Przeprowadzone pomiary dla roztworów Na-CMC w mieszaninach poliole/woda wyka-zały, że ich właściwości reologiczne zależą od stopnia podstawienia i średniej masy cząstecz-kowej polimeru oraz od stężenia polijonu i poliolu. W tym rozdziale zostaną natomiast porów-nane wyniki badań reologicznych uzyskane dla roztworów zawierających różne poliole.
Na rysunku 20.1 przedstawiono zależność |η*| = f(ω) dla roztworów Na-CMC (Mw = 250 000 g·mol-1) o różnym stopniu podstawienia (DS = 0,7 i 1,2) i stężeniu polimeru (2,2%) w mieszaninach GB/woda oraz GP/woda. Z uzyskanych danych wynika, że butano-1,3-diol powoduje większy wzrost lepkości zespolonej w roztworze Na-CMC0,7 w porównaniu z propano-1,2-diolem. Ponadto zarówno roztwór Na-CMC0,7 o zawartości 50%
GP, jak i 50% GB nie osiąga plateau krzywej lepkości zespolonej. Taki przebieg jest charakte-rystyczny dla mocno splątanych roztworów polimerowych oraz żeli (Mezger 2014). Plateau lepkości zespolonej zaobserwowano natomiast w przypadku Na-CMC1,2 w mieszaninie GB/woda i GP/woda. W tym przypadku lepkość zespolona roztworu zawierającego GB jest jedynie nieznacznie większa od lepkości roztworu zawierającego GP. Wysoki stopień podsta-wienia Na-CMC w tym przypadku nie sprzyja tworzeniu się przestrzennej sieci, stąd nie-znaczne różnice lepkości zespolonej są prawdopodobnie związane z różnicami lepkości 50-procentowych roztworów użytych polioli (lepkość 50-procentowych roztworów GP i GB wynoszą odpowiednio 6,5110-3Pas i 8,2310-3 Pas)
Rys. 20.1. Zależność lepkości zespolonej w funkcji częstości kątowej dla roztworów Na-CMC w mie-szaninach GB/woda oraz GP/woda (pomiary przeprowadzono dla roztworów Na-CMC0,7 i Na-CMC1,2
0,1
125 Przedstawione na rysunkach 20.2a i 20.2b porównanie wyników uzyskanych dla roztwo-rów Na-CMC1,2 (Mw = 250 000 g·mol-1) o stężeniu 2,2% w mieszaninie GL/woda oraz GP/woda potwierdza, że przy wysokich stopniach podstawienia zmiany właściwości reologicz-nych roztworów soli sodowej karboksymetylocelulozy spowodowane dodatkiem poliolu są związane ze zmianami lepkości fazy ciągłej. Kształt krzywych zależności |η*| = f(ω) jest dla obu roztworów taki sam, natomiast dodatek gliceryny wywołuje znacznie większy wzrost lep-kości niż dodatek propano-1,2-diolu. Jednocześnie tan ma wartości większe dla roztworu z dodatkiem GP. Obniżenie stopnia podstawienia Na-CMC do 0,7 powoduje wzrost lepkości zespolonej zarówno roztworu z dodatkiem GL, jak i GP, jednak w obecności GP jest on znacz-nie większy. Dodatkowo w tym przypadku wartości tan są większe dla roztworu zawierają-cego GL. Dane te świadczą o tym, że GP wywołuje powstanie w roztworze znacznie więcej węzłów między łańcuchami Na-CMC o niskim stopniu podstawienia niż GL.
