Rotunda kościoła Grobu Zbawicielowego

R otunda (okrągła część) kościoła Grobu Zbawicielo­

wego, otaczająca oddzielnie zbudowaną kapliczkę świętego Grobu, ma 19 m etrów 30 centym etrów średnicy; ozdabia ją 18 olbrzymich filarów, 20 metrów wysokich, które w górze są połączone łukami. Na tych filarach spoczywa piękna, wielka kopuła, powiązana żelazem, a pokryta oło­

wiem; w jej środku jest duże okno, oświecające wnętrze rotundy, nad niem wznosi się promieniami otoczony, po­

złacany krzyż. Między 18-tu wysokimi filarami znajdują się dwa piętra galeryi, jedno nad drugiem ; u podstawy ko­

puły jest trzecie piętro naśladowanych galeryi, tak zwane ślepe galerye. W dolnej galeryi są mieszkania greckich mnichów, jeden pokój ormijański i kaplica syryjska; drzwi do tych celi wychodzą w prost na kościół. G órna galerya podzielona jest między trzy główne wyznania, południowa część należy do schizmatyckich Greków i Koptów, a do

Nr. 9 Ś W I A T Ł O 135 katolików północna, która się łączy z klasztorem Ojców F ranciszkanów.

W samym środku rotundy, pod kopułą znajduje się kaplica Grobu świętego, zwana także od swego frontowego obrazu k a p l i c ą Z m a r t w y c h w s t a n i a . Osłania i ukrywa ona jednę z naszych największych świętości: Grób Pana Jezu sa! Zasługuje przeto ze wszech miar na to, aby ją do­

kładnie i szczegółowo opisać.

Kaplicę świętego Grobu zbudowano na wzniesieniu, jakoby na fundamencie, na 40 centym etrów wysokiem nad posadzkę kościoła, w stylu wschodnim (byzantyńskim). Ma kształt równoległoboku z frontowem wejściem od wschodu, a okrągło zakończonym na zachodniej stronie. Jej długość wynosi 8 i pół metra, szerokość 2 i pół metra, tyleż ma wysokości, a z kopulastą wieżyczką około 12 metrów.

Ściany zewnętrzne obłożone są czerwonawym kamieniem i ozdobione 16-ma pilastrami, a u góry kończą się ka­

mienną balustradą (małą galeryjką), ze środka zaś sterczy kopulasta wieżyczka. Frontow a fasada będąca na wscho­

dniej stronie, jest znacznie piękniej ozdobiona od bocznych ścian przez cztery kręcone kolumny, gzemse i rzeźby. Nad wejściem frontowem umieszczono trzy obrazy Zmartwych­

wstania Pańskiego, jeden nad drugim, a należą do trzech głównych w yznań: najwyższy i największy do OO. F ran ­ ciszkanów, średni (płaskorzeźba) do Greków, najniższy do Armeńczyków. Każde z tych wyznań pali przed swym obrazem ustawicznie srebrną lampę, oprócz nich zwiesza się obok, po bokach rzędami wiele pięknych srebrnych lamp, w których się pali najdelikatniejsza oliwa. Z oby­

dwóch stron wejścia znajduje się kamienna ława, która służy do siedzenia dla duchowieństwa obrządku łacińskiego w czasie odprawiania uroczystych nabożeństw. Na ławach i obok nich ustawiono 12 wielkich lichtarzy, należących również do trzech wspomnianych wyznań.

Na wielkie uroczystości ozdabiają podobno mnisi bar­

dzo pięknie fasadę frontową tej kaplicy w obrazy, kwiaty, świece, lampki różnego koloru (białe, zielone, niebieskie, czerwone), co sprawia efektowny widok. Iluminują (oświe­

cają) w tedy także trzy galerye i kopułę kościoła Grobu Zbawicielowego w liczne kolorowe lampki (liczba ich prze­

chodzi 200). Lecz iluminacya taka nie zbyt często się od­

bywa, gdyż pociąga za sobą znaczne koszta.

W nętrze kaplicy świętego Grobu, dzieli się na dwie części, na dwie małe, prawie równe kapliczki: na k a p l i c ę A n i o ł a i ś w i ę t y G r ó b .

Przez wejście u góry zaokrąglone, wysokie na jeden m etr 78 centymetrów, a 86 centym etrów szerokie wchodzi się do przedsionka kaplicy, zwanego kaplicą Anioła, a to dlatego, że według Pisma świętego, na tem miejscu uka­

zał się Anioł pobożnym niewiastom i oznajmił im Zm ar­

twychwstanie Pana Jezusa (Jan. 20, 12). W spom niana ka­

pliczka jest 3 m etry 45 centym etrów długa, 2 m etry 90 centym etrów szeroka, a 5 0 6 m etrów wysoka; wewnątrz wyłożona płytami z białego marmuru. W obydwóch bo­

cznych ścianach znajduje się otwór, przez który ducho­

wieństwo greckie w W ielką Sobotę rozdaje święty ogień.

