obcych. „Duży Format” 01.10.2015, nr 39, s. 22–23; B. Gar‑
docki: Reszty nie trzeba. „Duży Format” 08.10.2015, nr 40, s. 14–15; B. Józefiak: Zajmij sobie mieszkanie. „Duży Format” 19.05.2016, nr 20, s. 20–21; J. Szyndler: Porozmawiaj ze Szwedem.
„Duży Format” 09.06.2016, nr 23, s. 22; J. Gierak-Onoszko: Ubezwłasnowolnione. „Duży For‑
mat” 21.07.2016, nr 29, s. 14–16; P. Pełka: Dyplom z poprawy życia. „Duży Format” 11.08.2016, nr 32, s. 18–19.
19 K. Kopecka-Piech: Nowe media z perspektywy konwergencji. Wzajemne determinacje struktury, treści i typów uczestnictwa. W: Nowe media i komunikowanie wizualne. Red. P. Francuz, S. Ję‑
drzejewski. Lublin 2010, s. 26.
20 H. Jenkins: Kultura konwergencji…, s. 9.
sprzyja powstanie „otwartej kultury dziennikarskiej”, którą Karol Jakubowicz przeciwstawia informacyjnemu i monitorującemu modelowi mediów tradycyj‑
nych oraz wiąże z przestrzenią komunikacji internetowej 21.
Aktywizujący i unifikujący wpływ internetu można uznać za jedno z głównych źródeł k o n w e r g e n c j i w w y m i a r z e s p o ł e c z n o - k u l t u r o w y m. Nie tylko modyfikuje ona dotychczasowy profil dziennikarstwa profesjonalnego, lecz także wpływa na widoczne „usieciowienie” relacji międzyludzkich. Analizowa‑
nym przemianom towarzyszy bowiem proces tzw. mediatyzacji rzeczywistości, czyli kształtowania przez interaktywne media nowego środowiska symboliczne‑
go, które Manuel Castells określił mianem kultury „rzeczywistej wirtualności”, a Tomasz Goban-Klas – „rzeczywistej medialności” 22. Terminy te oznaczają postę‑
pujące przenikanie się realnych praktyk komunikacyjnych ze sferą doświadczeń medialnych. W konsekwencji, jak zauważa Castells:
Tym, co charakteryzuje nowy system komunikacji oparty na zdigitalizowanej, usiecio‑
wionej integracji wielu sposobów komunikacji, jest inkluzywność i wszechstronność wszystkich ekspresji kulturowych. Ze względu na jego istnienie, wszystkie rodzaje przekazów w nowym typie społeczeństwa funkcjonują w trybie binarnym: obecność/
nieobecność w multimedialnym systemie komunikacyjnym. Tylko obecność w tym zintegrowanym systemie umożliwia komunikowalność i uspołecznienie przekazu 23.
W odniesieniu do współczesnej twórczości reportażowej omówione przemiany społeczno-kulturowe uwidaczniają się pośrednio za sprawą spopularyzowanej w polskim środowisku reporterskim praktyki aktywnego uczestnictwa w inter‑
netowych mediach społecznościowych. Trend ten dotyczy w równym stopniu samych reporterów, którzy coraz częściej korzystają z sieciowych kanałów komu‑
nikacyjnych, jak i placówek wydawniczo-kulturalnych z reportażem powiązanych.
W przypadku autorów obecność w internecie zwykle skutkuje hybrydyzacją zawodowej tożsamości, polegającą na przynajmniej częściowym zatarciu granicy między wizerunkiem prywatnym i oficjalnym 24. Oczywiście skala tego zjawiska różnicuje się zależnie od środka przekazu oraz specyfiki zamieszczanych treści.
21 Zob. K. Jakubowicz: Nowa ekologia mediów…, s. 208–209.
22 Zob. M. Castells: Społeczeństwo sieci…, s. 377–380; T. Goban‑Klas: Wartki nurt mediów. Ku nowym formom społecznego życia informacji. Pisma z lat 2000–2011. Kraków 2011, s. 44–45.