a)
Rys. 20.2. Zależność lepkości zespolonej od częstości kątowej (a) oraz zależność kąta tangensa prze-sunięcia fazowego od częstości kątowej (b) dla roztworów Na-CMC w mieszaninach GL/woda oraz GP/woda (pomiary przeprowadzono dla roztworów Na-CMC0,7 i Na-CMC1,2 o stężeniach 2,2%
polimeru i Mw = 250 000 g · mol-1) 0,1
1 10 100 1000
0,01 0,1 1 10 100 1000
|η*|
[Pa·s]
ω [rad·s-1] DS = 0,7 80% GL DS = 0,7 80% GP DS = 1,2 80% GL DS = 1,2 80% GP
b)
Rys. 20.2 cd. Zależność lepkości zespolonej od częstości kątowej (a) oraz zależność kąta tangensa przesunięcia fazowego od częstości kątowej (b) dla roztworów Na-CMC w mieszaninach GL/woda oraz GP/woda (pomiary przeprowadzono dla roztworów Na-CMC0,7 i Na-CMC1,2 o stężeniach 2,2% po-limeru i Mw = 250 000 g · mol-1)
Przedstawione na rysunkach 20.3a i 20.3b porównanie właściwości reologicznych roz-tworów Na-CMC z dodatkiem ksylitolu, erytrytolu, propano-1,2-diolu10 i butano-1,3-diolu przeprowadzono przy 20-procentowym stężeniach polioli. Niezależnie od stopnia podstawienia i średniej masy cząsteczkowej Na-CMC różnice między lepkością zespoloną poszczególnych roztworów są względnie niewielkie. Jedynie roztwory Na-CMC0,7 w mieszaninie GB/woda cha-rakteryzują się wyższymi wartościami lepkości zespolonej od roztworów Na-CMC0,7 w mie-szaninie KS, ER lub GP. Jednak przy 20-procentowym stężeniu poliolu różnice między lepko-ścią roztworów z dodatkiem GP lub GB są znacznie mniejsze niż przy ich stężeniu 50-procen-towym (rys. 20.1).
0,1 1 10 100
0,001 0,01 0,1 1 10 100
tan δ
ω [rad·s-1] 2,2% DS=0,7 80% GL 2,2% DS=0,7 80% GP 2,2% DS=1,2 80% GL 2,2% DS=1,2 80% GP
127 a)
b)
Rys. 20.3. Zależność lepkości zespolonej w funkcji częstości kątowej dla roztworów Na-CMC0,7 o stężeniu 2,2% polimeru i Mw = 250 000 g·mol-1 (a) oraz o stężeniu 1,6% polimeru i Mw = 1 204 000 g·mol-1 (b) w mieszaninach różnych polioli
0,1 1 10
0,01 0,1 1 10 100 1000
|η*|
[Pa·s]
ω [rad·s-1] DS = 0,7 20% GB DS = 0,7 20% KS DS = 0,7 20% ER DS = 1,2 20% GB DS = 1,2 20% KS DS = 1,2 20% ER
1 10 100
0,01 0,1 1 10 100
|η*|
[Pa·s]
ω [rad·s-1] 20% KS
20% ER 20% GP 20% GB
Z porównania zależności |η*| = f(ω) i tan = f(ω) wynika, że przyczyny i wielkość zmian właściwości reologicznych roztworów Na-CMC wywołanych dodatkiem różnych polioli są za-leżne od stopnia podstawienia polijonu i stężenia poliolu. W przypadku roztworów Na-CMC płyny zawierające różne poliole o stężeniu 20% wykazywały zbliżone właściwości reologiczne, natomiast różnice ujawniały się przy większych stężeniach tych związków chemicznych.
Dodatkowo przy większych stężeniach oddziaływanie poszczególnych polioli na właściwości reologiczne roztworów Na-CMC zależy od stopnia podstawienia polijonu. W przypadku Na-CMC o wysokim stopniu podstawienia różnice w oddziaływaniu poszczególnych polioli na właściwości reologiczne roztworów są głównie związane z różnicami, jakie wywołują te po-liole w lepkości fazy ciagłej. Jednak gdy stopień podstawienia jest niski, a stężenia polioli sto-sunkowo wysokie, można wyraźnie zaobserwować, że ich wpływ na powstawanie węzłów między polijonami jest odmienny. Przy tym samym stężeniu wagowym, największy wzrost lepkości, a co się z tym wiąże powstanie przestrzennej sieci o największej liczbie węzłów wywołuje, butano-1,3-diol następnie propano-1,2-diol, a o najmniejszej liczbie węzłów propano-1,2,3-triol.
129
PODSUMOWANIE CZĘŚCI BADAWCZEJ
Przeprowadzono badania reologiczne uzupełnione wynikami pomiarów spektroskopii Ramana i spektroskopii w podczerwień oraz odwróconej chromatografii gazowej dla roztwo-rów soli sodowej karboksymetylocelulozy o trzech różnych stopniach podstawienia oraz dwóch różnych masach cząsteczkowych z dodatkiem pięciu wybranych polioli. Z badań wynikają na-stępujące informacje:
1. Właściwości lepkosprężyste wodnych roztworów Na-CMC oraz z dodatkiem różnych po-lioli zależą od stopnia podstawienia polimeru. W przypadku wszystkich użytych w bada-niach roztworów wartości modułów G’ i G” malały ze zmianą DS w następującej kolej-ności 0,7 > 0,9 > 1,2. Jednocześnie ze wzrostem DS zmianie ulegała wzajemna relacja między modułami G’ i G” o czym świadczą rosnące wartości tangensa kąta przesunięcia fazowego δ. Dla roztworów Na-CMC o najniższym stopniu podstawienia z dodatkiem GP i GB o wysokim stężeniu w całym zastosowanym zakresie zmian częstości oscylacji mo-duł zachowawczy był większy od momo-dułu stratności (G’ > G”).