W środku kapliczki jest na słupku umieszczony, a w biały marm ur oprawny kawałek kamienia (29 centym etrów długi i szeroki), którym był Grób Zbawiciela zasunięty; siedział na nim Anioł, gdy w niedzielę, wczas rano przybyły nie­

wiasty, żeby Ciało Pańskie namaścić (Mr. 16, 6). W tej kapliczce pali się 15 srebrnych lamp, należących do róż­

nych wyznań.

Z miejsca tego wchodzi się na klęczkach przez n i z k i o t w ó r , mający jeden m etr 33 centym etry szerokości, a 66 centym etrów wysokości przez zachodnią ścianę kapliczki Anioła do świętego Grobu Pana Jezusa. Tworzy on małą grotę na 2 m etry długą, jeden m etr 93 centym etrów sze­

roką, a 2 i pół m etra wysoką. W ew nątrz jest cała wyło­

żona białym marmurem, pokrywającym skałę rodzimą. Za­

bezpieczono się w ten sposób przed nieroztropną gorliwo­

ścią pielgrzymów, którzy poczęli po kawałku skały kruszyć, na pam iątkę z sobą zabierać i byliby kiedyś całą skałę świętego Grobu rozebrali, gdyby zawczasu tem u nie zapo- bieżono. Po prawej stronie od wejścia do Grobu Chrystu­

sowego znajduje się żłobiona ława kamienna wzniesiona na 65 centym etrów nad poziom, długa na jeden m etr 89 cen­

tymetrów, a na 93 centym etry szeroka. Ona jest właśnie miejscem, na którem spoczywało Najświętsze Ciało Zbawi­

ciela przez trzy dni w Grobie (Stacya XIV.). Pismo święte

Nr. 9 Ś W I A T Ł O 137 w ten sposób nam to pam iętne zdarzenie opisuje: «A n a m i e j s c u , g d z i e b y ł u k r z y ż o w a n y (Jezus) b y ł o g r ó d a w o g r o d z i e g r ó b n o w y , w k t ó r y m j e ­ s z c z e ż a d e n n i e b y ł p o ł o ż o n y . T a m t e d y d l a p r z y g o t o w a n i a ż y d o w s k i e g o , iż G r ó b b y ł b l i ­ s k o , p o ł o ż y l i J e z u s a » . (Jan. 20, 41). Grób ów, wspo- mniona ława, jest obecnie pokryta płytą z białego m ar­

muru. Do odrawiania Mszy świętej kładą 0 0 . Franciszka­

nie mensę ołtarzową opartą na gzemsie, wystającym w ścia­

nach nad Grobem w odpowiedniej wysokości. Na tym gzemsie stawiają zazwyczaj w czasie nabożeństw w dnie powszednie 12 srebrnych i 6 mosiężnych lichtarzy oraz wazony z kwiatami. Ściana poprzeczna (nastawa) ołtarza podzielona jest na trzy części między trzy wyznania, które na Grobie Chrystusowym swe nabożeństwa odprawiają.

Pozamieszczało każde wyznanie na niej swe obrazy (pła­

skorzeźby na srebrnej blasze) przedstawiające Zm artwych­

wstanie Pana Jezusa. Średnia część należy do schizma- tyckich Greków, praw a do Armeńczyków, a lewa do 0 0 . Franciszkanów, którzy mają najpiękniejszą srebrną płasko­

rzeźbę ozdobioną 53 drogimi kamieniami, a wyobrażającą Zmartwychwstanie Pańskie. Jest to dar Kardynała A n t o - n e l l i ’e g o , który ją nadesłał w 1878 roku. W e wnętrzu kapliczki Grobu Zbawicielowego zwiesza się 43 srebrnych lamp, w których ustawicznie płonie najczystsza oliwa, po 13 z nich należy do katolików, Greków, Armeńczyków, a 4 do Koptów. Sklepienia ta kapliczka niema, żeby mógł dym z licznych lamp swobodnie uchodzić.

Na Grobie Zbawiciela mają prawo odprawiać Grecy i Armeńczycy codziennie jednę Mszę świętą, tymczasem 0 0 . Franciszkanie posiadają przywilej do dwóch czytanych i jednej śpiewanej Mszy świętej, jaką codzieńnie odprawiają za żyjących dobrodziejów Ziemi świętej.

Na górze Kalwaryi, przy ołtarzu Ukrzyżowania i Ma­

tki Boskiej Bolesnej (Stabat Mater), jako też na Grobie Pana Jezusa miałem szczęście odprawić Mszę świętą; nie zdołam wyrazić z jakiem uczuciem i rozrzewnieniem serca!

Łzy wdzięczności i miłości ku Panu Jezusowi cisnęły się mimowoli do o k a ! Podobnych uczuć i wrażeń nie do­

znam zapewne drugi raz w życiu!...