23 M. Castells: Społeczeństwo sieci…, s. 379.
24 O wspomnianej hybrydyzacji świadczy np. rosnąca aktywizacja reporterów na portalu Face‑
book. Konta w tym serwisie założyli czołowi reprezentanci średniego i młodego pokolenia
Publicystyczne lub reporterskie blogi, uruchamiane ściśle w obrębie systemu mediów, tj. na internetowych stronach konkretnych organizacji medialnych, repre‑
zentują niewątpliwie mniej spersonalizowany wizerunek twórców niż konta w popularnych serwisach społecznościowych. Prawidłowości tej dowodzi np. pro‑
wadzona w latach 2009–2014 na platformie blogowej „Tygodnika Powszechnego”
witryna krakowskiego reportera Michała Olszewskiego. Jej tematyka co prawda wyniknęła z prywatnych proekologicznych zapatrywań autora, lecz mieściła się w publicznych ramach zaangażowanej publicystyki społecznej 25.
W odmienny sposób, choć równie powszechnie, funkcjonują w internecie insty‑
tucje związane z reportażem – przede wszystkim prasowi i literaccy wydawcy tego gatunku. Jako przykład może posłużyć reporterski magazyn „Duży Format”, który posiada oficjalną witrynę na stronie Wyborcza.pl, fanpage na portalu Facebook, profile społecznościowe na platformach Instagram i Twitter oraz osobną playlistę na kanale „Gazety Wyborczej” w serwisie YouTube 26. Aktywne korzystanie z tego typu komunikatorów zapewnia nadawcom stałą łączność z odbiorcami, współ‑
tworząc typową dla ery konwergencji strategię promocji przy użyciu różnych przekaźników. Współgra ona ze schematem tzw. dziennikarstwa konwergen‑
cyjnego, czyli – zdaniem Janet Kolodzy – dostarczającego wiadomości w więcej niż jednym formacie medialnym, w odpowiedzi na fragmentację współczesnych widowni i konsolidację właścicieli mediów 27.
Przywołane zjawiska konstytuują wyróżniony wcześniej „zewnętrzny” aspekt procesów konwergencji mediów. Technologiczną, ekonomiczną i społeczno-kultu‑
rową perspektywę oglądu współczesnej mediosfery należy w tym miejscu posze‑
rzyć o wymiar „wewnętrzny”, obejmujący kwestie związane z przekształceniami
polskiej szkoły reportażu, m.in. Magdalena Grzebałkowska, Marcin Kącki, Justyna Kopiń‑
ska, Piotr Lipiński, Włodzimierz Nowak, Filip Springer, Katarzyna Surmiak-Domańska, Witold Szabłowski, Wojciech Tochman, Cezary Łazarewicz i Agata Tuszyńska. W przypad‑
ku reporterów – jak zresztą każdej innej kategorii osób publicznych – facebookowe profile służą do komunikacji z masowym audytorium przy równoczesnej rozbudowie prywatnej sieci społecznościowej.
25 Zob. Lowtech. Blog Michała Olszewskiego, http://michalolszewski.blog.tygodnikpowszech-ny.pl/ [dostęp: 23.03.2019].
26 Zob. http://wyborcza.pl/duzyformat/0,0.html [dostęp: 23.03.2019]; https://www.facebook.
com/TygodnikDuzyFormat/ [dostęp: 23.03.2019]; https://www.instagram.com/duzyfor‑
mat/ [dostęp: 23.03.2019]; https://twitter.com/duzyformat [dostęp: 23.03.2019]; https://www.
youtube.com/playlist?list=PLUn4n7h0C3j0WsNy4IpsZQa4SeEy169M0 [dostęp: 23.03.2019].
27 J. Kolodzy: Convergence Journalism: Writing and Reporting across the News Media. Lanham, MD 2006, s. 21.
budowy i metod użytkowania wytworów masowych. Owym przeobrażeniom odpowiada pojęcie konwergencji zawartości, która – według Katarzyny Kopec‑
kiej-Piech – „polega na zbieżności formy lub treści przekazów medialnych” 28.