2. Różnice między właściwościami reologicznymi roztworów zawierającymi Na-CMC o różnym stopniu podstawienia są znacznie większe, gdy jest w nich obecny dodatek po-liolu. Przy wysokich stężeniach propano-1,2-diolu i butano-1,3-diolu ze zmianą stopnia podstawienia następowała również zmiana kształtu krzywych G’ = f() i G” = f().
Zmiany takiej nie zaobserwowano, gdy w roztworze była obecna gliceryna.
3. Różnice w mikrostrukturze roztworów Na-CMC0,7 z dodatkiem GP i GL potwierdzają również zarejestrowane zmiany wartości chwilowych naprężeń ścinających w funkcji od-kształcenia. Dla roztworu Na-CMC0,7 zawierającego 80% GP i więcej zaobserwowano występowanie chwilowych przerostów naprężeń ścinających, natomiast w przypadku roz-tworu zawierającego 80% GL brak wyraźnego maksimum 𝜏max+ . Chwilowy przerost na-prężeń ścinających nie występował również w przypadku roztworów Na-CMC o DS = 1,2.
4. Wzrost średniej masy cząsteczkowej Na-CMC prowadzi do uzyskania płynów charakte-ryzujących się większą sprężystością i lepkością przy znacznie niższych stężeniach poliolu w porównaniu do roztworów Na-CMC o niższej masie cząsteczkowej. Przykładowo dla roztworów Na-CMC0,7 o Mw = 1 200 000 g · mol-1 już przy stężeniu polimeru 1,6%
oraz butano-1,3-diolu 30% w całym zakresie częstości oscylacji występowała przewaga cech sprężystych nad lepkimi (moduł G’ > G”).
5. Powyżej krytycznego stężenia nakładania się blobsów nachylenie krzywych lepkości spe-cyficznej sp w funkcji stężenia dla roztworów Na-CMC z dodatkiem GP jest znacznie niższe niż dla wodnych roztworów tego polimeru. Dodatkowo nachylenie to maleje ze wzrostem stopnia podstawienia. Dane te świadczą o tym, że mieszanina GP/woda jest gor-szym rozpuszczalnikiem dla Na-CMC od czystej wody.
6. W przypadku roztworów Na-CMC zawierających butano-1,3-diol zaobserwowano wystę-powanie granicy rozpuszczalności. Maksymalne stężenie GB, przy którym uzyskiwano klarowne roztwory Na-CMC Mw = 250 000 g·mol-1 wyniosło 50% dla DS = 0,7 i 0,9 oraz 60% dla DS = 1,2. Natomiast dla roztworów Na-CMC o Mw = 1 200 000 g · mol-1 maksymalne stężenie GB w roztworze wynosiło 60%.
7. Wpływ poszczególnych polioli na właściwości reologiczne roztworów Na-CMC zależy od ich stężenia oraz stopnia podstawienia makrocząsteczki polijonu. Przy niskich stęże-niach wszystkich użytych w badastęże-niach polioli (20%), niezależnie od stopnia podstawienia polimeru, roztwory Na-CMC charakteryzowały się zbliżonymi właściwościami reologicz-nymi. Przy większych stężeniach polioli (50% i więcej) właściwości reologiczne roztwo-rów Na-CMC zależały zaroztwo-równo od stopnia podstawienia, jak i rodzaju poliolu. Dla roz-tworów Na-CMC o DS = 1,2 właściwości reologiczne rozroz-tworów z dodatkiem GB, GP i GL były zbliżone (różnice wynikały jedynie z lepkości fazy ciągłej). Różnice ujawniały się przy niskim stopniu podstawienia Na-CMC (DS = 0,7) i wysokim stężeniu polioli.
W takim przypadku największy wzrost lepkości zespolonej wywoływał dodatek GB, a najmniejszy GL.