Przed Irontem kaplicy Grobu Zbawicielowego znaj­

duje się wolne miejsce, wznoszące się na dwa stopnie nad posadzką, a wyłożone białemi i czarnemi marmurowemi płytam i; należy ono do 0 0 . Franciszkanów i służy im za

« c h ó r » , gdy przy Grobie Chrystusowym swe nabożeństwa odprawiają, I pielgrzymka nasza odprawiała tu swe wspólne nabożeństwa.

Tuż za wspomnianym chórem we wschodniej stronie jest kaplica, a raczej cerkiew schizmatyckich Greków, zwana K a t o 1 i k o n. Stanowi ona właściwie główną nawę bazyliki Grobu św iętego; nie jest zbyt wielką, lecz wysoką i pokrytą własną kopułą; zakończoną okrągłą absydą w kierunku wschodnim. W czasie restauracyi bazyliki 1808 roku odgrodzili G recy tę cerkiewkę wysokim murem i w ten sposób zeszpecili wnętrze kościoła G robu Zbawi­

cielowego, utworzyli niejako kościół (cerkiew) w kościele.

W środku absydy znajduje się ołtarz, a za nim tron dla greckiego patryarchy. Po obu s tro n a c h , pod ścianami umieszczono pięknie rzeźbione i bogato wyzłacane stale dla greckiego duchowieństwa i dwa trony dla ich patryarchów.

W niewielkiej odległości od wejścia, w środku tej cerkie­

wki znajduje się na posadce gwiazda z czarnego marmuru, a na niej półkula mająca według mniemania Greków ozna­

czać środek ziemi. Zapewne przyjęli oni dosłowne znacze­

nie słów psalmu 73 wiersza 12: « W s z a k e ś t y , B o ż e , z d a w n a k r ó l e m m o i m ; t y s p r a w u j e s z h o j n i e z b a w i e n i e w p o ś r o d k u z i e m i » . W iadom o przecież każdemu, że ziemia jest okrągła, ma kształt kuli, każde przeto miejsce na niej może być uważane za jej punkt środkowy. Naiwne jest przeto ich tłumaczenie słów Pisma świętego. Cerkiewka ta nie robi miłego wrażenia, gdyż jest przesadnie ozdobiona złoceniami, obrazami byzantyń- skimi bez smaku estetycznego.

Lecz wróćmy się do rotundy kościoła. Na zewnętrz­

nej zachodniej ścianie kaplicy Grobu Zbawicielowego znaj­

duje się bardzo ubogi o ł t a r z K o p t ó w z obrazem Naj­

świętszej Panny Maryi od 1541 roku. Przy tym ołtarzu od­

prawiają Koptowie swe nabożeństwa, gdyż nie mają prawa odprawiać ich wewnątrz kapliczki, na Grobie Chrystusowym.

Nr. 9 Ś W I A T Ł O 139 Na przeciwnej stronie, w nawie rotundy kościoła, prowadzi przejście do bardzo skrpmnej i ubogo utrzy­

mywanej k a p l i c z k i s c h i z m a t y c k i c h S y r y j c z y k ó w . Po lewej stronie tej kaplicy przechodzi się do g r o b o w c a J ó z e f a z A r y m a t e i , który miał według tradycyi w po­

bliżu Grobu Chrystusowego w skale dla siebie i swej ro ­ dziny dać wykuć, odstąpiwszy swój pierwotny grób na po­

grzebanie Najświętszego Ciała Jezusowego. (Mat. 27, 60).

Na 12 metrów w północnym kierunku od Grobu świętego znajduje się kaplica, a raczej o ł t a r z ś w i ę t e j M a r y i M a g d a l e n y ; należy on do 0 0 . Franciszkanów.

Nie jest to właściwie kaplica tylko ołtarz, gdyż nie jest od reszty kościoła żadną ścianą ani murem oddzielony. _Mało w tem miejscu światła, z okien kopuły dochodzi. W edług pobożnego podania miał się tu Zm artwychwstały Pan Je­

zus objawić Maryi Magdalenie płaczącej w postaci ogro­

dnika; poznawszy po głosie ukochanego Mistrza swego upadla Mu do nóg i zawołała w uniesieniu: « R a b b o n i !...»

(co s i ę w y k ł a d a M i s t r z u . Jan. 20, 16). Obraz w ołta­

rzu przedstawia to zdarzenie, a rozeta na posadce tuż przed ołtarzem oznacza miejsce owego objawienia. Naprze­

ciw ołtarza jest jedyny, w całej bazylice, organ, którego używają 0 0 . Franciszkanie w czasie swych uroczystych nabożeństw.

Kilka kroków dalej na północ wstępujemy po czte­

rech stopniach wyżej do kaplicy Objawienia, należącej rów­

nież do OO. Franciszkanów.

(Ciąg dalszy nastąpi).