Funkcjonalną odsłonę tak rozumianego mechanizmu badaczka definiuje jako
„[w]zajemne dostosowywanie się starych i nowych mediów” 29, przebiegające dwutorowo. Konieczność uwzględnienia dotychczasowych nawyków komunika‑
cyjnych odbiorców skutkuje zjawiskiem konwergencji mimikrycznej, oznaczającej
„upodobnianie się przekazu multimedialnego do wzorców percepcji przekazu obowiązujących wśród publiczności tradycyjnej” 30. Równolegle zachodzi jednak proces odwrotny, polegający na dopasowywaniu wcześniejszych środków wyrazu do „formatu sieci i warunków emisji przez hipertekst” 31. Stosowany na określe‑
nie tej tendencji termin konwergencji mimetycznej dotyczy więc sposobu, w jaki
„[t]radycyjne media przejmują i a d a p t u j ą [podkr. K. F.] określone struktury nowych mediów” 32.
Kluczowe dla wspomnianych przemian mechanizmy adaptacyjne często utoż‑
samia się z kategorią remediacji, którą pod koniec XX wieku spopularyzowali amerykańscy medioznawcy Jay David Bolter i Richard Grusin. Mianem reme‑
diowania określili oni proces reformowania i ulepszania starych mediów przez media nowe, zachodzący głównie wskutek importowania tradycyjnych form komunikacji w przestrzeń cyfrową 33. Przywołane w tej części wywodu przejawy funkcjonowania utworów reportażowych w kulturze konwergencji w większości realizowały właśnie tak pojmowany wariant remediacji, tj. dotyczyły przekształ‑
ceń wynikających z transponowania piśmiennej twórczości reporterów w sferę dyskursu internetowego. W dotychczasowej analizie świadomie nie rozgrani‑
czano prasowej i książkowej odmiany reportażu, jako że oba te typy reprezentują dziedzinę druku, a zatem w środowisku sieciowym ewoluują w podobny sposób.
W celu uchwycenia przemian współczesnych książek reportażowych konieczne jest jednak zawężenie przedmiotu badań do procesów konwergencyjnych, które
28 K. Kopecka-Piech: Koncepcje konwergencji…, s. 21.
29 Eadem: Leksykon konwergencji…, s. 36.
30 I. S. Fiut, M. Matuzik: Hipertekst, konwergencja i interaktywność. Refleksja filozoficznometodolo-giczna nad skutkami konwergencji mediów tradycyjnych do sieci i „vice versa”. W: Środki masowego komunikowania a społeczeństwo. Red. M. Gierula. Katowice 2006, s. 86.
31 Ibidem.
32 M. Drożdż: Konwergencja mediów – tendencje, modele i konsekwencje. „Studia Medioznawcze”
2008, nr 3, s. 87.
33 Zob. J. D. Bolter, R. Grusin: Remediation: Understanding New Media. Cambridge, MA 2000, s. 59.
zachodzą bezpośrednio w sektorze wydawnictw zwartych lub mają widoczny wpływ na jego kształt.
W tak ukierunkowanych rozważaniach kluczową rolę należy przypisać wspo‑
mnianemu wcześniej pojęciu konwergencji funkcjonalnej, oznaczającej wzajemną relację oraz komplementarność starych i nowych mediów. Nacisk powinien zostać położony na sposób, w jaki cyfryzacja zmodyfikowała tradycyjne drukowane utwory prozatorskie, w tym wypadku wydawane po 1989 roku polskie reportaże książkowe. Na potrzeby dalszej analizy przyjęto więc wspomnianą we wstępie definicję adaptacji jako procesu przystosowywania twórczości reporterów do estetycznych i rynkowych standardów doby konwergencji. W kręgu omawianych zagadnień znalazły się przede wszystkim nowe sposoby promocji i dystrybucji książek reportażowych, a także przeobrażenia tożsamości ich twórców, krytyków i czytelników. Tak rozumiane technologiczne, ekonomiczne i społeczno-kultu‑
rowe strategie adaptacyjne zostały scharakteryzowane przez pryzmat trzech reprezentatywnych dla ery cyfrowej kategorii problemowych: komercjalizacji, interaktywności i upodmiotowienia.