8. Kształty uzyskanych widm Ramana dla roztworów Na-CMC o różnym DS z dodatkiem GP były odmienne jedynie w regionie odpowiadającemu drganiom rozciągającym OH.
Roztwory wykazały większą intensywność pasma drgań rozciągających OH wraz ze spad-kiem DS, przy czym różnice były nieznaczne.
9. Widma FTIR dla wodnego roztworu Na-CMC0,7 oraz w mieszaninie GP/woda wskazują, że dodatek GP powoduje zarówno poszerzenie pasma, jak i przesunięcie szczytu pasma, które odpowiada drganiom rozciągającym OH, w kierunku niższej wartości liczby falowej (z 3400 cm-1 na 3388 cm-1). Dla roztworu Na-CMC1,2 w mieszaninie GP/woda szczyt pa-sma odpowiadającego drganiom rozciągającym OH występuje przy zbliżonej, jak w przy-padku roztworu Na-CMC0,7 w mieszaninie GP/woda, liczbie falowej i jej wartość wynosi 3401 cm-1. Również szerokość pasma dla roztworu Na-CMC1,2 jest porównywalna do
pa-131 10. Uzyskane wartości składowej dyspersyjnej swobodnej energii powierzchniowej 𝛾𝑠𝐷 dla
wodnych roztworów Na-CMC o DS = 0,7 i 1,2 oraz w mieszaninie 80% propano-1,2-diolu wskazują, że niezależnie od stopnia podstawienia polimeru dodatek GP prowadzi do ob-niżenia 𝛾𝑠𝐷. Ponadto roztwory Na-CMC charakteryzują się zbliżonymi wartościami 𝛾𝑠𝐷 dla danego rozpuszczalnika.
WNIOSKI
Przedstawione w pracy wyniki badań reologicznych ukazały szerokie spektrum możli-wości wytworzenia roztworów Na-CMC o różnorodnych właścimożli-wościach reologicznych przez wprowadzenie do nich polioli. Okazało się, że duży wpływ na właściwości lepkosprężyste roz-tworów Na-CMC w mieszaninach poliole/woda ma nie tylko masa cząsteczkowa polimeru, ale również jego stopień podstawienia. Również rodzaj użytego poliolu, w zależności od stop-nia podstawiestop-nia, wpływa na właściwości reologiczne roztworów Na-CMC.
Jeżeli celem jest uzyskanie roztworu o przewadze cech lepkich nad sprężystymi (płynu lepkosprężystego) należy zastosować Na-CMC o DS 1, natomiast uzyskanie sprężystolepkich płynów (tzw. słabych żeli) wymaga zastosowania Na-CMC o niskim stopniu podstawienia.
Uzyskanie roztworów lepkosprężystych lub sprężystolepkich przy niższych stężeniach polioli jest możliwe przez zastosowanie Na-CMC o większej masie cząsteczkowej. Niezależnie od rodzaju poliolu dodanego do roztworu Na-CMC dodatek ten zawsze prowadzi do zwiększe-nia lepkości układu, jednak uzyskane płyny będą różnić się właściwościami sprężystymi. Za-kładając, że produkt końcowy może zawierać zarówno propano-1,2,3-diol, propano-1,2-diol, jak i butano-1,3-diol, w celu uzyskania płynu lepkosprężystego najlepiej zastosować dodatek propano-1,2,3-diolu, natomiast w przypadku płynu sprężystolepkiego dodatek butano-1,3-diolu (przy maksymalnej zawartości 60%). Stężenia ksylitolu i erytrytolu, które zastosowano w roz-tworach Na-CMC były stosunkowo niskie (20% erytrytolu i do 40% ksylitolu). Z tych powo-dów dodatki o tak niskich stężeniach nie mogą być stosowane jako wywołujące gwałtowne zmiany właściwości reologicznych roztworów Na-CMC.
Uzyskane wyniki badań reologicznych (przede wszystkim przebieg spektrów mechanicz-nych, występowanie chwilowego przerostu naprężeń ścinających) jednoznacznie świadczą o tym, że dodatek GP i GB prowadzi do utworzenia się przestrzennej sieci zbudowanej z łań-cuchów Na-CMC. Jedynie na podstawie wyników badań reologicznych nie ma natomiast moż-liwości wyjaśnienia jaka jest natura oddziaływań między łańcuchami użytego polijonu, które prowadzą do powstania przestrzennej sieci. Niestety okazało się, że również uzyskane widma Ramana, widma FTIR oraz składowe dyspersyjnej swobodnej energii powierzchniowej 𝛾𝑠𝐷 nie pozwalają w sposób jednoznaczny określić przyczyn formowania się przestrzennej sieci. Mimo że widma Ramana dla roztworów Na-CMC w mieszaninie GP/woda wykazują wzrost inten-sywności pasma odpowiadającemu drganiom rozciągającym OH wraz ze spadkiem DS, co może sugerować, że wiązania wodorowe odgrywają istotną rolę przy formowaniu sieci.
133 Przebiegi widm FTIR oraz wartości składowej dyspersyjnej energii powierzchniowej 𝛾𝑠𝐷 wskazują, że zaobserwowany gwałtowny wzrost właściwości sprężystych roztworów Na-CMC o niskich DS w mieszaninie GP/woda nie jest wynikiem sieciowania łańcuchów limeru przez powstanie wiązań wodorowych między łańcuchami polijonu a grupami OH po-liolu. Ponadto przeprowadzone pomiary dla roztworów Na-CMC w mieszaninie alkohol ety-lowy/woda świadczą o tym, że do wzrostu liczby węzłów powstałych między łańcuchami po-lijonu nie są wymagane dwie grupy OH. Jeżeli powodem nie są wiązania wodorowe, to przy-czyną formowania się przestrzennej sieci mogą być oddziaływania hydrofobowe, podobnie jak to ma miejsce w wodnych roztworach Na-CMC o niskim stopniu podstawienia i wysokim stężeniu (Lopez i inni 2018). Za oddziaływaniami hydrofobowymi przemawia fakt, że do formowania przestrzennej sieci dochodzi tylko w przypadku zastosowania Na-CMC o niskim stopniu podstawienia, czyli gdy w roztworze obecne są stosunkowo hydrofobowe łań-cuchy polimeru. Dodatkowo z nachylenia krzywych zależności lepkości specyficznej od stęże-nie wynika, że mieszanina woda/GP jest „gorszym” rozpuszczalnikiem dla Na-CMC od czystej wody. W przypadku roztworów Na-CMC w mieszaninie GB/woda okazało się, że maksymalne możliwe stężenie poliolu może wynosić 60%. Z tych powodów można wnioskować, że to od-działywania hydrofobowe są odpowiedzialne za powstanie węzłów między łańcuchami Na-CMC o niskich stopniach podstawienia w mieszaninach GP/woda i GB/woda, które ostatecznie prowadzą do uformowania przestrzennej sieci, o czym świadczą właściwości sprężystolepkie analizowanych płynów.
LITERATURA
[1] Abdelrahim K.A., Ramaswamy H.S., 1995: High temperature/pressure rheology of car-boxymethyl cellulose (CMC). Food Research International., 28(3), 285-290.
[2] Abdelrahim K.A., Ramaswamy, H.S., Doyon G., Toupin C. 1994: Effects of concen-tration and temperature on carboxymethylcellulose rheology. International Journal of Food Science and Technology, 29, 243-253.
[3] Abdulmumin O.A., Jianchun G., Shibin W., Xing Z. 2016: Hydraulic fracture fluid for gas reservoirs in petroleum engineering applications using sodium carboxymethyl cel-lulose as gelling agent. Journal of Natural Gas Science and Engineering, 32, 491-500.
[4] Ali A., Maryam D.S., Alireza A., Ghanbar E. 2016: Preparation and characterization of sodium carboxymethyl cellulose/silk fibroin/graphene oxide nanocomposite films. Pol-ymer Testing, 52, 218-224.
[5] Almdal K., Dyre J., Hvidt S., Kramer O. 1993: Towards a phenomenological definition of the term 'gel'. Polymer Gels and Networks, 1, 5-17.
[6] Alamprese C., Mariotti M. 2015: Modelling of methylcellulose thermogelation as a function of polymerconcentration and dissolution media properties. LWT- Food Sci-ence and Technology, 60, 811-816.
[7] Alfrey T., Berg P.W., Morawetz H. 1951: The counterion distribution in solutions of rod-shaped polyelectrolytes. Journal of Polymer Science, 7, 543-547.
[8] Alvarez-Lorenzo C., Duro R., Gomez-Amoza J.L., Martínez-Pacheco R., Souto C., Concheiro A. 2001: Influence of polymer structure on the rheological behavior of hy-droxypropylmethylcellulose–sodium carboxymethylcellulose dispersions. Colloid and Polymer Science, 279(11), 1045-1057.
[9] Akar E., Antinişk A., Seki Y. 2012: Preparation of pH-and ionic-strength responsive biodegradable fumaric acid crosslinked carboxymethylcellulose. Carbohydrate Poly-mers, 90, 1634-1641.
[10] Arinaitwe E., Pawlik M. 2014: Dilute solution properties of carboxymethyl celluloses of various molecular weights and degrees of substitution. Carbohydrate Polymers, 99, 423-431.
[11] Arvidson S.A., Lott J.R., McAllister J.W., Zhang J.,Bates F.S.,Lodge T.P., Sammler R.L., Li Y., Brackhagen M. 2013: Interplay of phase separation and thermoreversible gelation in aqueous methylcellulose solutions. Macromolecules, 46, 300-309.
[12] ASTM 1961: Tentative methods of testing sodium carboxymethyl cellulose. ASTM:
D1439-61T, 1164-1173.
[13] Azouz KB., Dupuis D., Bekkour K. 2010: Rheological characterizations of dispersions of clay particles in viscoelastic polymer solutions. Applied Rheology, 20, 13041.
135 [14] Bagheriasl D., Carreau P.J., Riedl B., Dubois C., Hamad W.Y. 2016: Shear rheology of
polylactide (PLA)–cellulose nanocrystal (CNC) nanocomposites. Cellulose, 23, 1885-1897.
[15] Bain M.K., Bhowmick B., Maity D. 2012: Effect of PVA on the gel temperature of MC and release kinetics of KT from MC based ophthalmic formulations. International Jour-nal of Biological Macromolecules, 50, 565-572.
[16] Bahlouli M. I., Bekkour K., Benchabane A., Hemar Y., Nemdili A., 2013: The effect oftemperature on the rheological behavior of polyethylene oxide (PEO) solutions. Ap-plied Rheology 23, 1-15.
[17] Balaghi S., Edelby Y., Senge B. 2014: Evaluation of thermal gelation behavior of dif-ferent cellulose ether polymers by rheology. AIP Conference Proceedings, 1593, 755-761.
[18] Bang S., Ko J-G., Kim W.I., Cho D., Park W.H., Kwon O.H. 2017: Preventing postop-erative tissue adhesion using injectable carboxymethyl cellulose-pullulan hydrogels. In-ternational Journal of Biological Macromolecules, 105, 886-893.
[19] Barba C., Montané D., Farriol X., Desbrières J., Rinaudo M. 2002: Synthesis and char-acterization of carboxymethylcelluloses from non-wood pulps II. Rheological behavior of CMC in aqueous solution. Cellulose, 9, 327-335.
[20] Barros S.C. Silva A.A. Costa D.B., Cesarino I., Costa C.M., Lanceros-Méndez S., Paw-licka A., Silva M.M. 2014: Thermo-sensitive chitosan–cellulose derivative hydrogels:
swelling behaviour and morphologic studies. Cellulose, 21, 4531-4544.
[21] Barros S.C., Silva A.A., Costa D.B., Costa C.M., Lanceros-Méndez S., Tamaño Macia-vello M.N., Gomez R.J.L., Sentanin F., Pawlicka A., Silva M.M. 2015: Thermal–me-chanical behaviour of chitosan–cellulose derivative thermoreversible hydrogel films.
Cellulose, 22(3), 1911-1929.
[22] Baumgärtel M., Willenbacher N. 1996: The relaxation of concentrated polymer solu-tions. Rheologica Acta, 35(2), 168-185.
[23] Bayer R., Knarr M. 2012: Thermal precipitation or gelling behaviour of dissolved methylcellulose (MC) derivatives–behaviour in water and influence on the extrusion of ceramic pastes. Part 1: Fundamentals of MC-derivatives. Journal of the European Ce-ramic Society, 32(5), 1007-1018.
[24] Behra J.S., Mattsson J., Cayre O.J. Robles E.S.J., Tang H., Hunter T.N. 2019: Charac-terization of sodium carboxymethyl cellulose aqueous solutions to support complex product formulation: a rheology and light scattering study. ACS Applied Polymer Ma-terials, 1, 344-358.
[25] Bekkour K., Sun-Waterhouse D., Wadhwa S.S. 2014: Rheological properties and cloud point of aqueous carboxymethylcellulose dispersions as modified by high or low meth-oxyl pectin. Food Research International, 66, 247-256.
[26] Benchabane A., Bekkour K. 2006: Effects of anionic additives on the rheological be-havior of aqueous calcium montmorillonite suspensions. Rheological Acta, 45, 425-434.
[27] Benchabane A., Bekkour K. 2008: Rheological properties of carboxymethyl cellulose (CMC) solutions. Colloid and Polymer Science, 286, 1173-1180.
[28] Benslimane A., Bahlouli I.M., Bekkour K. 2016: Thermal gelation properties of car-boxymethyl cellulose and bentonite carcar-boxymethyl cellulose dispersions: rheological considerations. Applied Clay Science 132, 702-710.
[29] Benslimane A., Bekkour K., François P., Sadaoui D., Benchabane A. 2018: Carbox-ymethyl cellulose: rheological and pipe flow properties. Recent Advances in Petrochem-ical Science, 5(5), 555675.
[30] Bird R.B., Armstrong, R.C., Hassager O., Dynamics of polymeric liquids, Vol 1, Fluid mechanics, New York, John Wiley & Sons 1987.
[31] Bitner A. 2010: Relacje allometryczne dla miast zachodzące między liczbą działek, po-lem powierzchni miasta oraz liczbą mieszkańców. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 3, 157-164.
[32] Bochek A.M., Shevchuk I.L., Kalyuzhnaya L.M. 2010: Properties of aqueous solutions of blends of polyvinyl alcohol with carboxymethyl cellulose ionized to various extents.
Russian Journal Of Applied Chemistry 83(4), 655-659.
[33] Boris D.C., Colby R.H., 1998: Rheology of sulfonated polystyrene solutions. Macro-molecules, 31, 5746-5755.
[34] Bruno L., Kasapis S., Heng P.W.S. 2012: Effect of polymer molecular weight on the structural properties of non aqueous ethyl cellulose gels intended for topical drug deliv-ery. Carbohydrate Polymers, 88, 382-388.
[35] Cai Z., Wu J., Du B., Zhang H, 2018: Impact of distribution of carboxymethyl substit-uents in the stabilizer of carboxymethyl cellulose on the stability of acidified milk drinks. Food Hydrocolloids, 76 , 150-157.
[36] Cancela M.A., Álvarez E., Maceiras D. 2005: Effects of temperature and concentration on carboxymethylcellulose with sucrose rheology. Journal of Food Engineering, 71, 419-424.
[37] Carreau P.J. 1972: Rheological equations from molecular network theories. Transac-tions of the Society of Rheology, 16, 99-127.
[38] Chatterjee A., Das B. 2013: Radii of gyration of sodium carboxymethylcellulose in aqueous and mixed solvent media from viscosity measurement. Carbohydrate Poly-mers 98, 1297-1303.
[39] Chang C., Duan B., Cai J., Zhang L. 2010: Superabsorbent hydrogels based on cellu-lose for smart swelling and control able delivery. European Polymer Journal, 46, 92-100.
137 [40] Chen H., Liu W., Hong M., Zhang E., Dai X., Qiu X., Ji X. 2020: Viscoelastic behavior
of high molecular weight polyimide/cyclohexanone solution during sol-gel transition.
Polymer, 190, 122250.
[41] Chumee J., Seeburin D. 2014: Cellulose extraction from pomelo peel: synthesis of car-boxymethyl cellulose. International Scholarly and Scientific Research & Innovation, 8(5), 435-437.
[42] Clark A.H., Ross-Murphy S.B., Structural and mechanical properties of biopolymer gels. In: Biopolymers. Advances in Polymer Science, 83, 57-192, Berlin, Heidelberg, Springer 1987.
[43] Clasen C., Kulicke W.M. 2001: Determination of viscoelastic and reo-optical materials function of water-soluble cellulose derivative. Progress in Polymer Science, 26(9), 1839-1919.
[44] Coates J., Interpretation of infrared spectra, a practical approach, In: Meyers R.A., (Ed) Encyclopedia of Analytical Chemistry, 10881-10882, Chichester, John Wiley & Sons Ltd 2000.
[45] Colby R.H. 2010: Structure and linear viscoelasticity of flexible polimer solutions: com-parison of polyelectrolyte and neutral polymer solutions. Rheologica Acta, 49, 425-442.
[46] Cross M.M. 1965: Rheology of non-newtonian fluids – a new flow equation for
[46] Cross M.M. 1965: Rheology of non-newtonian fluids – a new flow equation for